Ποιοι Ήταν οι Μασορίτες;

Ο ΙΕΧΩΒΑ, ‘ο Θεός της αλήθειας’, έχει διατηρήσει το Λόγο του, την Αγία Γραφή. (Ψαλμός 31:5) Αλλά, εφόσον ο Σατανάς, ο εχθρός της αλήθειας, έχει προσπαθήσει να τη διαφθείρει και να την καταστρέψει, πώς έφτασε η Αγία Γραφή σε εμάς ουσιαστικά όπως είχε γραφτεί;—Βλέπε Ματθαίος 13:39.

Μέρος της απάντησης σε αυτό το ερώτημα μπορεί να βρεθεί σε κάποιο σχόλιο του καθηγητή Ρόμπερτ Γκόρντις: «Το επίτευγμα [των] Εβραίων γραμματέων, που αποκαλούνται μασορίτες, δηλαδή ‘διατηρητές της παράδοσης’, δεν έχει εκτιμηθεί όσο θα έπρεπε. Αυτοί οι ανώνυμοι γραμματείς αντέγραφαν το Ιερό Βιβλίο με σχολαστικό και στοργικό ενδιαφέρον». Μολονότι στην πλειονότητά τους αυτοί οι αντιγραφείς παραμένουν ανώνυμοι για εμάς σήμερα, το όνομα μιας οικογένειας Μασοριτών έχει καταγραφτεί με σαφήνεια—Μπεν Ασίρ. Τι γνωρίζουμε τόσο για αυτούς όσο και για τους άλλους Μασορίτες;

Η Οικογένεια Μπεν Ασίρ

Οι Ιουδαίοι γραμματείς αντέγραφαν πιστά το τμήμα της Αγίας Γραφής που είχε συνταχτεί αρχικά στην εβραϊκή, το οποίο πολλές φορές αποκαλείται Παλαιά Διαθήκη. Από τον έκτο ως το δέκατο αιώνα Κ.Χ., αυτοί οι αντιγραφείς ονομάζονταν Μασορίτες. Τι περιλάμβανε το έργο τους;

Επί αιώνες η εβραϊκή γραφόταν μόνο με σύμφωνα· τα φωνήεντα τα πρόσθετε ο αναγνώστης. Την εποχή των Μασοριτών, όμως, η σωστή προφορά της εβραϊκής κόντευε να εκλείψει επειδή πολλοί Ιουδαίοι δεν μιλούσαν πλέον με ευχέρεια αυτή τη γλώσσα. Ομάδες Μασοριτών στη Βαβυλώνα και στον Ισραήλ επινόησαν ορισμένα σημάδια που τα τοποθετούσαν γύρω από τα σύμφωνα για λόγους τονισμού και σωστής προφοράς των φωνηέντων. Αναπτύχτηκαν τουλάχιστον τρία διαφορετικά συστήματα, αλλά εκείνο που αποδείχτηκε ότι άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή ήταν των Μασοριτών της Τιβεριάδας, η οποία βρίσκεται κοντά στη Θάλασσα της Γαλιλαίας και ήταν η πατρίδα της οικογένειας Μπεν Ασίρ.

Διάφορες πηγές καταγράφουν πέντε γενιές Μασοριτών από αυτή τη μοναδική οικογένεια, με πρώτο τον Ασίρ τον Πρεσβύτερο, ο οποίος έζησε τον όγδοο αιώνα Κ.Χ. Οι άλλοι ήταν ο Νεεμίας Μπεν Ασίρ, ο Ασίρ Μπεν Νεεμίας, ο Μωυσής Μπεν Ασίρ, και, τελικά, ο Ααρών Μπεν Μωυσής Μπεν Ασίρ, ο οποίος έζησε το δέκατο αιώνα Κ.Χ.a Αυτοί οι άντρες ήταν οι πρωτοπόροι μεταξύ εκείνων που τελειοποίησαν τα γραπτά σύμβολα τα οποία θα εξέφραζαν με τον καλύτερο τρόπο αυτό που οι ίδιοι πίστευαν ότι ήταν η σωστή προφορά του κειμένου της Εβραϊκής Βίβλου. Για να αναπτύξουν αυτά τα σύμβολα, έπρεπε να καθορίσουν ποια ήταν η βάση του εβραϊκού συστήματος γραμματικής. Δεν είχε καταγραφτεί ποτέ κάποιο σαφές σύστημα κανόνων για την εβραϊκή γραμματική. Επομένως, θα μπορούσε να λεχθεί ότι αυτοί οι Μασορίτες ήταν μεταξύ των πρώτων που συνέταξαν εβραϊκή γραμματική.

Ο Ααρών, ο τελευταίος Μασορίτης που διατήρησε ζωντανή την παράδοση της οικογένειας Μπεν Ασίρ, ήταν ο πρώτος που κατέγραψε και συνέταξε αυτές τις πληροφορίες. Το έκανε αυτό σε ένα έργο που ονομάζεται «Σεφέρ Ντικντουκέι χα-Τε‘αμίμ», και αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο με κανόνες εβραϊκής γραμματικής. Αυτό το βιβλίο αποτέλεσε τη βάση για το έργο και άλλων μελετητών της εβραϊκής γραμματικής στους επόμενους αιώνες. Αλλά ήταν απλώς ένα υποπροϊόν του πιο σπουδαίου έργου των Μασοριτών. Για ποιο έργο πρόκειται;

Απαιτούνταν Εξαιρετικό Μνημονικό

Το κύριο μέλημα των Μασοριτών ήταν η ακριβής μετάδοση της κάθε λέξης, ακόμη και του κάθε γράμματος, του κειμένου της Αγίας Γραφής. Προκειμένου να εξασφαλίσουν την ακρίβεια, οι Μασορίτες χρησιμοποιούσαν τα πλαϊνά περιθώρια κάθε σελίδας για να καταγράψουν πληροφορίες που υποδήλωναν τυχόν αλλοίωση του κειμένου, η οποία έγινε κατά λάθος ή σκόπιμα από προηγούμενους αντιγραφείς. Σε αυτές τις περιθωριακές σημειώσεις, οι Μασορίτες επίσης σημείωναν ασυνήθιστες μορφές και συνδυασμούς λέξεων, καθώς και τη συχνότητα με την οποία εμφανίζονταν αυτά μέσα σε ένα μεμονωμένο βιβλίο ή σε ολόκληρες τις Εβραϊκές Γραφές. Αυτά τα σχόλια καταγράφονταν με έναν άκρως συντομευμένο κώδικα, εφόσον ο χώρος ήταν περιορισμένος. Ένα επιπρόσθετο βοήθημα που είχαν για να διασταυρώνεται η ακρίβεια ήταν να βάζουν κάποιο σημάδι στη μεσαία λέξη και στο μεσαίο γράμμα ορισμένων βιβλίων. Έφτασαν στο σημείο να καταμετρούν κάθε γράμμα της Αγίας Γραφής για να εξασφαλίσουν την ακριβή αντιγραφή.

Στα πάνω και κάτω περιθώρια της σελίδας, οι Μασορίτες κατέγραφαν πιο εκτεταμένα σχόλια σχετικά με ορισμένες συντομευμένες σημειώσεις που είχαν γράψει στα πλαϊνά περιθώρια.b Αυτά ήταν υποβοηθητικά προκειμένου να διασταυρώνεται η ακρίβεια της εργασίας τους. Εφόσον εκείνη την εποχή τα εδάφια δεν ήταν αριθμημένα ούτε υπήρχαν ταμεία της Αγίας Γραφής, πώς έκαναν οι Μασορίτες αναφορά σε άλλα τμήματα της Αγίας Γραφής ώστε να διασταυρώνουν με αυτόν τον τρόπο την ακρίβεια; Στα πάνω και κάτω περιθώρια, κατέγραφαν κάποιο τμήμα από ένα παράλληλο εδάφιο για να τους υπενθυμίζει πού αλλού στην Αγία Γραφή βρισκόταν η εν λόγω λέξη ή λέξεις. Εξαιτίας του περιορισμένου χώρου, πολλές φορές έγραφαν μόνο μια βασική λέξη για να τους υπενθυμίζει κάθε παράλληλο εδάφιο. Για να είναι χρήσιμες αυτές οι περιθωριακές σημειώσεις, εκείνοι οι αντιγραφείς έπρεπε ουσιαστικά να αποστηθίζουν ολόκληρη την Εβραϊκή Βίβλο.

Τους καταλόγους που ήταν πολύ μεγάλοι για να γραφτούν στα περιθώρια τους μετέφεραν σε άλλο τμήμα του χειρογράφου. Για παράδειγμα, η Μασοριτική σημείωση στο πλαϊνό περιθώριο του εδαφίου Γένεσις 18:3 έχει τρία εβραϊκά γράμματα, קלד. Αυτά αντιπροσωπεύουν τον αριθμό 134 στην εβραϊκή. Σε άλλο τμήμα του χειρογράφου, εμφανίζεται ένας κατάλογος με 134 μέρη όπου οι προμασοριτικοί αντιγραφείς είχαν αφαιρέσει σκόπιμα το όνομα Ιεχωβά από το Εβραϊκό κείμενο, αντικαθιστώντας το με τη λέξη «Κύριος».c Αν και γνώριζαν αυτές τις αλλοιώσεις, οι Μασορίτες δεν έπαιρναν την πρωτοβουλία να τροποποιήσουν το κείμενο που τους είχε δοθεί. Αντίθετα, επισήμαιναν αυτές τις αλλοιώσεις στις περιθωριακές σημειώσεις τους. Αλλά, γιατί πρόσεχαν τόσο πολύ οι Μασορίτες να μη διορθώσουν το κείμενο τη στιγμή που κάποιοι προηγούμενοι αντιγραφείς το είχαν κάνει αυτό; Μήπως η δική τους μορφή Ιουδαϊκής πίστης διέφερε από εκείνη των προκατόχων τους;

Τι Πίστευαν;

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου Μασοριτικής ανάπτυξης, ο Ιουδαϊσμός ήταν αναμειγμένος σε μια βαθιά ριζωμένη ιδεολογική διαμάχη. Από τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. και ύστερα, ο ραβινικός Ιουδαϊσμός αύξανε τον έλεγχο που ασκούσε. Με τη συγγραφή του Ταλμούδ και τις ερμηνείες των ραβίνων, το κείμενο της Αγίας Γραφής έπαιζε δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με τη ραβινική ερμηνεία του προφορικού νόμου.d Επομένως, η προσεκτική διατήρηση του κειμένου της Αγίας Γραφής θα μπορούσε να έχει χάσει τη σπουδαιότητά της.

Τον όγδοο αιώνα, μια ομάδα γνωστή ως Καραΐτες στασίασε εναντίον αυτής της τάσης. Δίνοντας έμφαση στην προσωπική μελέτη της Αγίας Γραφής, αυτοί απέρριπταν την εξουσία και τις ερμηνείες τόσο των ραβίνων όσο και του Ταλμούδ. Δέχονταν το κείμενο της Αγίας Γραφής και μόνο ως την αυθεντία τους. Αυτό αύξησε την ανάγκη για ακριβή μετάδοση εκείνου του κειμένου, και οι Μασοριτικές μελέτες απέκτησαν ανανεωμένη ώθηση.

Μέχρι ποιου βαθμού επηρέασαν τους Μασορίτες είτε οι ραβινικές είτε οι Καραϊτικές πεποιθήσεις; Ο Μ. Χ. Γκόσεν-Γκότσταϊν, ειδικός στα χειρόγραφα της Εβραϊκής Βίβλου, δηλώνει: «Οι Μασορίτες ήταν πεπεισμένοι . . . ότι τηρούσαν μια αρχαία παράδοση και ότι η εσκεμμένη επέμβαση θα ήταν το χειρότερο έγκλημα που θα μπορούσαν να διαπράξουν».

Οι Μασορίτες θεωρούσαν την κατάλληλη αντιγραφή του κειμένου της Αγίας Γραφής ιερό έργο. Μολονότι μπορεί οι ίδιοι να υποκινούνταν σε μεγάλο βαθμό από άλλα θρησκευτικά κίνητρα, φαίνεται ότι αυτό καθαυτό το έργο των Μασοριτών ήταν υπεράνω ιδεολογικών ζητημάτων. Οι πολύ συνοπτικές περιθωριακές σημειώσεις άφηναν λίγο χώρο για θεολογικές αντιλογίες. Η ίδια η Αγία Γραφή ήταν το μέλημα της ζωής τους· δεν ήταν διατεθειμένοι να την παραποιήσουν.

Πώς Ωφελούμαστε από το Έργο Τους

Αν και ο φυσικός Ισραήλ δεν ήταν πια ο εκλεγμένος λαός του Θεού, αυτοί οι Ιουδαίοι αντιγραφείς ήταν ολοκληρωτικά αφιερωμένοι στην ακριβή διατήρηση του Λόγου του Θεού. (Ματθαίος 21:42-44· 23:37, 38) Το επίτευγμα της οικογένειας Μπεν Ασίρ και των άλλων Μασοριτών συνοψίζεται κατάλληλα από τον Ρόμπερτ Γκόρντις, ο οποίος έγραψε: «Εκείνοι οι ταπεινοί αλλά ακατάβλητοι εργάτες . . . εκτελούσαν στην αφάνεια το ηρωικό τους έργο διαφύλαξης του Βιβλικού Κειμένου ώστε να μη χαθεί ή διαφοροποιηθεί». (Η Διαμόρφωση του Βιβλικού Κειμένου [The Biblical Text in the Making]) Ως αποτέλεσμα, όταν ορισμένοι Μεταρρυθμιστές του 16ου αιώνα, όπως ήταν ο Λούθηρος και ο Τίντεϊλ, περιφρόνησαν την εξουσία της εκκλησίας και άρχισαν να μεταφράζουν την Αγία Γραφή σε κοινές γλώσσες για να τη διαβάζουν όλοι, είχαν ένα καλά διατηρημένο Εβραϊκό κείμενο που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως βάση για το έργο τους.

Το έργο των Μασοριτών εξακολουθεί να ωφελεί και εμάς σήμερα. Τα Εβραϊκά κείμενά τους αποτελούν τη βάση των Εβραϊκών Γραφών στη Μετάφραση Νέου Κόσμου των Αγίων Γραφών. Αυτή η μετάφραση εξακολουθεί να μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες με το ίδιο πνεύμα αφιέρωσης και ενδιαφέροντος για την ακρίβεια που έδειξαν οι αρχαίοι Μασορίτες. Θα κάνουμε καλά να δείχνουμε το ίδιο πνεύμα καθώς δίνουμε προσοχή στο Λόγο του Ιεχωβά Θεού.—2 Πέτρου 1:19.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 28]

Το Σύστημα Προφοράς της Εβραϊκής

Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ της καλύτερης μεθόδου για να καταγράφονται τα σημάδια των φωνηέντων και τα σημεία τονισμού διήρκεσε αιώνες ολόκληρους για τους Μασορίτες. Γι’ αυτό, δεν είναι παράξενη διαπίστωση η συνεχιζόμενη εξέλιξη σε κάθε γενιά της οικογένειας Μπεν Ασίρ. Τα διασωζόμενα χειρόγραφα καταδεικνύουν τους τρόπους και τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν μόνο οι δυο τελευταίοι Μασορίτες της οικογένειας Μπεν Ασίρ, ο Μωυσής και ο Ααρών.e Μια συγκριτική μελέτη αυτών των χειρογράφων αποκαλύπτει ότι ο Ααρών είχε αναπτύξει κανόνες για ορισμένα δευτερεύοντα σημεία προφοράς και καταγραφής σημειώσεων οι οποίοι διέφεραν από εκείνους που χρησιμοποίησε ο πατέρας του, ο Μωυσής.

Ο Μπεν Νεφθαλείμ ήταν σύγχρονος του Ααρών Μπεν Ασίρ. Ο Κώδικας του Καΐρου, του Μωυσή Μπεν Ασίρ, περιέχει πολλές ερμηνείες οι οποίες αποδίδονται στον Μπεν Νεφθαλείμ. Επομένως, είτε ο Μπεν Νεφθαλείμ μελέτησε υπό τον Μωυσή Μπεν Ασίρ είτε και οι δυο τους διατήρησαν μια ακόμη αρχαιότερη κοινή παράδοση. Πολλοί λόγιοι μιλούν για τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα συστήματα που εφάρμοσε ο Μπεν Ασίρ και ο Μπεν Νεφθαλείμ, αλλά ο Μ. Χ. Γκόσεν-Γκότσταϊν γράφει: «Δεν θα απείχε και πολύ από την πραγματικότητα να αναφέρουμε τα δύο υποσυστήματα που υπήρχαν εντός της οικογένειας Μπεν Ασίρ και να ονομάσουμε την αντίθεση ανάμεσα στις ερμηνείες: Μπεν Ασίρ κατά Μπεν Ασίρ». Έτσι θα ήταν ανακριβές να μιλούμε για μια και μόνο μέθοδο Μπεν Ασίρ. Το γεγονός ότι οι μέθοδοι του Ααρών Μπεν Ασίρ έφτασαν στο σημείο να είναι η τελική αποδεκτή μορφή δεν ήταν αποτέλεσμα ενυπάρχουσας ανωτερότητας. Προτιμήθηκαν απλώς και μόνο επειδή ο Ταλμουδικός λόγιος του 12ου αιώνα Μωυσής Μαϊμονίδης επαίνεσε ένα κείμενο του Ααρών Μπεν Ασίρ.

[Απεικόνιση εβραϊκών χαρακτήρων]

Μέρος του εδαφίου Έξοδος 6:2 με και χωρίς φωνητικά σημάδια και διακριτικά σημεία

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Η Τιβεριάδα, το κέντρο της Μασοριτικής δράσης από τον όγδοο ως το δέκατο αιώνα

[Ευχαριστίες]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.