Nawẹ Yise Towe to Fọnsọnku mẹ Tindo Huhlọn Sọ?
“Yẹn wẹ fọnsọnku po ogbẹ̀ po; mẹhe yí mi se, eyin e kú, e nasọ tin to ogbẹ̀.”—JOHANU 11:25.
1, 2. Naegbọn sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn de tindo nuhudo jidide to todido fọnsọnku tọn mẹ?
NAWẸ yise towe to fọnsọnku mẹ tindo huhlọn sọ? Be e nọ hẹn we lodo sọta obu nado kú bo nọ miọnhomẹna we to whenuena hiẹ hẹn mẹyiwanna de bu to okú mẹ ya? (Matiu 10:28; 1 Tẹsalonikanu lẹ 4:13) Be hiẹ taidi devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn hohowhenu tọn lẹ, he doakọnna mẹhiho, mẹṣanko, yasanamẹ, po ganpamẹ-ninọ po, heyin hinhẹn lodo gbọn yise to fọnsọnku mẹ dali ya?—Heblu lẹ 11:35-38.
2 Mọwẹ, sinsẹ̀n-basitọ ahundoponọ Jehovah tọn de ma dona tindo ayihaawe paali dọ fọnsọnku de na tin, podọ jidide etọn dona yinuwa do aliho he mẹ e nọ yí ogbẹ̀ etọn zan do ji. Onú jiawu wẹ eyin nado lẹnnupọn do nugbo lọ ji dọ to ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn mẹ, ohù, okú, po Hadẹs po na de oṣiọ he tin to yé mẹ lẹ tọ́n, podọ mẹhe yin finfọnsọnku ehelẹ na tindo nukundido gbẹninọ kakadoi to aigba paladisi tọn de ji.—Osọhia 20:13; 21:4, 5.
Ayihaawe Dogbọn Ogbẹ̀ Sọgodo Tọn de Dali
3, 4. Yise tẹwẹ mẹsusu gbẹ́ tindo dogbọn ogbẹ̀ to okú godo dali?
3 Mẹylọhodotọklisti ko plọnmẹ sọn whenu dindẹn dọ ogbẹ̀ tin to okú godo. Hosọ de to linlinnamẹwe U.S. Catholic tọn mẹ dọmọ: “To owhe lẹ gblamẹ, Klistiani lẹ ko dovivẹnu tlala nado kẹalọyi bo pehẹ flumẹjijẹ lẹ po yajiji ogbẹ̀ ehe tọn lẹ po gbọn pinpọn ogbẹ̀ devo hlan nukọn dali, yèdọ dehe yin jijọho po pekọ po tọn, heyin hinhẹndi po ayajẹ po.” Dile etlẹ yindọ to sọha otò Mẹylọhodotọklisti tọn delẹ mẹ, gbẹtọ lẹ ko lẹzun mẹhe ma nọ kiya na whẹho sinsẹ̀n tọn lẹ ba, bo nọ dovọ́ na whẹho sinsẹ̀n tọn lẹ, mẹsusu gbẹ́ tindo numọtolanmẹ dọ nudepope dona tin to okú godo. Ṣigba onú susu tin he yé ma tindo nujikudo etọn.
4 Hosọ de to linlinnamẹwe Time mẹ doayi e go dọmọ: “Gbẹtọ lẹ gbẹ́ tindo yise to [gbẹninọ to okú godo] mẹ: e yin poun dọ linlẹn yetọn na nuhe e yin na taun tọn ko dózin, podọ yé ma nọ saba sè pludopludo sọn yẹwhenọ yetọn lẹ dè ba.” Naegbọn lizọnyizọnwatọ sinsẹ̀n tọn lẹ do nọ dọho vude dogbọn gbẹninọ to okú godo dali hugan lehe yé nọ wà do dayi? Weyọnẹntọ sinsẹ̀n tọn Jeffrey Burton Russell dọmọ: “Yẹn lẹndọ [hagbẹ yẹwhenọ tọn lẹ] jlo nado dapana hosọ lọ na yé tindo numọtolanmẹ dọ yé jlo nado dù to aliglọnnamẹnu ayihaawe tintindo he gbayipe tọn ji.”
5. Nawẹ mẹsusu to egbehe pọ́n sinsẹ̀n-nuplọnmẹ olọnzomẹ tọn hlan gbọn?
5 To ṣọṣi susu lẹ mẹ, gbẹninọ to okú godo bẹ olọn po zomẹ miyọnnọ de po hẹn. Podọ eyin sinsẹ̀ngan lẹ whleawu nado dọho dogbọn olọn mẹ dali, yé na tlẹ whleawu hugan nado dọho dogbọn zomẹ dali. Hosọ linlinwe tọn dopo dọmọ: “To azán ehelẹ gbè etlẹ yin ṣọṣi he tindo yise to yasanamẹ madopodo olọnzomẹ tọn mẹ . . . ko dè nùzinzindo nuplọnmẹ olọnzomẹ tọn ji pò.” Na nugbo tọn, suhugan sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ egbezangbe tọn lẹ masọ tindo yise to zomẹ mẹ taidi nọtẹn paa yasanamẹ tọn de, dile eyin pinplọnmẹ do to Ojlẹ Daglamẹ tọn lẹ mẹ ba. Kakatimọ, yé lẹhlan adà “awuvẹmẹ” zomẹ tọn ji. Sọgbe hẹ ayilinlẹn egbezangbe tọn, ylandonọ lẹ to zomẹ ma nọ yin yasana to aliho paa mẹ gba, ṣigba yé nọ jiya na “kinklan gbigbọmẹ tọn sọn Jiwheyẹwhe dè” yetọn wutu.
6. Nawẹ mẹdelẹ mọ dọ yise yetọn ma pegan do to whenuena yé pannukọn nujijọ ajiji?
6 Hinhẹn sinsẹ̀n-nuplọnmẹ ṣọṣi tọn bọawu ma nado hẹn awugblena numọtolanmẹ vivomẹninọ egbezangbe tọn sọgan gọalọna mẹdelẹ nado dapana nukunmahun, ṣigba ṣọṣi-yitọ livi susu ahundoponọ lẹ yin pipaṣa nuhe dona yin yiyise. Enẹwutu, to whenuena yé pannukọn okú tlọlọ, ehelẹ nọ saba mọ dọ yise yetọn ma lodo gba. Walọyizan yetọn taidi enẹ heyin yọnnu lọ he hẹn hagbẹ whẹndo tọn delẹ bu to owunu-jijọ ajiji de mẹ tọn. To whenuena e yin kinkanse eyin yise sinsẹ̀n etọn tọn ko hẹn homẹmimiọn wá na ẹn, e gblọn po awuwhiwhle po dọ, “Yẹn lẹn mọ.” Ṣigba eyin ewọ tlẹ ko na gblọndo po adọgbigbo po dọ yise sinsẹ̀n etọn tọn ko gọalọ na ẹn, alemọyi dẹn-to-aimẹ tẹwẹ e na yin eyin yise etọn ma tindo dodonu dagbe? Ehe yin nulẹnpọn nujọnu tọn de na, nuhe suhugan ṣọṣi lẹ tọn plọnmẹ dogbọn ogbẹ̀ sọgodo tọn dali gbọnvo tlala na nuhe Biblu nọ plọnmẹ lẹ.
Pọndohlan Mẹylọhodotọklisti Tọn Gando Ogbẹ̀ to Okú Godo Go
7. (a) Yise tẹwẹ suhugan ṣọṣi lẹ tọn tindo to pọmẹ? (b) Nawẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ dopo basi zẹẹmẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn lọ gbọn?
7 Mahopọnna vogbingbọn yetọn lẹ, diblayin pipli Mẹylọhodotọklisti tọn lẹpo wẹ yigbe dọ gbẹtọvi lẹ tindo alindọn jọmaku de he nọ lùn okú agbasa tọn tọ́n. Mẹsusu yise dọ to whenuena gbẹtọ kú, alindọn etọn sọgan yì olọn mẹ. Mẹdelẹ dibu dọ alindọn yetọn sọgan yì zomẹ kavi yì lẹwezomẹ. Ṣigba linlẹn alindọn jọmaku tọn yin ahọ́nkan pọndohlan yetọn do ogbẹ̀ sọgodo tọn ji. Sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ Oscar Cullmann, to wekinkan heyin zinzinjẹgbonu to owe lọ Immortality and Resurrection mẹ, dọho do ehe ji. E wlan dọmọ: “Eyin mí na kanse Klistiani paa de to egbehe . . . nuhe ewọ kẹalọyi nado yin nuplọnmẹ Alẹnu Yọyọ tọn na nuhe dù sẹ́gbè gbẹtọ tọn to okú godo, po vogbingbọn vude lẹ po mí dona mọ gblọndo lọ dọmọ: ‘jọmaku alindọn tọn.’ ” Etomọṣo, Cullmann yidogọ dọmọ: “Linlẹn heyin alọkẹyi lẹdo pé ehe yin dopo to nukunnumamọjẹnumẹ daho hugan sinsẹ̀n Klistiani tọn mẹ.” Cullmann doayi e go dọ to whenuena emi dọ ehe to tintan whenu, emi hẹn wiwọ́ wá. Ṣogan, nuhe e dọ sọgbe.
8. Todido tẹwẹ Jehovah zedonukọnna sunnu po yọnnu tintan po?
8 Jehovah Jiwheyẹwhe ma dá gbẹtọvi lẹ nado yì olọn mẹ to whenuena yé kú godo gba. E mayin lẹndai dowhenu tọn etọn dọ yé dona kú gba. Adam po Evi po yin didá to pipé mẹ bo yin nina dotẹnmẹ hundote lọ nado hẹn aigba lọ gọ́ po ovi dodonọ lẹ po. (Gẹnẹsisi 1:28; Deutelonomi 32:4) Mẹjitọ tintan mítọn lẹ yin didọna dọ yé na kú eyin yé sinyẹnta kẹdẹ. (Gẹnẹsisi 2:17) Eyin yé ko gbọṣi tonusise mẹ hlan Otọ́ olọn mẹ tọn yetọn, yé na ko gbọṣi ogbẹ̀ to aigba ji kakadoi.
9. (a) Etẹwẹ yin nugbo lọ dogbọn alindọn gbẹtọ tọn dali? (b) Etẹwẹ nọ jọ do alindọn go to whenuena e kú?
9 Nalete, e blawu dọ, Adam po Evi po gboawupo nado setonuna Jiwheyẹwhe. (Gẹnẹsisi 3:6, 7) Kọdetọn awubla tọn lẹ yin zẹẹmẹ basina gbọn apọsteli Paulu dali dọmọ: “Ylando gbọn omẹ dopo de biọ aihọn mẹ, podọ okú gbọn ylando dali; mọwẹ gbẹtọ lẹpo kú do, na omẹ popo wẹ waylan wutu.” (Lomunu lẹ 5:12) Kakati nado nọgbẹ̀ kakadoi to aigba ji, Adam po Evi po kú. Etẹwẹ jọ to enẹgodo? Be yé tindo alindọn jọmaku he sọgan yin didohlan zomẹ todin na ylando yetọn wutu ya? To vogbingbọnmẹ, Biblu ko dọ enẹ jẹnukọn, to whenuena ewọ yin didá, Adam “lẹzun alindọn gbẹ̀tenọ.” (Gẹnẹsisi 2:7) Gbẹtọ mayin nina alindọn gba; e lẹzun alindọn de, yèdọ gbẹtọ gbẹ̀te. (1 Kọlintinu lẹ 15:45) Etẹ, e mayin Adam kẹdẹ wẹ yin “alindọn gbẹ̀tenọ” gba ṣigba, dile e yin didohia do to ogbè Heblu tọn mẹ to ehe mẹ Gẹnẹsisi yin kinkan do, kanlin he yido lẹ yin ‘alindọn gbẹ̀tenọ lẹ’ ga! (Gẹnẹsisi 1:24) To whenuena Adam po Evi po kú, yé lẹzun alindọn oṣiọ lẹ. To agọgbọnẹnmẹ, e jọ do yé go dile Jehovah ko dọ hlan Adam do pẹpẹ dọmọ: “To odẹ́n nukun towe mẹ tọn wẹ hiẹ na nọ dùnú, kaka hiẹ nado gọ̀ do aigba dè; na e mẹ wẹ yè ko dè we sọn: na kọgudu wẹ hiẹ, hlan kọgudu dè wẹ hiẹ nasọ gọ̀ do.”—Gẹnẹsisi 3:19.
10, 11. Etẹwẹ Nouvelle Encyclopédie Catholique [Glẹnsigbe] yigbe etọn dogbọn nuplọnmẹ Biblu tọn gando alindọn go, podọ nawẹ ehe yin yiyijlẹdo nuhe Biblu dọ go gbọn?
10 Na nuhe dù nujọnu lẹ, Nouvelle Encyclopédie Catholique [Glẹnsigbe] yigbe po ehe po. To hosọ etọn “Alindọn (to Biblu mẹ) mẹ,” e dọmọ: “Kinklan [kinklan do adà awe] agbasa po alindọn po tọn depope matin to AH [“Alẹnu Hoho,” kavi Owe-wiwe Heblu tọn mẹ].” E yidogọ dọ to Biblu mẹ, hogbe lọ “alindọn” “ma zẹẹmẹdo dọ alindọn gbọnvo na agbasa kavi gbẹtọ lọsu pọ́n gbede gba.” Na nugbo tọn, alindọn nọ saba “zẹẹmẹdo nudida dopodopo na edetiti vlavo kanlin lẹ kavi gbẹtọ lẹ.” Nukunnumọjẹnumẹ mọnkọtọn yin kọfanamẹnu, ṣigba e sọgan paṣa mẹde poun dọ naegbọn ṣọṣi-yitọ lẹ to paa mẹ ma ko yin pinplọn nugbo ehelẹ.
11 Lehe ṣọṣi-yitọ lẹ na ko dapana nuhiha po obu po do sọ eyin yé ko yọ́n nugbo bọawu Biblu tọn he dọmọ: “Alindọn he waylando, e na kú,” e mayin yajiji to olọnzomẹ gba! (Ezekiẹli 18:4) To whenuena e yindọ ehe gbọnvo tlala na nuhe Mẹylọhodotọklisti tọn nọ plọnmẹ, e yin nuhe sọgbe mlẹnmlẹn hẹ nuhe dawe nuyọnẹntọ lọ Sọlọmọni dọ to gbọdo glọ dọmọ: “Mẹhe to ogbẹ̀ yọnẹn dọ emi na kú; ṣigba oṣiọ lẹ ma yọ́n nude, mọ yé ma sọ tindo ale de [to ogbẹ̀ ehe mẹ] ba; na oflin yetọn ko zùn winwọn. Onú depope alọ towe mọ yin wiwá, yí huhlọn towe lẹpo do wà ẹ; na azọ́n ma tin, linlẹn ma tin, zinzan ma tin, kavi nuyọnẹn to kutomẹ fie hiẹ jei.”—Yẹwhehodọtọ 9:5, 10.
12. Sọn fie wẹ Mẹylọhodotọklisti mọ nuplọnmẹ etọn dogbọn alindọn jọmaku dali sọn?
12 Naegbọn Mẹylọhodotọklisti do plọnmẹ nude he gbọnvo sọn nuhe Biblu dọ mẹ sọmọ? Nouvelle Encyclopédie Catholique [Glẹnsigbe], to hosọ etọn “Alindọn, Gbẹtọvi, Jọmaku” mẹ, dọ dọ Otọ́ Ṣọṣi fliflimẹ tọn lẹ mọ godonọnamẹ yí na yise to alindọn jọmaku mẹ, e mayin to Biblu mẹ gba, ṣigba to “ohó milomilo-kantọ po tamẹnuplọnmẹtọ lẹ po dè gọna linlẹn paa aṣa Glẹki tọn . . . Enẹgodo, lẹnunnuyọnẹntọ he nọ plọnmẹ nuwiwa aṣa tọn lẹ jlo nado basi yizan Plato tọn kavi nunọwhinnusẹ́n lẹ sọn Aristotle dè.” E dọ dọ “nuyiwadomẹji linlẹn nuyiwa Plato tọn po Neoplato tọn po”—gọna yise to alindọn jọmaku mẹ—to agọgbọnẹnmẹ yin hinhẹn “biọ adà dodonu sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Klistiani tọn mẹ.”
13, 14. Naegbọn e ma do sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado tindo todido nado yin pinplọn gbọn tamẹnuplọnmẹtọ kosi Glẹki tọn lẹ dali?
13 Be mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ dona ko lẹhlan kosi tamẹnuplọnmẹtọ Glẹki tọn lẹ nado plọnnu dogbọn nude dali taidi dodonu todido ogbẹ̀ tọn to okú godo ya? Na nugbo tọn e mayin mọ gba. To whenuena Paulu wlanwe hlan Klistiani he tin to Kọlinti, Glẹki lẹ, e dọmọ: “Nuyọnẹn aihọn he tọn onulu wẹ to Jiwheyẹwhe dè. Na yè wlan ẹn dọ, E wle nuyọnẹntọ lẹ to nuyọnẹn yetọn titi mẹ. Podọ, Oklunọ yọ́n linlẹn nuyọnẹntọ tọn lẹ, dọ ovọ́ wẹ yé.” (1 Kọlintinu lẹ 3:19, 20) Glẹki hohowhenu tọn lẹ yin boṣiọ-sẹ̀ntọ lẹ. Enẹwutu, nawẹ yé sọgan yin asisa nugbo tọn gbọn? Paulu kanse Kọlintinu lẹ dọmọ: “Vivẹ tẹwẹ fiwiwe Jiwheyẹwhe tọn tindo po boṣiọ lẹ po? Na fiwiwe Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ tọn de wẹ mìwlẹ; dile Jiwheyẹwhe dọ, dọmọ, Yẹn na nọnọ̀ yé mẹ, bosọ nọ to zọnlinzin to yé mẹ; yẹn na yin Jiwheyẹwhe yetọn yewlẹ nasọ yin omẹ ṣie.”—2 Kọlintinu lẹ 6:16.
14 Osọhia nugbo wiwe lẹ tọn yin nina to tintan whenu gbọn akọta Islaeli tọn gblamẹ. (Lomunu lẹ 3:1, 2) To owhe 33 W.M. godo, e yin nina gbọn agun Klistiani mẹyiamisisadode owhe kanweko tintan tọn gblamẹ. Paulu, to hodidọ gando Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ go, dọmọ: “Jiwheyẹwhe ko de [onú heyin awuwlena na mẹhe yiwanna ẹn lẹ] hia hlan míwlẹ gbọn [gbigbọ] etọn mẹ.” (1 Kọlintinu lẹ 2:10; pọ́n Osọhia 1:1, 2 ga.) Sinsẹ̀n-nuplọnmẹ alindọn jọmaku tọn heyin Mẹylọhodotọklisti tọn yin dide sọn tamẹnuplọnmẹ Glẹki tọn mẹ. E mayin didehia gbọn osọhia Jiwheyẹwhe tọn hlan Islaeli kavi gbọn agun Klistiani mẹyiamisisadode owhe kanweko tintan tọn lẹ gblamẹ gba.
Todido Nujọnu Tọn na Oṣiọ Lẹ
15. To kọndopọmẹ hẹ Jesu, etẹwẹ yin todido nujọnu tọn na oṣiọ lẹ?
15 Eyin alindọn jọmaku depope matin, etẹwẹ yin todido nujọnu tọn lọ na oṣiọ lẹ? Na nugbo tọn, fọnsọnku wẹ, yèdọ ahọ́nkan sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Biblu tọn po opagbe jiawu sọn olọn mẹ wá nugbo de po. Jesu ze todido fọnsọnku tọn donukọnnamẹ to whenuena e dọ hlan họntọn etọn Malta dọmọ: “Yẹn wẹ fọnsọnku po ogbẹ̀ po; mẹhe yí mi se, eyin e kú, e nasọ tin to ogbẹ̀.” (Johanu 11:25) Nado yise to Jesu mẹ zẹẹmẹdo nado yise to fọnsọnku mẹ, e mayin to alindọn jọmaku mẹ gba.
16. Naegbọn e yin nuhe sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado yise to fọnsọnku mẹ?
16 Jesu ko dọho wayi gando fọnsọnku go to whenuena e dọ hlan Juvi delẹ dọmọ: “Avò vò mì na ehe tọn wutu blo: na ojlẹ lọ ja, to ehe mẹ omẹ he tin to yọdo [oflin tọn, NW ] mẹ lẹpo na sè ogbè etọn, bo na tọnjẹgbonu.” (Johanu 5:28, 29) Nuhe Jesu basi zẹẹmẹ etọn tofi gbọnvo tlala na lunluntọ́n alindọn jọmaku de tọn sọn agbasa he kú de mẹ bo yì olọn mẹ tlọlọ. E yin ‘tintọ́n jẹgbonu’ sọgodo tọn de na gbẹtọ he ko tin to yọdo mẹ lẹ, mẹsusu na owhe kanweko lẹ kavi etlẹ yin na owhe fọtọ́n susu lẹ. E yin lilẹkọ wá ogbẹ̀ alindọn he ko kú lẹ tọn. Be nuhe mayọn basi wẹ e yin ya? E mayin hlan Jiwheyẹwhe “mẹhe lẹ́ oṣiọ do ogbẹ̀, bosọ ylọ onú nẹlẹ he ma tin taidi yé ko tin.” (Lomunu lẹ 4:17) Homọdọdomẹgotọ lẹ sọgan vlẹ linlẹn lọ dọ gbẹtọ na lẹkọwa sọn oṣiọ lẹ mẹ ko, ṣigba kọngbedopọ mlẹnmlẹn hẹ nugbo lọ dọ “Jiwheyẹwhe wẹ owanyi” podọ dọ ewọ wẹ “ahọsutọ yé he whèsọ do din in lẹ tọn.”—1 Johanu 4:16; Heblu lẹ 11:6.
17. Etẹwẹ Jiwheyẹwhe na wadotana gbọn fọnsọnku gblamẹ?
17 To popolẹpo mẹ, nawẹ Jiwheyẹwhe sọgan suahọ mẹhe yin “nugbonọ jẹ okú lẹ” gbọn eyin ewọ ma hẹn yé gọwa ogbẹ̀? (Osọhia 2:10) Fọnsọnku sọ hẹn ẹn yọnbasi na Jiwheyẹwhe nado basi wadotana nuhe apọsteli Johanu wlan gandego tọn dọmọ: “Na ehe wutu wẹ Ovi Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia, na e nido gbà azọ́n [Lẹgba] tọn súdo.” (1 Johanu 3:8) Yigodo jẹ jipa Edẹni tọn mẹ, Satani lẹzun hlọnhutọ akọ̀ gbẹtọvi lẹ tọn to whenuena e hẹn mẹjitọ mítọn tintan lẹ biọ ylando po okú po mẹ. (Gẹnẹsisi 3:1-6; Johanu 8:44) Jesu bẹjẹeji nado gbà azọ́n Satani tọn lẹ hanyan to whenuena e na ogbẹ̀ pipé etọn taidi ofligọ-kuẹ he sọgbe, nado hùn aliho lọ na gbẹtọvi lẹ nado yin didetọn sọn ogú kanlinmọ-yinyin hlan ylando tọn he dekọtọn sọn tolivivẹ sọn ojlo mẹ wá Adam tọn mẹ. (Lomunu lẹ 5:18) Fọnsọnku mẹhe kú na ylando Adam tọn ehe wutu lẹ tọn na yin azọ́n Lẹgba tọn lẹ gbigbà-hanyan dogọ de.
Agbasa po Alindọn Po
18. Nawẹ tamẹnuplọnmẹtọ Glẹki tọn delẹ yinuwa hlan hodidọ Paulu tọn dọ Jesu ko yin finfọnsọnku gbọn, podọ etẹwutu?
18 To whenuena apọsteli Paulu tin to Atẹni, e dọyẹwheho wẹndagbe lọ tọn hlan gbẹtọgun de he bẹ tamẹnuplọnmẹtọ Glẹki tọn delẹ hẹn. Yé dotoai hlan hodidọ etọn dogbọn Jiwheyẹwhe nugbo dopo lọ dali podọ oylọ-basinamẹ etọn hlan lẹnvọjọ. Ṣigba etẹwẹ jọ bọdego? Paulu dotana hodidọ etọn, bo dọmọ: ‘Jiwheyẹwhe ko de azán de to ehe mẹ e lẹndai nado dawhẹna omẹ he tin aigba ji lẹ to dodo mẹ gbọn dawe he ewọ ko de dali, podọ e ko na jide gbẹtọ lẹpo to enẹ mẹ dọ e ko fọ́n ẹn sọn oṣiọ lẹ mẹ.’ Hogbe enẹlẹ whanmẹ tlala. “Whenuena yé sè fọnsọnku oṣiọ lẹ tọn tọn, mẹdelẹ to vivlẹ.” (Owalọ lẹ 17:22-32) Sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ Oscar Cullmann doayi e go dọmọ: “Na Glẹki he yise to jọmaku alindọn tọn mẹ lẹ e sọgan ko yin nuhe sinyẹn nado kẹalọyi yẹwhehodidọ fọnsọnku Klistiani lẹ tọn hugan lehe e te do na mẹdevo lẹ. . . . Nuplọnmẹ tamẹnuplọnmẹtọ daho Socrates po Plato po tọn ma sọgan to aliho depope mẹ yin hinhẹn biọ pọninọ mẹ [kọngbedopọ] hẹ enẹ heyin Alẹnu Yọyọ tọn.”
19. Nawẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ dovivẹnu nado kọ̀n nuplọnmẹ fọnsọnku tọn dopọ hẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn gbọn?
19 Etlẹ yin, bọdo atẹṣiṣi daho lọ go to okú apọsteli lẹ tọn godo, sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ lẹ dovivẹnu nado kọ̀n nuplọnmẹ fọnsọnku Klistiani tọn dopọ hẹ yise Plato tọn to jọmaku alindọn tọn mẹ. To madẹnmẹ, mẹdelẹ yigbe do dodonu pọngbọ yọyọ tọn ji: To okú mẹ, alindọn lọ nọ klan (“yin hinhẹn jẹ mẹdekannu,” dile mẹdelẹ dọ ẹ do) sọn agbasa lọ go. Enẹgodo, sọgbe hẹ Outlines of the Doctrine of the Resurrection, gbọn R. J. Cooke dali, to Azán Whẹdida tọn gbè “agbasa dopodopo whladopo dogọ na yin kinkọndopọ hlan alindọn etọn titi, podọ alindọn dopodopo hlan agbasa etọn titi.” Vivọ́ kọndopọ agbasa lọ tọn hẹ alindọn jọmaku etọn to sọgodo yin didọ nado yin fọnsọnku lọ.
20, 21. Mẹnu lẹ wẹ ko gbọn gbesisọ dali plọnmẹ nugbo lọ dogbọn fọnsọnku dali, podọ nawẹ ehe ko hẹn alemọyinu lẹ wá na yé gbọn?
20 Tamẹnuplọnmẹ ehe gbẹ́ yin sinsẹ̀n-nuplọnmẹ nukundeji pipli ṣọṣi lẹ tọn. To whenuena linlẹn mọnkọtọn sọgan taidi nuyọnẹnnu de hlan sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ de, suhugan ṣọṣi-yitọ lẹ tọn ma jẹakọ hẹ ẹ gba. Yé yise poun dọ yé na yì olọn mẹ tlọlọ to whenuena yé kú. Na whẹwhinwhẹ́n ehe wutu, to zinjẹgbonu 5 mai 1995 Commonweal tọn mẹ, wekantọ John Garvey dọmọ: “Yise suhugan Klistiani lẹ tọn [to whẹho ogbẹ̀ to okú godo tọn mẹ] taidi nuhe sẹpọ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Neoplato tọn hugan nudepope heyin Klistiani tọn nugbonugbo, podọ e ma tindo dodonu Biblu tọn depope gba.” Na nugbo tọn, gbọn Plato yí do diọ Biblu dali, yẹwhenọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ doalọtena todido fọnsọnku Biblu tọn na apó yetọn lẹ.
21 To alọ devo mẹ, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ gbẹ́ tamẹnuplọnmẹ kosi lẹ tọn dai bo tẹdo nuplọnmẹ Biblu tọn heyin fọnsọnku go. Yé mọ nupinplọn mọnkọtọn nado yin anademẹnu, pekọ, po homẹmimiọn tọn po. To hosọ he bọdego lẹ mẹ, mí na mọ lehe nuplọnmẹ Biblu tọn do fọnsọnku ji dolido bo yin nuyọnẹnnu do, na mẹhe tindo todido aigba ji tọn lẹ podọ na mẹhe tindo nukundido fọnsọnku tọn hlan ogbẹ̀ olọn mẹ tọn lẹ. Taidi awuwiwle na dogbapọnna hosọ ehelẹ, mí na ayinamẹ dọ mì ni hia weta 15 wekanhlanmẹ tintan hlan Kọlintinu lẹ po sọwhiwhe po.
Be Hiẹ Flin Ya?
● Naegbọn mí dona wleawuna jidide he lodo to fọnsọnku mẹ?
● Nukundido tẹwẹ Jehovah zedonukọnna Adam po Evi po?
● Naegbọn e mayin nuyọnẹnnu nado dín nugbo to tamẹnuplọnmẹ Glẹki tọn mẹ?
● Naegbọn fọnsọnku do yin todido lẹnpọn dagbe tọn de?
[Yẹdide to weda 10]
To whenuena yé waylando, mẹjitọ mítọn tintan lẹ hẹn todido ogbẹ̀ madopodo tọn to aigba ji bu
[Yẹdide to weda 12]
Weyọnẹntọ Ṣọṣi tọn lẹ wá yin nuyiwadeji gbọn yise Plato tọn dali to jọmaku alindọn tọn mẹ
[Asisa Yẹdide Tọn to weda 12]
Musei Capitolini, Roma