Weta Ṣinẹnẹ
Dejido Jehovah Go to Nugbajẹmẹji Nukọn
1. Naegbọn Klistiani lẹ to egbehe nado mọaleyi sọn dogbapọnna Isaia weta 7 po 8 po mẹ?
ISAIA weta 7 po 8 po ze nujijọ awe he gbọnvo donukọnnamẹ. Akọta klandowiwe Jehovah tọn mẹ wẹ Isaia po Ahazi po wá sọn; yé omẹ awe lẹpo yin azọ́ndena gbọn Jiwheyẹwhe dali, ode taidi yẹwhegán, awetọ taidi ahọlu Juda tọn; podọ yé omẹ awe lẹpo pannukọn budonamẹnu dopolọ yèdọ—mẹgbeyinyan do Juda ji gbọn awhànpa kẹntọ huhlọnnọ lẹ dali. Ṣigba, Isaia dejido Jehovah go to budonamẹnu lọ nukọn, to whenuena obu hẹn Ahazi jogbe. Naegbọn nuyiwa lọ lẹ do gbọnvo? To whenuena e yindọ Klistiani lẹ lọsu yin lilẹdo pé gbọn huhlọn kanylantọ lẹ dali to egbehe dile e tedo to ojlẹ enẹ mẹ, e na yọ́n dọ yé ni gbadopọnna weta awe Isaia tọn ehelẹ nado yọ́n nuplọnmẹ he yé bẹhẹn.
Pinpannukọn Nudide De
2, 3. Bladopọ tẹwẹ Isaia basi to bẹjẹeji hodidọ etọn tọn mẹ?
2 Taidi anawàtọ he wleawu tito yẹdide he gbloada yọyọ de tọn po nukinkan kleun delẹ po, Isaia bẹ kandai etọn jẹeji po hodidọ he gbloada vude po he dohiagona bẹjẹeji po vivọnu nujijọ he e to na dọ lẹ po: ‘To enẹgodo to Ahazi ovi Jotani tọn, ovi Uzia tọn ahọlu Juda tọn whenu, bọ Lẹzini, ahọlu Silia tọn po Pẹka ovi Lẹmalia ahọlu Islaeli tọn po hẹji yì Jelusalẹm nado fùnawhàn hẹ ẹ, ṣigba yé ma sọgan gbà ẹ.”—Isaia 7:1.
3 Owhe kanweko ṣinatọ̀ntọ J.W.M. wẹ Ahazi jẹ otẹn otọ́ etọn, Jotani tọn mẹ, taidi ahọlu Juda tọn. Lẹzini, ahọlu Silia tọn, po Pẹka, ahọlu agewaji ahọluduta Islaeli tọn po, yangbé Juda tọn, bọ awhànpa yetọn lẹ yin awhànfun hẹ sinsinyẹn. To godomẹ, yé na dosla lẹdo Jelusalẹm lọsu. Ṣigba, osladido lọ ma na tindo kọdetọn dagbe gba. (2 Ahọlu lẹ 16:5, 6; 2 Otannugbo lẹ 28:5-8) Etẹwutu? Enẹ wẹ mí na plọn to nukọnmẹ.
4. Naegbọn ahun Ahazi po omẹ etọn lẹ tọn po do gọ́ na obu?
4 Jẹnukọn to awhàn lọ mẹ, “yé dọ na owhé Davidi tọn dọmọ, Silia dogbèpọ hẹ Eflaimi. Ayiha etọn po ayiha omẹ etọn lẹ tọn po sọ whàn dile atin zungbomẹ tọn nọ whàn gbọn alọ jẹhọn tọn mẹ do.” (Isaia 7:2) Mọwẹ, budonamẹnu de wẹ e yin na Ahazi po omẹ etọn lẹ po nado yọnẹn dọ Silianu lẹ po Islaelivi lẹ po ko kọ̀n awhànpa yetọn lẹ dopọ podọ awhànpa yetọn lẹ to ojlẹ lọ taun mẹ ko dosla lẹdo aigba Eflaimi (Islaeli tọn). Awhànfọ dide azán awe kavi atọ̀n tọn poun wẹ pò na yé nado jẹ Jelusalẹm!
5. Aliho tẹmẹ wẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ taidi Isaia te to egbehe?
5 Jehovah dọna Isaia dọmọ: “Tọnjẹgbonu dinvie nado yì pé Ahazi, hiẹ po Sealjaṣub ovi towe po to podo asisanu otándò aga tọn dali, to alihogbo avọ̀yantọ lẹ tọn ji.” (Isaia 7:3) Saa lẹnnupọndo enẹ ji! To ojlẹ he mẹ ahọlu lọ dona to yẹwhegán Jehovah tọn dín bo to anademẹ kanse, yẹwhegán lọ wẹ yì dín ahọlu lọ mọ! Etomọṣo, Isaia setonuna Jehovah sọn ojlo mẹ wá. Mọdopolọ, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe nọ tin to awuwlemẹ nado dín mẹhe nọ dibu na kọgbidinamẹnu aihọn ehe tọn lẹ wutu mọ. (Matiu 24:6, 14) Lehe e yin pekọhẹnwanamẹnu do sọ dọ to owhe dopodopo mẹ fọtọ́n donu kanweko lẹ nọ kẹalọyi dlapọn yẹwhehodọtọ wẹndagbe tọn ehelẹ tọn bo nọ tẹdo alọ hihọ-basinamẹtọ Jehovah tọn go!
6. (a) Wẹndomẹ ahungbadonamẹ tọn tẹwẹ yẹwhegán lọ dó Ahọlu Ahazi? (b) Ninọmẹ tẹwẹ tin to egbehe?
6 Isaia mọ Ahazi to gbonu adó Jelusalẹm tọn lẹ tọn kọ̀n, fie to awuwiwle mẹ na mẹgbeyinyan he yè to nukundo lọ, ahọlu lọ to osìnwhín he nọ na osìn tòdaho lọ tọn pọ́n tlíntlín. Isaia na ẹn wẹndomẹ Jehovah tọn dọmọ: ‘Mì payi mìde go, bo nọ abọẹ; a dibu blo, a savòna osí awe mìyọntin tọn he to azọ̀ti helẹ wutu blo, na adi Lẹzini po Silia po tọn, po ovi Lẹmalia tọn po wutu.’ (Isaia 7:4) To whenuena awhànfuntọ lọ lẹ hẹn gbakija wá Juda ji dai, adi yetọn jizò taidi miyọ́n. Todin “osí awe mìyọntin he to azọ̀ti” de tọn poun wẹ yé yin. Ahazi ma dona dibuna Ahọlu Silia tọn lọ Lẹzini kavi Ahọlu Islaeli tọn lọ Pẹka, heyin visunnu Lẹmalia tọn gba. Onú dopolọ wẹ e yin to egbehe. Na owhe kanweko lẹ, nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko hẹn homẹkẹn sinsinyẹn wá Klistiani nugbo lẹ ji. Todin, nalete, Mẹylọhodotọklisti taidi mìyọntin he ko dibla fiyọ́ pete de. Vasudo etọn ko sẹpọ.
7. Naegbọn yinkọ Isaia po ovi etọn tọn po do namẹ whẹwhinwhẹ́n todido tọn?
7 To azán Ahazi tọn gbè, e mayin wẹndomẹ Isaia tọn kẹdẹ wẹ na todido mẹhe dejido Jehovah go lẹ gba ṣigba zẹẹmẹ yinkọ Isaia tọn po enẹ heyin visunnu etọn tọn po ga. Na nugbo tọn, Juda tin to owù mẹ, ṣigba zẹẹmẹ yinkọ Isaia tọn, he zẹẹmẹdo “Whlẹngán Jehovah tọn,” dohia dọ Jehovah na wleawu whlẹngán tọn. Jehovah dọna Isaia nado plan visunnu etọn he nọ yin Sealjaṣub hẹn, mẹhe yinkọ etọn zẹẹmẹdo “Pipòtọ Vude Na Lẹkọ.” Yèdọ to whenuena ahọluduta Davidi tọn tlẹ jai to godo mẹ, Jiwheyẹwhe na gbọn lẹblanu dali do hẹn pipòtọ de gọwa aigba lọ ji.
E Mayin Awhàn to Akọta lẹ Ṣẹnṣẹn Poun Gba
8. Naegbọn awhàn tintọ́n Jelusalẹm do hugan awhàn he tin to akọta lẹ ṣẹnṣẹn de poun?
8 Gbọn Isaia gblamẹ, Jehovah do ayiha wintinwintin kẹntọ Juda tọn lẹ tọn hia. Osé he blá yé te die: “Mì gbọ mí ni hẹji yì Juda, bo hẹn homẹgble na ẹn, gbọ mí ni basi odò to e mẹ na míde, na mí ni ze ahọlu dote do ṣẹnṣẹn etọn, yèdọ ovi Tabeel tọn.” (Isaia 7:5, 6) Alẹnu núbibla Silia po Islaeli po tọn wẹ nado gbawhàn Juda tọn bo diọtẹnna Ahazi, visunnu Juda tọn, po aṣẹpatọ he yé tindo ojlona po. Todin e họnwun dọ, awhàn tintọ́n Jelusalẹm hugan awhàn to akọta lẹ ṣẹnṣẹn. E ko lẹzun nudindọn de to Satani po Jehovah po ṣẹnṣẹn. Etẹwutu? Na Jehovah Jiwheyẹwhe basi alẹnu de po Ahọlu Davidi po, bo gbọnmọ dali na ẹn jide dọ visunnu etọn lẹ na dugán do omẹ Jehovah tọn lẹ ji. (2 Samuẹli 7:11, 16) Lehe e na yin awhàngbigba de na Satani do sọ e yin e sọgan ze hukan gandudu ahọvi devo tọn do ofìn ji to Jelusalẹm! E tlẹ sọgan gbàfọna lẹndai Jehovah tọn na hukan Davidi tọn nado de gudutọ, “Ahọvi Jijọho tọn” tẹgbẹ̀ tọn lọ tọ́n.—Isaia 9:6, 7.
Jidenamẹ Owanyinọ Jehovah Tọn Lẹ
9. Jidenamẹnu tẹlẹ wẹ dona na tuli Ahazi po Klistiani lẹ po to egbehe?
9 Be sébibla Silia po Islaeli po tọn na tindo kọdetọn dagbe ya? Lala. Jehovah lá dọmọ: “Linlẹn lọ ma na nọte, mọ e ma to na ṣẹ.” (Isaia 7:7) Jehovah dọ gbọn Isaia gblamẹ dọ e mayin dọ osladido lẹdo Jelusalẹm na gboawupo kẹdẹ wẹ gba ṣigba to “owhe kandekoatọ́n mẹ yè na gbà Eflaimi, bọ e ma na yin gbẹtọ bà.” (Isaia 7:8) Mọwẹ, to owhe 65 gblamẹ Islaeli ma nasọ tin taidi gbẹtọ de bà.a Jide ehe, po tito ojlẹ tọn tangan etọn po, dona na adọgbigbo Ahazi. To aliho dopolọ mẹ, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to egbehe yin huhlọnna gbọn yinyọnẹn dali dọ ojlẹ he pò na aihọn Satani tọn to vivọ.
10. (a) Nawẹ Klistiani nugbo lẹ sọgan hodo apajlẹ Jehovah tọn to egbehe gbọn? (b) Etẹwẹ Jehovah zedonukọnna Ahazi?
10 Vlavo nukunmẹ Ahazi tọn do yise matindo hia, to whenuena e yindọ Jehovah ko dọ gbọn Isaia dali dọmọ: “Eyin mì ma na yise, nugbo yè ma to na yí afọ mìtọn hẹnai.” Jehovah, to homẹfa etọn mẹ, ‘sọ dọho yinukọndogọ hlan Ahazi.’ (Isaia 7:9, 10) Lehe e yin apajlẹ dagbe do sọ! To egbehe, dile e tlẹ yindọ mẹdelẹ ma nọ kẹalọyi wẹndomẹ Ahọluduta lọ tọn na nugbo tọn, mí dona hodo apajlẹ Jehovah tọn gbọn ‘hodidọ yinukọn dogọ’ dali dile mí to dlapọn basi sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Enẹgodo Jehovah dọna Ahazi dọmọ: “Biọ ohia de to OKLUNỌ Jiwheyẹwhe towe si, biọ ẹ, eyin to [ṣeol] mẹ, kavi to aga.” (Isaia 7:11) Ahazi sọgan biọ ohia de, podọ Jehovah na basi i taidi jidenamẹnu de dọ emi na basi hihọ́ na owhé Davidi tọn.
11. Jidenamẹnu tẹwẹ yin mimọ to hogbe Jehovah tọn lọ heyin ‘Jiwheyẹwhe towe’ mẹ?
11 Doayi e go dọ Jehovah dọmọ: ‘Biọ ohia de sọn Jiwheyẹwhe towe si.’ Na nugbo tọn Jehovah jọmẹ. E ko yin sisè dọ Ahazi to sinsẹ̀n-basi hlan yẹwhe lalo tọn lẹ bo to nuyiwa he hiọawu kosi tọn lẹ hodo. (2 Ahọlu lẹ 16:3, 4) Mahopọnna enẹ podọ mahopọnna walọyizan budidi Ahazi tọn, Jehovah gbẹ́ ylọ ede dọ Jiwheyẹwhe Ahazi tọn. Ehe na mí jide dọ Jehovah ma nọ yí plapla do nọ gbẹ́ gbẹtọvi lẹ dai gba. E nọ jlo nado gọalọna mẹhe ṣinuwa lẹ kavi mẹhe yise yetọn lẹzun madogánnọ lẹ. Be jidenamẹ owanyi Jiwheyẹwhe tọn ehe na whàn Ahazi nado kẹalọyi alọgọ Jehovah tọn ya?
Sọn Ayihaawe Tintindo Mẹ Biọ Tolivivẹ Mẹ
12. (a) Walọyizan goyiyi tọn tẹwẹ Ahazi wleawuna? (b) Kakati nado lẹhlan Jehovah, mẹnu dè wẹ Ahazi yì na alọgọ?
12 Ahazi gblọn po avùnnukundiọsọmẹ po dọmọ: “Yẹn ma to na biọ gba, mọ yẹn ma to na whlé OKLUNỌ pọ́n.” (Isaia 7:12) Tofi Ahazi ma to tonusena hogbe osẹ́n lọ tọn lẹ he dọmọ: “Mìwlẹ ma na whlé OKLUNỌ lọ Jiwheyẹwhe mìtọn pọ́n gba.” (Deutelonomi 6:16) To owhe kanweko lẹ godo, Jesu yihodọ sọn osẹ́n enẹ dopolọ mẹ to whenuena Satani whlé e pọ́n. (Matiu 4:7) Ṣigba, to whẹho Ahazi tọn mẹ, Jehovah to oylọ-basi na ẹn nado lẹkọ hlan sinsẹ̀n-bibasi nugbo kọ̀n bo to ede ze jo nado hẹn yise etọn lodo gbọn ohia lẹ bibasi dali. Ṣigba, Ahazi jlo nado din hihọ́ to fidevo. Vlavo to ojlẹ ehe mẹ wẹ ahọlu lọ yí sọha akuẹ daho de tọn hlan Assilia, nado din alọgọ sọta kẹntọ agewaji tọn etọn lẹ. (2 Ahọlu lẹ 16:7, 8) To ojlẹ ehe mẹ, awhànpa Silia po Islaeli tọn lẹ po dosla lẹdo Jelusalẹm bọ mẹgbeyinyan lọ bẹjẹeji.
13. Diọdo tẹ go wẹ mí doayi to wefọ 13 mẹ, he nọtena etẹ?
13 Po yise matindo ahọlu lọ tọn tintindo to ayiha mẹ po, Isaia dọmọ: “Mì sè dinvie, mì owhé Davidi tọn; onú pẹvi wẹ na mì nado hẹn nudikọna gbẹtọ, ṣigba be mì nasọ hẹn nudikọna Jiwheyẹwhe ṣie ga?” (Isaia 7:13) Mọwẹ, avùnnukundiọsọmẹ whẹwhẹ sọgan hẹn nuṣikọna Jehovah. Doayi e go ga dọ, yẹwhegán lọ dọ dọ “Jiwheyẹwhe ṣie,” e mayin “Jiwheyẹwhe towe” gba. Lehe e yin diọdo he paṣamẹ do sọ! To whenuena Ahazi gbẹ́ Jehovah dai bo lẹhlan Assilia dè, e hẹn dotẹnmẹ hundote dagbe de bú nado vọ́ haṣinṣan etọn jlado hẹ Jiwheyẹwhe. Na mí ni ma yí haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe do sanvọ́ gbọn gbejijo na nuyise Owe-wiwe tọn mítọn lẹ dali nado sọgan mọ alè ojlẹ-gli tọn lẹ yí gbede blo.
Ohia Immanuẹli Tọn
14. Nawẹ Jehovah do nugbonọ-yinyin etọn hia na alẹnu etọn hẹ Davidi gbọn?
14 Jehovah gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ to alẹnu etọn mẹ hẹ Davidi. Ohia de yin zizedonukọnnamẹ, ohia de na yin nina! Isaia zindonukọn dọmọ: “OKLUNỌ lọsu na na ohia de mì; doayi e go, awhli de na mọhò, bo nasọ ji visunnu de, bo na ylọ oyín etọn dọ Immanuẹli. Oyìnnọ́ po owín po wẹ e na nọ dù, na nido yọ́n le yè nọ gbẹ́ ylando, podọ le yè nọ dè dagbe do. Na whẹpo ovi lọ na yọ́n le yè nọ gbẹ́ ylando podọ le yè nọ dè dagbe do, aigba he hiẹ gbẹwanna, na lẹzun gbẹdai sọn ahọlu etọn awe lẹ si.”—Isaia 7:14-16.
15. Kanbiọ awe tẹlẹ wẹ dọdai lọ gando Immanuẹli go na gblọndo etọn?
15 Wẹndagbe wẹ e yin na mẹdepope he to budi dọ mẹgbeyantọ lọ lẹ na hẹn vivọnu wá hukan ahọlu Davidi tọn lẹ ji. “Immanuẹli” zẹẹmẹdo “Jiwheyẹwhe Tin to Mí Dè.” Jiwheyẹwhe tin hẹ Juda bo ma na dike alẹnu etọn hẹ Davidi ni gọ̀n ma mọ hẹndi yí gba. To yidogọ mẹ, Ahazi po omẹ etọn lẹ po yin didọna e mayin nuhe Jehovah na wà kẹdẹ wẹ gba ṣigba ojlẹ he mẹ e na wà ẹ te ga. Whẹpo visunnu lọ Immanuẹli na do whẹ́n jẹ obá lọ mẹ nado yọ́n vogbingbọn to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn, akọta he to kẹntọ yin lẹ na yin vivasudo. Podọ ehe sọawuhia nado yin nugbo!
16. Naegbọn Jehovah sọgan ko gọ̀n ma hẹn mẹyinyọnẹn Immanuẹli tọn zun nuhe họnwun to azán Ahazi tọn gbè?
16 Biblu ma dọ ovi mẹhe tọn Immanuẹli yin gba. Ṣigba to whenuena e yindọ jọja Immanuẹli na yinuwa taidi ohia de bọ Isaia wá dọ to godo mẹ dọ emi po ovi emitọn lẹ po na taidi “ohia” lẹ, Immanuẹli sọgan yin visunnu yẹwhegán lọ tọn. (Isaia 8:18) Vlavo Jehovah ma hẹn mẹhe Immanuẹli yin to azán Ahazi tọn gbè zun yinyọnẹn ma nado fẹ́ ayiha whẹndo godo tọn lẹ sẹ̀ sọn Immanuẹli Daho lọ ji. Mẹnu wẹ enẹ yin?
17. (a) Mẹnu wẹ Immanuẹli Daho lọ yin, podọ etẹwẹ jiji etọn nọtena? (b) Naegbọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọgan dawhá dọ, “Jiwheyẹwhe tin to mí dè” to egbehe?
17 Gbọnvona owe Isaia tọn, yinkọ lọ Immanuẹli sọawuhia whla dopo gee to Biblu mẹ, to Matiu 1:23. Jehovah gbọdo Matiu nado yí dọdai jiji Immanuẹli tọn zan na jiji Jesu, Whédutọ he tindo jlọjẹ na ofìn Davidi tọn. (Matiu 1:18-23) Jiji Immanuẹli tintan tọn yin ohia de dọ Jiwheyẹwhe ma ko gbẹ́ owhé Davidi tọn dai gba. Mọdopolọ, jiji Jesu, Immanuẹli Daho lọ tọn, yin ohia de dọ Jiwheyẹwhe ma ko gbẹ́ gbẹtọvi lẹ dai kavi alẹnu Ahọluduta etọn hẹ owhé Davidi tọn gba. (Luku 1:31-33) Po afọzedaitọ-gán Jehovah tọn he tin to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn todin po, Matiu sọgan dọ na nugbo tọn dọ, “Jiwheyẹwhe tin to mí dè.” To egbehe, Jesu to gandu taidi Ahọlu olọn mẹ tọn podọ e tin po agun aigba ji tọn etọn po. (Matiu 28:20) Na jide tọn, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tindo whẹwhinwhẹ́n devo nado dawhá po adọgbigbo po dọmọ: “Jiwheyẹwhe tin to mí dè!”
Kọdetọn Nugbomadọ Tọn Devo Lẹ
18. (a) Naegbọn hogbe Isaia tọn he bọdego lẹ do dobuna todoaitọ etọn lẹ? (b) Diọdo ninọmẹ tẹlẹ tọn wẹ na jọ to madẹnmẹ?
18 Dile e tlẹ yindọ hogbe he gbọngodo etọn lẹ yin homẹmiọnnamẹ tọn, hogbe Isaia tọn he bọdego hẹn obu wá na hosetọ etọn lẹ: “OKLUNỌ nasọ hẹn azán he ma ko tin mọ dai wá ota towe, podọ wá ota omẹ towe lẹ tọn, podọ wá owhé otọ́ towe tọn ji, sọn azán he gbè Eflaimi ko tọ́n sọn Juda; yèdọ ahọlu Assilia tọn.” (Isaia 7:17) Mọwẹ, nugbajẹmẹji ja, podọ to alọ ahọlu Assilia tọn mẹ. Vlavo nukundido gandudomẹji Assilianu kanylantọ he diyin lẹ tọn wẹ na ko hẹn amlọnmadọ́ susu wá na Ahazi po omẹ etọn lẹ po. Linlẹn Ahazi tọn wẹ yindọ họntọnjiji hẹ Assilia na hẹn kọgbọ wá na ẹn sọn Islaeli po Silia po si. Na nugbo tọn, ahọlu Assilia tọn na kẹalọyi ovẹvivẹ Ahazi tọn to godo mẹ gbọn awhàn tintọ́n Islaeli po Silia po dali. (2 Ahọlu lẹ 16:9) Vlavo ehe wẹ zọ́n bọ Pẹka po Lẹzini po na yin hinhẹn po huhlọn po nado hẹnalọdotena mẹgbeyinyan yetọn do Jelusalẹm ji. Nalete, alẹnu Silia po Islaeli po tọn ko sọawuhia taidi nugomapetọ nado gbà Jelusalẹm. (Isaia 7:1) Etomọṣo, todin, Isaia dọna mẹplidopọ etọn he yin hinhẹn jọsi lẹ dọ Assilia, mẹhe yé yise nado yin hihọ́-basinamẹtọ yetọn, na lẹzun kọgbidinamẹtọ yetọn!—Yijlẹdo Howhinwhẹn lẹ 29:25 go.
19. Avase tẹwẹ nujijọ whenuho tọn ehe bẹhẹn na Klistiani lẹ to egbehe?
19 Na Klistiani lẹ to egbehe, kandai nugbo whenuho tọn ehe bẹ avase de hẹn. To whenuena mí tin to kọgbidinamẹnu glọ mí sọgan yin whiwhlepọn nado jogbe nunọwhinnusẹ́n Klistiani tọn mítọn lẹ, bo gbọnmọ dali do gbẹ́ hihọ́-basinamẹ Jehovah tọn dai. Pọndohlan he whègli, he sọ yin mẹhuhu tọn wẹ ehe yin, dile kunnudenu etọn dohia to hogbe yinukọn Isaia tọn lẹ mẹ do. Yẹwhegán lọ zindonukọn nado basi zẹẹmẹ nuhe mẹgbeyinyan Assilianu lẹ tọn na wà na aigba lọ po omẹ etọn lẹ po.
20. Mẹnu lẹ wẹ “supọ̀” po “owín” po nọtena, podọ etẹwẹ yé na wà?
20 Isaia má nulilá etọn lẹ do adà ẹnẹ ji, bọ dopodopo yetọn to dọdai dọ gando nuhe na jọ “to azán lọ gbè”—enẹ wẹ yin, to azán he gbè Assilia na tọ́n-awhàn Juda go. “To enẹgodo to azán lọ gbè, OKLUNỌ na jlẹgbè hlan supọ̀ he tin to podo otọ̀ Egipti tọn tọn, podọ hlan owín he tin to aigba Assilia tọn ji. Yé na wá bosọ jẹ̀ do agbàdo he jẹvọ́ mẹ, podọ do odò osó tọn mẹ, do owùn lẹ ji, podọ do amà lẹpo ji.” (Isaia 7:18, 19) Awhànpa Egipti po Assilia tọn lẹ po, taidi susugege supọ̀ po owín lẹ po, na lẹ́ ayidonugo yetọn hlan Aigba Pagbe tọn lọ ji. Ehe ma na yin mẹgbeyinyan ojlẹ-gli de tọn gba. “Supọ̀” po “owín” po na jẹ̀, bo na dotukla adà aigba lọ pete tọn.
21. Aliho tẹmẹ wẹ ahọlu Assilia tọn na taidi dàlunhi de te?
21 Isaia zindonukọn dọmọ: “To azán doponẹ gbè wẹ Oklunọ na yí dàlunhi he yè whé, enẹ wẹ, yé he to otọ̀ nẹ godo tọn Ahọlu Assilia tọn, do lùn oda po ofún afọ tọn po: e nasọ hù [atán] sudo.” (Isaia 7:20) Todin yinkọ Assilia, heyin budonamẹtọ tlọ́ntlọ́ngbọ́n tọn kẹdẹ wẹ yin nùdego. Ahazi dà ahọlu Assilia tọn nado “lùn oda” Silia po Islaeli po tọn. Ṣigba, “dàlunhi he yè whé” sọn awà Euflati tọn ji ehe na diọnukunsọ “ota” Juda tọn bo na lùn ìn pete, etlẹ yin atán lọ whiwhlẹ́!
22. Apajlẹ tẹlẹ wẹ Isaia yizan nado do kọdetọn mẹgbeyinyan Assilia tọn he sẹpọ hia?
22 Etẹwẹ na yin kọdetọn etọn? “To enẹgodo to azán lọ gbè, gbẹtọ dopo na yìn oyìnvú dopo po lẹngbọ awe po. To enẹgodo, na oyìnnọ́ susu he yè na hẹn wá wutu, e na nọ dù yìnnọ́; na oyìnnọ́ po owín po wẹ mẹhe pò to aigba lọ ji na nọ dù.” (Isaia 7:21, 22) To ojlẹ he mẹ Assilianu lẹ na ‘whlẹ́’ aigba lọ te, gbẹtọ vude poun wẹ na yin jijodo sọmọ bọ nuhudo sọha kanlin vude poun tọn wẹ na tin nado wleawuna núdùdù. “Oyìnnọ po owín po” na yin dùdù—ma hia nudevo dogọ, e mayin ovẹn, e mayin blẹdi, kavi núdùdù titengbe devo lẹ gba. Taidi nado zinnudo obá he mẹ vọjijẹ na jẹ, Isaia dọ whlaatọ̀n dọ fie ko nọ yin aigba họakuẹ, he nọ de sinsẹ́n tọ́n dai, owùn po ogbé lẹ po wẹ na tin to finẹ todin. Mẹhe to glètoho lọ mẹ biọ lẹ na tindo nuhudo ‘ogá po ogába po’ tọn na hihọ́ sọta gbekanlin he nọ tọ̀ pọwù do atin flinflin lẹ glọ. Ogle he yin hihò lẹ na lẹzun sàjlotẹn na oyìn po lẹngbọ lẹ po. (Isaia 7:23-25) Dọdai ehe jẹ hẹndi mọyi ji to azán Ahazi lọsu titi tọn gbè.—2 Otannugbo lẹ 28:20.
Dọdai Tlọlọ Lẹ
23. (a) Etẹwẹ Isaia yin gbedena nado wà todin? (b) Nawẹ ohia zannu lọ tọn yin didohia gbọn?
23 Todin Isaia lẹkọwa ninọmẹ niyaniya tọn lọ ji. To whenuena Jelusalẹm gbẹ́ pò to mẹgbeyinyan pipli Silia po Islaeli tọn po glọ, Isaia na linlin dọmọ: “OKLUNỌ sọ dọ hlan mi dọmọ, yí owe daho dopo, bo yí wekantin gbẹtọ tọn do kanwe do e mẹ, Na Mahẹl-Ṣalal-Haṣ-Baz tọn; Yẹn sọ yí kunnudetọ nugbonọ lẹ do dee dè, nado dekunnu, Ulia yẹwhenọ, po Zakalia ovi Belekia tọn po.” (Isaia 8:1, 2) Yinkọ lọ Mahẹl-Ṣalal-Haṣ-Baz zẹẹmẹdo “Yawu, Hiẹ Ogblànnu! E Ko Wá Ogblànnu Kọ̀n po Awuyiya po.” Isaia biọ to sunnu awe he yin sisi na to lẹdo lọ mẹ lẹ si nado dekunnuna dọ emi kàn yinkọ ehe do zannu daho de ji, na yé nido sọgan do nugbo-yinyin kandai ehe tọn hia to godo mẹ. Nalete, ohia ehe dona yin didohia gbọn ohia awetọ de dali.
24. Nugandomẹgo tẹwẹ ohia Mahẹl-Ṣalal-Haṣ-Baz tọn dona tindo do omẹ Juda tọn lẹ ji?
24 Isaia dọmọ: “Yẹn sọ biọ ohọ̀ mẹ hodo yẹwhegán yọnnu nẹ; ewọ sọ mọhò, bo ji visunnu dopo. Whenẹnu wẹ OKLUNỌ dọ hlan mi dọmọ, ylọ oyín etọn dọ Mahẹl-Ṣalal-Haṣ-Baz. Na whẹpo ovi lọ na tindo nuyọnẹn nado dawhá dọ, Otọ́ ṣie, onọ̀ ṣie, yè na ko bẹ́ adọkun Damasku tọn po ogbànna Samalia tọn po sẹ̀ sọn nukọn ahọlu Assilia tọn.” (Isaia 8:3, 4) Zannu daho lọ po visunnu he ṣẹṣẹ yin jiji lọ po na yinuwa taidi ohia de dọ Assilia na bẹ́ ogblàn Silia po Islaeli po heyin nukunbianamẹtọ Juda tọn lẹ tọn to madẹnmẹ. Nawẹ e na dẹnsọ? Whẹpo ovi lọ nido penugo nado ylọ hogbe tintan he suhugan ovivu lẹ tọn nọ ylọ lọ—yèdọ “Otọ́ ṣie” po “Onọ̀ ṣie” po. Dọdai tlọlọ mọnkọtọn dona hẹn jide gbẹtọ lọ lẹ tọn to Jehovah mẹ lodo. Kavi e sọgan hẹn mẹdelẹ nado vlẹ Isaia po visunnu etọn lẹ po kò. Depope he whẹho lọ sọgan yin, hogbe dọdai Isaia tọn lẹ mọ hẹndi yí.—2 Ahọlu lẹ 17:1-6.
25. Vogbingbọn tẹlẹ wẹ tin to azán Isaia tọn po ojlẹ dintọn po ṣẹnṣẹn?
25 Klistiani lẹ sọgan plọnnu sọn avase pludopludo Isaia tọn lẹ mẹ. Apọsteli Paulu dehia mí dọ to dohia whenuho tọn ehe mẹ, Isaia nọtena Jesu Klisti bọ visunnu Isaia tọn lẹ nọtena devi yiamisisadode Jesu tọn lẹ. (Heblu lẹ 2:10-13) Jesu, gbọn hodotọ yiamisisadode etọn lẹ he tin to aigba ji gblamẹ, ko to finflin Klistiani nugbo lẹ gando nuhudo lọ go nado ‘gbọṣi nukle’ to ojlẹ awusinyẹn tọn ehelẹ mẹ. (Luku 21:34-36) To ojlẹ dopolọ mẹ, nukundiọsọmẹtọ he ma lẹnvọjọ lẹ yin avase na gando vasudo yetọn he ja go, dile e tlẹ yindọ avase mọnkọtọn lẹ nọ saba yin vivlẹko. (2 Pita 3:3, 4) Hẹndi dọdai he gando ojlẹ go tọn lẹ to azán Isaia tọn gbè yin jidenamẹnu de dọ tito ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn na azán mítọn lọsu ‘ma na nọ ma wá. E ma na gbọwhenu gba.’—Habbakuk 2:3.
“Osìn” Husudo Tọn Lẹ
26, 27. (a) Nujijọ tẹlẹ wẹ Isaia dọ dọdai etọn? (b) Etẹwẹ hogbe Isaia tọn lẹ zẹẹmẹdo na devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ to egbehe?
26 Isaia zindonukọn to avase etọn lẹ mẹ dọmọ: ‘Sọle omẹ helẹ gbẹ́ osìn Ṣiloe tọn he to sisa dẹẹdẹ dai, bosọ jaya to Lẹzini mẹ podọ to ovi Lẹmalia tọn mẹ. Enẹwutu dinvie, doayi e go, Oklunọ to osìn otọ̀ he sinyẹn bosọ sù tọn dọ̀n wá ota yetọn, yèdọ ahọlu Assilia tọn po gigo etọn lẹ po: E nasọ jugbọn ṣẹnṣẹn Juda tọn; e na sà ṣinyọ́n e ji, e na hẹn ẹn jẹ okọ̀, dindlẹn awà etọn tọn na gọ́ dogbo aigba towe tọn, hiẹ, Immanuẹli.’—Isaia 8:5-8.
27 “Omẹ helẹ,” yèdọ ahọluduta agewaji Islaeli tọn, gbẹ́ alẹnu Jehovah tọn hẹ Davidi dai. (2 Ahọlu lẹ 17:16-18) Na yewlẹ, e sọawuhia nado yin madogánnọ taidi osìn Ṣiloe tọn he to sisà dẹẹdẹ, heyin nọtẹn he osìn Jelusalẹm tọn nọ tọ́n sọn. Yé jẹaglin to awhànfunfun yetọn sọta Juda mẹ. Ṣigba yé na yin yasana na vlẹko ehe dandan. Jehovah na na dotẹnmẹ Assilianu lẹ nado “ṣinyọ́n” kavi yíta to Silia po Islaeli po si, kẹdẹdile Jehovah na na dotẹnmẹ adà tonudidọ aihọn tọn to madẹnmẹ nado ṣinyọ́n agblò sinsẹ̀n lalo tọn ji do. (Osọhia 17:16; yijlẹdo Daniẹli 9:26 go.) Enẹgodo, Isaia dọ dọ, “osìn” gigọ́ lọ lẹ na “jugbọn Juda ṣẹnṣẹn” bo na hẹn yé “jẹ okọ̀,” yì Jelusalẹm, fie ota (ahọlu) Juda tọn to gandu te.b To ojlẹ mítọn mẹ whẹdida-hẹnṣẹtọ tonudidọ tọn heyin sinsẹ̀n lalo tọn lẹ lọsu na tọ̀pọwu na devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ, bo na lẹdo yé pé “jẹ okọ̀.” (Ezekiẹli 38:2, 10-16) Etẹwẹ na yin kọdetọn lọ? Eyọn, etẹwẹ jọ to ojlẹ Isaia tọn mẹ? Be Assilianu lẹ biọ adó tòdaho lọ tọn lẹ mẹ bo zà omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sẹ̀ wẹ ya? Lala. Jiwheyẹwhe tin po yé po.
Mì Dibu Blo—“Na Jiwheyẹwhe Tin po Mí Po”!
28. Mahopọnna vivẹnu sinsinyẹn kẹntọ yetọn lẹ tọn, jide etẹ tọn wẹ Jehovah na Juda?
28 Isaia na avase dọmọ: “Mì bẹ mìde pli, mì gbẹtọ lẹ [he jẹagọdo gbẹtọ he tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ], yè nasọ gbà mì gbidigbidi; mì dotoai, mì he sọn otò dindẹn mẹ lẹpo; mì blá gbajana mìde, yè nasọ gbà mì gbidigbidi. Mì nọpọ́ blanú; e nasọ lẹzun nuvọ́; mì dọhó lọ, e ma na nọte: na Jiwheyẹwhe tin po mí po.” (Isaia 8:9, 10) To owhe delẹ godo, hogbe ehelẹ mọ hẹndi yí to gandudu visunnu nugbonọ Ahazi tọn lọ, yèdọ Hẹzekia tọn whenu. To whenuena Assilianu lẹ tọ́nawhàn Jelusalẹm, angẹli Jehovah tọn hù gbẹtọ 185 000 to yé mẹ. E họnwun dọ, Jiwheyẹwhe tin po omẹ etọn lẹ po gọna hukan gandudu Davidi tọn lẹ. (Isaia 37:33-37) Mọdopolọ to awhàn Amagẹdọni tọn he ja mẹ, Jehovah na do Immanuẹli Daho lọ hlan e mayin nado gbà kẹntọ Etọn lẹ do flinflin kẹdẹ wẹ gba ṣigba nado whlẹn mẹhe dejido E go lẹpo gán ga.—Psalm 2:2, 9, 12.
29. (a) Nawẹ Ju azán Ahazi gbè tọn lẹ gbọnvona dehe yin azán Hẹzekia gbè tọn lẹ gbọn? (b) Naegbọn devizọnwatọ Jehovah tọn egbehe tọn lẹ do nọ dapana alẹnu sinsẹ̀n po tonudidọ tọn lẹ po bibasi?
29 To ma taidi Ju azán Hẹzekia gbè tọn lẹ, mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ po Ahazi po lẹ ma tindo yise to hihọ́-basinamẹ Jehovah tọn mẹ gba. Yé biọ sébibla, kavi “alẹnu” de mẹ, hẹ Assilianu lẹ taidi adó gángán de sọta alẹnu Silia po Islaeli po tọn. Ṣigba, “alọ” Jehovah tọn whàn Isaia nado dọho jẹagọdo “aliho omẹ helẹ tọn,” kavi walọyizan he gbayipe lọ. E na avase dọmọ: “Mì dibuna obu yetọn blo, mì sọ savòna de blo. Klán OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn lọsu do wiwe, na ewọ ni yin osi mìtọn, bosọ yin avosisa mìtọn.” (Isaia 8:11-13) Po ehe po to ayiha mẹ, devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ to egbehe na họ́ yede sọta sébibla kavi jide yetọn zizedo pipli sinsẹ̀n tọn lẹ po alẹnu tonudidọ tọn lẹ po mẹ. Devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ tindo jidide gigọ́ to huhlọn hihọ́-basinamẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ. To popo lẹpo mẹ, eyin ‘Jehovah tin po mí po, etẹwẹ mẹde sọgan wà do mí?’—Psalm 118:6.
30. Etẹwẹ na yin sọgodo mẹhe ma dejido Jehovah go lẹ tọn?
30 Isaia zindonukọn nado dọ pludopludo dọ Jehovah na yin “ofi wiwe,” hihọ́-basinamẹtọ de, na mẹhe dejido e go lẹ. To vogbingbọn mẹ, mẹhe gbẹ́ ẹ dai lẹ “na klẹnafọ bo jai, yè na gbà yé, yè na dómọna yé, bosọ wle yé”—matin ayihaawe hogbe nuyiwa titengbe tọn atọ́n he do nuhe na jọ do mẹhe ma dejido Jehovah go lẹ hia wẹ ehelẹ yin. (Isaia 8:14, 15) To owhe kanweko tintan whenu, mẹhe gbẹ́ Jesu dai lẹ lọsu dahli bo jai. (Luku 20:17, 18) To egbehe onú dopolọ to tenọpọn mẹhe gboawupo nado litaina Ahọlu zedo ofìn ji olọn mẹ tọn lọ, Jesu.—Psalm 2:5-9.
31. Nawẹ Klistiani nugbo lẹ to egbehe sọgan hodo apajlẹ Isaia po mẹhe dotoai hlan nuplọnmẹ etọn lẹ po tọn gbọn?
31 To azán Isaia tọn gbè, e mayin mẹlẹpo wẹ dahli gba. Isaia dọmọ: “Mì blá alẹnuhó lọ, yí hiadonu do tlẹ osẹ́n lọ to ṣẹnṣẹn nuplọntọ ṣie lẹ tọn. Yẹn nasọ nọte pọ́n OKLUNỌ he yí nukun etọn whla sọn owhé Jakobu tọn gbè go, yẹn nasọ to nukundo ali na ẹn.” (Isaia 8:16, 17) Isaia po mẹhe hodo nuplọnmẹ etọn lẹ po ma na gbẹkọ Osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn go gba. Yé zindonukọn nado to jidedo Jehovah go, dile etlẹ yindọ hagbẹ sẹ́nhẹngbatọ yetọn lẹ gbẹ́ ma nado wà mọ bọ Jehovah gbọnmọ dali whla nukunmẹ etọn do yé. Na mí ni hodo apajlẹ mẹhe dejido Jehovah go lẹ tọn bo tindo gbemima dopolọ nado tẹdo sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke go!—Daniẹli 12:4, 9; Matiu 24:45; yijlẹdo Heblu lẹ 6:11, 12 go.
“Ohia” po “Azọ́njiawu” lẹ Po
32. (a) Mẹnu lẹ to egbehe wẹ to nuyiwa taidi “ohia, podọ na azọ́njiawu”? (b) Naegbọn Klistiani lẹ dona gbọnvo pete na aihọn?
32 Todin Isaia lá dọmọ: “Doayi e go, yẹn po ovi he OKLUNỌ na mi lẹ po tin na ohia, podọ na azọ́njiawu to Islaeli, sọn OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn si, he nọ nọ̀ osó Ziọni tọn ji.” (Isaia 8:18) Mọwẹ, Isaia, Sealjaṣub, po Mahẹl-Ṣalal-Haṣ-Baz po yin ohia lẹ na lẹndai Jehovah tọn na Juda. To egbehe, Jesu po mẹmẹsunnu yiamisisadode etọn lẹ po nọ yinuwa taidi ohia lẹ ga. (Heblu lẹ 2:11-13) Podọ “gbẹtọ susugege” “lẹngbọ devo” lẹ tọn kọnawudopọ hẹ yé to azọ́n yetọn lọ mẹ. (Osọhia 7:9, 14; Johanu 10:16) Nugbo wẹ dọ, ohia de sọgan gbẹ́ tindo nuhọakuẹ etọn kiki eyin e gbọnvo pete na nuhe lẹdo e lẹ. Mọdopolọ, Klistiani lẹ na hẹn azọ́ndenamẹ yetọn taidi ohia de di kiki eyin yé gbọnvo pete na aihọn ehe, bo nọ ze jide gigọ́ yetọn do Jehovah mẹ bo yí adọgbigbo do to lẹndai etọn lẹ lá.
33. (a) Etẹwẹ Klistiani nugbo lẹ magbè nado wà? (b) Naegbọn Klistiani nugbo lẹ sọgan penugo nado nọte gligli?
33 Enẹwutu, mì gbọ mẹlẹpo ni payi nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ go, e ma yin aihọn ehe tọn gba. Zindonukọn nado yin mẹhe gbọnvo madibu—taidi ohia lẹ—bo zindonukọn nado to azọ́ndenamẹ lọ heyin: “Nado dọyẹwheho wẹndagbe tọn . . . podọ azán ahọsuyi Jiwheyẹwhe mítọn tọn” heyin nina Isaia Daho lọ, yèdọ Jesu Klisti tọn hẹndi. (Isaia 61:1, 2; Luku 4:17-21) Na nugbo tọn, to whenuena osingigọ Assilianu lẹ tọn na ṣinyọ́n aigba lẹpo ji—yèdọ eyin etlẹ hẹn mí jẹ okọ̀—Klistiani nugbo lẹ ma na kútọ gba. Mí na nọte gligli na “Jiwheyẹwhe tin po mí po” wutu.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Na nudọnamẹ gigọ́ gando hẹndi dọdai ehe tọn go, pọ́n Étude Perspicace des Écritures, Bladopọ 1, weda 62 po 790 po heyin zinzinjẹgbonu gbọn Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. dali.
b Assilia sọ yin yiyijlẹdo ohẹ he dindlẹn awà etọn tọn lẹ “gọ́ dogbo aigba towe tọn.” Gbọnmọ dali, fidepope he aigba lọ yin hinhẹngblo jẹ, e na yin gigọ́ po awhànpa Assilia tọn lẹ po.
[Yẹdide to weda 103]
Isaia plan Sealjaṣub hẹn to whenuena e do owẹ̀n Jehovah tọn na Ahazi
[Yẹdide to weda 111]
Naegbọn Isaia do wlan “Mahẹl-Ṣalal-Haṣ-Baz” do zannu daho de go?