Σύντομη Αναδρομή στην Ιστορία της Πορφύρας

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΟ ΜΕΞΙΚΟ

«Εσύ, γιε ανθρώπου, ύψωσε για την Τύρο θρηνωδία . . . Λινό σε διάφορα χρώματα από την Αίγυπτο ήταν το ύφασμα που άπλωνες για πανί. Από μπλε κλωστή και από μαλλί βαμμένο πορφυροκόκκινο από τα νησιά του Ελισά ήταν το σκέπαστρο του καταστρώματός σου. . . . [Αυτοί] ήταν έμποροί σου σε υπέροχα ενδύματα».​—Ιεζεκιήλ 27:2, 7, 24.

Η ΤΥΡΟΣ ήταν το κύριο λιμάνι της αρχαίας Φοινίκης, στην περιοχή που σήμερα είναι γνωστή ως Λίβανος. Σε αυτή την απειθή πόλη άκμαζε το εμπόριο πορφυρών υφασμάτων. Μάλιστα, λόγω της συγκεκριμένης πόλης, αυτό το ζωηρό χρώμα ήταν γνωστό στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως «πορφυρό της Τύρου».

Λόγω του υψηλού του κόστους, το πορφυρό χρώμα συνδέθηκε με τη βασιλική εξουσία, την τιμή και τα πλούτη.a Στην πραγματικότητα, με βάση αυτοκρατορικά διατάγματα στην αρχαία Ρώμη, αν ένας «κοινός» θνητός τολμούσε να φορέσει ολόσωμο χιτώνα βαμμένο με το εκλεκτότερο είδος αυτού του χρώματος θεωρούνταν ένοχος εσχάτης προδοσίας.

Αυτή η ξεχωριστή χρωστική ουσία, τόσο τότε όσο και σήμερα, εξάγεται σε μικρές ποσότητες από θαλάσσια σαλιγκάρια​—μια σταγόνα από το καθένα. Οι Τύριοι χρησιμοποιούσαν τα σαλιγκάρια πορφύρες, ιδιαίτερα τα είδη Murex brandaris και Murex trunculus, τα οποία συναντώνται σε διάφορες περιοχές στις ακτές της Μεσογείου. Ανάλογα με την ακριβή τοποθεσία από όπου συνέλεγαν τα σαλιγκάρια, μπορούσαν να παράγουν διαφορετικές αποχρώσεις από τη χρωστική ουσία.

Η Ιστορία της στο Μεξικό

Πριν από αιώνες, όταν οι Ισπανοί κατακτητές στη Νότια Αμερική είδαν για πρώτη φορά βαμμένα υφάσματα σε πορφυρό χρώμα, εξέφρασαν το θαυμασμό τους για την ανθεκτικότητα αυτού του χρώματος. Πρόσεξαν πως, όταν εκείνα τα υφάσματα πλένονταν, το χρώμα έμοιαζε να βελτιώνεται. Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι οι ιθαγενείς κάτοικοι φορούσαν ποικιλία βαμμένων ενδυμάτων σε πορφυρό χρώμα.

Οι αυτόχθονες λαοί του Μεξικού, ιδιαίτερα οι Μιστέκοι, έβαφαν τα υφάσματά τους με το έκκριμα του σαλιγκαριού Purpura patula pansa που συγγένευε με ένα σαλιγκάρι το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Τύριοι. Και τα δύο είδη σαλιγκαριών παράγουν μια ουσία που αρχικά φαίνεται ωχρή αλλά, όταν εκτίθεται στον αέρα και στο φως, γίνεται πορφυρή. Η χρωστική ουσία βάφει την ίνα του υφάσματος χωρίς την ανάγκη κάποιου στερεωτικού​—ιδιότητα την οποία δεν έχουν άλλες χρωστικές.

Οι Μιστέκοι έβρισκαν τα σαλιγκάρια Purpura στα νερά του Ειρηνικού Ωκεανού. Ενώ οι Τύριοι και οι Ρωμαίοι σκότωναν το μαλάκιο​—μάλιστα, σώζεται από εκείνους τους καιρούς ένας σωρός από άδεια όστρακα—​οι Μιστέκοι απλώς «άρμεγαν» τα σαλιγκάρια. Φυσώντας το μαλάκιο, το έκαναν να απελευθερώσει το πολύτιμο υγρό του, το οποίο έσταζε απευθείας πάνω στις ίνες. Έπειτα, επέστρεφαν το σαλιγκάρι στη θάλασσα. Οι ιθαγενείς κάτοικοι δεν «άρμεγαν» τα σαλιγκάρια στη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου. Στην πραγματικότητα, αυτή η τακτική έχει προστατέψει τον πληθυσμό των σαλιγκαριών μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή για τη Γνώση και τη Χρήση της Βιοποικιλότητας, ως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι Μιστέκοι βαφείς ταξίδευαν 200 χιλιόμετρα για να φτάσουν στους κόλπους του Γουατούλκο, από τον Οκτώβριο ως το Μάρτιο, προκειμένου να βρουν πορφύρα. Ωστόσο, η ισορροπία που είχε διατηρηθεί με αυτή τη μη επιθετική τακτική διαταράχτηκε από το 1981 ως το 1985, διάστημα κατά το οποίο μια ξένη εταιρία εκμεταλλευόταν αυτόν τον πόρο. Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός των σαλιγκαριών Purpura μειώθηκε. Αυτό έδωσε το έναυσμα για την υπογραφή μιας επίσημης συμφωνίας η οποία απαγόρευε τη θανάτωση αυτού του σαλιγκαριού και επέτρεπε την αξιοποίησή του, με τον παραδοσιακό τρόπο, μόνο από κοινότητες ιθαγενών.

Το σαλιγκάρι Purpura εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την απειλή της αναπτυσσόμενης τουριστικής βιομηχανίας στους κόλπους όπου ζει. Ωστόσο, πολλοί ελπίζουν ότι αυτό το συναρπαστικό πλάσμα θα διαφυλαχτεί και θα συνεχίσει να προσφέρει το όμορφο χρώμα του.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Το σαλιγκάρι «Purpura»

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Το σαλιγκάρι «αρμέγεται» και κατόπιν επιστρέφεται στη θάλασσα

[Ευχαριστίες]

© FULVIO ECCARDI

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Πορφυρό νήμα έτοιμο για ύφανση

[Εικόνες στη σελίδα 17]

Ύφανση «ποσαγουάνκο» (είδος φούστας)