Weta Konukun-Ẹnẹ
Alọgọ de Matin sọn Aihọn Ehe Dè
1, 2. (a) Naegbọn tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ do dibu? (b) To pọndohlanmẹ na nuhe ja Jelusalẹm ji, kanbiọ tẹlẹ wẹ jẹ na kinkanse?
OBU jẹ tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ ji—podọ owhẹ̀ yetọn whẹ́n! Assilia, heyin ahọluigba huhlọnnọ hugan ojlẹ lọ mẹ tọn, ko gbawhàn do “tòdaho dòkọ́nọ Juda tọn lẹpo ji, bo yí yé.” Todin, awhànpa huhlọnnọ Assilia tọn to budona tòdaho tatọ-tẹnnọ Juda tọn. (2 Ahọlu lẹ 18:13, 17) Etẹwẹ Ahọlu Hẹzekia po tòmẹnu Jelusalẹm tọn he pò lẹ po na wà?
2 To whenuena e yindọ tòdaho devo he tin to aigba etọn ji lẹ ko jai, Hẹzekia yọnẹn dọ Jelusalẹm ma dohuhlọn sọmọ nado hoavùn hẹ awhànpa awhànfuntọ huhlọnnọ Assilia tọn gba. Humọ, Assilianu lẹ diyin taun na kanyinylan po danuwiwa po. Awhànpa akọta ehe tọn dobunamẹ sọmọ bọ kẹntọ yetọn delẹ ma tlẹ nọ hoavùn hẹ yé whẹpo do nọ jogbe gba! To pọndohlanmẹ na ninọmẹ nugbajẹmẹji Jelusalẹm tọn, fie wẹ tòmẹnu etọn lẹ sọgan lẹhlan na alọgọ? Be aliho depope tin nado họngán sọn alọ awhànpa Assilianu lẹ tọn mẹ ya? Podọ nawẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ biọ ninọmẹ mọnkọtọn mẹ gbọn? Nado na gblọndo kanbiọ helẹ tọn, mí dona pọ́n godo hlan bo pọ́n lehe Jehovah yinuwahẹ akọta he tin to alẹnu etọn mẹ lọ do to owhe he wayi lẹ mẹ.
Atẹṣiṣi to Islaeli
3, 4. (a) Whetẹnu podọ nawẹ akọta Islaeli tọn yin mimá do ahọluduta awe mẹ gbọn? (b) Dodonu ylankan tẹwẹ Jeloboami doai na ahọluduta whẹndo-ao agewaji tọn lọ?
3 Sọn ojlẹ he mẹ Islaeli ko tọ́nsọn Egipti kakajẹ okú Sọlọmọni visunnu Davidi tọn whenu—yèdọ ojlẹ owhe 500 tọn poun—whẹndo 12 Islaeli tọn lẹ tin to kọndopọmẹ taidi akọta dopo. To okú Sọlọmọni tọn godo, Jeloboami yin nukọntọ na whẹndo ao agewaji tọn lẹ to atẹṣiṣi mẹ sọta owhé Davidi tọn, podọ sọn whenẹnu sọyi akọta lọ yin mimá do ahọluduta awe mẹ. Ehe jọ to owhe 997 J.W.M.
4 Jeloboami wẹ yin ahọlu tintan ahọluduta agewaji Islaeli tọn, podọ e hẹn mẹjidugando etọn lẹ biọ aliho atẹṣiṣi tọn mẹ gbọn yíyí yẹwhenọduta he ma sọgbe de po tito sinsẹ̀n-bibasi hlan oyìnvu tọn po do diọtẹnna yẹwhenọduta Aalọn tọn po sinsẹ̀n-bibasi Jehovah tọn he sọgbe po dali. (1 Ahọlu lẹ 12:25-33) Ehe yin osunu de na Jehovah. (Jẹlemia 32:30, 35) Na whẹwhinwhẹ́n ehe po devo lẹ po wutu, e na dotẹnmẹ Assilia nado gbawhàn Islaeli tọn. (2 Ahọlu lẹ 15:29) Ahọlu Hosea tẹnpọn nado tọ́nsọn zẹ̀gẹ̀ Assilia tọn glọ gbọn awukọndopọ hẹ Egipti dali, ṣigba sébibla lọ gboawupo.—2 Ahọlu lẹ 17:4.
Islaeli Lẹhlan Fibẹtado Lalo Tọn De
5. Mẹnu dè wẹ Islaeli lẹhlan na alọgọ?
5 Jehovah jlo nado hẹn Islaelivi lẹ gọwá yedelẹ mẹ.a Enẹwutu e do yẹwhegán Isaia hlan po avase he bọdego helẹ po: “Dindọ̀n wẹ na yé he jẹte yì Egipti lẹ na alọgọna; bosọ dotudo osọ́ go, bosọ dotudo kẹkẹ go, na yé sù wutu; podọ do osọ́nọ lẹ go: na yé do huhlọn gbau wutu; ṣigba bọ yé ma pọ́n Omẹ Wiwe Islaeli tọn; yé ma sọ dín OKLUNỌ.” (Isaia 31:1) Lehe e blawu do sọ! Islaeli tindo jide daho to osọ́ lẹ podọ to awhàn-kẹkẹ lẹ mẹ hugan to Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ, Jehovah mẹ. To nulẹnpọn Islaeli tọn mẹ to agbasa-liho, osọ́ Egipti tọn lẹ sù bosọ yin huhlọnnọ. Na jide tọn Egipti na yin alẹnu gbekọndopọ tọn tangan de sọta awhànpa Assilianu lẹ tọn! Ṣigba, Islaelivi lẹ na mọ to madẹnmẹ dọ ovọ́ wẹ alẹnu gbekọndopọ tọn yetọn hẹ Egipti yin.
6. Naegbọn lilẹhlan Egipti dè Islaeli tọn do yise matindo mlẹnmlẹn to Jehovah mẹ hia?
6 Gbọn alẹnu Osẹ́n tọn lọ gblamẹ, tòmẹnu Islaeli po Juda po tọn lẹ tin to kanṣiṣa klandowiwe tọn de mẹ hẹ Jehovah. (Eksọdusi 24:3-8; 1 Otannugbo lẹ 16:15-17) Gbọn lilẹhlan Egipti na alọgọ dali, Islaeli do yise-matindo to Jehovah mẹ hia po sisi-matindo na osẹ́n lẹ heyin apadewhe alẹnu wiwe enẹ tọn po. Etẹwutu? Na hogbe alẹnu lọ tọn lẹ bẹ opagbe Jehovah tọn hẹn nado basi hihọ́na omẹ etọn lẹ eyin yé basi mẹdezejo mlẹnmlẹn hlan ẹn. (Levitiku 26:3-8) Dile opagbe lọ dọ do, Jehovah ko sọawuhia pludopludo nado yin “figángán yetọn to nukunbibia whenu.” (Psalm 37:39; 2 Otannugbo lẹ 14:2, 9-12; 17:3-5, 10) Humọ, gbọn Mose, heyin whẹgbọtọ alẹnu Osẹ́n tọn lọ dali, Jehovah dọna ahọlu sọgodo Islaeli tọn lẹ ma nado hẹn osọ́ lẹ sudeji na yedelẹ. (Deutelonomi 17:16) Tonusisena osẹ́ndoai ehe na dohia dọ ahọlu helẹ ganjẹ “Omẹ Wiwe Islaeli tọn” go na hihọ́. E blawu dọ, gandutọ Islaeli tọn lẹ ma tindo yise mọnkọtọn gba.
7. Etẹwẹ Klistiani lẹ to egbehe sọgan plọn sọn yise matindo Islaeli tọn mẹ?
7 Ehe yin nuplọnmẹ de na Klistiani lẹ to egbehe. Islaeli ganjẹ alọgọ yinukundomọ go sọn Egipti kakati nido yin alọgọ huhlọnnọ he klo hugan lọ he Jehovah nọ namẹ. Mọdopolọ to egbehe, Klistiani lẹ sọgan yin whiwhlepọn nado ze jide yetọn do asisa hihọ́ agbasanu lẹ tọn mẹ—yèdọ to kandai akuẹsẹdotẹn tọn, otẹn aihọn tọn, kanṣiṣa aihọn tọn lẹ mẹ—hugan to Jehovah mẹ. Nugbo wẹ dọ, Klistiani tatọ whẹndo tọn lẹ nọ ylọ azọngban yetọn dọ nujọnu nado wleawuna whẹndo yetọn to agbasa-liho. (1 Timoti 5:8) Ṣigba yé ma nọ ze jide yetọn do agbasanu lẹ mẹ gba. Podọ yé nọ họ́ yedelẹ sọta ‘wunmẹ nukunkẹn lẹpo tọn.’ (Luku 12:13-21) “Atọ̀họ̀ he yiaga to nukunbibia whenu” dopo akàn lọ wẹ Jehovah Jiwheyẹwhe.—Psalm 9:9; 54:7.
8, 9. (a) Dile etlẹ sọawuhia dọ afọdide Islaeli tọn sọgbe, etẹwẹ kọdetọn lọ na yin, podọ etẹwutu? (b) Vogbingbọn tẹwẹ tin to opagbe gbẹtọvi tọn lẹ po opagbe Jehovah tọn lẹ po ṣẹnṣẹn?
8 Enẹwutu, Isaia vlẹ nukọntọ Islaeli tọn he wleawuna gbekọndopọ hẹ Egipti lẹ kò, dọmọ: “Ewọ yọnnuin ga [bo hẹn nugbajẹmẹji wá, NW], bo ma lẹ́ ohó etọn do godo; e sọ fọ́n do owhé mẹylankan lẹ tọn ji, podọ do alọgọna yé he to azọ́n ylankan wà lẹ tọn ji.” (Isaia 31:2) Nukọntọ Islaeli tọn lẹ sọgan lẹndọ yé yọnnuin. Ṣigba be e mayin Mẹdatọ wẹkẹ lọ tọn wẹ yọnnuin hugan ya? Sébibla Islaeli tọn nado dín alọgọ sọn Egipti sọgan sọawuhia taidi nuhe sọgbe. Ṣigba, awuwiwlena alẹnu gbekọndopọ tonudidọ tọn mọnkọtọn yin ayọdide gbigbọmẹ tọn to nukun Jehovah tọn mẹ. (Ezekiẹli 23:1-10) Taidi kọdetọn de, Isaia dọ dọ Jehovah na “hẹn nugbajẹmẹji wá.”
9 E yin yinyọnẹn lẹdope dọ opagbe gbẹtọvi tọn lẹ ma sọgan yin jide-dego gba, podọ jide ma tin na hihọ́-basinamẹ gbẹtọvi tọn gba. To alọ devo mẹ, Jehovah ma tindo nuhudo nado ‘ze ohó etọn lẹ mì gba.’ E na wà nuhe e ko dopagbe etọn lẹ dandan. Ohó etọn ma nọ lẹkọwa e dè matin hẹndi gba.—Isaia 55:10, 11; 14:24.
10. Etẹwẹ na jọ do Egipti po Islaeli po awe lẹ go?
10 Be Egiptinu lẹ na sọawuhia nado yin hihọ́ dejidego de na Islaeli ya? Lala. Isaia dọna Islaeli dọmọ: “Gbẹtọ wẹ Egiptinu lẹ, yé ma yin Jiwheyẹwhe gba; olàn wẹ osọ́ yetọn lẹ, yé ma yin gbigbọ. Whenuena OKLUNỌ na dlẹnalọ etọn jẹgbonu, mẹhe to alọgọnamẹ lẹ na dahli, ewọ he yè sọ to alọgọna na họ́jai, yé omẹ pó nasọ dọ̀n dopọ.” (Isaia 31:3) Alọgọtọ lọ (Egipti) po mẹhe yè to alọgọna lọ (Islaeli) po na dahli, họ́jai, bo na yin vivasudo to whenuena Jehovah na dlẹnalọ etọn lẹ jẹgbonu nado hẹn whẹdida ṣẹ gbọn Assilia yiyizan dali.
Aijijẹ Samalia Tọn
11. Kandai ylando tọn tẹwẹ Islaeli tindo, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ to godo mẹ?
11 To lẹblanu etọn mẹ Jehovah do yẹwhegán lẹ hlan pludopludo nado na tuli Islaeli nado lẹnvọjọ bo lẹkọwa sinsẹ̀n-bibasi wiwe ṣeke kọ̀n. (2 Ahọlu lẹ 17:13) Mahopọnna ehe, Islaeli yidogọna ylando sinsẹ̀n-bibasi hlan oyìnvu tọn etọn gbọn mahẹ tintindo to dọṣẹdidọ mẹ dali, gọna sinsẹ̀n-bibasi mawé Baali tọn, po yizan opò wiwe lẹ tọn po to pọmẹ po ofi yiaga lẹ po. Islaelivi lẹ tlẹ “nọ hẹn visunnu yetọn lẹ po viyọnnu yetọn lẹ po nado nọ gbọn miyọ́n mẹ,” bo nọ yí sinsẹ́n agbasalan yetọn titi lẹ zan nado sanvọ́ hlan yẹwhe aovi tọn lẹ. (2 Ahọlu lẹ 17:14-17; Psalm 106:36-39; Amọsi 2:8) Nado hẹnalọdotena kanyinylan Islaeli tọn, Jehovah degbe dọmọ: “Yè [na] sán Samalia sẹ̀ po ahọlu etọn po, di futúfutú to osin ta.” (Hosea 10:1, 7) To 742 J.W.M., awhànpa Assilianu lẹ tọn tọ́n-awhàn Samalia, tatọ-tònọ Islaeli tọn. To mẹgbeyinyan owhe-atọ̀n tọn godo, Samalia jai, podọ to 740 J.W.M., ahọluduta whẹndo-ao tọn lọ busẹ sọn aimẹ.
12. Azọ́n tẹwẹ Jehovah degbena to egbehe, podọ etẹwẹ na jọ do mẹhe gbẹ́ avase lọ dai lẹ go?
12 To azán mítọn gbè Jehovah ko degbena azọ́n yẹwhehodidọ lẹdo aihọn pé tọn de nado na avase “gbẹtọ lẹ to ofi popo dọ yé [dona] lẹnvọjọ.” (Owalọ lẹ 17:30; Matiu 24:14) Mẹhe gbẹ́ aliho whlẹngán Jiwheyẹwhe tọn dai lẹ na tin taidi “futúfutú” de, heyin vivasudo taidi akọta atẹṣitọ Islaeli tọn. To alọ devo mẹ, mẹhe tindo todido to Jehovah mẹ lẹ “na dugu aigba tọn, bo nasọ nọ nọ̀ e mẹ kakadoi.” (Psalm 37:29) To whelọnu lo, lehe e yin nuyọnẹnnu nado dapana nuṣiwa he ahọluduta hohowhenu Islaeli tọn basi do sọ! Mì gbọ mí ni ze jide mítọn pete do Jehovah mẹ na whlẹngán.
Huhlọn Mẹwhlẹngan Tọn Jehovah Tọn
13, 14. Hogbe homẹmiọnnamẹ tọn tẹwẹ Jehovah tindo na Ziọni?
13 Kilomẹtlu vude poun wẹ Jelusalẹm, tatọ-tònọ Juda tọn yí do dẹn do dogbó hùwaji Islaeli tọn. Tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ yọ́n nuhe jọ do Samalia go ganji. Todin kẹntọ budonamẹtọ dopolọ he hẹn vasudo wá na hatọ yetọn agewaji tọn lọ wẹ sọ to budona yé. Be yé na plọnnu sọn nuhe jọ do Samalia go mẹ ya?
14 Hogbe Isaia tọn he bọdego lẹ miọnhomẹna mẹhe nọ nọ̀ Jelusalẹm lẹ. E hẹn yé deji dọ Jehovah gbẹ́ yiwanna mẹhe tin to alẹnu etọn mẹ lẹ, dọmọ: “Le wẹ OKLUNỌ dọ hlan mi, dọmọ, Dile kinnikinni po kinnikinni ovu po nọ to lìlì do nuyànwẹnna ji, whenuena yè to lẹngbọyìntọ susugege ylọ jẹgbonu do e ji, bọ ewọ ma dibuna ogbè yetọn, bo ma sọ huwhẹ́ ede dai na awhá yetọn wutu: mọkẹdẹ wẹ OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn na jẹte wá nado hoavùn to osó Ziọni tọn ji, podọ to okọ́ta etọn lẹ ji.” (Isaia 31:4) Jehovah na gbọn awuwhàn dali basi hihọ́na tòdaho wiwe etọn, Ziọni, dile kinnikinni ovu de nọ nọte to nuyànwẹnna etọn kọ̀n do. Hogbe goyiyi tọn, budonamẹ tọn, kavi awhá tọn depope he awhànpa Assilia tọn lẹ na yizan ma na hẹnalọdotena Jehovah sọn lẹndai etọn kọ̀n gba.
15. Nawẹ Jehovah yinuwa hẹ tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ to aliho owanyi po awuvẹmẹ tọn po mẹ gbọn?
15 Todin, doayi aliho owanyi po awuvẹmẹ tọn po he mẹ Jehovah na yinuwahẹ tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ te go: “Dile ohẹ̀ nọ to zinzlọn, mọkẹdẹ wẹ OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn na ṣinyọ́n alọ Jelusalẹm ji do; to alọṣinyọ́n e ji mẹ, e na whlẹn ẹn dai; to jujuwayi mẹ, ewọ na pò e dote.” (Isaia 31:5) Onọ̀ ohẹ̀ de tọn nọ tin to aṣeji to whepoponu nado basi hihọ́na ovi etọn. Po awà dindlẹn jẹgbonu po e nọ pàvava do ovi etọn ji, bo nọ yí nukun he zìn lẹ do nọ to ohia owù depope tọn pọ́n. Eyin kẹntọ de dọnsẹpọ, e nọ yawu yinuwa nado basi hihọ́na ovi etọn lẹ. To aliho mọnkọtọn mẹ, Jehovah na yí awuvẹmẹ do penukundo tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ go na mẹgbeyinyan Assilianu lẹ tọn wutu.
“Mì Lẹgọ̀”
16. (a) Tudohomẹnamẹ owanyinọ tẹwẹ Jehovah na omẹ etọn lẹ? (b) Whetẹnu wẹ atẹṣiṣi omẹ Juda tọn lẹ tọn sọawuhia titengbe? Basi zẹẹmẹ.
16 Todin Jehovah flinnu omẹ etọn lẹ dọ yé ko waylando bo na tuli yé nado jo aliho ylanwiwa yetọn lẹ tọn do: “Mì lẹgọ̀ do ewọ he mì ko to atẹṣi hẹ dè, mì ovi Islaeli tọn emi.” (Isaia 31:6) E mayin ahọluduta whẹndo-ao Islaeli tọn kẹdẹ wẹ ṣiatẹ gba. Omẹ Juda tọn lẹ, yèdọ “ovi Islaeli tọn” lẹ lọsu, ko ‘peve to atẹṣiṣi yetọn mẹ.’ Kunnudenu ehe tọn na sọawuhia to ojlẹ gli de godo, to whenuena Isaia na ko dotana wẹndomẹ dọdai etọn tọn, visunnu Hẹzekia tọn Manassẹ lẹzun ahọlu. Dile kandai Biblu tọn dọ do, “Manassẹ sọ hẹn Juda po tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ po nado buali, mọwẹ yé sọ wà oylan hú ehe akọta lẹ wà, mẹhe OKLUNỌ và to ovi Islaeli tọn lẹ nukọn.” (2 Otannugbo lẹ 33:9) Lẹnnupọndo enẹ ji! Jehovah và akọta kosi lẹ tọn sudo na walọ gblezọn yetọn yin awuhiọnu de wutu, ṣogan tòmẹnu Juda tọn lẹ, he tin to kanṣiṣa alẹnu tọn mẹ hẹ Jehovah, sọ ylan hugan tòmẹnu akọta nẹlẹ tọn.
17. Aliho tẹ mẹ wẹ ninọmẹ egbehe tọn lẹ sọgan yin yíyí jlẹdo Juda tọn go to gandudu Manassẹ tọn whenu gbọn?
17 To bẹjẹeji owhe kanweko 21tọ lọ tọn, ninọmẹ lẹ sọgbe to adà susu lẹ mẹ hẹ Juda tọn to azán Manassẹ tọn lẹ gbè. Wangbẹnamẹ sinsẹ̀n tọn, akọ̀ tọn, po hẹnnu tọn po to aihọn lọ klán do voovo. Walọ kanlinjọmẹ tọn lẹ taidi mẹhuhu, yasanamẹ, huhlọn-yido-zanhẹmẹ, po nuhe yin yiylọdọ akọ̀ zizasẹ̀ po ko hù livi susu lẹ. Matin ayihaawe, gbẹtọ lẹ po akọta lẹ po—titengbe akọta Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ—ko ‘peve to atẹṣiṣi yetọn mẹ.’ Etomọṣo, mí sọgan deji dọ Jehovah ma na dike bọ kanyinylan na zindonukọn kakadoi gba. Etẹwutu? Na nuhe jọ to azán Isaia tọn gbè wutu.
Jelusalẹm Yin Whinwhlẹngán
18. Avase tẹwẹ Labṣakẹ na Hẹzekia?
18 Ahọlu Assilia tọn lẹ yí pipà awhàngbigba tọn lẹ na yẹwhe yetọn lẹ. Owe lọ Ancient Near Eastern Texts bẹ nukinkan Assourbanipal, heyin ahọluigbagán Assilia tọn lẹ hẹn mẹhe sọalọakọ́n dọ emi yin anadena “gbọn Ashour, Bel, Nebo, yèdọ yẹwhe daho lẹ, heyin oklunọ [etọn] lẹ dali, he nọ (saba) de-awhànfọ to apá [etọn], [to whenuena e] gbawhàn awhànfuntọ (numimọnọ) lẹ tọn . . . to awhànfunfun daho de mẹ.” To azán Isaia tọn gbè, Labṣakẹ, he nọtena Ahọlu Sẹnnakelibi Assilia tọn, do yise mọnkọtọn hia ga to whenuena e to hodọna Ahọlu Hẹzekia, dọ yẹwhe lẹ nọ tindo mahẹ to awhànfunfun gbẹtọvi lẹ tọn mẹ. E na avase ahọlu Juvi lẹ tọn ma nado ganjẹ Jehovah go na whlẹngán bo zinnudeji dọ yẹwhe akọta devo lẹ tọn ko gboawupo nado basi hihọ́na omẹ yetọn lẹ sọta awhànpa huhlọnnọ Assilianu lẹ tọn.—2 Ahọlu lẹ 18:33-35.
19. Nawẹ Hẹzekia yinuwa gando mẹṣanko Labṣakẹ tọn go gbọn?
19 Nawẹ Ahọlu Hẹzekia yinuwa gbọn? Kandai Biblu tọn dọmọ: “Whenuena ahọlu Hẹzekia sè e, wẹ e tlẹ́n avọ̀ etọn lẹ, bo yí odẹ́vọ̀ ṣinyọ́nna ede, bo yì biọ ohọ̀ OKLUNỌ lọ tọn mẹ.” (2 Ahọlu lẹ 19:1) Hẹzekia yọnẹn dọ Omẹ dopo poun wẹ tin he sọgan gọalọna ẹn to ninọmẹ budonamẹ tọn ehe mẹ. E whiwhẹ ede bo lẹhlan Jehovah dè na anademẹ.
20. Nawẹ Jehovah na yinuwa do ota tòmẹnu Juda tọn lẹ mẹ gbọn, podọ etẹwẹ yé dona plọn sọn ehe mẹ?
20 Jehovah nọ deanana mẹhe biọ anademẹ lẹ. Gbọn yẹwhegán Isaia gblamẹ, e dọmọ: “To azán lọ gbè wẹ omẹ dopodopo na yí fataka vodun etọn po sika vodun etọn he pò po dlangbé, he alọ mìtọn ko basi na mì na ylando.” (Isaia 31:7) To whenuena Jehovah na hoavùn na omẹ etọn lẹ, yẹwhe Sẹnnakelibi tọn lẹ na yin didehia dọ—ovọ́ wẹ yé yin nugbonugbo. Nuplọnmẹ de wẹ ehe yin he tòmẹnu Juda tọn lẹ dona hẹn do ayiha mẹ. Mahopọnna nugbonọ-yinyin Ahọlu Hẹzekia tọn, aigba Juda tọn, ko yin hinhẹn gọ́ na boṣiọ lẹ, taidi Islaeli. (Isaia 2:5-8) Na tòmẹnu Juda tọn lẹ, vivọ́ haṣinṣan yetọn lẹ jlado hẹ Jehovah na biọ lẹnvọjọ sọn ylando yetọn lẹ mẹ podọ ‘mẹdopodopo na gbẹkọ yẹwhe ovọ́ etọn lẹ go.’—Pọ́n Eksọdusi 34:14.
21. Nawẹ Isaia basi zẹẹmẹ nuyiwa whẹdida hinhẹnṣẹ Jehovah tọn sọta Assilianu lẹ to dọdai-liho gbọn?
21 Todin to dọdai-liho, Isaia basi zẹẹmẹ nuyiwa whẹdida hinhẹnṣẹ Jehovah tọn tọn sọta kẹntọ budonamẹtọ Juda tọn lẹ bo dọmọ: “Whenẹnu wẹ Assilianu na jai gbọn ohi nù, he mayin omẹ gángán tọn; podọ ohi he mayin gbẹtọ tọn na dù i sudo: ṣigba ewọ na họ̀n sọn ohi nukọn, dẹpẹmẹ etọn lẹ nasọ to sẹ̀njọ.” (Isaia 31:8) To whenuena whẹdida hinhẹnṣẹ lọ na wá, tòmẹnu Jelusalẹm tọn lẹ ma tlẹ to ohi yetọn lẹ na dọ̀nsún sọn apà yetọn lẹ mẹ gba. Huhlọnnọ he tin to awhànpa Assilia tọn mẹ lẹ yin vivasudo, e mayin gbọn ohi gbẹtọ tọn dali gba, ṣigba gbọn ohi Jehovah tọn dali. Na nuhe gando Sẹnnakelibi Ahọlu Assilia tọn go, “ewọ na họ̀n sọn ohi nukọn.” To whenuena 185 000 to awhànfuntọ etọn lẹ mẹ kú to alọ angẹli Jehovah tọn mẹ godo, ewọ lẹkọyi whé. To godo mẹ, to whenuena e to taliaina yẹwhe etọn Nislọki, ewọ yin hùhù gbọn visunnu etọn titi lẹ dali.—2 Ahọlu lẹ 19:35-37.
22. Etẹwẹ Klistiani lẹ sọgan plọn to egbehe sọn nuhe jọ do Hẹzekia po awhànpa Assilia tọn po go lẹ mẹ?
22 Mẹdepope, etlẹ yin Hẹzekia lọsu, ma yọ́n lehe Jehovah na whlẹn Jelusalẹm sọn alọ awhànpa Assilianu lẹ tọn mẹ do gba. Etomọṣo, aliho he mẹ Hẹzekia yinuwa hẹ ninọmẹ lọ te wleawu apajlẹ dagbe de tọn na mẹhe pannukọn whlepọn to egbehe lẹ. (2 Kọlintinu lẹ 4:16-18) To pọndohlanmẹ na yindidi kanyinylan Assilianu he to budona Jelusalẹm lẹ tọn, mí sọgan mọnukunnujẹ nuhewutu Hẹzekia do to budi mẹ. (2 Ahọlu lẹ 19:3) Ṣogan, e tindo yise to Jehovah mẹ, podọ e biọ anademẹ Etọn, e mayin gbẹtọ tọn gba. Lehe e yin dona de na Jelusalẹm do sọ dọ e wàmọ! Klistiani budisi-Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ lọsu to egbehe sọgan tindo numimọ obu sisosiso tọn to whenuena yé tin to kọgbidinamẹnu glọ. To ninọmẹ susu mẹ, owhẹ̀ yetọn nọ whẹ́n nado dibu. Ṣogan, eyin mí ‘ze magbọjẹ mítọn lẹpo do Jehovah ji,’ e na hò mítọn pọ́n. (1 Pita 5:7) E na gọalọna mí nado dùto obu mítọn lẹ ji bo nasọ na huhlọn mí nado pehẹ ninọmẹ he nọ gbidikọnamẹ lẹ.
23. Aliho tẹ mẹ wẹ Sẹnnakelibi tindo numọtolanmẹ obu tọn te, kakati nido yin Hẹzekia?
23 To godo mẹ, Sẹnnakelibi wẹ tindo numọtolanmẹ obu tọn, e mayin Hẹzekia ba. Mẹnu dè wẹ e sọgan lẹhlan? Isaia dọ dọdai dọmọ: “Ewọ na juwayi figángán etọn na obu wutu, ahọvi etọn lẹ na dibuna asia lọ, wẹ OKLUNỌ dọ, mẹhe miyọ́n etọn tin to Ziọni, bọ zòhọ etọn tin to Jelusalẹm.” (Isaia 31:9) Yẹwhe Sẹnnakelibi tọn lẹ—“figángán” etọn, yèdọ fibẹtado he go e dejido lọ—hẹn ẹn jẹflumẹ. To yẹhiadonu-liho, yé “juwayi . . . na obu wutu.” Humọ, ahọvi Sẹnnakelibi tọn lẹ lọsu ma tlẹ pé nude go. Yé lọsu to sisọsisọ.
24. Nuplọnmẹ he họnwun tẹwẹ sọgan yin pinplọn sọn nuhe jọ do Assilianu lẹ go mẹ?
24 Adà dọdai Isaia tọn ehe wleawuna wẹndomẹ he họnwun de na mẹdepope he na lẹzun agọjẹdo Jiwheyẹwhe tọ́. Awhànfunnu, huhlọn, kavi nuyizan depope ma tin bo sọgan diọ lẹndai Jehovah tọn lẹ gba. (Isaia 41:11, 12) To ojlẹ dopolọ mẹ, mẹhe sọalọakọ́n nado to Jiwheyẹwhe sẹ̀n lẹ ṣogan bo nọ lẹgodo dó e nado dín hihọ́ to onú agbasa tọn lẹ mẹ na jẹflumẹ. Mẹdepope he “ma pọ́n Omẹ Wiwe Islaeli tọn” dè na mọ Jehovah “hẹn nugbajẹmẹji wá.” (Isaia 31:1, 2) Na nugbo tọn, fibẹtado dẹn-to-aimẹ nugbo dopo akàn lọ wẹ Jehovah Jiwheyẹwhe.—Psalm 37:5.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a E taidi dọ, Islaeli wẹ wefọ atọ̀n tintan Isaia weta 31 tọn lẹ yin anadena hlan na taun tọn. Ṣidopo he gbọngodo lẹ sọawuhia nado gando Juda go.
[Yẹdide to weda 319]
Mẹhe ze jide yetọn do agbasanu mẹ lẹ na jẹflumẹ
[Yẹdide to weda 322]
Taidi kinnikinni he to hihọ́ nuyànwẹnna etọn de, Jehovah na basi hihọ́na tòdaho wiwe etọn
[Yẹdide to weda 324]
Wangbẹnamẹ sinsẹ̀n tọn, akọ̀ tọn, po hẹnnu tọn po ko klán aihọn lọ do voovo
[Yẹdide to weda 326]
Hẹzekia yì ohọ̀ Jehovah tọn mẹ nado dín alọgọ