Weta Konukun-Awe
Isaia Dọ Dọdai ‘Azọ́n Jiawu’ Jehovah Tọn
1, 2. Naegbọn Islaeli po Juda po do tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn?
ISLAELI po Juda po tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn na ojlẹ gli de. Nukọntọ yetọn lẹ ko biọ alẹnu gbekọndopọ tonudidọ tọn lẹ mẹ hẹ akọta daho, huhlọnnọ hugan lẹ, to vivẹnudido mẹ nado mọ hihọ́ to aihọn owùnọ de mẹ. Samalia, tatọ-tònọ Islaeli tọn, ko lẹhlan kọmẹnu etọn Silia dè, bọ Jelusalẹm, heyin tatọ-tònọ Juda tọn, ko ze todido etọn do Assilia kanylantọ lọ mẹ.
2 To yidogọmẹ na jide yetọn zizedo alẹnu gbekọndopọ tonudidọ tọn yọyọ lẹ mẹ, mẹdelẹ to ahọluduta agewaji tọn mẹ sọgan to nukundo Jehovah nado basi hihọ́na yé—mahopọnna nukọnzinzindo yetọn nado yí oyìnvu sika tọn lẹ zan to sinsẹ̀n-bibasi mẹ. Mọdopolọ Juda deji dọ emi sọgan ganjẹ hihọ́-basinamẹ Jehovah tọn go. To popolẹpo mẹ, be e mayin tatọ-tònọ yetọn, Jelusalẹm mẹ wẹ tẹmpli Jehovah tọn tin te ya? Ṣigba nujijọ madonukun lẹ tin to nukọn na akọta awe lọ lẹ. Jehovah gbọdo Isaia nado dọ dọdai ninọmẹ lẹ tọn he na taidi onú jiawu na omẹ tasinyẹntọ etọn lẹ. Podọ ohó etọn lẹ bẹ nuplọnmẹ titengbe lẹ hẹn na mẹlẹpo to egbehe.
“Ahànnumunọ Eflaimi Tọn Lẹ”
3, 4. Etẹ mẹ wẹ ahọluduta agewaji Islaeli tọn nọ yigo te?
3 Isaia bẹ dọdai etọn jẹeji po hogbe budonamẹ tọn lẹ po dọmọ: “Dindọ̀n wẹ na jẹgbakun sakla tọn, na ahànnumunọ Eflaimi tọn lẹ, podọ na gigoṣọ́ vounvoun wiwló tọn he tin to ota agbàdo ojó tọn mẹ, yé he yè yí vẹnhàn do wle lẹ tọn. Doayi e go, OKLUNỌ tindo mẹgángán po huhlọnnọ po, ehe taidi jẹhọn sinsinyẹn, . . . e na yí alọ do sisẹ́ zìndo aigba ji. Jẹgbakun sakla tọn, ahànnumunọ Eflaimi tọn, yè na zín in dai to afọ glọ.”—Isaia 28:1-3.
4 Eflaimi, he diyin hugan to whẹndo ao agewaji tọn lẹ mẹ, ko wá nọtena ahọluduta Islaeli tọn blebu. Tatọ-tònọ etọn, Samalia, tindo nọtẹn whanpẹnọ he dọnmẹdogo de to “ota agbàdo ojó tọn mẹ.” Nukọntọ Eflaimi tọn lẹ nọ yigo gando “jẹgbakun sakla tọn” yetọn go heyin mẹdekannujẹ sọn gandudu kúnkàn Davidi tọn to Jelusalẹm glọ. Ṣigba “ahànnumunọ” he to sàmù to gbigbọ-liho wẹ yé yin, na alẹnu gbekọndopọ tọn yetọn hẹ Silia sọta Juda wutu. Nuhe yé yiwanna lẹpo wẹ na yin zínzín do odò to afọ mẹgbeyantọ lẹ tọn glọ to madẹnmẹ.—Yijlẹdo Isaia 29:9 go.
5. Ninọmẹ owùnọ tẹ mẹ wẹ Islaeli tin te, ṣigba todido tẹwẹ Isaia zedonukọnna yé?
5 Eflaimi ma doayi ninọmẹ owùnọ etọn go gba. Isaia zindonukọn dọmọ: “Whanpẹ gigo tọn he tin to ota agbàdo ojó tọn mẹ na zun vounvoun he wló, di sinsẹ́n he yawu jẹnukọnna alúnlùn; ehe whenuena ewọ he to pinpọ́n mọ, whenuena e tin to alọ etọn mẹ, e ze e mì.” (Isaia 28:4) Eflaimi na jai jẹ alọ Assilia tọn mẹ, taidi núdùdù vivi nùdo dopo he na yin zize mì poun de. To whelọnu lo, be todido matin wẹ ya? Eyọ́n, dile whẹho lọ nọ saba yin do, todido nọ bọdo dọdai whẹdida Isaia tọn lẹ go. Eyin akọta lọ tlẹ jai, nugbonọ lẹ na luntọ́n, po alọgọ Jehovah tọn po. “OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn na yin jẹgbakun gigo tọn de, podọ jẹgbakun whanpẹ tọn de hlan pipotọ omẹ etọn lẹ tọn, podọ gbigbọ whẹdida tọn de hlan ewọ he sinai to whẹdida mẹ, podọ huhlọn hlan yé he yàn awhàn do godo jẹ dòkọ́ ji lẹ.”—Isaia 28:5, 6.
‘Yé Ko Buali’
6. Whetẹnu wẹ Islaeli yin vivasudo, ṣigba naegbọn Juda ma dona jaya?
6 Azán nulẹnjo tọn wá na Samalia to owhe 740 J.W.M. mẹ, to whenuena Assilianu lẹ và aigba lọ sudo mlẹnmlẹn bọ ahọluduta agewaji tọn lọ busẹ sọn aimẹ taidi akọta he tin to edekannu de. Etẹwẹ dogbọn Juda dali? Assilia na yangbé aigba etọn tọn, bọ Babilọni na và tòdaho tatọ-tònọ etọn sudo to godo mẹ. Ṣigba to gbẹ̀whenu Isaia tọn, tẹmpli po yẹwhenọduta Juda tọn po na pò to aimẹ podọ yẹwhegán etọn lẹ na zindonukọn nado to dọdai dọ. Be Juda dona jaya na vasudo he ja kọmẹnu agewaji tọn etọn ji wẹ ya? Paali! Jehovah na hẹn Juda po nukọntọ etọn lẹ lọsu po nado dogbè na tolivivẹ po yise matindo yetọn po.
7. Aliho tẹ mẹ wẹ nukọntọ Juda tọn lẹ nùahànmú te, podọ po kọdetọn tẹlẹ po?
7 To anadidena wẹndomẹ etọn hlan Juda mẹ, Isaia zindonukọn dọmọ: “Ṣigba yé lọsu ko buali ga gbọn vẹnhàn dali, podọ gbọn ahàn sinsinyẹn dali, yé ko danbú sọn aliho; yẹwhenọ po yẹwhegán po ko buali gbọn ahàn sinsinyẹn dali, yè ze yé mì gbọn vẹnhàn dali, yé zun danpetọ gbọn ahàn sinsinyẹn dali, yé sọ buali to numimọ mẹ, yé klẹnafọ to whẹdida mẹ. Na tafo lẹpo wẹ gọ́ na oslú po nuwánwán po, sọmọ bọ ofi wiwe de ma tin.” (Isaia 28:7, 8) Lehe e hiọawu do sọ! Nado nùahànmú to owhé Jiwheyẹwhe tọn gbè yin nuhe ylan taun. Ṣigba yẹwhenọ po yẹwhegán helẹ po nùahànmú to gbigbọ-liho—yèdọ jidide zẹjlẹgo to alẹnu gbekọndopọ gbẹtọ tọn lẹ mẹ hẹn ayiha yetọn lẹ dózin. Yé ko klọ yedelẹ to linlẹn mẹ dọ afọdide yetọn wẹ yin dehe yọnhugan, vlavo to yiyise mẹ dọ yé ko tindo tito alọgọ tọn de vlavo eyin hihọ́-basinamẹ Jehovah tọn sọawuhia ma nado pé. To ninọmẹ samumu gbigbọmẹ tọn yetọn mẹ, sinsẹ̀ngán helẹ ko dọ hogbe atẹṣiṣi, po mawé tọn lẹ po jẹgbonu he do yise nujọnu tọn matindo yetọn to opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ hia.
8. Etẹwẹ yin gbeyiyi lọ hlan wẹndomẹ Isaia tọn?
8 Nawẹ nukọntọ Juda tọn lẹ yinuwa gando avase Jehovah tọn go gbọn? Yé vlẹ Isaia kò, bo sawhẹdokọna ẹn dọ e to hodọ na yé taidi dọ ovivu lẹ wẹ yé yin nkọ: “Mẹnu wẹ ewọ na plọn nuyọnẹn? Mẹnu wẹ ewọ na hẹn tunwun oplọn? Yé he yè desọn yìnnọ́nu, bọ yè dọ̀n sọn anọ́nu. Na osẹ́n do osẹ́n ji, osẹ́n do osẹ́n ji, okàn do okàn ji, okàn do okàn ji; pẹvide to ofi, pẹvide to odọ́n.” (Isaia 28:9, 10) Lehe hodidọ Isaia tọn lẹ taidi dọvọdọ po onú yọyọ po na yé do sọ! E to dọvọdọ dọ janwẹ, dọmọ: ‘Ehe wẹ gbedide Jehovah tọn! Ehe wẹ gbedide Jehovah tọn! Ehe wẹ nujinọtedo Jehovah tọn! Ehe wẹ nujinọtedo Jehovah tọn!’a Ṣigba Jehovah na “dọho” hlan tòmẹnu Juda tọn lẹ gbọn nuyiwa dali to madẹnmẹ. E na do awhànpa Babilọni tọn lẹ hlan sọta yé—yèdọ akọ̀-masègbè nujọnu tọn lẹ. Awhànfuntọ enẹlẹ na taun tọn na hẹn “osẹ́n do osẹ́n ji” Jehovah tọn di, bọ Juda na jai.—Hia Isaia 28:11-13.
Ahànnumunọ Gbigbọmẹ Tọn lẹ to Egbehe
9, 10. Whetẹnu podọ nawẹ ohó Isaia tọn lẹ ko tindo zẹẹmẹ na whẹndo godo mẹ tọn lẹ gbọn?
9 Be Islaeli po Juda hohowhenu tọn po kẹdẹ ji wẹ dọdai Isaia tọn lẹ mọ hẹndi do ya? Lala! Jesu po Paulu po yihodọ sọn ohó etọn lẹ mẹ bo yí yé zan na akọta azán yetọn gbè tọn lẹ. (Isaia 29:10, 13; Matiu 15:8, 9; Lomunu lẹ 11:8) To egbehe ga, ninọmẹ de ko fọndote he taidi azán Isaia gbè tọn.
10 To ojlẹ ehe mẹ, sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ wẹ ze jide yetọn do tonudidọ mẹ. Yé mùsà lùgọ̀-lùgọ̀, taidi ahànnumunọ Islaeli po Juda po tọn lẹ, bo to didádo whẹho tonudidọ tọn lẹ mẹ, bosọ to ayajẹ na mẹhe yin yiylọdọ nukundeji aihọn ehe tọn lẹ nọ dín ayinamẹ to yé dè wutu. Yé nọ dọho mawé lẹ, kakati nado dọ nugbo wiwe ṣeke Biblu tọn. Nukun gbigbọmẹ tọn yetọn ko dózin, podọ yé ma yin alihiamẹtọ dagbe na gbẹtọvi lẹ gba.—Matiu 15:14.
11. Nawẹ nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ yinuwa gando wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go gbọn?
11 Nawẹ nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ yinuwa gbọn to whenuena Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dọ̀n ayidonugo yetọn wá todido nugbo dopo kẹdẹ lọ, heyin Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ji? Yé ma mọnukunnujẹemẹ. Na yewlẹ, e taidi dọ dọvọdọ he ma tindo zẹẹmẹ dọ wẹ Kunnudetọ lẹ te, taidi ovivu lẹ nkọtọn. Sinsẹ̀ngán lẹ nọ yí nukunpẹvi do pọ́n wẹnsagun helẹ bo nọ vlẹ yé kò. Kẹdẹdi Ju azán Jesu gbè tọn lẹ, yé ma jlo Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mọjanwẹ yé ma jlo dọ lẹngbọpa yetọn lẹ ni sè dogbọn dali etọn gba. (Matiu 23:13) Enẹwutu, yé yin hinhẹn nado yọnẹn dọ Jehovah ma na to hodọ to whepoponu gbọn wẹnsagun he ma nọ gbleawunamẹ etọn lẹ dali gba. Ojlẹ lọ ja bọ mẹhe ma litaina Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹ na yin ‘gbigbà bo na yin wẹnyanna bosọ yin wiwle,’ mọwẹ, yin vivasudo gbidigbidi.
“Alẹnu de hẹ Okú”
12. Etẹwẹ yin nuhe Juda ylọdọ “alẹnu de hẹ okú”?
12 Isaia zindonukọn po hogbe nulila tọn etọn po dọmọ: “Mìwlẹ ko dọmọ, Mí ko basi alẹnu de hẹ okú, mí ko magbe hẹ kútomẹ; whenuena obá gaa na gbọn e ji wayi, e ma to na jẹ mí dè; na mí ko yí lalo do basi fibẹtado mítọn, podọ to lalo glọ wẹ mí ko whlá míde do.” (Isaia 28:14, 15) Nukọntọ Juda tọn lẹ doawagun dọ alẹnu gbekọndopọ tonudidọ tọn yetọn lẹ na basi hihọ́na yé sọn ṣíṣí awhàn mẹ. Yé lẹndọ yé ko basi “alẹnu de hẹ okú” ma nado hù yé. Ṣigba fibẹtado he ma siso yetọn ma na basi hihọ́na yé gba. Lalo, yèdọ lalo pete wẹ alẹnu gbekọndopọ tọn yetọn lẹ yin. Mọdopolọ to egbehe, haṣinṣan pẹkipẹki Mẹylọhodotọklisti tọn hẹ nukọntọ aihọn mẹ tọn lẹ ma na basi hihọ́na ẹn to whenuena ojlẹ Jehovah tọn na wá na ẹn nado dogbè gba. Na nugbo tọn, e na sọawuhia nado yin vasudo na ẹn.—Osọhia 17:16, 17.
13. Mẹnu wẹ “awinyan he yè whlepọn” lọ yin, podọ nawẹ Mẹylọhodotọklisti ko gbẹ́ ẹ dai gbọn?
13 To whelọnu lo, fie wẹ sinsẹ̀ngán helẹ dona lẹhlan? Todin Isaia basi kandai opagbe Jehovah tọn dọmọ: “Yẹn ze awinyan dopo tùnte to Ziọni mẹ na odòdo, awinyan he yè whlepọn, awinyan he họakuẹ họ̀lọnglọnẹn tọn, odòdo gángán: mehe yise ma to na klẹnnu. Yẹn na yí whẹdida do okàn ji ga, dodo do ojlẹ ji: kẹnsu na zà fibẹtado lalo tọn sẹ̀, osin nasọ gọ́ ṣinyọ́n bẹtẹn ji.” (Isaia 28:16, 17) E ma dẹn he Isaia dọ ohó helẹ, Ahọlu Hẹzekia nugbonọ lọ yin zizedo ofin ji to Ziọni, bọ ahọluduta etọn yin whinwhlẹngán, e mayin gbọn alẹnu gbekọndopọ tọn hẹ akọta he lẹdo e pé lẹ dali wẹ gba, ṣigba gbọn didádemẹ Jehovah tọn dali. Ṣigba, ohó gbọdo helẹ mayin hinhẹndi do Hẹzekia go gba. Apọsteli Pita, to hoyidọ sọn ohó Isaia tọn lẹ mẹ, dohia dọ Jesu Klisti, yèdọ ovivi kúnkàn Hẹzekia tọn, wẹ yin “awinyan he yè whlepọn” lọ podọ mẹdepope he yí yise zan to Ewọ mẹ ma dona dibu gba. (1 Pita 2:6) Lehe e blawu do sọ dọ nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, he ylọ yedelẹ dọ Klistiani, ko wà nuhe Jesu gbẹ́ nado wà! Yé ko dín yindidi po huhlọn po to aihọn ehe mẹ kakati nado nọtepọn Jehovah nado hẹn Ahọluduta etọn wá to Jesu Klisti Ahọlu lọ glọ.—Matiu 4:8-10.
14. Whetẹnu wẹ ‘alẹnu Juda tọn hẹ Okú’ na lẹzun ovọ́?
14 To whenuena “obá gaa” awhànpa Babilọni tọn lẹ na jugbọn aigba lọ ji, Jehovah na de fibẹtado tohodidọ Juda tọn gbà dọ lalo wẹ e yin nugbonugbo. “Alẹnu mìtọn hẹ okú na lẹzun ovọ́,” wẹ Jehovah dọ. “Whenuena obá gaa na juwayi; whenẹnu wẹ ewọ na zín mì dai. Ojlẹ he mẹ e tọ́n te . . . nado sè linlin etọn ṣokẹdẹ na zun nuhà-nuhà.” (Isaia 28:18, 19) Mọwẹ, nuplọnmẹ titengbe de tin he sọgan yin pinplọn sọn nuhe jọ do mẹhe sọalọakọ́n nado to Jehovah sẹ̀n ṣigba bo ze jide yetọn do alẹnu gbekọndopọ tọn hẹ akọta lẹ mẹ go.
15. Nawẹ Isaia basi dohia dòjijẹ hihọ́ Juda tọn gbọn?
15 Lẹnnupọndo ninọmẹ he mẹ nukọntọ Juda tọn helẹ mọ yedelẹ te todin lọ ji. “Adọ́zan whète hú ehe gbẹtọ sọgan dlẹn ede do e ji: avọ̀ ṣinṣinyọ́n sọ whè hú ehe e sọgan yí hizi do ede.” (Isaia 28:20) E taidi dọ yé na mlọnai nado gbọjẹ, ṣigba e gló yé. Vlavo afọ yetọn lẹ tọ́n jẹgbonu biọ avìvọ nù kavi yé dlẹn afọ yetọn lẹ bọ avọ̀ ṣinṣinyọ́n lọ whète hugan nado hizi do yé bo hlá yozò. Ninọmẹ ayimajai tọn de wẹ ehe yin to azán Isaia tọn gbè. Podọ ninọmẹ dopolọ wẹ tin to egbehe na mẹdepope he ze jide etọn do fibẹtado lalo Mẹylọhodotọklisti tọn mẹ. Lehe e hiọawu do sọ dọ taidi kọdetọn mahẹ tintindo yetọn to tonudidọ mẹ wutu, sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn delẹ ko mọ yedelẹ to mahẹ tindo to danuwiwa mọnkọtọn lẹ taidi akọ̀ zizasẹ̀ po akọ̀ vivasudo po mẹ!
‘Azọ́n Jiawu’ Jehovah Tọn
16. Etẹwẹ ‘azọ́n jiawu’ Jehovah tọn yin, podọ naegbọn azọ́n ehe do yin onú jiawu?
16 Kọdetọn ninọmẹ lẹ tọn na gbọnvo mlẹnmlẹn na nuhe sinsẹ̀ngán Juda tọn lẹ to nukundo. Jehovah na wà onú jiawu de hlan omẹ Juda tọn he nùahànmu to gbigbọmẹ lẹ. “OKLUNỌ na fọ́n di osó [Pelazimi] tọn hunkọ, e nasọ gblehomẹ di agbàdo [Gibeọni] tọn hunkọ, na e nido wà azọ́n etọn, azọ́n jiawu etọn.” (Isaia 28:21) To azán Ahọlu Davidi tọn lẹ gbè, Jehovah hẹn omẹ etọn lẹ nado gbawhàn ayidego tọn lẹ do Filistini lẹ ji to Osó Pelazimi tọn ji podọ to agbàdo danfafa Gibeọni tọn mẹ. (1 Otannugbo lẹ 14:10-16) To azán Jọṣua tọn lẹ gbè, e tlẹ hẹn owhè nado ṣite whii do Gibeọni ji na awhàngbigba Islaeli tọn do Amọlinu lẹ ji nido yin tadona. (Jọṣua 10:8-14) Onú paṣamẹ tlala de wẹ enẹ yin! Todin Jehovah na hoavùn whladopo dogọ ṣigba to ojlẹ ehe mẹ hẹ mẹhe ylọ yede dọ omẹ etọn lẹ. Be onú jiawu kavi onú yọyọ de wẹ e na yin ya? E ma yinmọ gba to pọndohlan mẹ na nugbo lọ dọ Jelusalẹm yin ahọ́nkan sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn podọ tòdaho ahọlu dide Jehovah tọn. Kakajẹ din, ahọlu-whé Davidi tọn to Jelusalẹm ma ko yin didesẹ pọ́n gbede gba. Etomọṣo, Jehovah na hẹn ‘azọ́n jiawu’ etọn di dandan.—Yijlẹdo Habbakuk 1:5-7 go.
17. Nugandomẹgo tẹwẹ afùdide na tindo do hẹndi dọdai Isaia tọn ji?
17 Enẹwutu, Isaia na avase dọmọ: “Mì sọ yin mẹvlẹtọ blo, na yè nikaa hẹn ogàn mìtọn sinyẹn: na yẹn ko sè gbigble sọn OKLUNỌ Jiwheyẹwhe awhànpa lẹ tọn dè, yèdọ gbemima do [aigba] lẹpo ji.” (Isaia 28:22) Dile etlẹ yindọ nukọntọ lọ lẹ deafù do e, nugbo wẹ wẹndomẹ Isaia tọn yin. Jehovah dè wẹ e sè e sọn, yèdọ omẹ lọ he nukọntọ enẹlẹ ko tin to haṣinṣan alẹnu tọn mẹ hẹ. Mọdopolọ to egbehe, sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ nọ deafù to whenuena yé sè dogbọn ‘azọ́n jiawu’ Jehovah tọn dali. Yé tlẹ nọ yí adi do dawhá domẹji. Ṣigba nugbo wẹ wẹndomẹ he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to lilá lọ yin. Biblu mẹ wẹ e yin mimọ te, yèdọ owe he sinsẹ̀ngán enẹlẹ sọalọakọ́n nado nọtena.
18. Nawẹ Isaia basi dohia jlẹkaji-ninọ Jehovah tọn to mẹplọnlọ-didomẹgo mẹ gbọn?
18 Na nuhe dù omẹ ahunjijlọnọ he ma hodo nukọntọ enẹlẹ, Jehovah na jla linlẹn yetọn do bo na gọ̀ yé wá nukundagbe etọn mẹ. (Hia Isaia 28:23-29.) Kẹdẹdile glesi de nọ yí aliho sọwhiwhe tọn lẹ zan nado flé jinukun he madogán de, taidi kumini do, mọwẹ Jehovah nọ diọ mẹplọnlọ-domẹgo etọn sọgbe hẹ mẹdopodopo po ninọmẹ lẹ po. E ma nọ ylanhùn kavi gbidikọnamẹ pọ́n gbede ṣigba e nọ yinuwa to pọndohlan mẹ nado basi vọjlado na ylanwatọ lọ. Mọwẹ, eyin mẹdopodopo kẹalọyi tudohomẹnamẹ Jehovah tọn, e na tindo todido. Mọdopolọ to egbehe, dile vasudo Mẹylọhodotọklisti pete tọn ma sọgan yin didiọ, mẹdepope he litai na Ahọluduta Jehovah tọn sọgan dapana whẹdida sinsinyẹn he ja lọ.
Dindọ̀n Hlan Jelusalẹm!
19. To aliho tẹ mẹ wẹ Jelusalẹm na lẹzun “agbà miyọ́n tọn” de te, bọ whetẹnu podọ nawẹ ehe jọ gbọn?
19 Nalete, etẹ go wẹ Jehovah to hodọ gando todin? “Dindọ̀n hlan Aliẹli, na Aliẹli, otò he mẹ Davidi nọ nọ̀! Mì de owhe dogọ owhe; gbọ yé ni hù ogbọ́ do sanvọ́. Ṣigba yẹn na bianukunna Aliẹli, awubla po nùbibla po na tin: e nasọ [lẹzun agbà miyọ́n Jiwheyẹwhe tọn, NW].” (Isaia 29:1, 2) “Aliẹli” sọgan zẹẹmẹdo “Agbà Miyọ́n Jiwheyẹwhe tọn,” podọ kunnudenu dohia dọ Jelusalẹm wẹ e to alọdlẹndo tofi. Finẹ wẹ tẹmpli lọ po agbà avọ́sinsan etọn tọn po tin te. Ju lẹ nọ hodo aṣa hùnwhẹ bibasi tọn po avọ́sinsan tọn po to finẹ, ṣigba homẹ Jehovah tọn ma hùn do sinsẹ̀n-bibasi yetọn go gba. (Hosea 6:6) Kakatimọ, e degbe dọ tòdaho lọ lọsu na lẹzun “agbà miyọ́n tọn” de to linlẹn he gbọnvo de mẹ. Taidi agbà de, ohùn na sà gbọn e ji bọ miyọ́n nasọ dù i. Jehovah tlẹ basi zẹẹmẹ lehe ehe na jọ do tọn dọmọ: “Yẹn na dosla lẹdo we, bo nasọ kùn dòkọ́ do dọ̀nji na we, yẹn na do dòkọ́ he yiaga do dọ̀nji na we. Yè na zín we dai, hiẹ nasọ dọho jẹgbonu sọn aigba, ohó towe na yì olí mẹ sọn kọ́gudu mẹ.” (Isaia 29:3, 4) Ehe mọ hẹndi yí gando Juda po Jelusalẹm po go to 607 J.W.M. to whenuena awhànpa Babilọni tọn lẹ dosla lẹdo e bo và tòdaho lọ sudo bosọ mẹ̀n tẹmpli lọ. Jelusalẹm yin zínzín do odò taidi kọ́gudu he ji e yin gbigbá do.
20. Etẹwẹ na jọ do kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go to godo mẹ?
20 Jẹnukọnna ojlẹ nugbajẹmẹji tọn enẹ, sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ Juda nọ tindo ahọlu de he setonuna Osẹ́n Jehovah tọn. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Jehovah nọ hoavùn na omẹ etọn lẹ. Eyin kẹntọ lẹ tlẹ gọ́ aigba lọ ji, yé na taidi “afínfín mimlẹ́n” po “núyọ” tata po. To ojlẹ sisọ etọn mẹ, Jehovah yí osò, aigba whinwhàn po ogbè daho po, oyú po jẹhọn po, po ozò mẹsúdo tọn po” do vúnvún yé pé.—Isaia 29:5, 6.
21. Basi zẹẹmẹ oló he tin to Isaia 29:7, 8 mẹ tọn.
21 Awhànfuntọ kanylantọ lẹ sọgan ko tin to jejeji nado và Jelusalẹm sudo bo hẹn yedelẹ zun adọkunnọ po ogblànnu awhàn tọn lẹ po. Ṣigba odlọ kléwhète tọn tata kú wẹ yé te! Taidi dawe huvẹtọnọ de he kúdlọ dọ emi to agọ́ wà bo fọ́n sọn amlọn mẹ to enẹgodo po huvẹ po dile e te dai, kẹntọ Juda tọn lẹ ma na duvivi agọ́ he yé to nukundo po jeje po tọn gba. (Hia Isaia 29:7, 8.) Gbadopọnna nuhe jọ do awhànpa Assilia tọn go to Sẹnnakelibi glọ to whenuena e dobuna Jelusalẹm to azán Ahọlu Hẹzekia nugbonọ lọ tọn gbè. (Isaia, weta 36 po 37 po) To ozán dopo mẹ, matin alọ gbẹtọ tọn zizedaga, awhànpa huhlọnnọ Assilianu lẹ tọn he dobunamẹ lọ yin kọlẹna—yèdọ 185 000 to awhànfuntọ adọgbotọ etọn lẹ mẹ wẹ kú! Whladopo dogọ odlọ awhàngbigba tọn na yin hinhẹn jẹflumẹ to whenuena awhànpa huhlọnnọ Gọgi Magọgi tọn lẹ na fọ́n awhàn sọta omẹ Jehovah tọn lẹ to sọgodo madẹnmẹ tọn mẹ.—Ezekiẹli 38:10-12; 39:6, 7.
22. Nawẹ ahànnumu gbigbọmẹ Juda tọn yinuwado e ji gbọn?
22 To ojlẹ he mẹ Isaia dọ adà dọdai etọn ehe tọn jẹgbonu, nukọntọ Juda tọn lẹ ma tindo yise taidi Hẹzekia tọn nkọ gba. Yé ko tlọ́ yedelẹ biọ ahànnumu gbigbọmẹ tọn mẹ gbọn alẹnu gbekọndopọ tọn yetọn hẹ akọta jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ dali. “Mì hẹn mìde do ote abọẹ, na awú ni ji mì, mì dawhá daga, mì dawhá: yé nùahànmú, ṣigba e mayin gbọn ahàn dali gba: yé to ahlida, ṣigba e mayin gbọn ahàn sinsinyẹn dali gba.” (Isaia 29:9) Na ahànnumu to gbigbọ-liho wutu, nukọntọ ehelẹ ma penugo nado tunwun nujọnu-yinyin numimọ heyin nina yẹwhegán nugbonọ Jehovah tọn lọ go gba. Isaia dọmọ: “OKLUNỌ kọ̀n gbigbọ amlọn yìkànmẹ tọn do mì ji, bo sú nukun mìtọn: yẹwhegán lẹ, po ogán mìtọn lẹ po, po numọtọ mìtọn lẹ po wẹ e súnukunna. Numimọ lẹpo sọ taidi ohó owe de tọn he yè tlẹ́, he yè yí na omẹ zinzintọ de, dọmọ, yẹn vẹ̀ we, hia ehe; e sọ dọmọ, Yẹn ma sọgan; na yè tlẹ́ ẹ. Yè sọ yí owe lọ na ewọ he ma zìn de, dọmọ, yẹn vẹ̀ we, hia ehe; e sọ dọmọ, yẹn ma yọ́n owe gba.”—Isaia 29:10-12.
23. Naegbọn Jehovah na hẹn Juda nado dogbè, podọ nawẹ e na wà enẹ gbọn?
23 Sinsẹ̀ngán Juda tọn lẹ ylọ yedelẹ dọ nuyọnẹntọ to gbigbọ-liho, ṣigba yé ko jo Jehovah do. Yé nọ plọnmẹ linlẹn gigẹdẹ dagbe po oylan po yede titi tọn lẹ, bo nọ suwhẹna nuwiwa yise-matindo po walọ mawé tọn yetọn po podọ na anadidena gbẹtọ lẹ biọ homẹgble Jiwheyẹwhe tọn mẹ yetọn. Gbọn ‘onú jiawu’—yèdọ ‘azọ́n jiawu’ etọn gblamẹ—Jehovah na hẹn yé nado dogbè na yẹnuwiwa yetọn. E dọmọ: “Omẹ helẹ yí onù yetọn do sẹpọ mi, bosọ to nuflo yetọn yí do to gbégbòna mi, ṣigba bọ ayiha yetọn dẹn do mi, bọ yé sọ dibuna mi gbọn alẹnuhó gbẹtọ tọn he yè plọn yé dali. Enẹwutu doayi e go, yẹn to azọ́n jiawu wà zọnmii to ṣẹnṣẹn omẹ helẹ tọn, yèdọ azọ́n jiawu po ohia po: na nuyọnẹn nuyọnẹntọ yetọn lẹ tọn na dọ̀n, wuntunnugo zinzintọ yetọn lẹ tọn nasọ bẹ̀.” (Isaia 29:13, 14) Nuhe Juda ylọdọ nuyọnẹn po nukunnumọjẹnumẹ po na dọ̀n to whenuena Jehovah na deanana onú lẹ na tito sinsẹ̀n atẹṣiṣi blebu Juda tọn nido yin kúnsúdona gbọn Huhlọn Aihọn Babilọni tọn dali. Onú dopolọ wẹ jọ to owhe kanweko tintan whenu to godo he nukọntọ Ju lẹ tọn he ylọ yede dọ nuyọnẹntọ lẹ hẹn akọta lọ buali. Onú dopolọ wẹ na jọ to azán mítọn gbè do Mẹylọhodotọklisti go.—Matiu 15:8, 9; Lomunu lẹ 11:8.
24. Nawẹ omẹ Juda tọn lẹ do obu jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn matindo yetọn hia gbọn?
24 Ṣigba, todin, nukọntọ saklanọ Juda tọn lẹ yise dọ emi yin zinzintọ sọmọ nado họngán sọn yasanamẹ sinsẹ̀n-bibasi nugbo hinhẹnflu tọn yetọn mẹ. Be yé sọgan ya? Isaia tlẹ́n nukunmẹ ṣinyọ́nnu yetọn sẹ̀, bo do yé hia taidi mẹhe ma tindo obu nujọnu tọn na Jiwheyẹwhe bo gbọnmọ dali ma tindo nuyọnẹn nugbo tọn: “Dindọ̀n wẹ na yé he to dindin nado sọ́ linlẹn yetọn whlá gbidigbidi do OKLUNỌ, bọ azọ́n yetọn sọ tin to zinvlu mẹ, bọ yé sọ dọmọ, Mẹnu wẹ mọ mí? Mẹnu wẹ sọ yọ́n mí? Ṣo tasọdòna onú mítọn! Yè sọgan hia zẹ́ndotọ di okò: azọ́n na dọ mẹhe basi i tọn dọ, Ewọ ma basi mi gba? Be nuhe yè dó sọgan dọna mẹhe dó e dọ, Ewọ ma yọnnuin?” (Isaia 29:15, 16; yijlẹdo Psalm 111:10 go.) Mahopọnna lehe yé sọgan lẹndọ yé whlá yedelẹ do, yé tin “to omẹ́ bosọ hùndonuvo” to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ.—Heblu lẹ 4:13.
“Tókunọ lẹ Na Sè”
25. To linlẹn tẹ mẹ wẹ “tókunọ lẹ” na sènú te?
25 Etomọṣo, whlẹngán tin na dopodopo mẹhe yí yise zan lẹ tọn. (Hia Isaia 29:17-24; yijlẹdo Luku 7:22 go.) “Tókunọ lẹ” na “sè ohó owe nẹ tọn,” yèdọ wẹndomẹ lọ sọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Mọwẹ, ehe ma yin azọ̀nhẹngbọ tókúkú agbasalan tọn de gba. Azọ̀nhẹngbọ gbigbọmẹ tọn de wẹ. Whladopo dogọ Isaia dlẹnalọdo zizedai Ahọluduta Mẹssia tọn po hinhẹngọwa sinsẹ̀n-bibasi nugbo tọn po to aigba ji gbọn gandudu Mẹssia tọn dali. Ehe ko jọ to ojlẹ mítọn mẹ, bọ livi susu ahunjijlọnọ lẹ tọn ze yedelẹ jo nado yin linlẹn vọjladona gbọn Jehovah dali bosọ to pinplọn nado pà ẹ. Hẹndi awuvivinamẹ tọn nankọ die! To madẹnmẹ, azán lọ na wá to whenuena mẹlẹpo, yèdọ nutogbẹ̀ lẹpo, na pà Jehovah bo klán oyín etọn do wiwe.—Psalm 150:6.
26. Nuflinmẹ gbigbọmẹ tọn tẹlẹ wẹ “tókunọ lẹ” nọ sè to egbehe?
26 Etẹwẹ “tókunọ” mọnkọtọn he sè Ohó Jiwheyẹwhe tọn to egbehe lẹ nọ plọn? Dọ Klistiani lẹpo, titengbe mẹhe agun lọ nọ pọnhlan taidi apajlẹ lẹ, dona dapana ‘yinyin hinhẹn buali gbọn ahàn sinsinyẹn dali’ mlẹnmlẹn. (Isaia 28:7) Humọ, agbọ́ ma dona pé mí na nuflinmẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sisè gbede, ehe nọ gọalọna mí nado tindo pọndohlan gbigbọmẹ tọn gando onú lẹpo go. Dile Klistiani lẹ nọ litai to aliho he sọgbe mẹ na aṣẹpipa gandudu tọn lẹ bo nọ pọ́n yé dè na alọgọ delẹ, whlẹngán ma nọ wá sọn aihọn dè gba, ṣigba sọn Jehovah Jiwheyẹwhe dè. Mọdopolọ, mí ma dona wọnji pọ́n gbede dọ kẹdẹdi whẹdida Jelusalẹm atẹṣitọ lọ tọn, whẹdida Jiwheyẹwhe tọn do whẹndo ehe ji ma sọgan yin didapana gba. Mí sọgan zindonukọn po alọgọ Jehovah tọn po nado to avase etọn lá mahopọnna nukundiọsọmẹ, dile Isaia basi do.—Isaia 28:14, 22; Matiu 24:34; Lomunu lẹ 13:1-4.
27. Nuplọnmẹ tẹwẹ Klistiani lẹ sọgan plọn sọn dọdai Isaia tọn mẹ?
27 Mẹho lẹ po mẹjitọ lẹ po sọgan plọnnu sọn aliho he mẹ Jehovah nọ domẹplọnlọ mẹgo te mẹ, bo nọ dín to whepoponu nado gọ̀ ylanwatọ lọ wá nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn mẹ, e mayin nado sayana yé poun gba. (Isaia 28:26-29; yijlẹdo Jẹlemia 30:11 go.) Podọ mímẹpo, gọna jọja lẹ, yin nuflin gando lehe e yin nujọnu do sọ nado to Jehovah sẹ̀n sọn ahun mẹ wá go, e mayin gbọn mídelẹ didohia poun taidi Klistiani de nado sọgan hẹn homẹ gbẹtọ tọn hùn gba. (Isaia 29:13) Mí dona dohia dọ to vogbingbọnmẹ na tòmẹnu yise-matindotọ Juda tọn lẹ, míwlẹ tindo obu he sọgbe na Jehovah po sisi sisosiso po na ẹn. (Isaia 29:16) Humọ, mí dona dohia dọ mí jlo nado yí ayinamẹ bo plọnnu sọn Jehovah dè.—Isaia 29:24.
28. Nukun tẹwẹ devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ nọ yí do pọ́n nuyiwa mẹwhlẹngán tọn etọn lẹ?
28 Lehe e yin onú titengbe nado tindo yise po jide po to Jehovah mẹ podọ to aliho nuwiwa tọn etọn lẹ mẹ do sọ! (Yijlẹdo Psalm 146:3 go.) Yẹwheho wẹndomẹ avase tọn he mí to didọ na dọnú taidi aihundida na mẹsusu. Vasudo Mẹylọhodotọklisti tọn, yèdọ titobasinanu he sọalọakọ́n nado to Jiwheyẹwhe sẹ̀n lọ tọn yin onú yọyọ de, yèdọ onú jiawu de. Ṣigba Jehovah na basi wadotana ‘azọ́n jiawu’ etọn tọn. Ayihaawe depope ma tin gando enẹ go gba. Enẹwutu, gbọn azán godo tọn titonu ehe tọn gblamẹ, devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ze jide mlẹnmlẹn yetọn do Ahọluduta etọn mẹ podọ do Ahọlu dide etọn, Jesu Klisti mẹ. Yé yọnẹn dọ nuyiwa mẹwhlẹngantọ Jehovah tọn lẹ—heyin bibasi to pọmẹ hẹ ‘azọ́n jiawu’ etọn—na hẹn dona mavọmavọ lẹ wá na gbẹtọvi tonusetọ lẹpo.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a To Heblu dowhenu tọn mẹ, Isaia 28:10 yin hogbe dọvọdọ tọn de, taidi aihundida yọpọvu de tọn. Enẹwutu, wẹndomẹ Isaia tọn dọnú taidi dọvọdọ po hodidọ yọpọvu tọn de po hlan sinsẹ̀ngán lọ lẹ.
[Yẹdide to weda 289]
Mẹylọhodotọklisti ko ganjẹ alẹnu gbekọndopọ tọn hẹ gandutọ gbẹtọvi tọn lẹ go kakati nido yin Jiwheyẹwhe
[Yẹdide to weda 290]
Jehovah hẹn ‘azọ́n jiawu’ etọn di to whenuena e na dotẹnmẹ Babilọni nado và Jelusalẹm sudo
[Yẹdide to eda 298]
Mẹhe yin tókunọ to gbigbọ-liho dai lẹ sọgan “sè” Ohó Jiwheyẹwhe tọn