Owanyi Nankọ Wẹ Nọ Hẹn Ayajẹ Nujọnu Tọn Wá?

 1. Naegbọn ojlẹ he mẹ mí to gbẹnọ te do yin vonọtaun?

MÍ TO gbẹnọ to ojlẹ vonọtaun de mẹ to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ. Dile Biblu ko dọ dọdai etọn do, Jehovah to “gbẹtọ susugege de . . . sọn akọta lẹpo mẹ, sọn hẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ podọ sọn ogbè lẹpo mẹ” bẹpli. Mẹhe yin bibẹpli lẹ yin “akọta huhlọnnọ” de, yèdọ gbẹtọ ayajẹnọ livi ṣinatọ̀n linlán, he “to sinsẹ̀nzọn wiwe basi na [Jiwheyẹwhe] to okle po ozán po.” (Osọ. 7:9, 15; Isa. 60:22) Sọha mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe po gbẹtọvi hatọ yetọn lẹ po tọn ma ko yiaga sọmọ pọ́n to whenuho mẹ.

 2. Owanyi agọ̀ tẹwẹ mẹhe jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè lẹ nọ dohia? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

² Ṣigba, Owe-wiwe gbọdo lẹ sọ dọ dọdai dọ to azán mítọn gbè, owanyi agọ̀, yèdọ owanyi ṣejannabi tọn wẹ mẹhe jẹla sọn Jiwheyẹwhe dè lẹ na dohia. Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “To azán godo tọn lẹ mẹ . . . , gbẹtọ lẹ na yin wanyina mẹdetiti tọ́, wanyina akuẹtọ, . . . wanyina gbẹdudu tọ́ kakati nido yin wanyina Jiwheyẹwhe tọ́.” (2 Tim. 3:1-4) Owanyi ṣejannabi tọn ehe ma yin nudopolọ po owanyi Klistiani tọn po; yé gbọnvo na yede taun. Mẹhe nọ doafọna yanwle ṣejannabi tọn lẹ ma nọ wá tindo ayajẹ he yé donukun. Na nugbo tọn, owanyi mọnkọtọn ko zọ́n bọ aihọn lọ gọ́ na ṣejannabi, bọ ninọmẹ nulẹ tọn “vẹawu nado pehẹ.”

 3. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ, podọ etẹwutu?

³ Paulu mọnukunnujẹemẹ dọ owanyi ṣejannabi tọn he gbayipe ehe na yin owùnu de na Klistiani lẹ. Enẹwutu, e na yé avase nado “joagọ” sọn mẹhe nọ do owanyi agọ̀ enẹ hia lẹ dè. (2 Tim. 3:5) Ṣigba, mí ma sọgan dapana nuwadopọ hẹ omẹ mọnkọtọn lẹ mlẹnmlẹn. Eyin mọ wẹ, nawẹ mí sọgan nọla na walọyizan aihọn tọn he gbayipe lẹdo mí lẹ bo dovivẹnu nado hẹn homẹ Jehovah, yèdọ Jiwheyẹwhe owanyi tọn lọ tọn hùn gbọn? Mì gbọ mí ni gbadopọnna vogbingbọn he tin to owanyi jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn po owanyi he yin zẹẹmẹ basina to 2 Timoti 3:2-4 mẹ po ṣẹnṣẹn. Ehe na gọalọna mí nado gbeje owanyi he mí dona nọ dohia pọ́n, bo hẹn ẹn pọnte dogọ, yèdọ owanyi de he nọ hẹn ayajẹ po pekọ nujọnu tọn po wá.

 4. Naegbọn nude ma ylan to e mẹ nado yiwanna mídetiti jẹ obá de mẹ?

⁴ Apọsteli lọ wlan to gbọdo glọ dọmọ: “Gbẹtọ lẹ na yin wanyina mẹdetiti tọ́.” Be e ylan nado yiwanna mídetiti wẹ ya? Lala, jọwamọnu podọ dandannu wẹ etlẹ yin nado tindo owanyi he sọgbe na mídetiti. Jehovah wẹ dá mí domọ. Jesu dọmọ: “Hiẹ dona yiwanna kọmẹnu towe di dewe.” (Malku 12:31) Eyin mí ma yiwanna mídetiti, mí ma sọgan yiwanna kọmẹnu mítọn. Mí sọ hia to Owe-wiwe lẹ mẹ dọmọ: “Asu lẹ dona nọ yiwanna asi yetọn taidi agbasa yetọn titi. Sunnu he yiwanna asi etọn yiwanna ede, na mẹdepope ma nọ gbẹwanna agbasa edetiti tọn gbede; ṣigba e nọ na ẹn núdùdù bo nọ wlebòna ẹn.” (Efe. 5:28, 29) Enẹwutu, nujọnu wẹ e yin nado nọ yiwanna mẹdetiti to aliho he sọgbe mẹ.

 5. Nawẹ mẹhe nọ yiwanna yedetiti zẹjlẹgo lẹ nọ yinuwa gbọn?

⁵ Wanyina mẹdetiti he go 2 Timoti 3:2 donù, ma yin owanyi dagbe kavi he sọgbe de gba. Owanyi agọ̀ kavi ṣejannabi tọn wẹ. Mẹhe nọ yiwanna yedetiti zẹjlẹgo lẹ nọ lẹn yedetiti tọn pọ́n hú lehe e jẹ do. (Hia Lomunu lẹ 12:3.) Nuhe yin nujọnu na yé hugan to gbẹ̀mẹ wẹ yedetiti. Yé ma nọ lẹn mẹdevo lẹ tọn pọ́n sọmọ. Eyin nuhahun de fọ́n, yé nọ saba dowhẹ mẹdevo lẹ kakati nado kẹalọyi nuṣiwa yetọn to whẹho lọ mẹ. Mẹhe nọ basi zẹẹmẹ do Biblu ji de yí wanyina mẹdetiti tọ́ lẹ jlẹdo ‘ajinján de go he nọ hosó ede di bọlu de, na ewọ kẹdẹ nido duvivi yozò he ofún etọn nọ hlá tọn, bo ka nọ jlọ owùn tlọ́ntlọ́n he to nẹgbé na ẹn lẹ pannukọn mẹdevo lẹ.’ Mẹhe nọ ví do yede tọn mẹ to aliho mọnkọtọn mẹ lẹ ma nọ tindo ayajẹ nujọnu tọn.

 6. Ale tẹlẹ wẹ owanyi Jiwheyẹwhe tọn didohia nọ hẹnwa?

⁶ Weyọnẹntọ Biblu tọn de dohia dọ, to jijọ ylankan he apọsteli Paulu dọ dọ yé na gbayipe to azán godo tọn mẹ lẹ mẹ, wanyina mẹdetiti yin sislẹ jẹnukọn, na ehe wẹ nọ hẹn jijọ ylankan he pò lẹpo wá. To vogbingbọn mẹ, mẹhe yiwanna Jiwheyẹwhe lẹ nọ do jẹhẹnu he gbọnvo taun lẹ hia. Biblu dohia dọ owanyi Jiwheyẹwhe tọn nọ zọnpọ hẹ ayajẹ, jijọho, homẹfa, homẹdagbe, dagbewà, yise, walọmimiọn po mawazẹjlẹgo po. (Gal. 5:22, 23) Salmu-kantọ wlan dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ akọta lọ he Jiwheyẹwhe etọn yin Jehovah!” (Salm. 144:15) Jehovah yin Jiwheyẹwhe ayajẹnọ de, podọ omẹ etọn lẹ nọ do jẹhẹnu dopolọ hia. Humọ, to vogbingbọn mẹ na wanyina mẹdetiti tọ́ lẹ he nọ jlo nado mọnú yí sọn mẹdevo lẹ dè, ayajẹnu wẹ e nọ yin na devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ nado yí yede zan na dagbemẹninọ mẹdevo lẹ tọn.—Owalọ 20:35.

 7. Kanbiọ tẹlẹ wẹ na gọalọna mí nado gbeje owanyi mítọn na Jiwheyẹwhe pọ́n?

⁷ Nawẹ mí sọgan yọnẹn gbọn eyin wanyina mídetiti ma to otẹn yí to owanyi mítọn na Jiwheyẹwhe si? Lẹnnupọndo ayinamẹ he tin to Filipinu lẹ 2:3, 4 mẹ ji he dọmọ: “Mì yí wiwọ́ kavi glòlò-jijlá do wà nudepope blo, ṣigba mì nọ gbọn whiwhẹ dali pọ́n mẹdevo lẹ dọ yé yiaga hú mì, bo ma nọ ze ayidonugo do ale mẹdetiti tọn mìtọn lẹ kẹdẹ ji, ṣigba do ale mẹdevo lẹ tọn ji ga.” Mí sọgan kanse míde dọ: ‘Be n’nọ yí ayinamẹ ehe do yizan mẹ to gbẹzan ṣie mẹ ya? Be n’to dindin nugbonugbo nado wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn ya? Be n’nọ ze dee jo nado gọalọna mẹdevo lẹ to agun mẹ podọ to lizọnyizọn lọ mẹ ya?’ E ma nọ bọawu to whelẹponu nado yí míde zan do mẹdevo lẹ tamẹ. E nọ biọ vivẹnudido po mẹde-yido-sanvọ́ po. Ṣigba, etẹwẹ sọgan na mí ayajẹ hugan yinyọnẹn dọ mí tindo nukundagbe Nupojipetọ wẹkẹ lọ tọn?

 8. Etẹwẹ owanyi na Jiwheyẹwhe ko whàn mẹdelẹ nado wà?

⁸ Owanyi na Jiwheyẹwhe ko whàn mẹdelẹ nado jo yanwle agbasazọ́n he pekuẹ lẹ tọn do nado sẹ̀n Jehovah to gigọ́ mẹ. Ericka yin dotozọ́nwatọ de he nọ nọ̀ États-Unis. Ṣigba, kakati nado doafọna otẹn nukundeji de, e lẹzun gbehosọnalitọ bo ko wà sinsẹ̀nzọn to otò susu mẹ hẹ asu etọn. E flin ojlẹ he wayi lẹ bo dọmọ: “Numimọ susu he mí tindo to whenue mí to alọgọ to aigba-denamẹ jonọgbè tọn de ji lẹ, gọna họntọn he mí ji lẹ ko hẹn dona susu wá na mí. N’gbẹ́ nọ wà dotozọ́n, amọ́ suhugan whenu gọna huhlọn he n’nọ yizan nado hẹn gbẹtọ lẹ jẹgangan to gbigbọ-liho, podọ nado penukundo nuhudo agun lọ tọn lẹ go tọn wẹ nọ hẹn ayajẹ po pekọ nujọnu tọn po wá na mi.”

 9. Naegbọn wanyina akuẹ ma nọ hẹn ayajẹ wá?

⁹ Paulu wlan dọ gbẹtọ lẹ na yin “wanyina akuẹtọ.” To owhe delẹ die, gbehosọnalitọ de to Irlande dọhona dawe de gando Jiwheyẹwhe go. Dawe lọ doalọ apòmẹ bo de akuẹ wemanọ sọha de tọ́n bo dlẹn do e, bosọ dọ po awagundido po dọmọ: “Yẹwhe yẹn tọn die!” Dile etlẹ yindọ mẹsusu ma na yigbe etọn, nuhe họnwun wẹ yindọ aihọn lọ gọ́ na gbẹtọ he yiwanna akuẹ po nuhe akuẹ sọgan họ̀ lẹ po. Ṣigba, Biblu na avase dọmọ: “Mẹhe yiwanna fataka, fataka ma na pekọna ẹn gbede, mọdopolọ wẹ nutindo ma na pekọna mẹhe yiwanna adọkun.” (Yẹwh. 5:10) Akuẹ ma na pé omẹ mọnkọtọn lẹ gbede, podọ dile yé to kànhò nado bẹ susu pli dogọ, yé na hẹn “awufiẹsa susu” wá yede ji.—1 Tim. 6:9, 10.

10. Etẹwẹ Aguli wlan gando adọkun po ohẹ́n po go?

¹⁰ Nugbo wẹ dọ mímẹpo wẹ nọ do nuhudo akuẹ tọn. E nọ basi hihọ́na mí jẹ obá de mẹ. (Yẹwh. 7:12) Amọ́, be mẹde sọgan tindo ayajẹ nugbonugbo eyin akuẹ he pé nado mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ kẹdẹ wẹ nọ jẹ e si ya? Gbau! (Hia Yẹwhehodọtọ 5:12.) Aguli visunnu Jake tọn wlan dọmọ: “A hẹn mi jẹhẹ́n kavi jẹ adọkun blo. Gbọ ma nọ mọ núdùdù he pé mi dù poun.” E bọawu nado mọnukunnujẹ nuhewutu ewọ ma do jlo na yin hẹntọnọ klókló mẹ. Zẹẹmẹ he e basi bọdego lẹ dohia dọ, e ma jlo na yin whiwhlepọn nado yì fìnnú, na ajojijẹ nọ kọnmasin do Jiwheyẹwhe go wutu. Ṣigba, naegbọn e ka do biọ to odẹ̀ mẹ dọ emi ma jlo na jẹ adọkun? E dọmọ: “Yẹn nikaa gọ́ho bo mọ́n we bosọ dọ dọ, ‘Mẹnu wẹ nọ yin Jehovah?’” (Howh. 30:8, 9) Sọ lẹnnupọndo mẹhe nọ dejido adọkun yetọn go kakati ni yin do Jiwheyẹwhe go lẹ ji.

11. Ayinamẹ tẹwẹ Jesu na gando akuẹ go?

¹¹ Mẹhe nọ yiwanna akuẹ lẹ ma gán hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. Jesu dọmọ: “Mẹdepope ma sọgan yin afanumẹ na ogán awe; adavo ewọ na gbẹwanna ode bo yiwanna awetọ, kavi ewọ na sẹbọdo ode go bo gbẹkọ awetọ go. Mìwlẹ ma sọgan yin afanumẹ na Jiwheyẹwhe podọ na Adọkunnu lẹ.” Jẹnukọnna ehe, ewọ ko dọmọ: “Mì sọ bẹ adọkunnu lẹ pli na mìde do aigba ji ba blo, fie okọ́ nọ dùnú bọ nulẹ nọ jẹkò te, podọ fie ajotọ lẹ nọ gbò adó bo nọ fìnnú te. Kakatimọ, mì bẹ adọkunnu lẹ pli na mìde do olọn mẹ, fie okọ́ ma nọ dùnú bọ nulẹ ma nọ jẹkò te, podọ fie ajotọ lẹ ma nọ gbò adó bo nọ fìnnú te.”—Mat. 6:19, 20, 24.

12. Nawẹ gbẹzan jlẹkaji tọn zinzan sọgan hẹn ẹn bọawu nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe gbọn? Na apajlẹ de.

¹² Mẹsusu ko mọdọ e ma yin ayajẹ kẹdẹ wẹ gbẹzan jlẹkaji tọn zinzan nọ hẹnwa gba, ṣigba e sọ nọ zọ́n bọ yé nọ mọ whenu dogọ nado sẹ̀n Jehovah. Jack he nọ nọ̀ États-Unis sà owhé daho he e tindo po azọ́nwhé etọn po, na e yọnẹn dọ enẹ na hẹn ẹn yọnbasi na ewọ po asi etọn po nado basi gbehosọnalitọ wutu. E dọmọ: “E vẹawu nado jo owhé whanpẹnọ mítọn he tin to lẹdo dagbedagbe de mẹ po nutindo mítọn lẹ po do, dile etlẹ yindọ na owhe susu, n’nọ saba lẹkọwa whégbè po flumẹjijẹ po na nuhahun azọ́nmẹ tọn lẹ wutu. Asi ṣie he yin gbehosọnalitọ whepoponu tọn ka nọ to ayajẹ mẹ to whepoponu. E nọ dọna mi dọ, azọ́ngán dagbe hugan lọ wẹ emi to azọ́nwa na! Todin he yẹnlọsu yin gbehosọnalitọ, mí omẹ awe lẹ to azọ́nwa na Omẹ dopolọ, yèdọ Jehovah.”

13. Nawẹ mí sọgan gbeje pọndohlan mítọn gando akuẹ go pọ́n gbọn?

¹³ Nado gbeje pọndohlan mítọn gando akuẹ go pọ́n, mí sọgan yí ahundopo do lẹnnupọndo gblọndo he mí sọgan na na kanbiọ ehelẹ ji: ‘Be n’kudo nuhe Biblu plọnmẹ gando akuẹ go lẹ ji nugbonugbo bo to gbẹnọ sọgbe hẹ nuplọnmẹ enẹlẹ ya? Be akuẹ wẹ yin yanwle ṣie tintan to gbẹ̀mẹ ya? Be n’nọ ylọ agbasanu lẹ dọ nujọnu hugan haṣinṣan ṣie hẹ Jehovah podọ hẹ gbẹtọ lẹ wẹ ya? Be n’nọ dejido Jehovah go nugbonugbo dọ ewọ na penukundo nuhudo ṣie lẹ go ya?’ Mí sọgan kudeji dọ ewọ ma na hẹn mẹhe nọ ze todido yetọn do ewọ mẹ lẹ jẹflumẹ gbede.—Mat. 6:33.

14. Pọndohlan he sọgbe tẹwẹ mí dona tindo gando gbẹdudu go?

¹⁴ Dile e ko yin didọdai do, gbẹtọ susu to egbehe wẹ yin “wanyina gbẹdudu tọ́.” Kẹdẹdile e ma ylan nado nọ tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando míde go, podọ gando akuẹ go do, mọdopolọ nude ma ylan to e mẹ nado tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando gbẹdudu go. Jehovah ma jlo dọ mí ni nọ mọ́n míde zẹjlẹgo kavi nọ dapana nuwiwa dagbe he nọ hẹn awuvivi wá lẹ mlẹnmlẹn. Biblu na tuli omẹ nugbonọ lẹ dọmọ: “Yì, dù núdùdù towe po ayajẹ po bosọ nù ovẹn towe po aglinjijẹ po.”—Yẹwh. 9:7.

15. Gbẹdudu wunmẹ tẹ go wẹ 2 Timoti 3:4 donù?

¹⁵ Timoti awetọ weta 3 wefọ 4 donù gbẹdudu he jẹagọdo nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ go. Doayi e go dọ wefọ lọ ma dọ dọ, gbẹtọ lẹ na yiwanna gbẹdudu hú Jiwheyẹwhe, taidi dọ yé na yiwanna Jiwheyẹwhe jẹ obá de mẹ gba. E dọ dọ, ‘kakati nido yin Jiwheyẹwhe.’ Weyọnẹntọ de wlan dọ: “E họnwun dọ [wefọ ehe] ma zẹẹmẹdo dọ yé sọ yiwanna Jiwheyẹwhe jẹ obá de mẹ gba. Ṣigba, e zẹẹmẹdo dọ yé ma yiwanna Jiwheyẹwhe paali.” Avase sinsinyẹn nankọ die na mẹhe nọ yiwanna gbẹdudu zẹjlẹgo lẹ! Hodidọ lọ “wanyina gbẹdudu tọ́” he yin yiyizan na ‘mẹhe ji gbẹdudu aihọn ehe tọn lẹ dù te lẹ’ sọgbe taun.—Luku 8:14.

16, 17. Apajlẹ tẹwẹ Jesu zedai na nuhe dù gbẹdudu?

¹⁶ Jesu do pọndohlan jlẹkaji tọn pipé de hia gando gbẹdudu go. E yì “hùnwhẹ alọwle tọn” de po “hùnwhẹ jonọyiyi tọn daho de” po tẹnmẹ. (Joh. 2:1-10; Luku 5:29) To alọwle lọ tẹnmẹ, e diọ osin zun ovẹn to azọ́njiawu-liho, to whenue ovẹn he tin-to-aimẹ lọ vọ̀. To nujijọ devo whenu, e gbẹnuna dodonọ-jlatọ he mọhodọdo e go na e dù bo nù wutu lẹ.—Luku 7:33-36.

¹⁷ Etomọṣo, Jesu ma jo ede na gbẹdudu. E ze Jehovah do otẹn tintan mẹ, bo nọ yí ede zan to gigọ́ mẹ na dagbe mẹdevo lẹ tọn. E desọn ojlo mẹ nado kú okú awufiẹsa tọn de to yatin ji, na gbẹtọ susu nido sọgan mọ ogbẹ̀. Jesu dọna mẹhe na wá lẹzun hodotọ etọn lẹ dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ mìwlẹ to whenuena gbẹtọ lẹ vlẹ mì kò bo dohomẹkẹn mì bosọ gbọn lalo dali dọ nuylankan wunmẹwunmẹ lẹ do mì go, na yẹn tọn wutu. Mì nọ jaya bosọ nọ gọ́ na ayajẹ, na daho wẹ ale mìtọn to olọn mẹ, na mọ wẹ yé ko dohomẹkẹn yẹwhegán he jẹnukọnna mì lẹ do.”—Mat. 5:11, 12.

18. Kanbiọ tẹlẹ wẹ na gọalọna mí nado gbeje obá he mẹ mí yiwanna gbẹdudu jẹ pọ́n?

¹⁸ Nawẹ mí sọgan gbeje obá he mẹ mí yiwanna gbẹdudu jẹ pọ́n gbọn? Mí na wà dagbe nado kanse míde dọ: ‘Be n’nọ na ayidonugo ayidedai lẹ hú opli lẹ po sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn po wẹ ya? Be n’nọ desọn ojlo mẹ nado yí dee do sanvọ́, na n’jlo na sẹ̀n Jiwheyẹwhe wutu ya? To whenue n’jlo na de ayidedai wunmẹ he mẹ n’na tindo mahẹ te lẹ, be n’nọ lẹnnupọndo nuhe na yin pọndohlan Jehovah tọn gando nudide ṣie lẹ go ji ya?’ Eyin mí yiwanna Jiwheyẹwhe nugbonugbo, mí na nọ tin to aṣeji nado dapana, e ma yin nuhe mí yọnẹn dọ e na hẹn homẹgblena ẹn lẹ kẹdẹ gba, ṣigba etlẹ yin nuhe mí lẹn poun dọ yé sọgan hẹn homẹgblena ẹn lẹ.—Hia Matiu 22:37, 38.

19. Mẹnu lẹ wẹ ma sọgan tindo ayajẹ nujọnu tọn pọ́n gbede?

¹⁹ Aihọn Satani tọn he ko hẹn yajiji wá na gbẹtọvi lẹ na nudi owhe 6 000, na wá opodo to madẹnmẹ. Gbẹtọ he tindo owanyi na yedetiti, akuẹ po gbẹdudu po zẹjlẹgo lẹ wẹ gọ́ aihọn lọ mẹ. Yé nọ yí egblemaku do doafọna ale mẹdetiti tọn lẹ, bo nọ zan gbẹzan ṣejannabi tọn. Omẹ mọnkọtọn lẹ ma sọgan tindo ayajẹ nujọnu tọn pọ́n gbede. E taidi nuhe salmu-kantọ lọ wlan dọmọ: “Ayajẹnọ wẹ mẹhe yí Jiwheyẹwhe Jakọbu tọn do basi alọgọtọ etọn, yèdọ mẹhe ze todido etọn do Jehovah Jiwheyẹwhe etọn mẹ.”—Salm. 146:5.

20. Nawẹ owanyi Jiwheyẹwhe tọn nkọ didohia ko hẹn ayajẹ wá na we gbọn?

²⁰ Omẹ Jehovah tọn lẹ nọ do owanyi Jiwheyẹwhe tọn nkọ hia to gigọ́ mẹ, podọ sọha mítọn to jijideji to whemẹwhemẹ. Ehe yin kunnudenu lọ dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn to gandu bọ to madẹnmẹ, e na hẹn dona mayọnjlẹ lẹ wá aigba ji. Ojlo Jiwheyẹwhe tọn wiwà gọna yinyọnẹn dọ yè to homẹ Gigogán lọ tọn hẹn hùn wẹ nọ namẹ ayajẹ nujọnu tọn he nọ dẹn-to-aimẹ. Podọ, mẹhe yiwanna Jehovah lẹ na yin ayajẹnọ kakadoi. To hosọ he bọdego mẹ, mí na gbadopọnna delẹ to jijọ ylankan he owanyi ṣejannabi tọn nọ hẹnwa lẹ mẹ, bo nasọ mọ lehe yé gbọnvo taun na jẹhẹnu he devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ nọ dohia lẹ do.