Be Hùnwhẹ Lẹpo Wẹ Nọ Hẹn Homẹhun Jiwheyẹwhe Ya?

 1. Etẹwẹ mí dona wà nado hẹn ẹn diun dọ sinsẹ̀n-bibasi mítọn nọ hẹn homẹhun Jehovah, podọ etẹwutu mí dona wàmọ?

JESU dọmọ: “Sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ na nọ sẹ̀n Otọ́ to gbigbọ mẹ podọ to nugbo mẹ, na nugbo tọn, omẹ mọnkọtọn lẹ dín wẹ Otọ́ te nado nọ basi sinsẹ̀n hlan ẹn.” (Johanu 4:23; 6:44) Dopodopo mítọn dona “nọ to dodinna nuhe Oklunọ kẹalọyi lẹ zọnmii.” (Efesunu lẹ 5:10) E ma nọ bọawu nado wàmọ to whelẹponu. Satani nọ tẹnpọn nado hẹn mí buali, na mí nido wà nuhe na hẹn homẹgble Jehovah.​—Osọhia 12:9.

 2. Etẹwẹ jọ sẹpọ Osó Sinai?

² Nawẹ Satani nọ tẹnpọn nado hẹn mí buali gbọn? Aliho dopo wẹ yindọ e nọ hẹn mí biọ bẹwlu mẹ ma nado yọ́n dagbe gbọnvona oylan. Doayi nuhe jọ do akọta Islaeli tọn go to whenue yé dosla sẹpọ Osó Sinai. Mose ko hẹji yì osó lọ ji, bọ yé to tenọpọn gigọ̀ etọn. To ojlẹ de godo, teninọpọn ẹn wá ṣikọna yé bọ yé biọ to Aalọn si dọ ni basi yẹwhe de na emi. E sọ basi boṣiọ sika tọn de he tindo awusọhia oyìnvu de tọn. Enẹgodo, mẹlọ lẹ basi hùnwhẹ de. Yé jẹ wedu ji lẹdo oyìnvu lọ bo to didẹ́ do odò na ẹn. Linlẹn yetọn wẹ yindọ eyin yé to didẹ́ do odò na oyìnvu lọ, be Jehovah sẹ̀n wẹ yé te. Amọ́, dile etlẹ yindọ yé pọ́n nuwiwa yetọn hlan taidi “hùnwhẹ de . . . hlan Jehovah,” enẹ ma zọ́n bọ nuhe wà yé te sọgbe. Jehovah pọ́n ẹn hlan taidi boṣiọ-sinsẹ̀n, podọ susu yetọn wẹ kú. (Eksọdusi 32:1-6, 10, 28) Etẹwẹ ehe plọn mí? A dike mẹde klọ we blo. A “doalọ onú mawé depope go blo,” bo gbọ Jehovah ni plọn we nado yọ́n dagbe dovo na oylan.​—Isaia 52:11; Ezekiẹli 44:23; Galatianu lẹ 5:9.

3, 4. Naegbọn e do yọ́n nado gbadopọnna fihe hùnwhẹ he gbayipe delẹ wá sọn?

³ Whenue Jesu to aigba ji, e plọnazọ́n apọsteli etọn lẹ nado ze apajlẹ sinsẹ̀n-bibasi wiwe tọn dai. To okú etọn godo, apọsteli lẹ zindonukọn nado to nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ plọn devi yọyọ lẹ. Amọ́, to okú apọsteli lẹ tọn godo, mẹplọntọ lalo lẹ jẹ linlẹn agọ̀ lẹ gọna aṣa po hùnwhẹ kosi tọn lẹ po hẹnwa agun lọ mẹ ji. Yé tlẹ diọ oyín na delẹ to hùnwhẹ kosi tọn enẹlẹ mẹ nado hẹn yé sọawuhia di hùnwhẹ Klistiani tọn. (2 Tẹsalonikanu lẹ 2:7, 10; 2 Johanu 6, 7) Susu hùnwhẹ enẹlẹ tọn gbẹ́ gbayipe to egbehe bo gbẹ́ nọ nọgodona nuyise lalo lẹ, etlẹ yin aovinuwiwa.a​—Osọhia 18:2-4, 23.

⁴ Lẹdo aihọn pé, mẹsusu wẹ nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n hùnwhẹ po whedudu lẹ po to egbehe. Ṣigba, dile a to nuplọn gando pọndohlan Jehovah tọn go, a sọgan wá mọdọ a dona vọ́ nulẹnpọn towe jlado gando hùnwhẹ delẹ go. Ehe sọgan nọma bọawu, amọ́ a gán deji dọ Jehovah na gọalọna we. Gbọ mí ni gbadopọnna fihe hùnwhẹ he gbayipe delẹ wá sọn, na mí nido yọ́n nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n yé.

 5. Kunnudenu tẹwẹ dohia dọ Jesu ma yin jiji to 25 décembre?

⁵ To awà aihọn tọn susu ji, hùnwhẹ Noẹli tọn nọ yin bibasi to 25 décembre, yèdọ azán de he mẹsusu nọ pọnhlan di jijizan Jesu tọn. Biblu ma dọ azán kavi etlẹ yin osun he mẹ Jesu yin jiji te, amọ́ e dọ nude na mí gando ojlẹ owhe tọn he mẹ e yin jiji te go. Luku wlan dọ to whenue Jesu yin jiji to Bẹtlẹhẹm, “lẹngbọhọtọ lẹ . . . to gbonu” bo to nukunpedo lẹngbọpa yetọn lẹ go. (Luku 2:8-11) To osun décembre tọn mẹ, aimẹ nọ fá bọ jikun po osin-agó po nọ ja taun to Bẹtlẹhẹm, enẹwutu lẹngbọhọtọ lẹ ma na ko nọ gbonu po lẹngbọpa yetọn lẹ po to ojlẹ mọnkọ mẹ. Etẹwẹ ehe dohia mí? Jesu yin jiji to ojlẹ he mẹ ninọmẹ aimẹ tọn yọ́n te, e ma yin to décembre mẹ. Kandai Biblu tọn po kunnudenu whenuho tọn po dohia dọ e yin jiji to gblagbla osun he nọ yin yiylọ todin dọ septembre po octobre po tọn mẹ.

6, 7. (a) Fie wẹ aṣa Noẹli tọn susu wá sọn? (b) Etẹwẹ dona nọ whàn mí nado nanúmẹ?

⁶ Bọ fie wẹ hùnwhẹ Noẹli tọn wá sọn lo? Hùnwhẹ kosi tọn lẹ mẹ wẹ e wá sọn, yèdọ hùnwhẹ delẹ taidi Saturnales Lomu tọn he nọ yin bibasi na yẹwhe glelilẹ tọn he nọ yin yiylọdọ Sartune. Otànwe de dọmọ: “Hùnwhẹ Saturnales Lomu tọn he nọ yin bibasi to ṣẹnṣẹn décembre tọn mẹ wẹ aṣa agọ́dudu Noẹli tọn susu wá sọn. Di apajlẹ, hùnwhẹ ehe mẹ wẹ aṣa agọ́-gànyìn, nunina bibasi po vẹla titá tọn lẹ po wá sọn.” (The Encyclopedia Americana) Humọ, Pẹlsianu lẹ lọsu nọ dù jijizan yẹwhe owhè tọn he nọ yin Mithra tọn to 25 décembre.

⁷ Ṣigba, suhugan mẹhe nọ dù Noẹli to egbehe lẹ tọn ma nọ lẹnnupọndo aṣa kosi tọn he mẹ e wá sọn lẹ ji. Yé nọ pọ́n Noẹli hlan poun taidi ojlẹ de nado nọpọ́ hẹ whẹndo yetọn bo duvivi núdùdù dagbe de tọn bosọ nanú ode awetọ. Nugbo wẹ dọ mí yiwanna whẹndo mítọn po họntọn mítọn lẹ po, bọ Jehovah sọ jlo dọ devizọnwatọ etọn lẹ ni nọ nanú ode awetọ. Dile 2 Kọlintinu lẹ 9:7 dọna mí do, “Jiwheyẹwhe nọ yiwanna nunamẹtọ homẹhunnọ.” Jehovah ma jlo dọ mí ni nọ nọtepọn nujijọ vonọtaun lẹ whẹpo do nanú mẹdevo lẹ. Omẹ Jehovah tọn lẹ nọ nanú ode awetọ bo nọ duvivi ayidedai pọmẹ tọn lẹ tọn hẹ họntọn po hagbẹ whẹndo tọn lẹ po to ojlẹ depope mẹ to owhe lọ gblamẹ, podọ yé ma nọ wàmọ to aliho ‘na mi, ma na we’ tọn mẹ. Yé nọ nanúmẹ na yé yiwanna mẹdevo lẹ wutu.​—Luku 14:12-14.

 8. Be viyẹyẹ de wẹ Jesu yin to whenue sunwhlẹvu-pọntọ lẹ hẹn nunina lẹ wá na ẹn ya? Basi zẹẹmẹ.

⁸ Nado nọgodona aṣa nunina bibasi to Noẹli whenu tọn, mẹsusu nọ dọ dọ dawe nuyọnẹntọ atọ̀n delẹ hẹn nunina lẹ wá na viyẹyẹ Jesu to kanlinpa de mẹ. Nugbo wẹ dọ sunnu delẹ wá dla Jesu pọ́n bo hẹn nunina lẹ wá. To ojlẹ he mẹ Biblu yin kinkan te, nuyiwa aṣa tọn de wẹ e yin nado hẹn nunina lẹ wá na omẹ nukundeji de. (1 Ahọlu lẹ 10:1, 2, 10, 13) Ṣigba, be a yọnẹn dọ sunwhlẹvu-pọntọ lẹ, yèdọ mẹhe nọ doalọ to afinyọnnuwiwa mẹ bo ma nọ sẹ̀n Jehovah wẹ Biblu dọ dọ dawe lọ lẹ yin ya? Humọ, yé ma wá dla Jesu pọ́n to whenue e gbẹ́ yin viyẹyẹ to kanlinpa de mẹ gba. Nukọn mẹ wẹ yé wá dla ẹ pọ́n te, yèdọ whenue ewọ ko yin “ovi pẹvi” de bo nọ nọ̀ owhé de gbè.​—Matiu 2:1, 2, 11.

 9. Hùnwhẹ jijizan tọn tẹlẹ wẹ yin nùdego to Biblu mẹ?

⁹ Azán ayajẹ tọn wẹ azán he gbè ovi de yin jiji te. (Salmu lẹ 127:3) Amọ́, enẹ ma zẹẹmẹdo dọ mí dona nọ dù hùnwhẹ jijizan tọn lẹ. Lẹnnupọndo ehe ji: Hùnwhẹ jijizan tọn awe gee wẹ yin nùdego to Biblu mẹ. Tintan wẹ jijizan Falo Egipti tọn de tọn, podọ awetọ wẹ jijizan Ahọlu Hẹlọdi Antipa tọn. (Hia Jenẹsisi 40:20-22; Malku 6:21-29.) Depope to gandutọ ehelẹ mẹ ma nọ sẹ̀n Jehovah. Na nugbo tọn, mí ma mọ hia to fide to Biblu mẹ dọ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn de basi hùnwhẹ jijizan etọn tọn.

10. Nukun tẹwẹ Klistiani dowhenu tọn lẹ nọ yí do pọ́n hùnwhẹ jijizan tọn lẹ?

¹⁰ Otànwe de dọ dọ Klistiani dowhenu tọn lẹ “nọ pọ́n hùnwhẹ jijizan mẹdepope tọn bibasi hlan taidi aṣa kosi tọn de.” (The World Book Encyclopedia) Aṣa enẹlẹ sinai do nuyise lalo lẹ ji. Di apajlẹ, Glẹkinu hohowhenu tọn lẹ yise dọ mẹdopodopo nọ yin hihọ́-basina gbọn gbigbọ de dali, ehe nọ tin to finẹ to whenue mẹlọ yin jiji. Podọ linlẹn yetọn wẹ yindọ gbigbọ enẹ tindo kanṣiṣa hẹ yẹwhe he yin jiji to azán dopolọ ji hẹ mẹlọ. Gbọnvona nuyise kosi tọn enẹlẹ, hùnwhẹ jijizan tọn lẹ sọ tindo kanṣiṣa hẹ sunwhlẹvu-pinpọn po nuyise odù-jọmẹ tọn (horoscope) po.

11. Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah jlo dọ mí ni nọ tlúalọ te?

¹¹ Mẹsusu wẹ nọ yí jijizan yetọn do mọ azán vonọtaun de he ji mẹlẹ dona do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn po owanyi po hia yé te. Amọ́, mí gán do owanyi hia whẹndo mítọn po họntọn mítọn lẹ po to azán owhe tọn depope ji kakati nido yin to azán tangan de ji poun. Jehovah jlo dọ mí ni nọ jọmẹ bo nọ tlúalọ to whelẹponu. (Hia Owalọ lẹ 20:35.) Egbesọegbesọ wẹ mí nọ dopẹna ẹn na ogbẹ̀ họakuẹ he e na mí, e ma yin to jijizan mítọn kẹdẹ gbè.​—Salmu lẹ 8:3, 4; 36:9.

12. Nawẹ okúzán mítọn sọgan pọnte hú jijizan mítọn gbọn?

¹² Yẹwhehodọtọ 7:1 dọmọ: “Oyín dagbe yọ́n hú amì he họakuẹ, podọ okúzán pọnte hú jijizan.” Nawẹ okúzán mítọn sọgan pọnte hú jijizan mítọn gbọn? Whenue mí yin jiji, mí ma ko yí ogbẹ̀ mítọn do wà nudepope, vlavo nudagbe kavi nuylankan. Ṣigba, whenue mí yí ogbẹ̀ mítọn do sẹ̀n Jehovah bo wà dagbe na mẹdevo lẹ, mí nọ wleawuna “oyín dagbe” de na míde, bọ Jehovah na flin mí etlẹ yin to okú mítọn godo. (Jobu 14:14, 15) Omẹ Jehovah tọn lẹ ma nọ basi hùnwhẹ jijizan yetọn tọn kavi Jesu tọn. Na nugbo tọn, hùnwhẹ dopo gee he Jesu degbena mí nado nọ basi wẹ Oflin okú etọn tọn.​—Luku 22:17-20; Heblu lẹ 1:3, 4.

13, 14. Etẹlẹ wẹ hùnwhẹ Paaki tọn tindo kanṣiṣa hẹ?

¹³ Mẹsusu nọ lẹndọ fọnsọnku Jesu tọn flin wẹ yé te to whenue yé to hùnwhẹ Paaki tọn basi. Amọ́ nado dọ hójọhó, hùnwhẹ Paaki tọn tindo kanṣiṣa hẹ Eastre, yèdọ yẹwhe-yọnnu wunkinkẹn po amakikọ po tọn Glẹnsinu hohowhenu tọn lẹ tọn. Wezẹhomẹ de basi zẹẹmẹ dọ yẹwhe kosi tọn enẹ sọ yin yẹwhe-yọnnu vijiji tọn. (The Dictionary of Mythology) Aṣa Paaki tọn delẹ, taidi azìn po azui po he nọ yin yiyizan to hùnwhẹ enẹ whenu to awà delẹ ji, tindo kanṣiṣa hẹ yẹwhe enẹ. Di apajlẹ, azìn “nọ saba yin pinpọnhlan taidi ohia gbẹzan yọyọ po fọnsọnku po tọn” dile otànwe de dohia do. (Encyclopædia Britannica) Humọ, kosi lẹ ko nọ yí azui zan sọn ojlẹ dindẹn die taidi ohia vijiji tọn to sinsẹ̀n-bibasi yetọn mẹ. E họnwun dọ Paaki ma tindo kanṣiṣa depope hẹ fọnsọnku Jesu tọn.

¹⁴ Eyin Jehovah mọ bọ mẹlẹ to aṣa sinsẹ̀n lalo tọn lẹ ṣakadopọ hẹ fọnsọnku visunnu etọn tọn, be homẹ etọn nọ hùn ya? Paali. (2 Kọlintinu lẹ 6:17, 18) Na nugbo tọn, Jehovah ma biọ to mí si pọ́n gbede nado basi hùnwhẹ fọnsọnku Jesu tọn.

15. Fie wẹ hùnwhẹ Toussaint tọn wá sọn?

¹⁵ To fidelẹ, hùnwhẹ ehe nọ yin yiylọdọ Halloween kavi Hùnwhẹ Mẹwiwe lẹ tọn, bo nọ bẹ nuyiwa kuvitọ, nubode po kaleta wunmẹ voovo lẹ po tọn hẹn. Hùnwhẹ ehe ma yin nuyọyọ. To ojlẹ he mẹ osun nọ dì pete sẹpọ 1^er novembre, omẹ Celte Grande-Bretagne po Irelande po tọn lẹ nọ basi hùnwhẹ Samhain tọn. Nuyise yetọn wẹ yindọ to hùnwhẹ enẹ whenu, gbigbọ oṣiọ lẹ tọn nọ lẹkọwa aigba ji. Mẹlẹ nọ bẹ núdùdù po ahàn po tọ́n, na gbigbọ lọ lẹ nikaa gbleawuna yé. Enẹwutu, whenue mẹlẹ to núdùdù bẹ tọ́n bo to dẹ̀ho na oṣiọ lẹ to hùnwhẹ Toussaint tọn whenu to egbehe, aṣa kosi tọn he bẹ aovinuwiwa hẹn de hodo wẹ yé te to mayọnẹn mẹ.

16, 17. Etẹ ji wẹ mí dona nọ lẹnnupọndo to whenue mí to tito alọwle tọn basi?

¹⁶ Ojlẹ ayajẹ tọn de wẹ hùnwhẹ alọwle tọn yin. Aliho voovo mẹ wẹ hùnwhẹ alọwle tọn lẹ nọ yin bibasi te lẹdo aihọn pé. Gbẹtọ lẹ ma nọ saba lẹnnupọndo fie aṣa hùnwhẹ alọwle tọn lẹ wá sọn ji, enẹwutu yé gán nọma yọnẹn dọ nuyise sinsẹ̀n kosi tọn lẹ mẹ wẹ delẹ to aṣa enẹlẹ mẹ wá sọn. Amọ́, Klistiani he to tito alọwle yetọn tọn basi lẹ dona hẹn ẹn diun dọ hùnwhẹ lọ na hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. Eyin yé yọ́n fihe aṣa hùnwhẹ alọwle tọn lẹ wá sọn, yé na penugo nado basi nudide dagbe lẹ.​—Malku 10:6-9.

¹⁷ Mẹdelẹ yise dọ aṣa hùnwhẹ alọwle tọn delẹ nọ hẹn ‘tadagbe’ wá na alọwlemẹ yọyọ lọ lẹ. (Isaia 65:11) Di apajlẹ, to fidelẹ mẹlẹ nọ dlan lẹsi-kún kavi onú mọnkọtọn devo lẹ do asiyọyọ lọ po asu etọn po ji. Yé yise dọ enẹ na zọ́n bọ asu po asi po lọ na mọ viji bo na tindo ayajẹ po ogbẹ̀ gaa po bọ e nasọ họ́ yé sọn nuylankan si. Ṣigba, Klistiani lẹ nọ to aṣeji nado dapana aṣa depope he tindo kanṣiṣa hẹ sinsẹ̀n lalo.​—Hia 2 Kọlintinu lẹ 6:14-18.

18. Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn devo tẹlẹ wẹ gando hùnwhẹ alọwle tọn go?

¹⁸ Klistiani he to alọwle lẹ nọ jlo dọ hùnwhẹ alọwle tọn yetọn ni yin ojlẹ ayajẹ po yẹyi po tọn de bo hẹn awuvivi wá na mẹhe wá lẹpo. Jonọ he wá alọwle Klistiani tọn de tẹnmẹ lẹ ma dona zan hogbe gblewa tọn lẹ kavi hogbe depope he ma do homẹdagbe po sisi po hia alọwlemẹ yọyọ lọ lẹ po mẹdevo he to finẹ lẹ po. (Howhinwhẹn lẹ 26:18, 19; Luku 6:31; 10:27) Alọwle Klistiani tọn de ma nọ na tuli “nutindo gbẹ̀mẹ tọn mẹtọn lẹ jijlá.” (1 Johanu 2:16) Eyin a to tito alọwle tọn de basi, hẹn ẹn diun dọ e na yin nujijọ ayajẹ tọn he a na nọ flin po homẹhunhun po.​—Pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 28.

19, 20. Fie wẹ aṣa kọfo de hihò do devo go tọn wá sọn?

¹⁹ Aṣa lọ nado hò kọfo ahàn tọn de do devo go gbayipe taun to hùnwhẹ alọwle tọn po nuwiwa devo lẹ po tẹnmẹ. Sọgbe hẹ aṣa enẹ, mẹlẹpo nọ ze kọfo daga dile mẹdopo to dona lẹ biọ do yemẹpo ji. Nukun tẹwẹ Klistiani lẹ dona nọ yí do pọ́n aṣa enẹ?

²⁰ Alọnuwe de dọ dọ aṣa kọfo de hihò do devo go tọn sinai do nuyiwa kosi tọn hohowhenu tọn de ji, “ehe mẹ ahàn kavi osin wiwe de nọ yin zizedonukọnna yẹwhe lẹ taidi nunina de te.” (International Handbook on Alcohol and Culture) Ehe nọ yin wiwà “nado mọ gblọndo na obiọ kavi odẹ̀ de he nọ yin hihò to kleun mẹ po hogbe delẹ po taidi ‘ogbẹ̀ gaa!’ kavi ‘agbasa ni ló!’” To hohowhenu, mẹlẹ nọ saba ze kọfo ahàn tọn yetọn lẹ daga nado biọ dona de sọn yẹwhe yetọn lẹ si. Ṣigba, e ma yin lehe Jehovah nọ donamẹ gbọn niyẹn.​—Johanu 14:6; 16:23.

21. Hùnwhẹ wunmẹ devo tẹlẹ wẹ Klistiani lẹ dona dapana?

²¹ Eyin a to nudide basi nado doalọ to hùnwhẹ de mẹ kavi lala, nọ lẹnnupọndo gbigbọ po walọ he hùnwhẹ lọ nọ zedaga lẹ po ji. Di apajlẹ, hùnwhẹ delẹ nọ bẹ wedudu he nọ fọ́n ojlo zanhẹmẹ tọn dote, ahànnu zẹjlẹgo, kavi etlẹ yin fẹnnuwiwa hẹn. Hùnwhẹ mọnkọtọn lẹ sọgan sọ na tuli zanhẹmẹ to vijinu dopolọ lẹ ṣẹnṣẹn kavi fọ́n owanyi akọta tọn dote. Eyin mí nọ doalọ to hùnwhẹ wunmẹ enẹlẹ mẹ, be mí gán dọ dọ mí gbẹwanna nuhe Jehovah gbẹwanna nugbonugbo ya?​—Salmu lẹ 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Etẹwẹ sọgan gọalọna Klistiani de nado de eyin e na doalọ to hùnwhẹ de mẹ?

²² Klistiani lẹ dona to aṣeji taun nado dapana hùnwhẹ depope he ma gbògbéna Jiwheyẹwhe. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Vlavo mì to dùdù kavi to nùnù wẹo kavi nudevo depope he mì to wiwà, mì nọ wà nulẹpo na gigo Jiwheyẹwhe tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 10:31; pọ́n Nudọnamẹ Dogọ 29.) Nugbo wẹ dọ e ma yin hùnwhẹ lẹpo wẹ tindo kanṣiṣa hẹ fẹnnuwiwa, sinsẹ̀n lalo kavi wanyina akọta mẹtọn. Eyin hùnwhẹ de ma tùnafọ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ ji, dopodopo mítọn wẹ dona de nado doalọ to e mẹ kavi lala. Mí sọ dona nọ hò nuyiwadomẹji he nudide mítọn lẹ na tindo do mẹdevo lẹ ji pọ́n.

23, 24. Nawẹ mí sọgan basi zẹẹmẹ nudide mítọn gando hùnwhẹ delẹ go tọn na hagbẹ whẹndo tọn he ma yin Kunnudetọ lẹ gbọn?

²³ Vlavo a ko doalọtena mahẹ tintindo to hùnwhẹ he ma nọ gbògbéna Jehovah lẹ mẹ. Ṣigba, delẹ to hagbẹ whẹndo towe tọn he ma yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ sọgan yí ehe do mọ ohia de dọ a ma yiwanna yé kavi dọ a masọ jlo na nọpọ́ hẹ yé ba. Yé sọgan nọ mọdọ ojlẹ whedudu tọn lẹ kẹdẹ whenu wẹ whẹndo lọ blebu nọ penugo nado deayidai dopọ. Eyin enẹ wá jọ janwẹ, etẹwẹ a gán wà? Aliho susu mẹ wẹ a gán vọ́ jide na yé te dọ a yiwanna yé bọ yé sọ họakuẹ to nukun towe mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 11:25; Yẹwhehodọtọ 3:12, 13) A sọgan nọ basi oylọna yé nado nọpọ́ hẹ we to ojlẹ devo lẹ mẹ.

²⁴ Eyin hẹnnumẹ towe lẹ jlo na yọ́n nuhewutu a masọ nọ kẹalọyi hùnwhẹ delẹ ba, a gán dín nudọnamẹ he na gọalọna we nado basi zẹẹmẹ na yé lẹ to owe mítọn lẹ mẹ podọ to jw.org ji. Ma yinuwa to aliho de mẹ he na hẹn yé lẹndọ a to tintẹnpọn nado duto yé ji kavi diọlinlẹnna yé gánnugánnu blo. Gọalọna whẹndo towe nado mọdọ a ko lẹnnupọndo nususu ji whẹpo do basi nudide mẹdetiti tọn towe. Nọ fahomẹ bo “gbọ ohó [towe] ni nọ gọ́ na ojọmiọn, na ojẹ̀ ni nọ pé e to whepoponu.”​—Kolosinu lẹ 4:6.

25, 26. Nawẹ mẹjitọ lẹ sọgan gọalọna ovi yetọn lẹ nado yiwanna nujinọtedo Jehovah tọn lẹ gbọn?

²⁵ Nujọnu wẹ e yin dọ dopodopo mítọn ni yọ́n nuhewutu mí ma nọ doalọ to hùnwhẹ delẹ mẹ hezeheze. (Heblu lẹ 5:14) Yanwle mítọn wẹ nado hẹn homẹhun Jehovah. Podọ eyin mẹjitọ de wẹ mí yin, mí dona yí whenu zan nado gọalọna ovi mítọn lẹ na yé nido mọnukunnujẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ mẹ bo yiwanna yé. Eyin Jehovah lẹzun omẹ nujọnu tọn de na yé, yelọsu na jlo nado hẹn homẹ etọn hùn.​—Isaia 48:17, 18; 1 Pita 3:15.

²⁶ E nọ vivi na Jehovah nado mọdọ mí to nuhe go mí pé lẹpo wà nado sẹ̀n ẹn po ahundopo po to aliho he wé de mẹ. (Johanu 4:23) Ṣigba, mẹsusu nọ lẹndọ mẹde ma gán yin ahundoponọ kavi nugbodọtọ to aihọn nugbomadọ tọn ehe mẹ. Be nugbo wẹ enẹ ya? Gbọ mí ni dọhodeji to hosọ he bọdego mẹ.