چگونه محبت و اعمال نیکو را ترغیب نماییم؟
«ملاحظهٔ یکدیگر را بنمائیم تا بمحبّت و اعمال نیکو ترغیب نمائیم . . . یکدیگر را نصیحت کنیم و زیادتر به اندازهٔ که میبینید که آنروز نزدیک میشود.» — عبرانیان ۱۰:۲۴،۲۵.
۱، ۲. الف) چرا برای مسیحیان اولیه گردهمایی با یکدیگر برای تسلی و دلگرمی یافتن امری مهم بود؟ ب) پولس در مورد نیاز به گردهمایی با یکدیگر چه توصیهای کرد؟
آنان مخفیانه با یکدیگر ملاقات کردند، پشت درهای بسته دور هم جمع شدند. بیرون، خطر همه جا در کمین بود. رهبر آنان، عیسی، بتازگی در ملاء عام اعدام شده بود، و به پیروان خود هشدار داده بود که با آنان نیز بهتر از او رفتار نخواهد شد. (یوحنا ۱۵:۲۰؛ ۲۰:۱۹) ولی در حالیکه به آرامی از عیسای محبوب خود سخن میگفتند، باید حداقل از اینکه در کنار یکدیگر بودند احساس امنیت بیشتری میکردند.
۲ با گذشت سالها مسیحیان با انواع آزمایشات و شکنجه و آزارها روبرو بودند. مانند نخستین شاگردان، آنان نیز از گردهم آمدن تسلی و دلگرمی کسب میکردند. به همین دلیل، پولس رسول در عبرانیان ۱۰:۲۴،۲۵ نوشت: «ملاحظهٔ یکدیگر را بنمائیم تا بمحبّت و اعمال نیکو ترغیب نمائیم. و از با هم آمدن در جماعت غافل نشویم چنانکه بعضیرا عادت است بلکه یکدیگر را نصیحت کنیم و زیادتر به اندازهٔ که میبینید که آنروز نزدیک میشود.»
۳. چرا میشود گفت که عبرانیان ۱۰:۲۴،۲۵ چیزی بیش از یک فرمان برای گردهمایی مسیحیان است؟
۳ این سخنان به معنی چیزی ورای یک فرمان ساده برای استمرار گردهماییهایشان بود. این سخنان معیار الهامشدهٔ الهی برای همهٔ جلسات مسیحی به حساب میآید و نیز برای هر مناسبتی که مسیحیان گردهم میآیند. در حالی که بوضوح نزدیک شدن روز یَهُوَه را میبینیم، امروزه بیش از هر زمان دیگری، فشارها و خطرات این سیستم شریر این امر را ضروری میسازد که جلسات ما مانند پناهگاهی امن، سرچشمهٔ نیرو و دلگرمی برای همه باشند. ما برای تضمین این امر چه میتوانیم بکنیم؟ بیا سخنان پولس را با دقت مورد بررسی قرار دهیم. در اینجا سه پرسش اساسی مطرح است: ‹ملاحظهٔ یکدیگر را کردن› به چه معنایی است؟ ‹ترغیب نمودن به محبت و اعمال نیکو› چه مفهومی دارد؟ بالاخره، چگونه میتوانیم در این دوران سخت ‹یکدیگر را نصیحت› و تشویق کنیم؟
‹ملاحظهٔ یکدیگر را بنمائید›
۴. ‹ملاحظهٔ یکدیگر را کردن› به چه معنایی است؟
۴ هنگامی که پولس مسیحیان را ترغیب کرد تا ‹ملاحظهٔ یکدیگر را بنمایند›، او از فعل یونانی کاتانُییئو، استفاده کرد که فرم تأکیدی واژهٔ مصطلح «احساس کردن» است. بر طبق فرهنگ الهیات عهد جدید این کلمه به معنای «معطوف شدن تمامی ذهن شخص بر روی موضوعی» است. به نقل از و. ای. واین این واژه میتواند به معنی «درک کامل؛ از نزدیک مورد توجه قرار دادن» هم باشد. بنابراین هنگامی که مسیحیان ‹ملاحظهٔ یکدیگر را مینمایند› فقط ظاهر قضایا را نمیبینند بلکه قابلیتهای فکری خود را به کار میبرند و سعی میکنند تا با عمق بیشتری به همه چیز بنگرند. — عبرانیان ۳:۱.
۵. بعضی جنبههای شخصیت یک فرد که میتواند پوشیده بماند کدامند، و چرا باید به آنها توجه کرد؟
۵ باید به خاطر داشته باشیم که اگر فقط نگاهی سطحی به ظاهر، اعمال، یا شخصیت یک فرد بیافکنیم از بسیاری چیزها دربارهٔ او غافل خواهیم شد. (۱سموئیل ۱۶:۷) اغلب اوقات در پشت ظاهر ساکت یک فرد احساسات و شوخطبعی خوشایندی پنهان است. سابقهٔ افراد نیز با یکدیگر بسیار متفاوت است. بسیاری در طی زندگی خود فراز و نشیبهای دهشتناکی را پشت سر گذاردهاند؛ در حالی که بعضی دیگر در حال حاضر درگیر مشکلاتی هستند که تصور آن برای ما مشکل است. بارها اتفاق میافتد که آزردگی خاطر ما در مورد خصیصهٔ فردی برادر یا خواهری، با شناخت بهتر سابقه یا اوضاع و احوال او از میان میرود. — امثال ۱۹:۱۱.
۶. بعضی از روشهایی که از طریق آنها میتوانیم یکدیگر را بهتر بشناسیم کدامند، و از این کار چه نتیجهٔ خوبی حاصل میآید؟
۶ البته این بدان معنا نیست که ناخوانده وارد زندگی خصوصی یکدیگر شویم. (۱تسالونیکیان ۴:۱۱) ولی، میتوانیم به یکدیگر علاقهٔ شخصی نشان دهیم. فقط یک سلام و احوالپرسی ساده در تالار ملکوت کافی نیست. میتوانیم یک نفر را که میخواهیم بهتر بشناسیم انتخاب کنیم و تصمیم بگیریم چند دقیقه پیش از جلسه و پس از آن با او گفتگو کنیم. حتی بهتر از آن با دعوت کردن از یک یا دو نفر از دوستان به خانهٔ خود برای صرف خوردنی و آشامیدنی ساده، ‹در مهمانداری ساعی باشیم›. (رومیان ۱۲:۱۳) علاقه نشان بده. به صحبتها توجه کن. پرسیدن اینکه چگونه کسی با یَهُوَه آشنا شده است و به او محبت میورزد خود میتواند بسیاری چیزها را آشکار کند. در هنگام موعظهٔ خانه به خانه نیز میتوان چیزهای بیشتری فرا گرفت. اگر بدین گونه ملاحظهٔ یکدیگر را بکنیم، میتوانیم احساس نوعدوستی، یا همدلی را در خود پرورش دهیم. — فیلپیان ۲:۴؛ ۱پطرس ۳:۸.
‹یکدیگر را ترغیب کنید›
۷. الف) آموزش مسیح چه تأثیری بر مردم داشت؟ ب) چه چیزی آموزش او را پویا و پرانرژی میساخت؟
۷ اگر ملاحظهٔ یکدیگر را بکنیم، برای ترغیب یا برانگیختن یکدیگر به عمل، آمادهتر خواهیم بود. پیران مسیحی بویژه در این مورد نقش مهمی ایفا میکنند. یک بار هنگامی که عیسی در انظار عمومی سخن گفت، چنین میخوانیم: «آن گروه از تعلیم او در حیرت افتادند.» (متی ۷:۲۸) در جای دیگر حتی سربازانی که برای دستگیری او فرستاده شده بودند، بازگشته و گفتند: «هرگز کسی مثل اینشخص سخن نگفته است». (یوحنا ۷:۴۶) چه عاملی آموزش عیسی را این چنین پویا و پرانرژی میساخت؟ ابراز هیجان و احساسات شدید؟ خیر؛ عیسی با وقار و متانت سخن میگفت. با این حال، هدف او رسیدن به دل شنوندگان خود بود. زیرا او ملاحظهٔ مردم را میکرد، او دقیقاً میدانست که چگونه در آنها انگیزه ایجاد کند. او از مثلهای زنده و ساده استفاده میکرد که منعکسکنندهٔ واقعیات زندگی روزمره بودند. (متی ۱۳:۳۴) آنانی که وظایفی در جلسات ما به عهده دارند نیز به همین شکل با سخنرانیها و برنامههای گرم، پرشور و برانگیزنده باید از عیسی تقلید کنند. ما نیز مانند عیسی میتوانیم از مثلهایی که مناسب حاضران هستند استفاده کنیم و به دلهای آنان دست یابیم.
۸. عیسی چگونه با مثال دیگران را ترغیب میکرد، و ما چگونه میتوانیم در این مورد از او تقلید کنیم؟
۸ همهٔ ما در خدمت به خدایمان میتوانیم با سرمشق بودن، یکدیگر را ترغیب کنیم. عیسی به طور حتم شنوندگان خویش را ترغیب میکرد. او به خدمت روحانی مسیحی عشق میورزید و از آن تجلیل میکرد. به گفتهٔ او خدمت روحانی برایش در حکم غذا بود. (یوحنا ۴:۳۴؛ رومیان ۱۱:۱۳) چنین اشتیاقی میتواند مسری باشد. آیا تو نیز میتوانی خوشی خود را در خدمت روحانی نمایان سازی؟ بدون آنکه لحن خودپسندانهای به خود بگیری، تجربیات شیرین خود را با دیگران در جماعت در میان بگذار. هنگامی که دیگران را برای همکاری دعوت میکنی، ببین چگونه میتوانی به آنان کمک کنی تا در صحبت با دیگران در مورد آفریدگار بزرگمان، یَهُوَه، لذت واقعی را بیابند. — امثال ۲۵:۲۵.
۹. الف) بعضی متدهای ترغیب کردن دیگران که باید از آنها پرهیز شود کدامند، و چرا؟ ب) چه چیزی باید ما را برانگیزد تا در خدمت به یَهُوَه از خود فداکاری نشان دهیم؟
۹ ولی مراقب باشیم که دیگران را به راه نادرست ترغیب نکنیم. مثلاً ممکن است ندانسته به آنها القا کنیم که به اندازهٔ کافی فعال نیستند. ممکن است با مقایسهٔ نابجای آنها با کسانی که بوضوح بسیار فعالتر هستند، یا با برقراری معیارهای سخت و خشک، کسانی را که نمیتوانند به آنها عمل کنند، بیاهمیت جلوه دهیم و به طور غیرعمدی باعث خجالت آنها شویم. هر یک از این متدها میتواند عدهای را برای مدتی فعال نگاه دارد، ولی نوشتهٔ پولس آن نبود که ‹یکدیگر را ترغیب به احساس گناه و اعمال نیکو کنید›. خیر، ما باید محبت را ترغیب کنیم، و اعمال از روی انگیزهٔ درست به دنبال آن خواهند آمد. انگیزهٔ هیچ کس در درجهٔ اول نباید این باشد که اگر بر طبق آنچه که از او توقع دارند عمل نکند دیگران در جماعت دربارهٔ او چگونه قضاوت خواهند کرد. — با ۲قرنتیان ۹:۶،۷ مقایسه شود.
۱۰. چرا باید به خاطر داشته باشیم که آقای وجدان دیگران نیستیم؟
۱۰ ترغیب یکدیگر به معنای کنترل یکدیگر نیست. پولس رسول با وجود همهٔ اختیارات خدادادی خود با فروتنی به جماعت قرنتس چنین یادآوری کرد: ‹ما بر ایمان شما حکم نمیکنیم›. (۲قرنتیان ۱:۲۴) اگر ما نیز مانند وی با فروتنی بپذیریم که این کار ما نیست که میزان خدمت دیگران را به یَهُوَه تعیین کنیم و وجدان آنان را برای تصمیمگیریهای شخصیشان کنترل کنیم، از ‹به افراط عادل بودن›، دلسرد، خشک و منفی بودن یا زیاده از حد به قوانین اهمیت دادن جلوگیری خواهیم کرد. (جامعه ۷:۱۶) چنین خصوصیاتی نه تنها ترغیبکننده نیستند بلکه سرکوبکننده هستند.
۱۱. چه عاملی باعث ارائهٔ هدایای روزگار بنای خیمهٔ اسرائیل بود، و چگونه چنین امری میتواند در حال حاضر درست باشد؟
۱۱ ما میخواهیم که همهٔ تلاشها برای خدمت به یَهُوَه با همان روحیهای صورت گیرد که اسرائیل باستان برای بنای خیمه، هدایای خود را تقدیم کرد. خروج ۳۵:۲۱ چنین میگوید: «و هر که دلش او را ترغیب کرد و هر که روحش او را با اراده گردانید آمدند و هدیهٔ خداوند را برای کار . . . آوردند.» هیچ کس آنها را وادار به این کار نکرده بود بلکه از ته دل این کار را کردند. در واقع، این عبارت در زبان عبری به طور تحتاللفظی چنین خوانده میشود «هر که دلش او را برافراشته بود» چنین هدایایی تقدیم کرد. (چاپ حروف مایل از ماست.) همانطور که به پیش میرویم بیا هر زمان که با همدیگر هستیم دلهای یکدیگر را برافرازیم. بقیهٔ کارها به عهدهٔ روح یَهُوَه است.
‹یکدیگر را نصیحت کنید›
۱۲. الف) بعضی معانی واژهٔ یونانی که «نصیحت» ترجمه شده است کدامند؟ ب) یاران ایوب چگونه در نصیحت و تشویق او کوتاهی کردند؟ پ) چرا ما باید از قضاوت دربارهٔ یکدیگر اجتناب کنیم؟
۱۲ پولس هنگامی که گفت باید «یکدیگر را نصیحت کنیم» از شکلی از واژهٔ یونانی پاراکالِئو استفاده کرد که به معنی ‹نیرو بخشیدن، تسلی دادن› است. در ترجمهٔ سپتواجینت (سبعینی) یونانی، همین واژه در ایوب ۲۹:۲۵ به کار رفته است. ایوب در آنجا به عنوان کسی توصیف شده است که داغدیدگان را تسلی میدهد. برعکس، هنگامی که ایوب خود تحت آزمایش قرار داشت، چنین دلگرمی و تشویقی دریافت نکرد. سه «تسلیدهندهٔ» او آنچنان گرم قضاوت در مورد او و سرزنش وی بودند که از درک افکار و احساسات او غافل ماندند. در واقع آنها در تمام مدت صحبت خود حتی یکبار نیز ایوب را به اسم خطاب نکردند. (با ایوب ۳۳:۱،۳۱ مقایسه شود.) از قرار معلوم آنها او را به چشم یک مشکل نگاه میکردند نه یک انسان. تعجبی ندارد که ایوب با عجز و درماندگی میگوید: «اگر جان شما در جای جان من میبود»! (ایوب ۱۶:۴) امروز نیز اگر مایل به دلگرمی بخشیدن به کسی هستی، با او همدردی کن! در مورد او قضاوت نکن. همانطور که رومیان ۱۴:۴ میگوید، «تو کیستی که بر بندهٔ کسی دیگر حکم میکنی او نزد آقای خود ثابت یا ساقط میشود لیکن استوار خواهد شد زیرا خدا قادر است که او را ثابت نماید.»
۱۳، ۱۴. الف) برای تسلی بخشیدن به برادران و خواهرانمان باید به آنها در مورد چه حقیقت بنیانیی اطمینان دهیم؟ ب) دانیال چگونه توسط یک فرشته قدرت یافت؟
۱۳ یک شکل از واژهٔ پاراکالِئو و اسم مربوط به آن در ۲تسالونیکیان ۲:۱۶،۱۷ «تسلّی» ترجمه شده است: «خود خداوند ما عیسی مسیح و خدا و پدر ما که ما را محبّت نمود و تسلّئ ابدی و امید نیکو را بفیض خود بما بخشید. دلهای شما را تسلّی عطا کناد و شما را در هر فعل و قول نیکو استوار گرداناد» توجه کن که پولس فکر تسلی یافتن دلهایمان را با این حقیقت بنیانی که یَهُوَه به ما محبت میورزد مرتبط میسازد. بنابراین میتوانیم با تأکید بر این حقیقت پراهمیت به یکدیگر دلگرمی و تسلی ببخشیم.
۱۴ در جایی دانیال نبی پس از مشاهدهٔ رؤیایی دهشتناک آنچنان آشفته شده بود که گفت: «خرّمئ من به پژمردگی مبدّل گردید و دیگر هیچ طاقت نداشتم.» یَهُوَه چندین بار فرشتهای را فرستاد تا به دانیال یادآوری کند که در چشم خدا «بسیار محبوب» است. نتیجهٔ آن چه بود؟ دانیال به فرشته گفت: «مرا قوّت دادی.» — دانیال ۱۰:۸،۱۱،۱۹.
۱۵. پیران و سرپرستان سیار چگونه میتوانند بین تحسین و اصلاح تعادل برقرار کنند؟
۱۵ این نیز راه دیگری است برای دلگرمی بخشیدن به دیگران. آنان را تحسین کن! روحیهٔ انتقادآمیز و خشن به آسانی پدید میآید. درست است، مواقعی وجود دارند که ممکن است اصلاحی لازم باشد، بخصوص توسط پیران و سرپرستان سیار. ولی بهتر است که خاطرهٔ تشویقهای دلگرمکنندهٔ آنان در یادها بماند، نه طرز رفتاری عیبجویانه.
۱۶. الف) هنگامی که شخص افسردهای را تسلی میدهیم چرا اغلب فقط گفتن اینکه باید بیشتر به یَهُوَه خدمت کند کافی نیست؟ ب) هنگامی که ایلیا افسرده و مأیوس شده بود یَهُوَه چگونه او را یاری کرد؟
۱۶ کسانی که دچار افسردگی هستند بخصوص نیاز به تشویق و دلگرمی دارند، و یَهُوَه از ما به عنوان یاران مسیحی — بخصوص پیران — توقع دارد که سرچشمهٔ یاری و کمک باشیم. (امثال ۲۱:۱۳) در این مورد چه کار میتوانیم بکنیم؟ پاسخ این پرسش به این سادگی نیست که فقط به آنان بگوییم، به یَهُوَه بیشتر خدمت کن. به چه دلیل؟ زیرا این گفته ممکن است تلویحاً به این معنا باشد که دلیل افسردگی آنها فعالیت ناکافی است. عموماً چنین چیزی نیست. زمانی ایلیای نبی دچار چنان افسردگی عمیقی شده بود که خواهان مرگ بود؛ با این حال این در هنگامی رخ داد که او به شدت مشغول خدمت به یَهُوَه بود. یَهُوَه چگونه با او رفتار کرد؟ او فرشتهای را گسیل داشت تا ایلیا را یاری کند. ایلیا سفرهٔ دل خویش را در مقابل یَهُوَه گشود، او فاش ساخت که خود را به بیارزشی اجداد فوتشدهٔ خویش میداند، و اینکه همهٔ کارهایش بیفایده بودهاند، و کاملاً تنهاست. یَهُوَه به سخنان او گوش فرا داد و با نمایش قدرتمندانهای از نیروی خویش وی را تسلی بخشید و به او اطمینان داد که به هیچ وجه تنها نیست و کاری را که آغاز کرده بود روزی به انجام خواهد رسید. یَهُوَه همچنین به ایلیا وعده داد که شخصی را برای همراهی وی خواهد فرستاد که باید وی را آموزش میداد و سرانجام آن شخص جای او را میگرفت. — ۱پادشاهان ۱۹:۱-۲۱.
۱۷. چگونه یک پیر میتواند شخصی را که از خود بیش از اندازه انتظار دارد نصیحت و تشویق کند؟
۱۷ چقدر مایهٔ دلگرمی و تشویق است! باشد که ما نیز به همین شکل کسانی را که دچار مشکلات عاطفی هستند تشویق کنیم. با گوش فرا دادن به این گونه افراد در پی درک احساسات آنها برآییم! (یعقوب ۱:۱۹) با کمک نوشتههای مقدس بنا به نیازهای شخصی هر فرد او را تسلی دهیم. (امثال ۲۵:۱۱؛ ۱تسالونیکیان ۵:۱۴) پیران میتوانند به کسانی که بیش از حد از خود انتقاد میکنند، شواهدی از روی نوشتههای مقدس ارائه دهند که نشان میدهند یَهُوَه به آنان محبت میورزد و برایشان ارزش قایل است.a صحبت در مورد فدیه میتواند وسیلهٔ مؤثری برای تشویق آنانی باشد که خود را بیارزش میپندارند. باید به شخصی که به دلیل گناهان گذشتهٔ خود متأثر و غمگین است نشان داد که اگر او حقیقتاً توبه کرده و از چنین کارهایی رو برگردانده باشد، فدیه او را پاک میسازد. — اشعیا ۱:۱۸.
۱۸. چگونه باید از آموزش فدیه برای کمک به شخصی که مورد آزار و اذیت فرد دیگری واقع شده است — مثلاً شخصی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته است — استفاده کرد؟
۱۸ البته، پیر باید در هر مورد بخصوص به خوبی تفکر کند تا بتواند از این آموزش فدیه به طور صحیح و مناسبی استفاده کند. مثالی را در نظر بگیریم: قربانیهای حیوانی در شریعت موسی که برای توبه از همهٔ گناهان ضروری بود، نشانهای بود از فدیهٔ مسیح. (لاویان ۴:۲۷،۲۸) با این حال قانونی وجود نداشت مبنی بر اینکه زنی که مورد تجاوز جنسی قرار گرفته است باید چنین قربانی گناهی تقدیم کند. در شریعت آمده بود که با آن زن نباید ‹هیچ میکردند›. (تثنیه ۲۲:۲۵-۲۷) پس امروز نیز اگر خواهری مورد حمله و تجاوز جنسی قرار گرفته باشد و به همین دلیل خود را آلوده و بیارزش بپندارد، آیا باید به او لزوم فدیه را برای پاک کردن آن گناه تأکید کنیم؟ مطمئناً خیر. او گناهی مرتکب نشده است بلکه مورد تجاوز قرار گرفته است. متجاوز گناهکار است و باید پاک شود. ولی، محبت خدا و مسیح که با فراهم آوردن فدیه ظاهر شده است، میتواند گواه بر این باشد که آن زن به دلیل گناه شخص دیگری در چشم خدا بیحرمت نشده است، بلکه برای یَهُوَه گرانقدر است و محبت وی نسبت به او باقیست. — با مرقس ۷:۱۸-۲۳ مقایسه شود؛ ۱یوحنا ۴:۱۶.
۱۹. چرا نباید توقع داشته باشیم که همهٔ معاشرتهای ما با برادران و خواهرانمان تشویقآمیز باشد، ولی عزم ما باید چه باشد؟
۱۹ آری، فرد در زندگی در هر وضعیتی که باشد، علیرغم اوضاع دردناکی که ممکن است گذشتهٔ او را تیره و تار گردانیده باشد، باید بتواند در جماعت قوم یَهُوَه قوت قلب و دلگرمی یابد. و چنین نیز خواهد شد اگر در هنگام معاشرت با یکدیگر تک تک ما تلاش کنیم تا ملاحظهٔ یکدیگر را بنمائیم، و یکدیگر را ترغیب و تشویق کنیم. با این حال همهٔ ما به دلیل ناکاملی گهگاه در این موارد کوتاهی میکنیم. به نحو اجتنابناپذیری یکدیگر را مأیوس میکنیم و حتی گاهی باعث رنجش یکدیگر میشویم. بیا سعی کنیم در این موارد توجه خود را به ضعفهای دیگران معطوف نکنیم. اگر توجه خویش را به کوتاهیهای دیگران معطوف کنی، این خطر وجود دارد که در همان دامی بیافتیم که پولس مصرانه سعی میکرد ما را یاری کند که از آن پرهیز کنیم، یعنی غافل شدن از جمع شدن با یکدیگر. امید است که این امر هرگز اتفاق نیافتد! در همان حال که این سیستم کهنه هر چه خطرناکتر و ظالمانهتر میشود، بیا با عزمی راسخ تا آنجا که میتوانیم معاشرت خود را در جلسات سازنده سازیم، بخصوص که به روز یَهُوَه هر چه نزدیکتر میشویم!
[پاورقی]
a یک پیر میتواند مقالههای تشویقکننده و دلگرمکنندهٔ برج دیدهبانی و بیدار شوید! را انتخاب کند و با چنین فردی مطالعه کند — به عنوان مثال «آیا از لطف بدون استحقاق بهره خواهی برد؟» و «در نبرد با افسردگی موفق بیرون آییم». — برج دیدهبانی، ۱۵ فوریه و ۱ مارس ۱۹۹۰ (انگل.).
چگونه پاسخ میدهی؟
◻ چرا حیاتی است که جلسات و معاشرتهای ما در این روزهای آخر تشویقآمیز باشند؟
◻ ملاحظهٔ یکدیگر را کردن به چه معنایی است؟
◻ ترغیب کردن یکدیگر به چه معنایی است؟
◻ یکدیگر را تشویق و نصیحت کردن مستلزم چیست؟
◻ افسردگان و اندوهگینان چگونه میتوانند تشویق شوند؟
[تصویر در صفحهٔ ۲۶]
مهماننوازی باعث میشود که یکدیگر را بهتر بشناسیم
[تصویر در صفحهٔ ۲۸]
هنگامی که ایلیا دچار افسردگی شده بود، یَهُوَه با مهربانی او را تسلی داد