Μια Ματιά στην Εκκλησία της Αιθιοπίας

ΧΙΛΙΑΔΕΣ τουρίστες, υπομένοντας τους ανώμαλους δρόμους που οδηγούν σε απομακρυσμένες περιοχές, τα ολισθηρά μονοπάτια κατά μήκος κρημνών, τις περιπετειώδεις αναρριχήσεις σε ταλαντευόμενες σχοινένιες σκάλες και πολλές άλλες ταλαιπωρίες, φθάνουν στην Αιθιοπία προς αναζήτησι των μοναδικών πέτρινων εκκλησιών και των κρυμμένων μοναστηριών της.

Στην Επαρχία της Τιγκρέ είδαν εκκλησίες επιδέξια πελεκημένες μέσα σε πέτρινους τοίχους. Στην απομονωμένη πόλι της Λαλιμπέλα ανεκάλυψαν «μονολιθικές» εκκλησίες οι οποίες είναι οικοδομήματα σκαλισμένα σ’ ένα κομμάτι μόνο βράχου, τις οποίες έχουν φτιάξει απομονώνοντας ένα τεράστιο κομμάτι γρανίτου και κατόπιν δίδοντάς του μορφή μέσα κι έξω.

Η θρησκεία έρχεται επίσης στη διάνοια του ατόμου καθώς συναντά τους ανθρώπους της Αιθιοπίας. Πολλοί έχουν ονόματα όπως Χαμπτεγιέζους («Δώρον του Ιησού»), Χαϊλέ Σελασιέ («Δύναμις της Τριάδος»), Γολντεμάριαμ («Υιός της Μαρίας»), ή Γκεμπρεμίκαελ («υπηρέτης του Μιχαήλ»). Μερικές γυναίκες επιδεικνύουν στα μέτωπά τους μεγάλους σταυρούς που έχουν γίνει με τατουάζ. Οι συνηθισμένοι χαιρετισμοί περιλαμβάνουν φράσεις σαν αυτές: «Είθε ο Θεός να σου δίνη υγεία!» «Δόξα τω Θεώ, είμαι καλά. Πώς είσαι;» Μερικές Αιθιοπικές πόλεις φέρουν Βιβλικά ονόματα.

Είναι φανερό ότι η Εκκλησία της Αιθιοπίας έχει ισχυρή επίδρασι σ’ αυτή τη χώρα που περιλαμβάνει 25 και πλέον εκατομμύρια κατοίκους. Ας εξετάσωμε από κοντά αυτή την εκκλησία.

ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Πριν από τον τέταρτο αιώνα π.Χ., ο ανιμισμός επικρατούσε σ’ ένα μεγάλο μέρος της εκτάσεως που περιλαμβάνει τώρα η σύγχρονη Αιθιοπία. Πρόκειται για την πίστι ότι συνειδητή, προσωπική ζωή υπάρχει σε ζώα, φυτά και άλλα αντικείμενα της φύσεως. Ιδιαίτερα εξέχουσα ήταν η λατρεία φιδιών. Με τον καιρό, μετανάστες από τη νότιο Αραβία εισήγαγαν τη λατρεία του ηλίου, της σελήνης και των αστέρων ως θεών.

Εκτός απ’ αυτές τις πρωτόγονες δοξασίες, η Εβραϊκή θρησκεία είχε επίδρασι στον λαό της Αιθιοπίας. Οι αναγνώστες της Βίβλου θυμούνται τις καλές υπηρεσίες που προσέφερε ο Αιθίοψ ευνούχος Αβδέ-μέλεχ στον Ιερεμία. (Ιερεμ. 38:7-13) Επίσης, η Αιθιοπία ήταν μια από τις χώρες μεταξύ των οποίων διεσκορπίσθησαν οι Ιουδαίοι εξόριστοι μετά την κατάκτηση του Ιούδα από τη Βαβυλώνα.—Ησ. 11:11.

Λίγο μετά την ίδρυσι της Χριστιανικής εκκλησίας το 33 μ.Χ., ο Φίλιππος κατευθύνθηκε από τον άγγελο του Ιεχωβά να δώση μαρτυρία σ’ ένα Αιθίοπα ευνούχο, άρχοντα της Κανδάκης της βασιλίσσης των Αιθιόπων. Ο Φίλιππος βάπτισε τον ευνούχο, ο οποίος «επορεύετο την οδόν αυτού χαίρων» και, χωρίς αμφιβολία, εξέφρασε αυτή τη χαρά του διακηρύττοντας τα «αγαθά νέα» στην Αιθιοπία. (Πράξ. 8:26-39) Ωστόσο, η Αιθιοπία έγινε μέλος του Χριστιανικού κόσμου στα τέλη του τετάρτου αιώνος, όταν ο Φρουμέντιος εχρίσθη από τον Ορθόδοξο αρχιεπίσκοπο Αθανάσιο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ως ο πρώτος επίσκοπος της Αιθιοπίας.

Στο Αξούμ, την πρωτεύουσα του παλαιού βασιλείου, στη βόρειο Αιθιοπία, ο Βασιλεύς Εζάνα ασπάσθηκε τη νέα πίστι και την ανεκήρυξε επίσημη θρησκεία. Ωνομάσθηκε ο «Κωνσταντίνος της Αιθιοπίας,» επειδή η μεταστροφή του συμφωνούσε με το παράδειγμα του Ρωμαίου του αντιστοίχου, του Κωνσταντίνου του Μεγάλου.

ΤΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

Από πολλές απόψεις, οι διδασκαλίες της Εκκλησίας της Αιθιοπίας ομοιάζουν με τις διδασκαλίες των Ορθοδόξων εκκλησιών. Γίνεται χρήσις σταυρού, κεριών, ροζαρίων, κομποσκοινίων και εικόνων. Συνηθίζεται ο νηπιοβαπτισμός καθώς επίσης και το χρίσμα των υποψηφίων μέχρι τριάντα φορές σε διαφορετικά μέλη του σώματος.

Για την καθημερινή προσευχή, ζητείται από τους λάτρεις να γονυπετούν τρεις φορές για την Τριάδα, επίσης μια φορά για τη Μαρία και μια φορά για τον σταυρό. Παλαιότερα, μετά τον θάνατο ενός πλουσίου ατόμου, η λειτουργία ελέγετο καθημερινώς επί σαράντα μέρες, ενώ για κάποιο φτωχό πέντε λειτουργίες εθεωρούντο αρκετές. Η εκκλησιαστική λατρεία περιλαμβάνει πολλούς ύμνους, μερικοί από τους οποίους έχουν πολυάριθμες στροφές, και η κάθε μια απ’ αυτές τις στροφές εξυμνεί ένα διαφορετικό μέλος του σώματος ενός ιδιαιτέρου «αγίου.» Οι εκκλησιαστικές λειτουργίες κατά μέγα μέρος διεξάγονται στη Γκεζική γλώσσα, που δεν χρησιμοποιείται πουθενά αλλού.

Άλλα χαρακτηριστικά είναι ακόμη πιο ασυνήθη. Στη διάρκεια ενός τυπικού έτους υπάρχουν τουλάχιστον 33 εορτές για τη Μαρία. Ο αριθμός αυτός συγκρίνεται με εννέα μόνο εορτές για τον Ιησού Χριστό. Η λατρεία της Μαρίας είναι τόσο σπουδαία μεταξύ των Αιθιόπων ώστε η Αραμαϊκή λέξις για τη λέξι «Διαμαρτυρόμενος» σημαίνει «Εχθρός της Παρθένου.» Την εβδόμη μέρα κάθε μηνός γίνεται εορτή για την Τριάδα, ενώ η δωδεκάτη είναι αφιερωμένη στον αρχάγγελο Μιχαήλ και η εικοστή ενάτη στη γέννησι του Χριστού. Η Τετάρτη και η Παρασκευή είναι γιορτές. Εν συνόλω, υπάρχουν τουλάχιστον 293 γιορτές και ημέρες νηστείας στο ετήσιο ημερολόγιο της Αιθιοπίας. Εκατόν ογδόντα απ’ αυτές είναι υποχρεωτικές.

Τα προσκυνήματα επίσης παίζουν σπουδαίο ρόλο στην Εκκλησία της Αιθιοπίας. Το πιο δημοφιλές ίσως είναι το χωριό Κουλούμπι στην ανατολική Αιθιοπία προς το τέλος του Δεκεμβρίου. Είναι μια εορτή προς τιμήν του «Αγίου Γαβριήλ.» Όπως υπολογίζεται, 100.000 ή περισσότεροι προσκυνητές σ’ αυτή την εορτή κατακλύζουν την περιοχή γύρω απ’ αυτό το μικρό χωριό.

Όπως ανεφέρθη ανωτέρω, μερικά στοιχεία της λατρείας του αρχαίου Ισραήλ παίζουν ρόλο στις διδασκαλίες της Εκκλησίας της Αιθιοπίας. Αυτά περιλαμβάνουν τήρησι του Σαββάτου, περιτομή και διάκρισι μεταξύ καθαρού και ακαθάρτου κρέατος. Η Ιουδαϊκή επιρροή μπορεί επίσης να φανή στην κατασκευή των εκκλησιαστικών κτιρίων.

Όλες οι Ορθόδοξες εκκλησίες της Αιθιοπίας έχουν χωρίσματα που μοιάζουν με τα χωρίσματα του ναού που έκτισε ο Σολομών στην Ιερουσαλήμ. Το εξωτερικό μέρος εξυπηρετεί κυρίως εκείνους που ψάλλουν τους ψαλμούς και τους ύμνους. Ο επόμενος θάλαμος καλείται κεντέστ («Άγια») και είναι ο τόπος όπου δίνεται η μετάληψις. Το εσώτατο διαμέρισμα, που καλείται «Άγια των Αγίων,» περιέχει την ταμπότ, ένα υποκατάστατο της κιβωτού της διαθήκης του ναού του Σολομώντος. Όταν γίνωνται λιτανείες, η ταμπότ μεταφέρεται ψηλά, συνοδευόμενη από τραγούδι, χορό, κτυπήματα των ράβδων προσευχής και τον ήχο άλλων μουσικών οργάνων. Οι παρατηρητές λέγουν ότι αυτό θυμίζει τον καιρό που ο Βασιλεύς Δαβίδ χόρευε με χαρά όταν μετέφερε την αρχική κιβωτό της διαθήκης στην Ιερουσαλήμ.—Παράβαλε με 2 Σαμουήλ 6:11-16.

Πολλές απ’ αυτές τις διδασκαλίες και συνήθειες ασφαλώς δεν βρίσκονται στην Αγία Γραφή. Μερικές πηγάζουν από ανθρώπινα βιβλία που έχουν προστεθή στην Αγία Γραφή και από είκοσι και πλέον βιβλία με τίτλους όπως: «Βιβλίον του Αλέκτορος,» «Πράξεις των Παθών» ή «Βιβλίον του Παραδείσου.» Κατά τη γνώμη πολλών Αιθιόπων, αυτά τα βιβλία είναι πολύ πιο σπουδαία από μερικά πραγματικά βιβλία της Γραφής.

Ένα άλλο σπουδαίο χαρακτηριστικό της Εκκλησίας της Αιθιοπίας είναι οι μαγικές συνήθειες και δεισιδαιμονίες. Πολλές μαγικές προσευχές μη Χριστιανικής προελεύσεως συνδυάζονται τώρα με παραπομπές στην «Παρθένο Μαρία» και τους «αγίους.» Υπάρχει ακόμη ο φόβος «του κακού ματιού.» Πολλοί ιερείς ασκούν μαγεία και εξορκίζουν δαιμόνια, μερικά από τα οποία λέγεται ότι είναι πολύ ισχυρά.

Σε μερικά μέρη έχει επιβιώσει η λατρεία φιδιών. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι «οι άγιοι» έστειλαν φίδια ως προστάτες αγαπημένων προσκυνηταρίων. Σε μερικές τοποθεσίες οι άνθρωποι ακόμη προσφέρουν θυσίες στα φίδια. Σε μερικές περιπτώσεις, οι θυσίες αυτές συνοδεύονται από άσματα και προσευχές που προσφέρουν οι ιερείς.

ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΥΣ

Η ένωσις εκκλησίας και κράτους, η οποία άρχισε από τον καιρό του Βασιλέως Εζάνα, έγινε σταθερά πολύ ισχυρή. Αυτό ωδήγησε σε αιματηρούς πολέμους. Τον έκτο αιώνα μ.Χ. ο Βασιλεύς Καλέμπ, ακολουθώντας τις παροτρύνσεις του πατριάρχου της Αλεξανδρείας, εισέβαλε στην Υεμένη για να εκδικηθή τα παθήματα των Χριστιανών. Στη διάρκεια των μετέπειτα αιώνων η Αιθιοπική Ορθόδοξος πίστις εξαπλώθηκε δια πυρός και σιδήρου. Η καταπίεσις των μη Ορθοδόξων από κάποιον βασιλέα Ζάρα Γιακόμπ λέγεται ότι έκανε ν’ αναβιώσουν όλες οι υπερβολές της Ρωμαιοκαθολικής «ιεράς εξετάσεως.»

Η Εκκλησία της Αιθιοπίας εξακολούθησε ν’ αυξάνη σε δύναμι μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα. Ψηφίσθηκε ένας νόμος που απαιτούσε ν’ ανήκη ο αυτοκράτωρ σ’ εκείνη την εκκλησία και να ορκίζεται να υπερασπίση την πίστι. Άρθρα που απαγόρευαν τον χλευασμό εις βάρος της θρησκείας εισήχθησαν στον ποινικό κώδικα. Ο προσηλυτισμός από άλλες εκκλησίες περιωρίσθηκε σε ωρισμένες «ανοιχτές περιοχές» που εξέλεξε η Εκκλησία.

ΑΝΕΜΟΙ ΑΛΛΑΓΗΣ

Μετά από δεκαέξη αιώνες ζωής υπό τη στενή εποπτεία της εκκλησίας, είδαμε ανθρώπους ν’ αποτινάζουν τους καρπούς αυτής της μακράς περιόδου. Τι είδαν και ενήργησαν έτσι;

Ένας πρόσφατος υπολογισμός απεκάλυψε ότι μόνο 10 περίπου τοις εκατό των ενηλίκων αρρένων του πληθυσμού ήσαν εγγράμματοι. Η φτώχεια πλήττει τις μάζες των Αιθιόπων, ενώ η ίδια η Εκκλησία και λίγα από τα αξιοσέβαστα μέλη της έχουν γίνει πλούσιοι. Στη διάρκεια των προσφάτων ετών ξηρασίας και πείνας, η Εκκλησία επικρίθηκε πολύ, ιδιαίτερα από τη νέα γενεά, για τη σκληρή χρήσι του πλούτου της και την άρνησί της να βοηθήση αυτούς που βρίσκονταν σε ανάγκη. Συνεπώς, η υποστήριξις της Εκκλησίας εξασθενεί, πολύ πιο γρήγορα από πριν.

Ως αποτέλεσμα, πολλοί μοναχοί και ιερείς εγκατέλειψαν τις εκκλησίες και επιζητούν καταφύγιο στα χωριά τους. Ιδιαίτερα οι νέοι έχουν αρχίσει ν’ αποβλέπουν αλλού για κατεύθυνσι στη ζωή τους. Παρά τις προσπάθειες των εκκλησιαστικών επισήμων να παρεμποδίσουν την αυξανόμενη αποξένωσι της νεολαίας από την Εκκλησία, οι αθεϊστικές διδασκαλίες βρίσκουν πολλά ευήκοα ώτα.

Η σύντομη ανασκόπησις που κάναμε στην Εκκλησία της Αιθιοπίας αποκαλύπτει ένα περίεργο τύπο λατρείας. Μαζί με τις συνήθειες της Ορθοδόξου Εκκλησίας έχει αναμίξει ανιμισμό, λατρεία φιδιών και Ισραηλιτικά στοιχεία.

Συγχρόνως, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σ’ αυτή τη χώρα είναι ευτυχείς να μιλούν για τις Βιβλικές αλήθειες στους γείτονές τους. Οι Μάρτυρες είναι πολυάσχολοι στη διεξαγωγή πολλών Γραφικών μελετών με άτομα εδώ. Λόγω αυτού, πολλοί Αιθίοπες χαίρονται που έμαθαν πώς να ‘λατρεύουν τον Πατέρα εν πνεύματι και αληθεία.’ (Ιωάν. 4:23) Δεν ασχολούνται πια σε τελετουργικές μορφές αποδόσεως λατρείας. Είδαν πόσο αληθινά είναι τα λόγια του Ιησού: «Εάν σεις μείνητε εν τω λόγω τω εμώ, είσθε αληθώς μαθηταί μου, και θέλετε γνωρίσει την αλήθειαν. Και η αλήθεια θέλει σας ελευθερώσει.»—Ιωάν. 8:31, 32.