Η Επί του Όρους Ομιλία—“Όταν δε Προσεύχησθε, . . . ”

Ο ΙΗΣΟΥΣ, αφού είπε ότι πρέπει ν’ αποφεύγωμε την υποκρισία όταν κάνωμε πράξεις ελεημοσύνης στους πτωχούς, είπε: «Και όταν προσεύχησαι, μη έσο ως οι υποκριταί.»—Ματθ. 6:5α.

Η φράσις «όταν προσεύχησαι» δείχνει ότι, για τους μαθητάς του Ιησού, η προσευχή θα ήταν τακτικό μέρος της αληθινής λατρείας. Ωστόσο, δεν έπρεπε να μιμούνται τους ‘υποκριτάς’ ή αυτοδικαιουμένους Φαρισαίους, των οποίων η δημόσια εκδήλωσις θρησκευτικής αφοσιώσεως ήταν απλώς υποκρισία.—Ματθ. 23:13-32.

Σχετικά μ’ αυτούς τους υποκριτάς, ο Ιησούς δήλωσε: «Αγαπώσι να προσεύχωνται ιστάμενοι εν ταις συναγωγαίς και εν ταις γωνίαις των πλατειών, δια να φανώσιν εις τους ανθρώπους.»—Ματθ. 6:5β.

Τον πρώτο αιώνα μ.Χ., είχε γίνει συνήθεια για τους Ιουδαίους να προσεύχωνται σαν εκκλησία στη διάρκεια των πρωινών και βραδινών ολοκαυτωμάτων στο ναό της Ιερουσαλήμ, περίπου στις 9 το πρωί και στις 3 το μεσημέρι. Πολλοί κάτοικοι αυτής της πόλεως το έκαναν αυτό μαζί μ’ ένα πλήθος συλλάτρεων στην περιοχή του ναού. Μακριά από την Ιερουσαλήμ, οι ευσεβείς Ιουδαίοι συχνά προτιμούσαν να προσεύχωνται δύο φορές την ημέρα «εν ταις συναγωγαίς.» Η συνήθης στάσις την ώρα της προσευχής ήταν να ‘ίστανται.’—Βλέπε επίσης Λουκάν 18:11, 13.

Επειδή η πλειονότης των ανθρώπων δεν θα ευρίσκετο κοντά στο ναό ή στη συναγωγή την ώρα της πρωινής και βραδυνής προσευχής, επεκράτησε η συνήθεια να προσεύχεται το άτομο όπου και αν βρισκόταν. Ωρισμένα άτομα, αγαπούσαν να βρίσκωνται κατά την ώρα της προσευχής «εν ταις γωνίαις των πλατειών.» Τους άρεσε η ιδέα ‘να φαίνωνται εις τους ανθρώπους’ που περνούσαν και από τις τέσσερις κατευθύνσεις. Σε ένδειξι ψευδούς αγιότητος, έκαναν «επί προφάσει . . . μακράς προσευχάς,» για να προκαλέσουν τον θαυμασμό των παρατηρητών.a—Λουκ. 20:47.

Σχετικά μ’ εκείνους τους υποκριτάς, ο Ιησούς δήλωσε: «Αληθώς σας λέγω, ότι έχουσιν ήδη τον μισθόν αυτών.» (Ματθ. 6:5γ) Ελάμβαναν αυτό που τόσο διακαώς επιθυμούσαν—την αναγνώρισι και τον έπαινο των συνανθρώπων τους· και αυτό ήταν όλη και όλη η ανταμοιβή τους. Οι υποκριτικές τους προσευχές δεν ελάμβαναν καμμιά απάντησι από τον Θεό.

«Συ όμως,» συνέχισε ο Ιησούς «όταν προσεύχησαι, είσελθε εις το ταμείον σου, και κλείσας την θύραν σου προσευχήθητι εις τον Πατέρα σου τον εν τω κρυπτώ, και ο Πατήρ σου ο βλέπων εν τω κρυπτώ θέλει σοι ανταποδώσει.»—Ματθ. 6:6.

Αυτά τα λόγια του Ιησού δεν απηγόρευαν την προσευχή με την εκκλησία. Η συμβουλή να προσεύχεται κανείς ‘εις το ταμείον του με κλειστήν την θύραν’ εδόθη για ν’ αποθαρρύνη τη δημόσια προσευχή που έκανε κάποιος με σκοπό να προσελκύση την προσοχή στον εαυτό του και να ελκύση ευνοϊκά σχόλια θαυμαστών. Η συμβουλή αυτή ομοιάζει με την συμβουλή σχετικά με την ελεημοσύνη προς τους πτωχούς: «Ας μη γνωρίση η αριστερά σου τι κάνει η δεξιά σου.» (Ματθ. 6:3) Ο Ιησούς έθεσε ένα τέλειο παράδειγμα, προσευχόμενος χωρίς να ελκύη την προσοχή στον εαυτό του. Παραδείγματος χάριν, όταν δαπάνησε μια ολόκληρη νύχτα προσευχόμενος προτού εκλέξη τους δώδεκα αποστόλους του, δεν έκανε αυτή την προσευχή στον Θεό μπροστά σε παρατηρητάς, αλλά «εξήλθεν εις το όρος να προσευχηθή.»—Λουκ. 6: 12.

Ο Ιησούς, κατευθύνοντας την προσοχή σε κάποιο άλλο τρόπο με τον οποίο οι υποκριταί έκαναν κατάχρησι του προνομίου της προσευχής, είπε: «Όταν δε προσεύχησθε, μη βαττολογήσητε ως οι εθνικοί· διότι νομίζουσιν ότι με την πολυλογίαν αυτών θέλουσιν εισακουσθή.»—Ματθ. 6:7.

Ο Ιησούς δεν εννοούσε ότι οι μαθηταί του έπρεπε ν’ αποφεύγουν την επανάληψι ολοκαρδίων δεήσεων και εκφράσεων ευχαριστιών στην προσευχή. Το ευαγγέλιον του Ματθαίου αναφέρει ότι στον Κήπο της Γεθσημανή, ο Ιησούς προσευχόταν μέχρις αργά τη νύχτα, χρησιμοποιώντας επανειλημμένως «τον αυτόν λόγον.»—Ματθ. 26:36-45.

Εν τούτοις, θα ήταν εσφαλμένο να μιμηθούν οι μαθηταί του Ιησού τις επαναληπτικές προσευχές των ‘εθνικών.’ Εκείνοι συνήθιζαν να ‘βαττολογούν,’ δηλαδή να λένε κατ’ επανάληψιν απομνημονευμένες φράσεις που περιελάμβαναν πολλές, χωρίς νόημα, λέξεις. Η Αγία Γραφή περιέχει το παράδειγμα των λάτρεων του Βάαλ στους αρχαίους χρόνους, οι οποίοι «επεκαλούντο το όνομα του Βάαλ από πρωίας μέχρι μεσημβρίας, λέγοντες, Επάκουσον ημών Βάαλ.» (1 Βασ. 18:26) Και σχετικά με τους Εθνικούς που εναντιώνοντο στη Χριστιανοσύνη στην Έφεσο, διαβάζομε τα εξής: «Έγεινε μία φωνή εκ πάντων των κραζόντων έως δύο ώρας Μεγάλη η Άρτεμις των Εφεσίων.» (Πράξ. 19:34) Σ’ ένα έργο του Ρωμαίου ποιητού Τερεντίου (δεύτερος αιώνας π.Χ.), διαβάζομε το εξής παράπονο: «Προσευχήσου, γυναίκα, παύσε να ενοχλής τους θεούς με ευχαριστίες, διότι το παιδί σου είναι καλά· εκτός αν, κρίνοντας εξ ιδίων σου, νομίζεις ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν κάτι, παρά μόνο αν τους το πουν εκατό φορές.»

Μέχρι σήμερα, πολλοί «εθνικοί» κάνουν επαναληπτικές προσευχές στους θεούς των. Παραδείγματος χάριν, μερικοί Βουδδισταί χρησιμοποιούν ένα ροζάριο που έχει 108 χάνδρες ψάλλοντας το νάμου αμίντα μπούτσου («είθε η ψυχή ν’ αναπαύεται εν ειρήνη»). Ομοίως, σε πολλές εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου, τα άτομα προσεύχονται χρησιμοποιώντας τις ίδιες φράσεις επανειλημμένως, πιστεύοντας ότι θα ‘εισακουσθούν’ εξ αιτίας αυτής της συνεχούς επαναλήψεως. Αλλά αυτή ‘η πολυλογία’ δεν αξίζει ενώπιον του Θεού.

«Μη ομοιωθήτε λοιπόν με αυτούς», συνέχισε ο Ιησούς, «διότι εξεύρει ο Πατήρ σας τίνων έχετε χρείαν, πριν σεις ζητήσητε παρ’ αυτού.»—Ματθ. 6:8.

Προφανώς πολλοί από τους Ιουδαίους θρησκευτικούς ηγέτας είχαν ‘ομοιωθή’ με τους Εθνικούς, χρησιμοποιώντας πολυλογία στις προσευχές των. Η επόμενη αφήγησις από το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ δείχνει καλά αυτή την τάσι: «Κάποιος αναγνώστης προσήλθε ενώπιον του Ρ(αββίνου) Χανίνα, και είπε, Ω Θεέ, μεγάλε, δυνατέ, τρομερέ, μεγαλειώδη, ισχυρέ, τρομακτικέ, δυναμικέ, άφοβε, βέβαιε και τιμημένε.» Ο ραββίνος χαρακτήρισε μια τέτοια άσκοπη συσσώρευσι λέξεων «προσβολή» για τον Θεό.

Η τακτική, ολοκάρδια προσευχή που περιλαμβάνει αίνο, ευχαριστίες και δέησι στον Θεό, αποτελεί σπουδαίο μέρας της αληθινής λατρείας. (Φιλιππ. 4:6) Αλλά θα ήταν εσφαλμένο να λέμε τα ίδια πράγματα επανειλημμένως, πιστεύοντας ότι μια τέτοια αδιάκοπη επανάληψις είναι απαραίτητη για να πληροφορηθή ο Θεός τις ανάγκες μας, σαν ο Θεός ν’ αγνοούσε, να μην πρόσεχε ή να είχε κάτι άλλο στη διάνοιά του. Ένα άτομο πρέπει να προσεύχεται αναγνωρίζοντας πλήρως ότι επικοινωνεί μ’ Εκείνον, ο οποίος «εξεύρει . . . τίνων έχετε χρείαν, πριν σεις ζητήσητε παρ’ αυτού.»

[Υποσημειώσεις]