«به شما نمونه‌ای دادم»
«با این طول زمان شما را می‌باید معلّمان باشید.»—عبرانیان ۵:۱۲.
۱. دلیل اینکه مسیحیان می‌باید تا حدّی مصداق سخنان عبرانیان ۵:۱۲ را در مورد خود حس کنند چیست؟
آیا تو نیز وقتی آیهٔ آغازین این مقاله را خواندی تا حدّی مصداق آن را در مورد خودت حس کردی؟ اگر اینطور است بدان که تنها نیستی. ما پیروان مسیح می‌دانیم که باید معلّم باشیم. ( متّیٰ ۲۸:۱۹، ۲۰) واقفیم که به دلیل دوران حساسی که در آن به سر می‌بریم لازم و حیاتی است که به نحوی مؤثر آموزش دهیم. و نیک می‌دانیم که نحوهٔ تعلیم ما ممکن است به حیات یا ممات شاگردانمان منجر شود! ( ۱تیموتاؤس ۴:۱۶) پس بجاست شخصاً از خود سؤال کنیم: ‹آیا معلّمی خوب هستم؟ چگونه می‌توانم در این زمینه پیشرفت کنم؟›
۲، ۳. الف) بنا به اظهار یک معلّم زیربنای تعلیم خوب چیست؟ ب) عیسی در خصوص تعلیم چه الگویی برای ما قرار داد؟
۲ نیاز به پیشرفت نباید ما را مأیوس کند. چنانچه مسئله را صرفاً از نقطه نظر کسب مهارت‌های لازم برای تعلیم بررسی کنیم چه بسا تا حدّی دلسرد و ناامید شویم. اما خوب است بدانیم که زیربنای تعلیم خوب چیزی بس مهم‌تر از مهارت است. معلّمی باتجربه در کتابی می‌نویسد: «تعلیم خوب نه بستگی به شیوه‌های خاص معلّم دارد و نه به برنامه و عملکرد او . . . عشق و علاقه کلید تعلیم و آموزش خوب است.» البته این دیدگاه معلّمی غیرمذهبی است. اما نکته‌ای که بدان اشاره می‌کند حتی بیشتر در مورد معلّمان مسیحی صدق می‌کند. به چه صورت؟
۳ در زمینهٔ تعلیم، عیسی مسیح برای ما الگو و نمونه است. در این خصوص عیسی به پیروان خود گفت: «به شما نمونه‌ای دادم.» ( یوحنّا ۱۳:۱۵) اگرچه منظور عیسی در اینجا بیشتر نمونهٔ تواضع و فروتنی‌اش بود، اما شکی نیست الگویی که عیسی برای ما قرار داد شامل فعالیت اصلی او بر روی زمین یعنی آموزش بشارت ملکوت خدا نیز می‌باشد. ( لوقا ۴:۴۳) براستی که اگر بخواهیم خدمت عیسی را در یک کلمه خلاصه کنیم، «محبت» بهترین کلمه خواهد بود! ( کُولُسیان ۱:۱۵؛ ۱یوحنّا ۴:۸) عیسی بیش از همه به پدر آسمانی خود یَهُوَه محبت داشت. ( یوحنّا ۱۴:۳۱) با این حال، در مقام معلّم نیز دو جنبه از محبت وی بخوبی دیده می‌شود. یکی محبت و علاقه‌اش به حقایقی که آموزش می‌داد و دیگری محبتش به کسانی که از او آموزش و تعلیم می‌گرفتند. حال به بررسی این دو جنبه از نمونه‌ای که عیسی برای ما قرار داد خواهیم پرداخت.
عشقی دیرینه به حقایق الٰهی
۴. عشق و علاقهٔ عیسی به تعالیم یَهُوَه چگونه شکل گرفت؟
۴ طرز فکر معلّم نسبت به موضوعاتی که آموزش می‌دهد تأثیر بسزایی بر کیفیت تعلیم وی دارد. کوچک‌ترین بی‌علاقگی وی به موضوع فوراً حس می‌شود و به شاگرد سرایت می‌کند. وقتی عیسی در مورد حقایق پرارزشی راجع به یَهُوَه و ملکوت او آموزش می‌داد، شور و شوق در چهره‌اش موج می‌زد. او به موضوعاتی که آموزش می‌داد علاقه‌ای عمیق داشت. عیسی این عشق و علاقه را در دوران شاگردی‌اش کسب کرده بود. این یگانه پسر مولود خدا طی زندگی ماقبل بشری خود یعنی از زمان‌های بسیار دور شاگردی ساعی بود. در اِشَعْیا ۵۰:۴، ۵ در مورد وی آمده است: «خداوند یَهُوَه زبان تلامیذ را به من داده است تا بدانم که چگونه خستگان را به کلام تقویت دهم. هر بامداد بیدار می‌کند. گوش مرا بیدار می‌کند تا مثل تلامیذ بشنوم. خداوند یَهُوَه گوش مرا گشود و مخالفت نکردم و به عقب برنگشتم.»
۵، ۶. الف) پس از تعمید عیسی چه اتفاق خارق‌العاده‌ای برای او رخ داد، و چه تأثیری بر وی گذاشت؟ ب) در استفاده از کلام خدا چه تفاوت آشکاری میان عیسی و شیطان می‌توان مشاهده کرد؟
۵ عیسی حتی وقتی به صورت انسان به زمین آمد از کودکی تا بزرگسالی به حکمت الٰهی عشق می‌ورزید. ( لوقا ۲:۵۲) هنگام تعمید او اتفاقی خارق‌العاده رخ داد. لوقا ۳:۲۱ می‌گوید که «آسمان شکافته شد.» ظاهراً در آن هنگام بود که عیسی تمام زندگی ماقبل بشری خود را به خاطر آورد. او ۴۰ روز در بیابان ماند و هیچ نخورد. شکی نیست که تعمق در بسیاری از آموزش‌هایی که یَهُوَه در آسمان به او داده بود لذتی وصف‌ناپذیر در او ایجاد کرده بود. اما چیزی نگذشت که محبت عیسی به خدا مورد آزمایش قرار گرفت.
۶ شیطان با دیدن خستگی و گرسنگی عیسی فرصت را غنیمت شمرد تا او را وسوسه کند. براستی که چه تضاد فاحشی میان این دو پسر خدا وجود داشت! هر دو به متون مقدّس عبرانی استناد کردند، لیکن با دو نیّت کاملاً متفاوت. شیطان برای مقاصد خودخواهانهٔ خود کلام خدا را در کمال بی‌احترامی تحریف کرد. واضح است که در وجود آن شورشگر چیزی جز نفرت از حقایق الٰهی وجود نداشت. نقطهٔ مقابل او عیسی بود که هر بار در جوابش از آیات مقدّس با کمال دقت و با علاقه‌ای آشکار نقل قول می‌کرد. با اینکه موجودیت عیسی به مدت‌ها پیش از تحریر متون مذکور باز می‌گشت، لیکن به آن نوشته‌ها احترامی خاص نشان می‌داد. آن متون برای وی حقایقی ارزشمند از جانب پدر آسمانی‌اش بودند! عیسی خطاب به شیطان گفت که کلام یَهُوَه از غذا هم برای او حیاتی‌تر است. ( متّیٰ ۴:۱-۱۱) آری، عیسی به تمام حقایقی که از یَهُوَه آموخته بود عشق می‌ورزید. او چگونه این عشق و علاقه را در مقام معلّم نشان داد؟
عشق به حقایقی که تعلیم می‌داد
۷. چرا عیسی از ابداع تعالیم پرهیز می‌کرد؟
۷ عشق و علاقهٔ عیسی به حقایقی که تعلیم می‌داد کاملاً آشکار بود. او از دانش و حکمتی عظیم برخوردار بود و براحتی می‌توانست از خود نظریات و عقایدی ابداع کند. ( کُولُسیان ۲:۳) با این حال، بارها به شنوندگان خود یادآور شد که آموزش‌هایش از او نیست بلکه از پدر آسمانی‌اش سرچشمه گرفته است. ( یوحنّا ۷:۱۶؛ ۸:۲۸؛ ۱۲:۴۹؛ ۱۴:۱۰) عشق و علاقهٔ او به حقایق الٰهی بسیار بیشتر از آن بود که عقاید خود را جانشین آنها کند.
۸. عیسی از همان آغاز خدمت خود چه نمونه‌ای در خصوص استناد به کلام خدا قرار داد؟
۸ عیسی از همان آغاز خدمت موعظهٔ خود نمونه‌ای نیکو در این خصوص قرار داد. برای مثال ببینیم که عیسی مسیح بودن خود را چگونه به امّت خدا اعلام نمود. آیا به میان جمعیتی عظیم رفت و فریاد برآورد ‹من مسیح هستم،› و برای اثبات ادعای خود چند معجزهٔ چشم‌گیر صورت داد؟ خیر. عیسی به کنیسه که امّت خدا در آنجا آیات الٰهی را می‌خواندند رفت. در آنجا اِشَعْیا ۶۱:۱، ۲ را با صدای بلند خواند و توضیح داد که نبوّت‌های آن آیات در مورد وی تحقق یافته است. ( لوقا ۴:۱۶-۲۲) معجزات بسیار وی نشان می‌داد که از حمایت یَهُوَه برخوردار است. با وجود این، در تعالیم خود به کلام خدا استناد می‌کرد.
۹. عیسی عشق و علاقهٔ خود را به کلام خدا چگونه در رفتارش با فریسیان نشان داد؟
۹ وقتی مخالفان مذهبی، عیسی را زیر سؤال می‌کشیدند، او آنان را به مسابقهٔ هوش دعوت نمی‌کرد؛ گرچه می‌توانست براحتی آنان را مغلوب سازد. عیسی با استفاده از کلام خدا باطل بودن سخنان آنان را اثبات می‌کرد. برای مثال به یاد آور او به فریسیانی که شاگردانش را هنگام گذشتن از میان مزرعه و چیدن و خوردن خوشه‌ها به شکستن قانون سَبَّت محکوم کردند چگونه پاسخ داد. عیسی در جواب ایشان گفت: «مگر نخوانده‌اید آنچه داود و رفیقانش کردند، وقتی که گرسنه بودند؟» ( متّیٰ ۱۲:۱-۵) شکی نیست که آن مردان متظاهر آن گزارش الهامی را در اوّل سموئیل ۲۱:۱-۶ خوانده بودند. ولی مسلّماً درس مهم آن را نیاموخته بودند. عیسی صرفاً به خواندن آیات اکتفا نمی‌کرد. او در کُنه مطلب می‌رفت و دقت می‌کرد که چه می‌تواند از آن بیاموزد. عشق و علاقهٔ او به اصولی بود که یَهُوَه در نظر داشت با آن آیات آموزش دهد. عیسی به نمونهٔ داود در کتاب مقدّس و یکی از قوانین شریعت استناد کرد تا معقول بودن شریعت را به آن مردان نشان دهد. همچنین، وقتی می‌دید رهبران مذهبی سعی دارند کلام خدا را به نفع خود تحریف کنند و یا زیر انبوهی از رسوم انسانی دفن نمایند، به دفاع از آن برمی‌آمد، چرا که به کلام پدرش عشق می‌ورزید.
۱۰. عیسی به چه صورت آنچه را که در مورد کیفیت تعلیم دادنش نبوّت شده بود تحقق بخشید؟
۱۰ علاقهٔ وافر عیسی به حقایق الٰهی مانع می‌شد که هنگام تعلیم مطالب را طوطی‌وار تکرار کند و حالت کسل‌آور و بی‌احساس به آنها دهد. در مورد وی نبوّت شد که ‹نعمت بر لب‌هایش› خواهد داشت و «سخنان حسنه» به زبان خواهد آورد. ( مزمور ۴۵:۲؛ پیدایش ۴۹:۲۱) و براستی که عیسی همانطور که نبوّت شده بود همواره کلامی نافع و شورانگیز بر زبان می‌راند و با «سخنان فیض‌آمیز» خود حقایقی را که به آنها عشق می‌ورزید آموزش می‌داد. ( لوقا ۴:۲۲) مسلّماً هنگام سخن گفتن شور و شوق در چهره‌اش موج می‌زد و برق علاقه در چشمانش می‌درخشید. و بی‌شک شنودگانش از نحوهٔ سخن گفتن او بسیار لذت می‌بردند! براستی که عیسی چه نمونهٔ عالی‌ای در امر تعلیم آموخته‌هایمان به دیگران برای ما به جا گذاشت.
۱۱. چرا توانایی‌های عیسی در زمینهٔ تعلیم هرگز در او غرور به وجود نیاورد؟
۱۱ آیا درک عمیق عیسی از حقایق الٰهی و یا گیرایی سخنانش در او غرور به وجود آورد؟ در مورد بسیاری از معلّمان انسانی این مشکل به وجود می‌آید. اما در حکمت عیسی، ترس خدایی آشکارا دیده می‌شد. این ‹حکمت که از آن متواضعان است› جایی برای غرور نمی‌گذارد. ( امثال سلیمان ۱۱:۲) البته، عامل دیگری نیز مانع می‌شد که غرور در عیسی به وجود آید.
محبت عیسی به کسانی که تعلیم می‌داد
۱۲. عیسی چگونه نشان داد که نمی‌خواهد پیروانش احساس حقارت کنند؟
۱۲ محبت عمیق عیسی به انسان‌ها همواره در نحوهٔ تعلیم دادنش آشکار بود. عیسی برخلاف افراد مغرور طوری تعلیم نمی‌داد که مردم خود را حقیر حس کنند. ( جامعه ۸:۹) یکبار پِطْرُس با دیدن معجزهٔ عیسی چنان تحت تأثیر قرار گرفت که در مقابل وی به زانو درآمد. اما عیسی به هیچ وجه نمی‌خواست پیروانش از او خوف داشته باشند. او با مهربانی گفت: «مترس،» و به او نوید داد که به فعالیت شورانگیز شاگردسازی خواهد پرداخت. ( لوقا ۵:۸-۱۰) عیسی می‌خواست انگیزهٔ اصلی شاگردانش عشق و علاقه‌به حقیقت باشد نه ترس از معلّمشان.
۱۳، ۱۴. عیسی به چه شکل به دیگران دلسوزی نشان می‌داد؟
۱۳ محبت عیسی به کسانی که آموزش می‌داد بخوبی از دلسوزی‌های وی به آنان مشهود بود. او «چون جمع کثیر دید، دلش بر ایشان بسوخت زیرا که مانند گوسفندانِ بی‌شبان، پریشان‌حال و پراکنده بودند.» ( متّیٰ ۹:۳۶) عیسی تحت تأثیر وضعیت اسفبار مردم قرار می‌گرفت و بر آن می‌شد که به آنان کمک کند.
۱۴ در موقعیت دیگری نیز دلسوزی عیسی آشکار می‌گردد. یک روز زنی مبتلا به خونریزی با گذشتن از میان جمعیت خود را به عیسی رساند، گوشهٔ جامهٔ او را لمس کرد، و به نحوی معجزه‌آسا شفا یافت. عیسی پی برد که نیرویی از او خارج شد ولی متوجه نشد که چه کسی شفا یافت. پس مصرانه به دنبال زنی که شفا یافته بود می‌گشت. دلیل این کار عیسی چه بود؟ او نمی‌خواست برخلاف آنچه احتمالاً آن زن تصور می‌کرد او را به دلیل شکستن شریعت یا قواعدی که کاتبان و فریسیان گذاشته بودند به باد سرزنش و پرخاش بگیرد، بلکه به وی گفت: «ای دختر، ایمانت تو را شفا داده است. به سلامتی برو و از بلای خویش رستگار باش.» ( مَرقُس ۵:۲۵-۳۴) به احساساتی که در این عبارت نهفته است توجه کن. عیسی به او نگفت که «از بیماری‌ات شفا پیدا کن.» او گفت: «از بلای خویش رستگار باش.» واژه‌ای که مَرقُس استفاده کرده است «شلاق» نیز معنی می‌دهد که در آن زمان به عنوان شکنجه استفاده می‌شد. بدین شکل عیسی اذعان نمود که بیماری آن زن درد و رنج روحی و جسمی شدیدی بر او عارض کرده است و می‌خواست با این سخنان با او همدردی کند.
۱۵، ۱۶. چه رویدادهایی نشان می‌دهد که عیسی به صفات پسندیدهٔ افراد اشاره می‌کرد؟
۱۵ عیسی همچنین با اشاره به صفات خوب افراد محبت خود را به ایشان نشان می‌داد. به برخورد او با نَتَنائیل که بعدها یکی از رسولان وی شد توجه کن. او با دیدن نَتَنائیل که به طرف او می‌آمد گفت: «اینک اسرائیلی حقیقی که در او مکری نیست.» عیسی به نحوی معجزه‌آسا نیّت دل نَتَنائیل را دریافت و به خصوصیات بسیاری در مورد وی پی برد. بدون شک نَتَنائیل با کاملیت فاصلهٔ زیادی داشت. او نیز مثل همهٔ ما خطاهایی مرتکب شده بود. مثلاً وقتی او را از وجود عیسی باخبر ساختند بی‌پرده گفت: «مگر می‌شود که از ناصره چیزی خوب پیدا شود؟» ( یوحنّا ۱:۴۵-۵۱) اما عیسی علیٰ‌رغم همهٔ نقطه‌ضعف‌های نَتَنائیل بر روی صفتی مثبت انگشت گذاشت؛ یعنی صداقت آن مرد.
۱۶ همچنین وقتی یک افسر ارتش که احتمالاً غیریهودی و رومی بود نزد عیسی آمد و از او استدعا نمود که غلامش را شفا دهد عیسی نیک می‌دانست که آن سپاهی مرتکب خطاهایی شده است. در آن دوران، سابقهٔ اکثر افسران ارتش مملو از خشونت و خونریزی و پرستش کاذب بود. اما عیسی به صفت پسندیدهٔ وی اشاره کرد؛ یعنی ایمان قوی آن مرد. ( متّیٰ ۸:۵-۱۳) عیسی همچنین در صحبت با تبهکاری که روی تیر شکنجه‌ای در کنار وی آویخته شده بود اشاره‌ای به سوابق جنایی او نکرد و فقط به آن مرد گفت که به آینده امید داشته باشد. ( لوقا ۲۳:۴۳) عیسی نیک می‌دانست که برخوردی منفی و عیبجویانه جز یأس و سرخوردگی حاصلی ندارد. شکی نیست که عیسی با اشاره نمودن به صفات خوب افراد بسیاری را ترغیب نمود تا بر صفات نیکوی خود بیفزایند.
میل خدمت به مردم
۱۷، ۱۸. عیسی با آمدن به زمین چگونه رغبت خود را به خدمت کردن نشان داد؟
۱۷ میل قلبی عیسی به خدمت کردن به کسانی که از وی آموزش می‌دیدند گواه دیگری بر محبت وی به آنان بود. پسر خدا طی زندگی ماقبل بشری خود نیز علاقه‌ای وافر به انسان‌ها داشت. ( امثال ۸:۳۰، ۳۱) وی همچنین در حکم «کلمه» یا سخنگوی خدا با انسان‌ها برخورد نزدیک داشته است. ( یوحنّا ۱:۱) اما یکی از دلایلی که عیسی مکان رفیع و والای خود را در آسمان ترک کرد و به زمین آمد این بود که بتواند به طور مستقیم به انسان‌ها آموزش دهد، لذا «خود را خالی کرده، صورت غلام را پذیرفت و در شباهت مردمان شد.» ( فیلِپّیان ۲:۷؛ ۲قُرِنتیان ۸:۹) عیسی بر روی زمین نیز از کسی انتظار نداشت که به او خدمت کند و اظهار داشت: «پسر انسان نیامد تا مخدوم شود بلکه تا خدمت کند و جان خود را در راه بسیاری فدا سازد.» ( متّیٰ ۲۰:۲۸) عیسی در طول حیات خود بر زمین بدرستی این موضوع را ثابت کرد.
۱۸ عیسی با فروتنی به کسانی که آموزش می‌داد خدمت می‌کرد و آنان را بی‌شائبه و با تمام وجود کمک و یاری می‌رساند. او برای آنکه بتواند به افراد زیادی موعظه کند با پای پیاده صدها کیلومتر سفر، و از این سوی سرزمین موعود به آن سوی دیگرش می‌رفت. عیسی برخلاف کاتبان و فریسیان مغرور تواضع خود را حفظ می‌نمود. همچنین خوشرویی‌اش مردم را به طرف او جلب می‌کرد. مردمی از همهٔ اقشار جامعه از مقامات عالی‌رتبه گرفته تا سپاهیان، حقوقدانان، زنان، کودکان، فقرا، بیماران، و حتی مطرودان جامعه مشتاقانه و بدون هراس نزد او می‌رفتند. عیسی کامل بود، اما مثل هر انسانی خسته و گرسنه می‌شد. با وجود این، حتی در خسته‌ترین اوقات، و یا هنگامی که نیاز به استراحت و یا سکوت و آرامش برای دعا می‌یافت نیاز دیگران را بر نیاز خود مقدم می‌شمرد. — مَرقُس ۱:۳۵-۳۹.
۱۹. عیسی در رفتار خود با شاگردانش چه نمونه‌ای از فروتنی، صبر، و مهربانی قرار داد؟
۱۹ عیسی شاگردان خود را نیز با رضا و رغبت خدمت می‌کرد. به این صورت که با مهربانی و صبر به آنان آموزش می‌داد. وقتی آنان از درک موضوعات حیاتی عاجز می‌ماندند دلسرد و عصبانی نمی‌شد و یا به آنان پرخاش نمی‌کرد. او سعی می‌کرد مطلب را به طرق دیگری به آنان بیاموزد. برای مثال، چند بار شاگردان او بر سر اینکه کدام یک بزرگ‌تر است به جدال پرداختند. عیسی حتی تا شب پیش از اعدام خود به طرق مختلف سعی کرد به آنان بیاموزد که با یکدیگر با فروتنی رفتار کنند. عیسی نه تنها در امر تواضع بلکه در تمام امور همانطور که گفت ‹به ایشان نمونه‌ای داد› تا مطابق آن رفتار کنند. — یوحنّا ۱۳:۵-۱۵؛ متّیٰ ۲۰:۲۵؛ مَرقُس ۹:۳۴-۳۷.
۲۰. کدام شیوهٔ آموزشی، عیسی را از فریسیان متمایز می‌کرد، و چرا این شیوه بسیار مؤثر بود؟
۲۰ توجه کن که عیسی نه فقط در بیان بلکه در عمل به شاگردانش ‹نمونه داد.› آری، عیسی با رفتار نمونهٔ خود به آنان آموزش می‌داد. او در تعالیم خود شنوندگانش را حقیر نمی‌شمرد و طوری رفتار نمی‌کرد که گویی آنچه دیگران باید انجام دهند شامل حال او نمی‌شود. این شیوهٔ فریسیان بود. عیسی در مورد آنان گفت: ‹آنچه می‌گویند نمی‌کنند.› ( متّیٰ ۲۳:۳) عیسی با عمل نمودن به آنچه آموزش می‌داد درک تعالیم را برای شاگردانش آسان می‌کرد. وقتی شاگردانش را ترغیب می‌کرد که زندگی ساده و بی‌آلایشی داشته باشند، آنان دقیقاً می‌دانستند که منظور عیسی چیست. کافی بود ببینند عیسی چگونه زندگی می‌کند: «روباهان را سوراخ‌ها و مرغان هوا را آشیان‌ها است. لیکن پسر انسان را جای سر نهادن نیست.» ( متّیٰ ۸:۲۰) خدمت بزرگ عیسی به شاگردانش نمونه و سرمشقی بود که در کمال تواضع برای آنان به جای گذاشت.
۲۱. در مقالهٔ بعدی چه موضوعی را بررسی خواهیم نمود؟
۲۱ جای تردید نیست که عیسی قابل‌ترین و بزرگ‌ترین معلّم تاریخ بشر بود! انسان‌های صادقی که رفتار عیسی را می‌دیدند و سخنانش را می‌شنیدند بخوبی عشق و علاقهٔ وی را به حقایق الٰهی و گرمی محبتش را نسبت به خودشان حس می‌کردند. ما نیز این عشق و علاقهٔ عیسی را با مطالعهٔ الگویی که برای ما به جای گذاشت بخوبی می‌توانیم حس کنیم. حال چگونه می‌توانیم مطابق الگوی عیسی رفتار کنیم؟ در مقالهٔ بعدی پاسخ این سؤال را بررسی خواهیم نمود.
چگونه پاسخ می‌دهی؟
• زیربنای آموزش صحیح چیست، چه کسی در این خصوص نمونه بود؟
• عیسی چگونه عشق و علاقه خود را به حقایقی که آموزش می‌داد ابراز نمود؟
• عیسی چگونه علاقهٔ قلبی خود را به کسانی که آموزش می‌داد نشان داد؟
• چه نمونه‌هایی از میل فروتنانهٔ عیسی به خدمت کردن به کسانی که آموزش می‌داد وجود دارد؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۰]
عیسی چگونه عشق و علاقهٔ خود را به اصول کلام خدا نشان داد؟