Οι Αρχές της Μετάφρασης της Αγίας Γραφής

Ίσως ορισμένοι να νομίζουν ότι μια αυστηρή, λέξη προς λέξη μετάφραση διευκολύνει τον αναγνώστη να προσεγγίσει όσο το δυνατόν περισσότερο το κείμενο των πρωτότυπων γλωσσών. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πάντα. Εξετάστε μερικούς λόγους:

• Καμιά γλώσσα δεν είναι πανομοιότυπη με μια άλλη στη γραμματική, στο λεξιλόγιο και στο συντακτικό. Ο καθηγητής της εβραϊκής Σ. Ρ. Ντράιβερ έγραψε ότι οι γλώσσες «διαφέρουν, όχι μόνο ως προς τη γραμματική και τις ρίζες [των λέξεων], αλλά επίσης . . . ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι ιδέες δομούνται για να σχηματίσουν προτάσεις». Διαφορετικές γλώσσες απαιτούν εντελώς διαφορετικά πρότυπα σκέψης. «Συνεπώς», συνεχίζει ο καθηγητής Ντράιβερ, «οι μορφές που παίρνει η πρόταση σε διαφορετικές γλώσσες δεν είναι οι ίδιες».

• Καμιά σύγχρονη γλώσσα δεν αντανακλά επακριβώς το λεξιλόγιο και τη γραμματική της Βιβλικής εβραϊκής, αραμαϊκής και ελληνικής, άρα η κατά λέξη μετάφραση της Γραφής θα μπορούσε να είναι ασαφής ή ακόμη και να μεταδώσει λάθος νόημα.

• Η έννοια μιας λέξης ή φράσης μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τα συμφραζόμενα στα οποία χρησιμοποιείται.

Σε ορισμένες περικοπές, ο μεταφραστής ίσως να είναι σε θέση να αναπαραγάγει την κυριολεκτική διατύπωση της πρωτότυπης γλώσσας, αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα που δείχνουν πώς η κατά λέξη μετάφραση μπορεί να δημιουργήσει παρανοήσεις:

• Οι Γραφές χρησιμοποιούν το ρήμα «κοιμάμαι» τόσο για τον κατά γράμμα ύπνο όσο και για τον ύπνο του θανάτου. (Ματθαίος 28:13· Πράξεις 7:60) Όταν αυτό το ρήμα χρησιμοποιείται σε συμφραζόμενα που αναφέρονται στον θάνατο κάποιων ατόμων, οι μεταφραστές της Γραφής μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια φράση όπως «κοιμούνται τον ύπνο του θανάτου», βοηθώντας τον αναγνώστη να αποφύγει τη σύγχυση.—1 Κορινθίους 7:39· 1 Θεσσαλονικείς 4:13· 2 Πέτρου 3:4.

• Ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε στο εδάφιο Εφεσίους 4:14 την έκφραση ἐν τῇ κυβίᾳ τῶν ἀνθρώπων. Αυτός ο αρχαίος ιδιωματισμός παραπέμπει στη συνήθεια που είχαν κάποιοι να εξαπατούν με «κύβους», δηλαδή ζάρια. Στις περισσότερες γλώσσες, η κυριολεκτική απόδοση αυτού του ιδιωματισμού δεν είναι κατανοητή. Η απόδοση «μέσω του δόλου των ανθρώπων» μεταδίδει σαφέστερα τη σωστή έννοια.

• Στο πρωτότυπο κείμενο του εδαφίου Ρωμαίους 12:11 χρησιμοποιείται η έκφραση τῷ πνεύματι ζέοντες, που κυριολεκτικά σημαίνει «στο πνεύμα βράζοντας». Μια τέτοια απόδοση δεν μεταφέρει το επιθυμητό νόημα, γι’ αυτό και αποδίδεται «να φλέγεστε με το πνεύμα» σε αυτή τη μετάφραση.

• 

  Στη φημισμένη Επί του Όρους Ομιλία του Ιησού, χρησιμοποιείται στο πρωτότυπο κείμενο η έκφραση μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι. (Ματθαίος 5:3) Αλλά σε πολλές γλώσσες, η κυριολεκτική απόδοση αυτής της έκφρασης είναι δυσνόητη. Μάλιστα η λέξη προς λέξη μετάφραση θα μπορούσε να υπονοεί ότι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι είναι άνθρωποι διανοητικά ανισόρροποι ή στερούμενοι ζωντάνιας και αποφασιστικότητας. Ωστόσο, ο Ιησούς δίδασκε εδώ ότι η ευτυχία δεν εξαρτάται από την ικανοποίηση των υλικών αναγκών, αλλά από την αναγνώριση της ανάγκης για θεϊκή καθοδήγηση. (Λουκάς 6:20) Συνεπώς, αποδόσεις όπως «όσοι έχουν συναίσθηση της πνευματικής τους ανάγκης» ή «όσοι νιώθουν την πνευματική τους φτώχεια» μεταδίδουν ακριβέστερα το νόημα της πρωτότυπης έκφρασης.—Ματθαίος 5:3· Η Καινή Διαθήκη—Εγχειρίδιο Μελέτης και Ζωής.

• Σε πολλές περικοπές, η εβραϊκή λέξη που μεταφράζεται «ζήλια» αντιστοιχεί στην έννοια της ελληνικής λέξης, δηλαδή στον θυμό για πιθανή απιστία αγαπημένου προσώπου ή στον φθόνο για τα αποκτήματα των άλλων. (Παροιμίες 6:34· Ησαΐας 11:13) Ωστόσο, η ίδια εβραϊκή λέξη έχει και θετική χροιά. Για παράδειγμα, μπορεί να αναφέρεται στον “ζήλο” που έχει ο Ιεχωβά για τους υπηρέτες του, δηλαδή την ένθερμη επιθυμία του να τους προστατέψει, ή στην “απαίτησή του για αποκλειστική αφοσίωση”. (Έξοδος 34:14· 2 Βασιλέων 19:31· Ιεζεκιήλ 5:13· Ζαχαρίας 8:2) Μπορεί επίσης να αναφέρεται στον “ζήλο” που έχουν οι πιστοί υπηρέτες του Θεού για εκείνον και τη λατρεία του ή στο ότι “δεν ανέχονται κανέναν απολύτως ανταγωνισμό” απέναντί του.—Ψαλμός 69:9· 119:139· Αριθμοί 25:11.

• 

  Η εβραϊκή λέξη που αναφέρεται συνήθως στο ανθρώπινο χέρι έχει πολλές και διάφορες έννοιες. Ανάλογα με τα συμφραζόμενα, μπορεί να αποδοθεί «εξουσία», «γενναιοδωρία» ή «δύναμη». (2 Σαμουήλ 8:3· 1 Βασιλέων 10:13· Παροιμίες 18:21) Στην πραγματικότητα, η εν λόγω λέξη μεταφράζεται με 40 και πλέον διαφορετικούς τρόπους στη Μετάφραση Νέου Κόσμου της Αγίας Γραφής.

Λαβαίνοντας υπόψη τους παραπάνω παράγοντες, συμπεραίνουμε ότι η μετάφραση της Γραφής περιλαμβάνει περισσότερα από την απόδοση μιας λέξης των πρωτότυπων γλωσσών με ομοιόμορφο τρόπο σε κάθε περίπτωση. Ο μεταφραστής πρέπει να ασκεί καλή κρίση για να επιλέγει λέξεις που αντανακλούν τις ιδέες του πρωτότυπου κειμένου όσο το δυνατόν καλύτερα. Επιπρόσθετα, οι προτάσεις πρέπει να συντάσσονται με τρόπο σύμφωνο προς τους γραμματικούς κανόνες της εκάστοτε γλώσσας, ώστε το κείμενο να είναι ευανάγνωστο.

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολές στην αναδιατύπωση του κειμένου. Ο μεταφραστής που παραφράζει ελεύθερα τη Γραφή, ερμηνεύοντας όπως νομίζει ο ίδιος τη γενική ιδέα, θα μπορούσε να διαστρεβλώσει το νόημα του κειμένου. Γιατί; Διότι είναι πιθανό να παρεμβάλει λανθασμένα τη δική του γνώμη για το τι εννοεί το πρωτότυπο κείμενο ή να παραλείψει σημαντικές λεπτομέρειες που περιέχονται σε αυτό. Έτσι λοιπόν, αν και οι παραφράσεις της Γραφής μπορεί να είναι ευανάγνωστες, το γεγονός ότι ελευθεριάζουν μπορεί να εμποδίσει τον αναγνώστη να αντιληφθεί το πραγματικό μήνυμα του κειμένου.

Οι δογματικές προκαταλήψεις είναι εύκολο να χρωματίσουν το έργο του μεταφραστή. Λόγου χάρη, το εδάφιο Ματθαίος 7:13 λέει: «[Είναι] ευρύχωρη η οδός που οδηγεί στην καταστροφή». Μερικοί μεταφραστές, ίσως επηρεασμένοι από δογματικές προκαταλήψεις, έχουν αποδώσει τη λέξη ἀπώλειαν του πρωτότυπου κειμένου όχι με αυτό που σημαίνει πραγματικά, δηλαδή «καταστροφή», αλλά με τον όρο «κόλαση».

Ο μεταφραστής της Γραφής πρέπει επίσης να λάβει υπόψη του ότι η Αγία Γραφή γράφτηκε στην απλή, καθημερινή γλώσσα του μέσου ανθρώπου—των αγροτών, των βοσκών, των ψαράδων και ούτω καθεξής. (Νεεμίας 8:8, 12· Πράξεις 4:13) Επομένως, η καλή μετάφραση της Γραφής κάνει το Βιβλικό άγγελμα κατανοητό σε όσους είναι ειλικρινείς, ανεξάρτητα από το υπόβαθρό τους. Οι σαφείς, απλές, ευκολονόητες εκφράσεις είναι προτιμότερες από όρους που σπάνια χρησιμοποιεί ο μέσος άνθρωπος.

Πολλοί μεταφραστές της Γραφής, ενεργώντας εντελώς αυθαίρετα, έχουν παραλείψει το όνομα Ιεχωβά, το όνομα του Θεού, από τις σύγχρονες μεταφράσεις τους, παρότι αυτό εμφανίζεται σε αρχαία Βιβλικά χειρόγραφα. (Βλέπε Παράρτημα Α4) Πολλές μεταφράσεις αντικαθιστούν αυτό το όνομα με κάποιον τίτλο, όπως «Κύριος», ενώ μερικές συγκαλύπτουν ακόμη και το γεγονός ότι ο Θεός έχει όνομα. Για παράδειγμα, ορισμένες μεταφράσεις αποδίδουν την προσευχή του Ιησού στο εδάφιο Ιωάννης 17:26 ως εξής: «Σε γνωστοποίησα σε αυτούς». Στο δε εδάφιο Ιωάννης 17:6 λένε: «Σε φανέρωσα σε εκείνους που μου έδωσες». Εντούτοις, η πιστή απόδοση της προσευχής του Ιησού είναι: «Τους γνωστοποίησα το όνομά σου» και «φανέρωσα το όνομά σου στους ανθρώπους που μου έδωσες».

Όπως δήλωνε ο πρόλογος της πρώτης αγγλικής έκδοσης της Μετάφρασης Νέου Κόσμου: «Δεν παραφράζουμε τις Γραφές. Η προσπάθειά μας από την αρχή ως το τέλος ήταν να παραχθεί μια όσο το δυνατόν πιο κυριολεκτική μετάφραση, όπου το επιτρέπει το σύγχρονο αγγλικό ιδίωμα και όπου η κυριολεκτική απόδοση δεν συσκοτίζει το νόημα με κάποια άκομψη φράση». Γι’ αυτό, η Επιτροπή Μετάφρασης Νέου Κόσμου προσπάθησε να διατηρήσει ισορροπία ανάμεσα στην επιλογή λέξεων και εκφράσεων που αντικατοπτρίζουν το πρωτότυπο κείμενο και στην αποφυγή διατύπωσης που φαίνεται παράξενη ή συσκοτίζει το επιθυμητό νόημα. Ως αποτέλεσμα, η Αγία Γραφή διαβάζεται εύκολα και ο αναγνώστης μπορεί να είναι πλήρως πεπεισμένος ότι το θεόπνευστο άγγελμά της έχει μεταδοθεί πιστά.—1 Θεσσαλονικείς 2:13.