Otàn Gbẹzan Tọn

Ayajẹnọ Podọ Pẹdotọ Mahopọnna Nuhẹnbu Mẹhẹngbọjọ Tọn

DILE E YIN DIDỌ GBỌN NANCY E. PORTER DALI

To whèjai he hùnmiyọ́n de wẹ to 5 juin 1947, to Bahamas, heyin lopo de sẹpọ huto hùwaji-whèzẹtẹn États-Unis tọn. Ponọ-zọ́nwatọ he nọ penukundo tòmẹ wiwá jonọ lẹ tọn go de dla yẹn po asu ṣie, George po pọ́n, yèdọ dlapọn de he mí ma donukun. E ze wekanhlanmẹ de na mí he dọ dọ tintin to lopo lọ ji mítọn masọ yin alọkẹyi ba podọ mí dona “tọ́nsọn lẹdo lọ mẹ to afọdopolọji!”

GEORGE po yẹn po wẹ yin mẹdehlan Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn tintan he wá Nassau, heyin tòdaho he klo hugan to Bahamas. Mí yin didohlan finẹ to whenuena mí mọ gbedewema yí sọn klasi ṣinatọ̀ntọ Giliadi tọn, heyin wehọmẹ mẹdehlan tọn de to agewaji ayimatẹn New York tọn. Etẹwẹ mí ko wà nado hẹn nuyiwa sinsinyẹn mọnkọtọn wá to finẹ ninọ na osun atọ̀n poun godo? Podọ nawẹ e yin gbọn dọ to hugan owhe 50 godo, yẹn gbẹsọ tin to finẹ?

Azọ́nplọnmẹ na Lizọnyizọn Lọ

Otọ́ ṣie, Harry Kilner, tindo nuyiwadomẹji huhlọnnọ de do aliho he mẹ yẹn ko zan gbẹzan ṣie te ji. E ze apajlẹ dagbe hugan de dai na mi, bo basi avọ́sinsan susu lẹ nado lẹzun dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Dile e ma tlẹ tindo agbasalilo dagbe do sọ, e nọ tọ́n na yẹwhehodidọ diblayin to sẹfifo lẹpo, bo nọ to dagbenu Ahọluduta tọn lẹ zedo otẹn tintan mẹ po zohunhun po. (Matiu 6:33) Mí ma tindo akuẹ sọmọ, ṣigba afọpa-satẹn etọn yin nọtẹn nuyiwa gbigbọmẹ tọn de to Lethbridge, Alberta, Canada, to 1930 lẹ. Nuhe yẹn yawu doayi e go to whenẹnu dọ́n wẹ lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ, he nọ yin yiylọdọ gbehosọnalitọ lẹ, he nọ dla owhé mítọn pọ́n bo nọ má numimọ lẹ hẹ mí.

To 1943, yẹn biọ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn mẹ sẹpọ Fort Macleod po Claresholm, Alberta po. Azọ́n mítọn tin to alọhẹndote glọ to whenẹnu to Canada na kọdetọn nudọnamẹ agọ̀ heyin hinhẹn gbayipe gbọn agọjẹdomẹtọ lẹ dali to Wẹkẹ Whàn II whenu lẹ wutu. Aigba-denamẹ mítọn dlẹnkan na kilomẹtlu 50 to adà awe lẹ ji, ṣigba na mí yin jọja bo tindo huhlọn wutu, kẹkẹ kùnkùn kavi zọnlinzinzin yì gbétatò lẹ mẹ po ogle he tin to lẹdo lọ mẹ lẹ po ma tlẹ nọ sinyẹnawuna mí. To ojlẹ ehe whenu, yẹn tindo dotẹnmẹ hundote lọ nado dọho hẹ mẹhe ko mọ gbedewema yí sọn Giliadi delẹ, podọ numimọ yetọn lẹ fọ́n ojlo lilẹzun mẹdehlan tọn dote to yẹn mẹ.

To 1945, yẹn wlealọ hẹ George Porter, he wá sọn Saskatchewan, Canada. Mẹjitọ etọn lẹ ko yin Kunnudetọ zohunhunnọ lẹ sọn 1916 gbọ́n, podọ ewọ lọsu ko de lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn taidi yanwle etọn. Azọ́ndenamẹ mítọn tintan wẹ Agbàdo whanpẹnọ Lynn tọn to Agewaji Vancouver tọn, to Canada. E ma dẹn to enẹgodo bọ mí yin yiylọ yì Giliadi.

Yẹn ko dọho hẹ mẹhe mọ gbedewema yí sọn wehọmẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ tọn voovo mẹ lẹ to owhe lẹ gblamẹ bo ko sọ mọ lehe azọ́nplọnmẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ yetọn ko de yise yetọn to Jiwheyẹwhe mẹ podọ to Ohó etọn, Biblu mẹ pò do. To vogbingbọn mẹ, nuhe míwlẹ plọn to Giliadi hẹn nugopipe nulẹnpọn tọn mítọn pọnte deji podọ hú popolẹpo hẹn yise mítọn lodo to Jehovah Jiwheyẹwhe po Ohó etọn po mẹ. Klasi-gbẹ́ mítọn lẹ yin azọ́ndena yì Chine, Singapour, Inde, otò Aflika tọn lẹ, Hùwaji Amelika tọn, po fidevo lẹ po. Yẹn sọgan gbẹsọ flin aglinjijẹ lọ to whenuena mí yọnẹn dọ azọ́ndenamẹ mítọn yin to lopo he hùnmiyọ́n Bahamas tọn ji.

Lehe Mí Penugo Nado Nọ Finẹ Gbọn

To yiyijlẹdo gbejizọnlin he klasi-gbẹ́ hatọ mítọn lẹ na basi lẹ go, gbejizọnlin mítọn yì Bahamas whègli taun. To madẹnmẹ mí to vivi ninọmẹ aimẹ tọn he hùnmiyọ́n, agahomẹ sinmẹ juju tọn lẹ, osin dagbe, ohọ̀ sinmẹ susu tọn lẹ, po kẹkẹ madosọha lẹ po tọn dù. Ṣigba, onú tintan he yinuwado yẹn ji sisosiso hugan wẹ pipli kleun Kunnudetọ atọ́n tọn he to tenọpọn mí to whenuena tọjihun mítọn glin. Mí plọn to madẹnmẹ dọ aṣa he tin to finẹ gbọnvo tlala do nuhe mí ko yọnẹn dai. Di apajlẹ, asu ṣie yin didọna ma nado nọ ylọ mi dọ mẹyiwanna to gbangba ba, na hogbe enẹ tin na haṣinṣan he mayin to alọwle ṣẹnṣẹn lẹ kẹdẹ wutu.

To madẹnmẹ, na e họnwun dọ sinsẹ̀ngán lẹ to budi na yìyì pé to gbẹtọ lẹ ṣẹnṣẹn po awuvivo po mítọn wutu, gbọn lalo dali sà owhẹ̀ yinyin hagbẹ communiste tọn dokọna mí. Taidi kọdetọn de, mí mọ gbedide lọ yí nado tọ́nsọn otò lọ mẹ. Ṣigba Kunnudetọ lẹ​—he sọha yetọn ma pé 20 to lopo lọ ji to ojlẹ lọ mẹ​—mọ alọdowemẹ fọtọ́n lẹ yí to afọdopolọji na obiọ de dọ yè ni dike mí ni gbọṣi aimẹ. Gbọnmọ dali, gbedide mẹyinyan tọn lọ yin didiọ.

Yì Aigba-Denamẹ Yọyọ de Ji

Nugbo Biblu tọn tọ́nkun to niyaniya mẹ to ahun he yiwanna Jiwheyẹwhe lẹ mẹ, enẹwutu mẹdehlan Giliadi tọn dogọ lẹ yin didohlan Bahamas. To whenẹnu, to 1950, wekantẹn alahọ tọn de yin didoai. To owhe ao godo, Milton Henschel, heyin dopo to azọ́nwatọ tatọ́-tẹnnọ tọn lẹ mẹ to Brooklyn, New York, dla Bahamas pọ́n bosọ kanse mẹdehlan lẹ eyin depope to yé mẹ jlo nado yì bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn jẹeji to lopo Bahamas tọn devo ji. George po yẹn po ze míde jo, podọ mọwẹ nuhe wá yin lopo Long Island tọn ji ninọ na owhe-11 bẹjẹeji do niyẹn.

Lopo ehe, yèdọ dopo to susu he nọpọ́ bo wleawuna Bahamas lẹ mẹ, dite na kilomẹtlu 140 bo gblo na kilomẹtlu 6, podọ e ma tindo otò jọ otò lẹ depope to ojlẹ enẹ mẹ gba. Tatọ́-tònọ lọ, heyin Tòpẹvi Clarence tọn, tindo nudi owhé 50. Gbẹninọ yin to nukunmahun mẹ taun​—lẹtliki matin, osin matin to ohọ̀ lẹ mẹ, kavi nuyizan nudatẹn tọn lẹ. Enẹwutu mí dona diọada sọgbe hẹ nuhe nọ yin yiylọdọ gbẹzan to lopo he tin to olá ji tọn. Tofi agbasalilo gbẹtọ lẹ tọn yin hosọ hodọdopọ tọn he yọ́n hugan de. Mí plọn ma nado yí kanbiọ lọ, “Nawẹ hiẹ te to egbehe?” dogọ nudọdomẹ mítọn to whenuena e yindọ gblọndo lọ nọ saba yin otàn gaa whenuho dotowhé tọn omẹ lọ tọn.

Suhugan kunnudide mítọn tọn nọ yin bibasi sọn nudatẹn de jẹ nudatẹn devo na gbẹtọ lẹ nọ saba yin mimọ to nudatẹn gbonu tọn yetọn lẹ he nọ tindo họta ogbé tọn po adogán nake tọn lẹ po kọ̀n. Gbétatò lẹ nọ saba bẹ glesi kavi whèví-hùtọ wamọnọ ṣigba he jọmẹ taun lẹ hẹn. E mayin dọ suhugan yetọn yiwanna sinsẹ̀n kẹdẹ wẹ gba ṣigba sọ tindo yise to otangblo mẹ taun. Nujijọ he ma nọ saba jọ lẹ nọ yin zẹẹmẹ basina taidi ohia dọ nude jlo na jọ.

Sinsẹ̀ngán lẹ ma mọdọ nudepope ylan to owhé gbẹtọ lẹ tọn gbè bibiọ mayin oylọ basina mẹ podọ nado tlẹ́n owe Biblu tọn he mí ko jodo lẹ gba. Gbọnmọ dali yé nọ vannukundo mẹhe ma gboadọ lẹ, ṣigba e mayin mẹlẹpo wẹ nọ dibu na yé gba. Di apajlẹ, yọnnu adọgbotọ owhe 70-mẹvi de gbẹ́ ma nado yin nukunvando. E jlo nado mọnukunnujẹ Biblu mẹ, podọ to agọgbọnẹnmẹ e lẹzun Kunnudetọ de to pọmẹ hẹ omẹ sọha delẹ. Dile mí mọ ojlo dogọ to gbẹtọ lọ lẹ mẹ, George dona nọ kùn mọto na kilomẹtlu 300 to dimanche delẹ, nado gọalọna omẹ mọnkọtọn lẹ nado wá opli mítọn lẹ.

To osun bẹjẹeji tọn lẹ whenu to whenuena Kunnudetọ devo lẹ matin, George po yẹn po hẹn gbigbọnọ-yinyin mítọn go gbọn opli Klistiani tọn lẹpo bibasi to gbesisọmẹ dali. To yidogọ mẹ, mí hodo tito-to-whinnu gbesisọ tọn de to lundi whèjai lẹpo heyin linlinnamẹwe Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn pinplọn po Biblu mítọn hihia tọn po. Mí sọ nọ hia vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn po Réveillez-vous! tọn lẹpo po to afọdopolọji he mí mọ yé yí.

Otọ́ ṣie kú to whenuena mí tin to Long Island. To alúnlùn he bọdego mẹ, to 1963, mí basi tito na Mama nado wá bo nọ̀ sẹpọ mí. Dile etlẹ ko poyọnho sọ, e basi diọdo lẹnpọn dagbe tọn lẹ bosọ nọ Long Island kakajẹ okú etọn whenu to 1971. To egbehe, Long Island tindo agun dopo he tindo Plitẹnhọ Ahọluduta tọn yọyọ de.

Avùnnukundiọsọmẹ Mẹhẹngbọjọ Tọn De

To 1980, George doayi e go dọ agbasalilo etọn ko jẹ didepo ji. Lehe numimọ blawu hugan gbẹzan ṣie tọn bẹjẹeji do​—yèdọ pinpọn asu, azọ́nwatọgbẹ́, po gbẹdohẹmẹtọ yiwanna ṣie po nado joawuna awutu Alzheimer tọn. Gbẹtọ-yinyin etọn blebu diọ. Adà godo tọn po dehe sinyẹn hugan lọ po dẹn to aimẹ na nudi owhe ẹnẹ jẹnukọnna okú etọn to 1987. E nọ zọ̀n hẹ mi to lizọnyizọn lọ mẹ podọ yì opli lẹ dile e yọnbasi do, dile etlẹ yindọ vivẹnudido etọn lẹ nọ hẹn mi nado viavi to whedelẹnu. Owanyi didohia sọn mẹmẹsunnu Klistiani tọn mítọn lẹ dè ko yin homẹmimiọn nujọnu tọn de, ṣigba yẹn gbẹsọ nọ jẹdò etọn taun.

Adà he yọ́n hugan alọwle ṣie hẹ George tọn wẹ hodọdopọ gbọzangbọzan po awuvivi tọn mítọn po. Todin he George ko yì, yẹn dopẹ́ hugan gbede pọ́n dọ Jehovah ko ylọ devizọnwatọ etọn lẹ nado nọ ‘hodẹ̀ pludopludo,’ ‘nado gbọṣi odẹ̀ mẹ,’ podọ nado basi yizan ‘dẹ̀hiho wunmẹ lẹpo tọn.’ (1 Tẹsalonikanu lẹ 5:​17; Lomunu lẹ 12:12; Efesunu lẹ 6:​18) Homẹmiọnnamẹnu wẹ e yin nado yọnẹn dọ dagbemẹninọ mítọn nọ duahunmẹna Jehovah. Na nugbo tọn numọtolanmẹ ṣie taidi enẹ heyin psalm-kàntọ lọ tọn he jihàn dọmọ: “Donanọ wẹ OKLUNỌ, mẹhe to agbàn hẹn na mí egbesọegbesọ.” (Psalm 68:19) Na nugbo tọn, azán dopo yíyí, alọkikẹyi dogbó ṣie lẹ, po pẹdido na dona lẹ egbesọegbesọ po nọ hẹn aliho gbẹninọ tọn he yọ́n hugan lọ wá, kẹdẹdile Jesu na ayinamẹ etọn do.​—Matiu 6:34.

Alemọyi Ayajẹnọ Lizọnyizọn lọ Tọn Lẹ

Alọnu hinhẹn ján to lizọnyizọn Klistiani tọn mẹ ko gọalọna mi ma nado nọ lẹnnupọn zẹjlẹgo do ojlẹ he ko wayi lọ ji. Gbọnmọ dali yẹn penugo nado duto numọtolanmẹ wunmẹ he sọgan dekọtọn do flumẹjijẹ mẹ lẹ ji. Nugbo Biblu tọn pinplọn mẹdevo lẹ ko yin asisa vonọtaun ayajẹ tọn de. E nọ wleawuna aṣa nuyiwa gbigbọmẹ tọn he tin to tito ji de he ko hẹn gbẹzan ṣie tin to tito ji bosọ lodo.​—Filippinu lẹ 3:16.

To ojlẹ de mẹ wayi, yẹn mọ alokan de yí sọn yọnnu de he yẹn má owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn hẹ to nudi owhe 47 die wayi dè. E yin viyọnnu dopo to mẹhe mí plọn Biblu hẹ to tintan whenu to whenuena mí jẹ Bahamas to 1947 lẹ mẹ. Onọ̀, otọ́, po nọvisunnu gọna nọviyọnnu etọn lẹpo po lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ kẹdẹdile suhugan ovi po ovivi yetọn lẹ po basi do. Na nugbo tọn, hugan hagbẹ 60 whẹndo yọnnu ehe tọn wẹ yin Kunnudetọ. Ṣigba ewọ lọsu ma kẹalọyi nugbo Biblu tọn gba. Ṣigba, e ko wleawufo nado lẹzun devizọnwatọ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn de todin. Ayajẹ nankọtọn die e ko yin nado mọdọ Kunnudetọ sọha kleun he tin to Bahamas to whenuena George po yẹn po jẹ finẹ lẹ ko jideji hugan 1 400!

To whedelẹnu mẹdelẹ nọ kanse eyin e nọ vẹna mi dọ yẹn ma tindo ovi ṣie titi lẹ. Nugbo wẹ dọ, ovi lẹ tintindo sọgan yin dona de. Ṣogan, owanyi he ovi, ovivi, po ovivi-vi gbigbọmẹ tọn ṣie lẹ po nọ dohia mi gbọzangbọzan yin nude he mẹjitọ jọnwun lẹpo ma nọ tindo numimọ etọn. Na nugbo tọn, mẹhe “nọ wà dagbe” bosọ “sù to azọ́n dagbe lẹ mẹ” lẹ yin ayajẹnọ hugan lẹ. (1 Timoti 6:18) Enẹwutu wẹ yẹn nọ hẹn alọnu ján to lizọnyizọn lọ mẹ eyin agbasalilo ṣie na dotẹnmẹ.

To wekantẹn doto aduzọ́nwatọ tọn de mẹ to gbèdopo, awhli de dọnsẹpọ mi bo dọ, “Hiẹ ma yọ́n mi, ṣigba yẹn yọ́n we, podọ yẹn jlo dọ hiẹ ni yọnẹn poun dọ yẹn yiwanna we.” Enẹgodo e zindonukọn nado dọ lehe e wá yọ́n nugbo Biblu tọn gbọn po lehe e dopẹ́ sọ dọ mí mẹdehlan lẹ ko wá Bahamas.

To nujijọ devo whenu to whenuena yẹn lẹkọ sọn gbọjẹ, yẹn mọ vounvoun whanpẹnọ dopo to ohọ̀n ohọ̀ he mẹ yẹn to ninọ to wekantẹn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to Nassau todin ji. E tindo nukinkan de dọ, “Homẹ mítọn hùn nado mọ dọ hiẹ ko gọ̀.” Ahun ṣie gọfla na pẹdido, podọ e hẹn mi nado yiwanna Jehovah tlala to whenuena yẹn mọ gbẹtọ wunmẹ he Ohó, titobasinanu, po gbigbọ etọn po ko detọ́n lẹ! Na nugbo tọn, alọ nukunpedomẹgo Jehovah tọn lẹ nọ saba yin didohia gbọn mẹhe lẹdo mí pé lẹ gblamẹ.

Gigọfla na Pẹdido

Gbẹzan ṣie ma ko yin awubibọ tọn to whepoponu gba, podọ adà etọn lẹ ma ko bọawu todin gba. Todin yẹn tindo nususu he yẹn dona dopẹna​—ayajẹ lizọnyizọn lọ tọn lẹ, owanyi sisosiso mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu Klistiani tọn susu sọmọ lẹ tọn po, nukunpedomẹgo owanyinọ titobasinanu Jehovah tọn, nugbo whanpẹnọ lẹ sọn Biblu mẹ, todido lọ nado tin hẹ mẹyiwanna lẹ to whenuena yé yin finfọnsọnku tọn, po oflin owhe 42 alọwle hẹ devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn de po tọn. Jẹnukọn na alọwle mítọn, yẹn ko hodẹ̀ dọ yẹn ni sọgan yin alọgọ de na asu ṣie nado gbọṣi lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn, he e yiwanna tlala lọ mẹ. Jehovah gbọn homẹdagbe dali na gblọndo na odẹ̀ enẹ. Enẹwutu yẹn jlo na dopẹna Jehovah gbọn yinyin nugbonọ hlan ẹn to whepoponu dali.

Bahamas yin nọtẹn diyin de na tomẹyitọ saditọ lẹ, he nọ yí dọla fọtọ́n susu lẹ zan nado wá bo duvivi homẹhunnu lẹdo he hùnmiyọ́n lọ tọn lẹ. Na yẹn ko basi nudide lọ nado sẹ̀n Jehovah to fidepope he titobasinanu etọn deanana mi hlan wutu, yẹn ko tindo numimọ ayajẹnọ gbejizọnlin bibasi sọn opodo dopo lopo lọ tọn jẹ awetọ tọn, bo to wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lá. Ṣigba hú popolẹpo, yẹn ko wá yọnẹn bosọ wlebòna owanyi Bahamas-nu họntọnjihẹmẹtọ he yọ́n hugan lọ lẹ tọn.

Yẹn dopẹna mẹhe hẹn nugbo lọ wá mẹjitọ ṣie lẹ dè taun, mẹhe to godo mẹ dó ojlo sinsinyẹn de nado dín Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn jẹnukọn whẹ́ do ayiha po ahun jọja tọn ṣie po mẹ. To egbehe devizọnwatọ jọja Jehovah tọn lẹ lọsu sọgan mọ dona susu yí eyin yé biọ “ohọ̀n daho” he nọ planmẹ jẹ dotẹnmẹ hundote daho lizọnyizọnwiwa dogọ tọn he hundote tọn mẹ. (1 Kọlintinu lẹ 16:9) Hiẹ lọsu na gọfla na pẹdido eyin hiẹ yí gbẹzan towe zan nado gbògbéna “Jiwheyẹwhe yẹwhe lẹ tọn,” yèdọ Jehovah.​—Deutelonomi 10:17; Daniẹli 2:47.

[Yẹdide to weda 24]

To azọ́n tòhomẹ-liho ji tọn mẹ to Victoria, B.C., to 1944

[Yẹdide to weda 24]

George po yẹn po yì Wehọmẹ Giliadi tọn to 1946

[Yẹdide to weda 25]

Hẹ George to owhé mẹdehlan tọn he tin to Nassau, Bahamas nukọn, to 1955

[Yẹdide to weda 26]

Owhé mẹdehlan tọn he tin to Deadman’s Cay, to fie mí sẹ̀n te sọn 1961 jẹ 1972