Σε «Κινδύνους στη Θάλασσα»

ΜΕΣΑ στο σκοτάδι της νύχτας, ένα ιστιοφόρο με 276 επιβάτες πλησιάζει σε κάποιο νησί της Μεσογείου. Το πλήρωμα και οι επιβάτες έχουν εξαντληθεί από τους κλυδωνισμούς στα ταραγμένα νερά επί 14 ημέρες. Τα χαράματα, καθώς αντικρίζουν έναν κόλπο, προσπαθούν να βγάλουν το καράβι στην ακρογιαλιά. Αλλά η πλώρη κολλάει καθηλώνοντάς το, και τα κύματα κάνουν την πρύμνη κομμάτια. Όλοι οι επιβαίνοντες εγκαταλείπουν το πλοίο και κατορθώνουν να φτάσουν στις ακτές της Μάλτας κολυμπώντας ή πιασμένοι από σανίδες και άλλα αντικείμενα. Παγωμένοι και καταταλαιπωρημένοι, καταφέρνουν να βγουν από τα μανιασμένα κύματα και να συρθούν στην ακτή. Ανάμεσα στους επιβάτες είναι και ο Χριστιανός απόστολος Παύλος. Οδηγείται στη Ρώμη για να δικαστεί.—Πράξεις 27:27-44.

Για τον Παύλο, αυτό το περιστατικό, το ναυάγιο στο νησί της Μάλτας, δεν ήταν το πρώτο κατά το οποίο απειλήθηκε η ζωή του στη θάλασσα. Λίγα χρόνια νωρίτερα, είχε γράψει: «Τρεις φορές ναυάγησα, ένα μερόνυχτο έχω περάσει στα βαθιά». Πρόσθεσε ότι είχε βρεθεί σε «κινδύνους στη θάλασσα». (2 Κορινθίους 11:25-27) Τα θαλάσσια ταξίδια είχαν βοηθήσει τον Παύλο να εκπληρώσει το θεόδοτο ρόλο του ως «απόστολος των εθνών».—Ρωμαίους 11:13.

Πόσο εκτεταμένα ήταν τα ταξίδια στη θάλασσα τον πρώτο αιώνα; Τι ρόλο έπαιξαν στην εξάπλωση της Χριστιανοσύνης; Πόσο ασφαλή ήταν; Τι είδους καράβια χρησιμοποιούνταν; Και πώς εξυπηρετούνταν οι επιβάτες;

Η Ρώμη Χρειαζόταν το Θαλάσσιο Εμπόριο

Οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν τη Μεσόγειο Μάρε Νόστρουμ—Η Θάλασσά Μας. Ο έλεγχος των θαλάσσιων οδών ήταν για τη Ρώμη επιτακτικός όχι μόνο για στρατιωτικούς λόγους. Πολλές πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είτε ήταν λιμάνια είτε εξυπηρετούνταν από αυτά. Λόγου χάρη, η Ρώμη είχε το λιμάνι της στην κοντινή Όστια, ενώ η Κόρινθος χρησιμοποιούσε το Λέχαιο και τις Κεγχρεές, και η Αντιόχεια της Συρίας εξυπηρετούνταν από τη Σελεύκεια. Η καλή θαλάσσια σύνδεση μεταξύ αυτών των λιμανιών διασφάλιζε τη γρήγορη επικοινωνία με τις βασικές πόλεις και διευκόλυνε την αποτελεσματική διοίκηση των ρωμαϊκών επαρχιών.

Η Ρώμη βασιζόταν επίσης στη ναυσιπλοΐα για τον εφοδιασμό της με τρόφιμα. Έχοντας περίπου ένα εκατομμύριο κατοίκους, η Ρώμη είχε τεράστιες ανάγκες σε σιτηρά—από 250.000 ως 400.000 τόνους περίπου το χρόνο. Από πού προέρχονταν όλα αυτά τα σιτηρά; Ο Φλάβιος Ιώσηπος λέει ότι ο Ηρώδης Αγρίππας Β΄ ανέφερε πως η Βόρεια Αφρική τροφοδοτούσε τη Ρώμη τους οχτώ μήνες του έτους, ενώ η Αίγυπτος έστελνε σιτηρά που επαρκούσαν στην πόλη για τους τέσσερις υπόλοιπους μήνες. Χιλιάδες καράβια χρησιμοποιούνταν για τον εφοδιασμό της πόλης με σιτηρά.

Ικανοποιώντας την επιθυμία των Ρωμαίων για πολυτέλεια, το ανθηρό θαλάσσιο εμπόριο έκανε διαθέσιμα κάθε είδους προϊόντα. Τα ορυκτά, η πέτρα και το μάρμαρο αποστέλλονταν από την Κύπρο, την Ελλάδα και την Αίγυπτο, ενώ η ξυλεία μεταφερόταν από το Λίβανο. Το κρασί ερχόταν από τη Σμύρνη, οι ξηροί καρποί από τη Δαμασκό και οι χουρμάδες από την Παλαιστίνη. Το μύρο και το καουτσούκ φορτώνονταν από την Κιλικία, το μαλλί από τη Μίλητο και τη Λαοδίκεια, τα υφάσματα από τη Συρία και το Λίβανο, η πορφύρα από την Τύρο και τη Σιδώνα. Χρωστικές ουσίες στέλνονταν από τα Θυάτειρα και γυαλί από την Αλεξάνδρεια και τη Σιδώνα. Το μετάξι, το βαμβάκι, το ελεφαντόδοντο και τα μπαχαρικά εισάγονταν από την Κίνα και την Ινδία.

Τι μπορεί να λεχθεί για το πλοίο που ναυάγησε στη Μάλτα, στο οποίο επέβαινε ο Παύλος; Αυτό ήταν ένα καράβι για μεταφορά σιτηρών, «ένα πλοίο από την Αλεξάνδρεια το οποίο έπλεε για την Ιταλία». (Πράξεις 27:6, υποσημείωση στη ΜΝΚ) Οι στόλοι που περιλάμβαναν τέτοια πλοία ήταν ιδιοκτησία Ελλήνων, Φοινίκων και Συρίων, οι οποίοι τα διοικούσαν και τα εξόπλιζαν. Εντούτοις, τα πλοία αυτά ήταν μισθωμένα από το Κράτος. «Όπως συνέβαινε και με τη συλλογή των φόρων», λέει ο ιστορικός Ουίλιαμ Μ. Ράμσεϊ, «η κυβέρνηση το θεωρούσε πιο εύκολο να αναθέτει εργολαβικά αυτό το έργο αντί να οργανώνει η ίδια τον τεράστιο μηχανισμό που απαιτούνταν σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό προκειμένου να επιτελεστεί αυτή η σπουδαία υπηρεσία».

Ο Παύλος ολοκλήρωσε το ταξίδι του στη Ρώμη με ένα καράβι το οποίο είχε για ακρόπρωρο τους «Γιους του Δία». Και αυτό το πλοίο επίσης ήταν από την Αλεξάνδρεια. Κατέπλευσε στους Ποτιόλους, στον Κόλπο της Νάπολης, το λιμάνι όπου αγκυροβολούσαν συνήθως τα πλοία που μετέφεραν σιτηρά. (Πράξεις 28:11-13) Από τους Ποτιόλους—το σύγχρονο Ποτσουόλι—το φορτίο μεταφερόταν είτε δια ξηράς είτε με μικρότερα καράβια προς τα βόρεια, κατά μήκος της ακτής, και στη συνέχεια, μέσω του Τίβερη Ποταμού, στην καρδιά της Ρώμης.

Επιβάτες Πάνω σε Φορτηγά Πλοία;

Γιατί ταξίδευαν με φορτηγό πλοίο ο Παύλος και οι στρατιώτες που τον φρουρούσαν; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, χρειάζεται να γνωρίζουμε τι σήμαινε το να ταξιδεύει κάποιος δια θαλάσσης εκείνες τις ημέρες.

Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. δεν υπήρχαν επιβατηγά πλοία. Οι ταξιδιώτες χρησιμοποιούσαν τα εμπορικά πλοία. Και φαίνεται πως με αυτά ταξίδευαν κάθε είδους άνθρωποι—δημόσιοι υπάλληλοι, διανοούμενοι, κήρυκες, μάγοι, καλλιτέχνες, αθλητές, έμποροι, τουρίστες και προσκυνητές.

Ασφαλώς, υπήρχαν και πλοιάρια τα οποία μετέφεραν επιβάτες και φορτία σε παράκτια νερά. Ο Παύλος μπορεί να χρησιμοποίησε ένα τέτοιο σκάφος για να “περάσει στη Μακεδονία” από την Τρωάδα. Πλοιάρια μπορεί να τον είχαν μεταφέρει από και προς την Αθήνα αρκετές φορές. Ο Παύλος μπορεί επίσης να χρησιμοποίησε κάποιο μικρό σκάφος στο μεταγενέστερο ταξίδι του από την Τρωάδα στα Πάταρα, στη διάρκεια του οποίου πέρασε από τα νησιά που βρίσκονταν κοντά στην ακτή της Μικράς Ασίας. (Πράξεις 16:8-11· 17:14, 15· 20:1-6, 13-15· 21:1) Η χρήση τέτοιων μικρών καραβιών εξοικονομούσε χρόνο, αλλά αυτά δεν μπορούσαν να απομακρυνθούν πολύ από τη στεριά. Έτσι, τα πλοία που μετέφεραν τον Παύλο στην Κύπρο και κατόπιν στην Παμφυλία, καθώς και εκείνα με τα οποία ταξίδεψε από την Έφεσο στην Καισάρεια και από τα Πάταρα στην Τύρο, πρέπει να ήταν αρκετά μεγαλύτερα. (Πράξεις 13:4, 13· 18:21, 22· 21:1-3) Το καράβι πάνω στο οποίο βρισκόταν ο Παύλος όταν ναυάγησε στη Μάλτα θα πρέπει να ήταν και αυτό μεγάλο. Πόσο μεγάλα μπορούσαν να είναι τέτοια πλοία;

Διάφορες γραπτές πηγές οδήγησαν ένα λόγιο στο συμπέρασμα: «Η μικρότερη χωρητικότητα [πλοίου] που γενικά θεωρούσαν χρήσιμη οι αρχαίοι ήταν περίπου 70 μέχρι 80 τόνοι. Πολύ διαδεδομένα, τουλάχιστον κατά την ελληνιστική περίοδο, ήταν τα πλοία 130 τόνων. Τα πλοία 250 τόνων, αν και συνηθισμένα, ήταν σίγουρα μεγαλύτερα από το μέσο όρο. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, τα πλοία που χρησιμοποιούσε η αυτοκρατορική υπηρεσία μεταφορών ήταν ακόμη μεγαλύτερα—η επιθυμητή χωρητικότητα ήταν 340 τόνοι. Τα μεγαλύτερα πλοία ήταν μέχρι και 1.300 τόνων, ίσως και λίγο μεγαλύτερα». Σύμφωνα με μια γραπτή περιγραφή του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., το αλεξανδρινό πλοίο Ίσις που μετέφερε σιτηρά είχε μήκος πάνω από 55 μέτρα, πλάτος περίπου 14 μέτρα, κύτος με βάθος γύρω στα 13 μέτρα, και προφανώς μπορούσε να μεταφέρει πάνω από χίλιους τόνους σιτηρά και ίσως μερικές εκατοντάδες επιβάτες.

Τι υπηρεσίες προσφέρονταν στους επιβάτες ενός πλοίου που μετέφερε σιτηρά; Εφόσον τα πλοία χρησιμοποιούνταν πρωτίστως για φορτία, οι επιβάτες ήταν δευτερεύουσα υπόθεση. Δεν τους παρέχονταν τρόφιμα ούτε διάφορες υπηρεσίες, παρά μόνο νερό. Κοιμούνταν στο κατάστρωμα, ίσως κάτω από τέντες τις οποίες έστηναν τη νύχτα και μάζευαν κάθε πρωί. Μολονότι οι ταξιδιώτες μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα μαγειρεία για να ετοιμάσουν το φαγητό τους, έπρεπε να προμηθεύονται μόνοι τους τον αναγκαίο εξοπλισμό για το μαγείρεμα, το σερβίρισμα, το μπάνιο και τον ύπνο—από σκεύη μαγειρικής μέχρι σεντόνια.

Θαλάσσια Ταξίδια—Πόσο Ασφαλή;

Εφόσον δεν είχαν όργανα—ούτε καν πυξίδα—οι θαλασσοπόροι του πρώτου αιώνα κυβερνούσαν τα πλοία μόνο δια της όρασης. Γι’ αυτό, τα ταξίδια ήταν πιο ασφαλή όταν υπήρχε πολύ καλή ορατότητα—συνήθως από τα τέλη Μαΐου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Κατά τους δύο μήνες πριν και μετά το διάστημα αυτό, οι έμποροι ριψοκινδύνευαν τον απόπλου. Στη διάρκεια όμως του χειμώνα, η ομίχλη και τα σύννεφα έκρυβαν πολλές φορές τα χαρακτηριστικά σημεία της ξηράς καθώς και τον ήλιο την ημέρα και τα άστρα τη νύχτα. Από τις 11 Νοεμβρίου ως τις 10 Μαρτίου η ναυσιπλοΐα θεωρούνταν απαγορευμένη (στα λατινικά, mare clausum), εκτός από περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης. Όσοι ταξίδευαν προς τα τέλη της εποχής των ταξιδιών διέτρεχαν τον κίνδυνο να περάσουν το χειμώνα σε ξένο λιμάνι.—Πράξεις 27:12· 28:11.

Παρά τους κινδύνους και τον εποχιακό τους χαρακτήρα, πρόσφεραν άραγε τα θαλάσσια ταξίδια κάποια πλεονεκτήματα σε σχέση με τα χερσαία; Βεβαίως και πρόσφεραν! Τα ταξίδια δια θαλάσσης ήταν λιγότερο κουραστικά, φτηνότερα και συντομότερα. Όταν έπνεαν ούριοι άνεμοι, ένα πλοίο μπορούσε να καλύψει ίσως και 150 χιλιόμετρα την ημέρα. Η συνηθισμένη απόσταση που κάλυπτε κάποιος σε ένα μεγάλο οδοιπορικό ταξίδι ήταν 25 ως 30 χιλιόμετρα την ημέρα.

Η ταχύτητα πλεύσης εξαρτόταν σχεδόν αποκλειστικά από τον άνεμο. Η διαδρομή από την Αίγυπτο στην Ιταλία ήταν μια συνεχής πάλη με αντίθετους ανέμους, ακόμη και υπό τις καλύτερες καιρικές συνθήκες. Η συντομότερη πορεία ήταν συνήθως μέσω της Ρόδου ή των Μύρων ή κάποιου άλλου λιμανιού στην ακτή της Λυκίας, στη Μικρά Ασία. Κάποια φορά, όταν το πλοίο Ίσις συνάντησε θύελλες και εκτράπηκε από την πορεία του, αγκυροβόλησε στον Πειραιά 70 ημέρες μετά την αναχώρησή του από την Αλεξάνδρεια. Με τους βορειοδυτικούς ανέμους που έπνεαν πίσω του, το ταξίδι της επιστροφής από την Ιταλία μπορούσε προφανώς να ολοκληρωθεί μέσα σε 20 ως 25 ημέρες. Η ίδια διαδρομή από ξηράς, είτε προς τη μια είτε προς την άλλη κατεύθυνση, θα απαιτούσε πάνω από 150 ημέρες με καλό καιρό.

Τα Καλά Νέα Φτάνουν Μακριά Μέσω της Θάλασσας

Προφανώς, ο Παύλος γνώριζε τους κινδύνους των θαλάσσιων ταξιδιών που δεν γίνονταν σε κατάλληλη εποχή. Μάλιστα συνέστησε να μην ταξιδέψουν στα τέλη Σεπτεμβρίου ή στις αρχές Οκτωβρίου, λέγοντας: «Άντρες, αντιλαμβάνομαι ότι η πλεύση πρόκειται να γίνει με ζημιά και μεγάλη απώλεια, όχι μόνο του φορτίου και του πλοίου, αλλά και των ψυχών μας». (Πράξεις 27:9, 10) Εντούτοις, ο υπεύθυνος αξιωματικός αγνόησε αυτά τα λόγια, με αποτέλεσμα το ναυάγιο στη Μάλτα.

Ως το τέλος της ιεραποστολικής του σταδιοδρομίας, ο Παύλος είχε ζήσει ναυάγια τουλάχιστον τέσσερις φορές. (Πράξεις 27:41-44· 2 Κορινθίους 11:25) Εντούτοις, οι πρώτοι κήρυκες των καλών νέων δεν φοβούνταν να ταξιδεύουν δια θαλάσσης εξαιτίας υπερβολικής ανησυχίας για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Χρησιμοποιούσαν στο πλήρες όλα τα διαθέσιμα ταξιδιωτικά μέσα προκειμένου να διαδώσουν το άγγελμα της Βασιλείας. Και, υπακούοντας στην εντολή του Ιησού, έδωσαν μαρτυρία ως την άκρη του κόσμου. (Ματθαίος 28:19, 20· Πράξεις 1:8) Χάρη στο δικό τους ζήλο, στην πίστη εκείνων που ακολούθησαν το παράδειγμά τους και στην καθοδηγία του αγίου πνεύματος του Ιεχωβά, τα καλά νέα έχουν φτάσει ως τις πιο απομακρυσμένες γωνιές της κατοικημένης γης.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.