“Fie Hiẹ Jei Wẹ Yẹn Na Yì”

1, 2. (a) Basi zẹẹmẹ gbejizọnlin Luti po Naomi po tọn po ninọmẹ awubla tọn yetọn po tọn. (b) Aliho tẹ mẹ wẹ gbejizọnlin Luti po Naomi po tọn gbọnvo te?

LUTI po Naomi po to zọnlinzin dopọ to aliho gaa de ji gbọn danfafa he yiaga Moabi tọn ji. Yewlẹ kẹdẹ wẹ tin to gblolo mẹ to lẹdo flala enẹ mẹ. Luti sọgan ko doayi e go dọ owhè ko jẹ họyì ji, bo to asu-nọ̀ etọn pọ́n bosọ to linlẹn dọ ojlẹ ko sọ nado dín fihe yé na dọ́. E yiwanna Naomi taun podọ e jlo na wà nuhe go e pé lẹpo nado penukundo ewọ go.

² Yọnnu awe lọ lẹpo wẹ tin to ninọmẹ awubla tọn mẹ. Naomi ko lẹzun asuṣiọsi sọn owhe susu die, ṣigba okú visunnu etọn awe lẹ, yèdọ Kiliọni po Malọni po tọn to agọe sọ yidogọna aluẹmẹninọ etọn. Luti lọsu tin to aluẹmẹ. Malọni wẹ yin asu etọn. Fidopo lọ wẹ ewọ po Naomi po jei, yèdọ Bẹtlẹhẹm he yin tòpẹvi de to Islaeli. Ṣigba to aliho de mẹ, gbejizọnlin yetọn gbọnvo. Naomi lẹkọ jei whé. Amọ́ Luti jei fie e ma yọnẹn de, bo jo hẹnnumẹ etọn lẹ, otò etọn gọna aṣa po yẹwhe otò lọ tọn lẹ po do.—Hia Luti 1:3-6.

 3. Gblọndo kanbiọ tẹlẹ tọn wẹ na gọalọna mí nado hodo apajlẹ yise Luti tọn?

³ Etẹwẹ na ko whàn yọnnu jọja ehe nado basi diọdo ayidego tọn enẹ? Nawẹ Luti penugo nado bẹ gbẹzan yọyọ de jẹeji bo penukundo Naomi go gbọn? Mí na plọn nususu sọn apajlẹ yise Luti Moabinu lọ tọn mẹ, eyin mí yọ́n gblọndo kanbiọ enẹlẹ tọn. (Sọ pọ́n apotin lọ, “Owe Pẹvi de He Bẹ Nususu Hẹn.”) Jẹnukọn whẹ́, mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe hẹn yọnnu awe ehelẹ nado wá tin to aliho gaa he yì Bẹtlẹhẹm ehe ji.

4, 5. (a) Naegbọn whẹndo Naomi tọn do sẹtẹn yì Moabi? (b) Whlepọn tẹlẹ wẹ Naomi pehẹ to Moabi?

⁴ Moabi wẹ Luti whẹ́n te, yèdọ tòpẹvi de he tin to whèzẹtẹn Ohù Kúkú tọn. Aigba otò lọ tọn yiaga bo bẹ agbàdo he siso lẹ hẹn podọ atin lẹ ma sù to e ji. “Otò Moabi tọn” yin aigba de he nọ saba de sinsẹ́n susu tọ́n, etlẹ yin to whenue huvẹ tọ́n to Islaeli. Na nugbo tọn, huvẹ lọ wẹ zọ́n bọ Luti do yọ́n Malọni po whẹndo etọn po.—Luti 1:1.

⁵ Huvẹ he tọ́n to Islaeli wẹ zọ́n bọ Elimelẹki he yin asu Naomi tọn mọdọ emi po asi emitọn po gọna visunnu yetọn awe lẹ dona tọ́n sọn otò yetọn mẹ nado yì nọ̀ Moabi taidi jonọ. Tẹnsisẹ enẹ na ko whlé yise hagbẹ whẹndo enẹ tọn dopodopo pọ́n, na Islaelivi lẹ dona nọ basi sinsẹ̀n to gbesisọ mẹ to fiwiwe he Jehovah ko de lọ. (Deut. 16:16, 17) Naomi dovivẹnu nado hẹn yise etọn go. Etomọṣo, e blawu tlala to whenue asu etọn kú.—Luti 1:2, 3.

6, 7. (a) Naegbọn Naomi na ko jẹflumẹ to whenue visunnu etọn lẹ wlealọ hẹ yọnnu Moabinu lẹ? (b) Naegbọn aliho he mẹ Naomi yinuwa hẹ ovisi etọn lẹ te do jẹna ayidego?

⁶ Naomi na ko sọ tindo numọtolanmẹ awufiẹsa tọn dogọ to whenue visunnu etọn lẹ wá wlealọ hẹ yọnnu Moabinu lẹ. (Luti 1:4) E yọnẹn dọ Ablaham he yin tọgbo akọta emitọn tọn wà nuhe go e pé lẹpo nado mọ asi na Isaki, visunnu etọn sọn omẹ etọn he nọ sẹ̀n Jehovah lẹ mẹ. (Gẹn. 24:3, 4) To nukọn mẹ, Osẹ́n Mose tọn na avase Islaelivi lẹ ma nado dike visunnu kavi viyọnnu yetọn lẹ ni wlealọ hẹ jonọ lẹ, na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nikaa tlọ biọ boṣiọ-sinsẹ̀n mẹ.—Deut. 7:3, 4.

⁷ Etomọṣo, Malọni po Kiliọni po wlealọ hẹ yọnnu Moabinu lẹ. Eyin ehe tlẹ hẹn Naomi jẹflumẹ, ayihaawe ma tin dọ e wà nuhe go e pé lẹpo nado do homẹdagbe po owanyi nujọnu tọn po hia ovisi etọn lẹ, Luti po Olpa po. Vlavo ewọ tindo todido dọ yé na wá sẹ̀n Jehovah taidi emi to gbèdopo. Depope he whẹho lọ yin, Luti po Olpa po yiwanna Naomi taun. Haṣinṣan dagbe he yé tindo enẹ gọalọna yé to whenue yé pehẹ nugbajẹmẹji de. Yọnnu jọja awe lọ lẹ ma tlẹ ko jivi whẹpo do lẹzun asuṣiọsi.—Luti 1:5.

 8. Etẹwẹ na ko gọalọna Luti nado dọnsẹpọ Jehovah?

⁸ Be nuhe Luti plọn to sinsẹ̀n etọn mẹ lẹ gọalọna ẹn nado pehẹ nugbajẹmẹji mọnkọtọn ya? E na vẹawu dọ ni yinmọ. Yẹwhe susu lẹ wẹ Moabinu lẹ nọ sẹ̀n, bọ Ṣemọṣi yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to yé mẹ. (Sọh. 21:29) E taidi dọ sinsẹ̀n Moabinu lẹ tọn nọ nọ̀ godona danuwiwa po kanyinylan he gbayipe to ojlẹ lọ mẹ lẹ po, gọna ovi lẹ yíyí do sanvọ́. Luti na ko mọ vogbingbọn daho to nuhe e plọn sọn Malọni po Naomi po dè gando Jehovah go, yèdọ Jiwheyẹwhe Islaeli tọn he yin owanyinọ podọ lẹblanunọ. Jehovah nọ dugán po owanyi po, e ma yin po kanyinylan po. (Hia Deutelonomi 6:5.) To ojlẹ he bọdo nugbajẹmẹji lọ go mẹ, Luti na ko sọ dọnsẹpọ Naomi dogọ bo dotoaina yọnnu mẹhomẹ lọ sọn ojlo mẹ wá dile e to hodọna ẹn gando Jehovah, Jiwheyẹwhe ganhunupotọ lọ, azọ́njiawu etọn lẹ, gọna aliho he mẹ ewọ nọ yí owanyi po lẹblanu po do yinuwa hẹ omẹ etọn lẹ te.

9-11. (a) Nudide tẹwẹ Naomi, Luti po Olpa po basi? (b) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn nugbajẹmẹji he Naomi, Luti po Olpa po pehẹ lẹ mẹ?

⁹ Naomi nọ jlo nado sè linlin gando otò etọn go. E sè to gbèdopo, vlavo gbọn ajọwatọ tomẹyitọ de dali dọ huvẹ ko doalọte to Islaeli. Jehovah ko dla omẹ etọn lẹ pọ́n. Whladopo dogọ, núdùdù tin to Bẹtlẹhẹm he zẹẹmẹdo “Owhé Akla Tọn.” Enẹwutu, Naomi basi dide nado lẹkọyi whé.—Luti 1:6.

¹⁰ Etẹwẹ Luti po Olpa po na wà? (Luti 1:7) Ninọmẹ sinsinyẹn he mẹ yé jugbọn ko zọ́n bọ yé dọnsẹpọ Naomi dogọ. Ṣigba na taun tọn, homẹdagbe Naomi tọn po yise dolido etọn to Jehovah mẹ po wẹ na ko dọ̀n ayidonugo Luti tọn taun. Asuṣiọsi atọ̀n lọ lẹ jẹ aliji nado yì Juda.

¹¹ Owe Luti tọn flinnu mí dọ nuylankan nọ jọ do gbẹtọ dagbe, yèdọ ahunjijlọnọ lẹ go kẹdẹdile e nọ jọ do mẹylankan lẹ go do. (Yẹwh. 9:2, 11) E sọ dohia mí dọ to whenue mí pehẹ nugbajẹmẹji sinsinyẹn lẹ, nuyọnẹnnu wẹ e yin nado nọ dín homẹmimiọn po kọgbọ po sọn mẹdevo lẹ dè, titengbe mẹhe nọ dín fibẹtado to Jehovah, yèdọ Jiwheyẹwhe he Naomi nọ sẹ̀n mẹ lẹ.—Howh. 17:17.

12, 13. Naegbọn Naomi do jlo dọ Luti po Olpa po ni lẹkọ do owhé yetọn lẹ gbè, podọ nawẹ yọnnu jọja awe lọ lẹ yinuwa gbọn to tintan whenu?

¹² To whenue asuṣiọsi atọ̀n lọ lẹ ko dẹn do Moabi, nudevo jẹ ahunmẹduna Naomi ji. E lẹnnupọndo yọnnu jọja awe he tin to apá na ẹn lẹ gọna owanyi he yé dohia ewọ po visunnu etọn lẹ po ji. E ma jlo na yidogọna awubla yetọn to aliho depope mẹ. Eyin yé jo otò yetọn do bo hodo e, etẹwẹ ewọ sọgan wà nado gọalọna yé to Bẹtlẹhẹm?

¹³ Enẹwutu, Naomi dọna yé dọmọ: ‘Mì yì, dopodopo mìtọn ni lẹgọ do owhé onọ̀ etọn tọn gbè: Jehovah ni yí dẹẹdẹ do yinuwa hẹ mì, dile mìwlẹ ko yinuwa hẹ oṣiọ lẹ podọ hẹ yẹn do.’ E sọ hodẹ̀ na yé dọ Jehovah na suahọ yé bọ yé na tindo asu yọyọ de bo bẹ gbẹzan yọyọ devo jẹeji. Kandai lọ dọmọ: “Whenẹnu wẹ e donùnùgo na yé; yé sọ ze ogbè yetọn daga, bo viavi.” E ma vẹawu nado yọ́n nuhewutu Luti po Olpa po do yiwanna nawe homẹdagbenọ he ma yin ṣejannabinọ enẹ. Yé omẹ awe lẹ tẹkudeji dọ: “Lala, ṣigba míwlẹ na lẹgọ hẹ we do omẹ towe lẹ dè.”—Luti 1:8-10.

14, 15. (a) Etẹ dè wẹ Olpa lẹkọ do? (b) Nawẹ Naomi tẹnpọn nado diọlinlẹnna Luti nado lẹkọ sọn godona ẹn gbọn?

¹⁴ Ṣigba, Naomi ma diọ linlẹn. E dọna yé po nujikudo po dọ emi ma sọgan gọalọna yé to Islaeli, na emi ma tindo asu he na penukundo emi go, kavi ovi he yé na wá wlealọ hẹ lẹ, podọ emi ma tindo todido dọ e na wá yinmọ. E dohia yé dọ e vẹna emi taun dọ emi ma sọgan penukundo yé go. Olpa mọdọ hójọhó dọ wẹ Naomi te. Ewọ tindo hẹnnumẹ lẹ, onọ̀ de, po owhé de po to Moabi. E taidi dọ e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado gbọṣi Moabi. Enẹwutu, e donùnùgo na Naomi po awubla po, bo dọ e yì whedenu na ẹn bo lẹkọ.—Luti 1:11-14.

¹⁵ Etẹwẹ dogbọn Luti dali? Nuhe Naomi dọ lẹ gando ewọ lọsu go. Etomọṣo, mí hia dọmọ: “Ṣigba Luti joawu hlan ẹn.” Vlavo Naomi na ko dedo whẹpo do wá doayi e go dọ Luti gbẹ́ to hihodo emi. Enẹwutu, e dọna ẹn dọmọ: “Doayi e go, yè hẹn asisi towe gọ̀ do godo do omẹ etọn lẹ dè, podọ do yẹwhe etọn dè: hiẹ ni lẹ́ hodo asisi towe.” (Luti 1:15) Hogbe Naomi tọn ehelẹ do onú titengbe de hia. Olpa ma lẹkọ do omẹ etọn lẹ kẹdẹ dè gba, ṣigba e sọ lẹkọ do “yẹwhe etọn” lẹ dè. E tindo pekọ nado nọ sẹ̀n Ṣemọṣi po yẹwhe lalo devo lẹ po. Be nudopolọ wẹ Luti na wà ya?

16-18. (a) Nawẹ Luti do owanyi nugbo hia gbọn? (b) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn owanyi nugbo he Luti dohia mẹ? (Sọ pọ́n yẹdide yọnnu awe lọ lẹ tọn.)

¹⁶ Nudide Luti tọn họnwun na ẹn dile e pannukọn Naomi to gblolo enẹ mẹ. Ewọ yiwanna Naomi po Jiwheyẹwhe he Naomi nọ sẹ̀n po. Enẹwutu, Luti dọmọ: “A doalọtún mi nado jo we do blo, podọ nado lẹ́ sọn hihodo we mẹ: na fie hiẹ jei wẹ yẹn na yì; podọ fie hiẹ jẹ, wẹ yẹn na jẹ: omẹ towe lẹ wẹ na yin omẹ ṣie lẹ, Jiwheyẹwhe towe Jiwheyẹwhe ṣie: fie hiẹ kú do wẹ yẹn na kú do, finẹ wẹ yè nasọ di mi do: [Jehovah] ni wàmọ hlan mi, podọ humọ ga, eyin nude adavo okú klan hiẹ po yẹn po.”—Luti 1:16, 17.

¹⁷ Hogbe Luti tọn lẹ jẹna ayidego sọmọ bọ etlẹ yin to owhe 3 000 to okú etọn godo, gbẹtọ lẹ gbẹ́ nọ yí hogbe enẹlẹ zan. Yé do jẹhẹnu họakuẹ de hia, yèdọ owanyi nugbo. Owanyi he Luti dohia yin nugbo bosọ sinyẹn sọmọ bọ e jlo nado hodo Naomi yì fidepope he e na yì. Okú kẹdẹ wẹ sọgan klan yé. Omẹ Naomi tọn lẹ na lẹzun omẹ Luti tọn lẹ, na e ko wleawufo nado wọn nuhe e yọnẹn to Moabi lẹpo—etlẹ yin yẹwhe Moabi tọn lẹ. To vogbingbọn mẹ na Olpa, Luti sọgan dọ po ahun lẹpo po dọ emi jlo dọ Jehovah he yin Jiwheyẹwhe Naomi tọn ni lẹzun Jiwheyẹwhe emitọn.a

¹⁸ Enẹwutu todin, yé omẹ awe lẹ ṣo zindonukọn to gbejizọnlin gaa yetọn mẹ nado yì Bẹtlẹhẹm. Mẹdelẹ dọ dọ, gbejizọnlin enẹ sọgan yí osẹ dopo. Ṣigba e họnwun dọ yé miọnhomẹna ode awetọ jẹ obá de mẹ nado doakọnna ninọmẹ awubla tọn yetọn.

19. Nawẹ hiẹ lẹndọ mí sọgan hodo apajlẹ owanyi nugbo he Luti dohia tọn to whẹndo mẹ, to họntọnjiji hẹ mẹdevo lẹ mẹ, podọ to agun mẹ gbọn?

¹⁹ Ninọmẹ awubla tọn lẹ gbayipe taun to aihọn ehe mẹ. To ojlẹ mítọn he Biblu ylọ dọ “ojlẹ awusinyẹn tọn he vẹawu nado pehẹ” ehelẹ mẹ, mí nọ hẹn mẹyiwanna mítọn lẹ bu to okú mẹ bosọ nọ pehẹ ninọmẹ awubla tọn voovo lẹ. (2 Tim. 3:1) Enẹwutu, jẹhẹnu he Luti dohia yin nujọnu todin hugan gbede pọ́n. Owanyi nugbo yin huhlọn de he nọ yinuwadomẹji to aliho dagbe mẹ to aihọn bẹwlu tọn ehe mẹ, yèdọ owanyi he nọ whàn mẹde nado tẹdo mẹhe e yiwanna go bo ma yawu jo e do. Mí tindo nuhudo etọn to alọwle mẹ, mí tindo nuhudo etọn to whẹndo mẹ, mí tindo nuhudo etọn to họntọnjiji hẹ mẹdevo lẹ mẹ, podọ mí sọ tindo nuhudo etọn to agun Klistiani tọn mẹ. (Hia 1 Johanu 4:7, 8, 20.) Eyin mí wleawuna owanyi mọnkọtọn, be apajlẹ ayidego tọn he Luti zedai wẹ mí to hihodo niyẹn.

20-22. (a) Nawẹ gbéji he Naomi nọ to Moabi yinuwadeji gbọn? (b) Pọndohlan agọ̀ tẹwẹ Naomi tindo gando adángbòmẹ etọn lẹ go? (Sọ pọ́n Jakọbu 1:13.)

²⁰ Na nugbo tọn, onú dopo wẹ e yin nado dọ dọ mí tindo owanyi nugbo; ṣigba onú devo pete wẹ e yin nado do jẹhẹnu enẹ hia to nuyiwa mítọn lẹ mẹ. Luti tindo dotẹnmẹ hundote nado do owanyi nugbo hia Naomi po Jehovah po, yèdọ Jiwheyẹwhe he ewọ de nado nọ sẹ̀n.

²¹ To godo mẹ, yọnnu awe lọ lẹ jẹ Bẹtlẹhẹm, yèdọ gbétatò de he tin to nudi kilomẹtlu 10 do hùwaji Jelusalẹm tọn. E taidi dọ Naomi po whẹndo etọn po yin omẹ nukundeji lẹ to tòpẹvi enẹ mẹ dai, na mẹlẹpo wẹ jẹ hodọ ji gando kọlilẹ Naomi tọn go. Yọnnu lẹ na ko nọ pọ́n ẹn tlintlin bo dọ dọ, “Naomi wẹ ehe?” Ayihaawe ma tin dọ, gbéji he Naomi nọ to Moabi zọ́n bọ e diọ taun; nukunmẹ etọn po awusọhia etọn po dohia dọ e jiya nugbajẹmẹji susu tọn.—Luti 1:19.

²² Naomi dọ adán he gbò e lẹ na hẹnnumẹ yọnnu po kọmẹnu etọn hoho enẹlẹ po. E tlẹ dọ dọ yinkọ emitọn dona yin didiọ sọn Naomi, ehe zẹẹmẹdo “Homẹvivi Ṣie,” do Mala, ehe zẹẹmẹdo “Vivẹ́.” Lehe ninọmẹ Naomi tọn blawu do sọ! Taidi Job he nọgbẹ̀ jẹnukọnna ẹn, ewọ lẹndọ Jehovah Jiwheyẹwhe wẹ hẹn nugbajẹmẹji enẹlẹ wá e ji.—Luti 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.

23. Etẹ ji wẹ Luti to nulẹnpọn do todin, podọ tito tẹwẹ Osẹ́n Mose tọn bẹhẹn na wamọnọ lẹ? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

²³ To whenue yọnnu awe lọ lẹ ko lẹkọwa Bẹtlẹhẹm godo, Luti jẹ nulẹnpọn ji gando aliho dagbe hugan he mẹ ewọ sọgan penukundo ede po Naomi po go te go. E sè dọ Osẹ́n he Jehovah na omẹ etọn lẹ to Islaeli bẹ tito owanyinọ de hẹn na wamọnọ lẹ. Osẹ́n lọ na yé dotẹnmẹ nado nọ yì ogle lẹ mẹ to jibẹwawhé whenu bo nọ hodo mẹhe to jinukun gbẹ̀n lẹ, nado nọ wéwélu jinukun he yé jodo po dehe tin to ogle lọ tó lẹ tọn po.b—Lev. 19:9, 10; Deut. 24:19-21.

24, 25. Etẹwẹ Luti wà to whenue e yì ogle Boazi tọn mẹ, podọ etẹwẹ azọ́n wélu-wiwe tọn nọ bẹhẹn?

²⁴ Ojlẹ jibẹwawhé bale tọn whenu wẹ, vlavo to gblagbla avril tọn mẹ sọgbe hẹ sunzanhiawe egbezangbe tọn, podọ Luti yì glemẹ nado pọ́n eyin mẹde na na ẹn dotẹnmẹ nado wéwélu to ogle etọn mẹ. Gbọn kosọ dali, ogle dawe de he nọ yin Boazi tọn mẹ wẹ e yì, yèdọ adọkunnọ de he yin hẹnnumẹ Elimelẹki tọn, asu Naomi tọn. Dile etlẹ yindọ Osẹ́n lọ na ẹn jlọjẹ nado wéwélu, e ma pọ́n enẹ hlan taidi jlọjẹ etọn, ṣigba e biọgbè dẹpẹ he to anadena azọ́n jibẹwawhé tọn lọ whẹ́. Luti bẹ azọ́n jẹeji tlolo he dẹpẹ lọ na ẹn gbè.—Luti 1:22–2:3, 7.

²⁵ Yí nukun homẹ tọn do pọ́n Luti dile e to wélu-wé to mẹhe to jinukun gbẹ̀n lẹ godo. Eyin yé yí agbogọdọẹ do sán getin bale tọn lẹ, ewọ nọ ṣinyan dehe flẹ jai kavi dehe yé jodo lẹ, bo nọ blá yé do kọnu-kọnu bosọ nọ bẹ yé yì fie e sọgan wá tùn yé te. Azọ́n he vẹawu bo nọ yí whenu de wẹ, podọ e sọ nọ vẹawu dogọ dile owhè to sinsinyẹn deji. Etomọṣo, Luti zindonukọn bo ma nọ nọte adavo eyin e jlo na súnsún odẹ́n sọn nukunmẹ podọ nado dù núdùdù whemẹ tọn kleun de to “ohọ̀ mẹ”—vlavo azava he nọ yin gbigbá nado wleawu yẹtẹn tọn na azọ́nwatọ lẹ.

26, 27. Omẹ nankọ wẹ Boazi yin, podọ nawẹ e yinuwa hẹ Luti gbọn?

²⁶ Luti ma na ko jlo dọ gbẹtọ lẹ ni doayi emi go, ṣigba yé doayi ewọ go janwẹ. Boazi mọ ẹn bo kàn mẹhe e yin sè dẹpẹ he to anadena azọ́n jibẹwawhé tọn lọ. Boazi, yèdọ dawe he tindo yise he jẹna ayidego de, dọnudo azọ́nwatọ etọn lẹ he delẹ to yé mẹ na ko yin azọ́nwatọ gbèdopo tọn kavi jonọ lẹ, bo dọmọ: “OKLUNỌ ni tin to mì dè.” Podọ yelọsu gblọn nudopolọ na ẹn. Dawe mẹhomẹ he yiwanna Jehovah ehe yinuwa hẹ Luti taidi otọ́ de.—Luti 2:4-7.

²⁷ Boazi ylọ Luti dọ “viyọnnu ṣie,” bo na ẹn ayinamẹ nado nọ wá ogle lọ mẹ nado wéwélu bo nọ nọ̀ deviyọnnu emitọn lẹ dè na sunnu azọ́nwatọ lẹ nikaa dotukla ẹ. Boazi hẹn ẹn diun dọ ewọ mọ nude nado dù to whemẹ. (Hia Luti 2:8, 9, 14.) Humọ, Boazi pà ẹ bosọ na ẹn tuli. Nawẹ e wà ehe gbọn?

28, 29. (a) Nukun tẹwẹ gbẹtọ lẹ do nọ pọ́n Luti? (b) Taidi Luti, nawẹ hiẹ sọgan dín fibẹtado to Jehovah mẹ gbọn?

²⁸ To whenue Luti kanse Boazi nuhewutu e do homẹdagbe hia emi he yin jonọ de, e dọna ẹn dọ emi ko sè lehe e yinuwa hẹ asu-nọ̀ etọn Naomi do. E taidi dọ Naomi wẹ pà mẹyiwanna etọn Luti to yọnnu Bẹtlẹhẹm tọn lẹ dè, bọ Boazi do sè. Boazi sọ yọnẹn dọ Luti ko lẹzun Jehovah sẹ̀ntọ de, na e dọmọ: “[Jehovah] ni suahọ azọ́n towe, yè nisọ na ale gigọ́ de we sọn [Jehovah] dè, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, awàfún mẹhe tọn glọ hiẹ yin hinhẹnwa nado yí fibẹtado te.”—Luti 2:12.

²⁹ Lehe hogbe enẹlẹ na ko na tuli Luti do sọ! Na nugbo tọn, e ko basi dide nado dín fibẹtado to awà Jehovah Jiwheyẹwhe tọn glọ, kẹdẹdile koklovi de nọ biọ awà onọ̀ etọn tọn glọ nado yin hihọ́-basina do. E dopẹna Boazi na aliho he mẹ e dọhona ẹn bo na ẹn tuli te. Podọ e zindonukọn nado to azọ́nwa kakajẹ whèjai.—Luti 2:13, 17.

30, 31. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn azọ́n sinsinyẹn wiwà, pinpẹn-nutọn didohia po owanyi nugbo Luti tọn po mẹ?

³⁰ Nuhe Luti wà gbọn yise dali lẹ yin apajlẹ dagbe de na mímẹpo he to ahidi hẹ nuhahun akuẹ tọn to egbehe lẹ. Ewọ ma lẹndọ mẹdevo lẹ wẹ dona gọalọna emi, na emi yin asuṣiọsi wutu, enẹwutu e nọ yọ́n pinpẹn nudepope he yé na ẹn tọn. E ma kuwinyan nado wazọ́n sinsinyẹn na ojlẹ dindẹn nado penukundo mẹyiwanna etọn go, dile etlẹ yindọ azọ́n he e mọ lọ yin azọ́n de he demẹpò. E yí pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn do kẹalọyi ayinamẹ he yin nina ẹn gando lehe e sọgan basi hihọ́na ede do go to whenue e to azọ́nwa po mẹdevo lẹ po bosọ yí ayinamẹ enẹ do yizan mẹ. Nuhe yin nujọnu hugan wẹ yindọ, e ma wọn mẹhe yin fibẹtado nugbo etọn gbede, yèdọ Jehovah Jiwheyẹwhe, Otọ́ hihọ́-basinamẹtọ etọn.

³¹ Eyin mí nọ do owanyi nugbo hia di Luti bo nọ hodo apajlẹ whiwhẹ, azọ́n sinsinyẹn wiwà po pinpẹn-nutọn didohia etọn po tọn, mẹdevo lẹ na nọ hodo apajlẹ yise mílọsu tọn. Ṣigba, nawẹ Jehovah penukundo Luti po Naomi po go gbọn? Mí na mọ gblọndo kanbiọ ehe tọn to weta he bọdego mẹ.