Ti Baro a Kanta Idiay Igid ti “Karayan dagiti Tumatayab”
DAGITI Indians inawaganda dayta ti Karayan dagiti Tumatayab. Agingga itoy nga aldaw, iti igid daytoy a karayan ti maysa ti kaskasdi a makangngeg pay iti nagpintas a kanta ti lark, ti uni ti kalapati, ti lima ti notana a melodia iti kasla billit tuleng a Chincol, ken ti uni ti amarilio ti tianna a Benteveo. Ngem, iti agangay, ti pagilian nga adda iti daya ti karayan ti napanaganan met iti nagan a Karayan dagiti Tumatayab, wenno kas pannakaibalikasna iti dialekto dagiti Tupí India—URUGUAY.
Nupay kasta, “maysa a baro a kanta” ti makankanta ita idiay Karayan dagiti Tumatayab. Impadto ni Isaias a nabayag daytoyen, a kunkunana: “Ikantaanyo ni Jehova ti maysa a baro a kanta, ken ti dayawna manipud iti pungto ti daga, dakayo a bumaba iti baybay ken amin dagiti adda kenkuana, dagiti purpuro ken dagiti agnaed kenkuana.” (Isaias 42:10) Nupay kasta, kasano, a nakagteng daytoy “baro a kanta” maipapan iti pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios idiay Uruguay?
Ti Isasangpet ti “Baro a Kanta”
Ti napigsa a mensahe ti Pagarian ti nangrugi a mangmangngegan bassit idiay Uruguay idi 1923. Iti dayta a tawen maysa kadagiti Saksi ni Jehova ti limmasat iti pagilian ket nagipaima iti ginasgasut a polieto. Idi Setiembre ti 1924 dimteng ni Juan Muñiz. Isut’ maysa a dati a padi a Katoliko manipud España a naupay iti relihionna ket pinanawanna dayta. Nupay kasta, kalpasan nga immakar idiay Estados Unidos, idi 1916 napabara manen ti ayatna iti Biblia babaen iti mensahe ti Pagarian a nangngegna manipud kadagiti tattao a pagaammo itan kas dagiti Saksi ni Jehova. Nagsubli ni Muñiz idiay España tapno iraman ti naadalna. Ngem isut’ naipasango iti nakaro nga ibubusor a, babaen ti panangisingasing ti presidente ti Sosiedad ti Watchtower, isut’ immakar idiay Sud America. Naikabil ni Juan Muñiz nga enkargado iti trabaho a panangikaskasaba ti Pagarian iti Argentina, Paraguay, ken Uruguay.
Ni Kabsat Muñiz ti maysa a nakaskasdaaw a managpalawag. Naikuna a mabalinna a tenglen dagiti agdengdengngegna iti sumagmamano nga oras, nga agus-usar laeng ti Biblia, nga awan notas wenno balabalana. Idi makitana a dagiti tattao idiay Uruguay ket nangipakitada iti kalalainganna nga interes, indawat ni Juan Muñiz iti Sosiedad a mangibaonda pay ti ad-adu a tulong.
Kas panangsungbat pinanawan ni Carlos Ott ti Alemania idi 1925, a dimteng idiay Uruguay kalpasan ti sumagmamano a panawen. Idiay impamaysana ti panagreggetna kadagiti sumaganad a walo a tawen. Gapu ta isut’ silalagip iti pannakasapul a panangdanon ti ad-adu a tao aginggat’ kabaelanna, inusar a naimbag ni Kabsat Ott ti radio, a maysa nga estasion ti immanamong a mangibrodkas kadagiti naiplaka a diskurso nga awan ti bayadna. Manipud iti daytoy bassit a pangrugian, ti trabaho ti nagsaknap kadagiti isuamin a 19 a departamento (probinsia) ti Uruguay.
Sumagmamano a bin-i ti kinapudno ti nagtinnag kadagiti ganggannaet nga immakar. Kas pangarigan, idiay umamianan nga Uruguay adda sumagmamano a pamilia a Russo a nangpanaw iti daga a nakaiyanakanda kabayatan ti riribuk ti Gubat Sangalubongan I. Maysa kadkauada, ni Nikifor Tkachenco, immawat ti polieto a Where Are the Dead? ket nailasinna ti naglawag nga aweng ti kinapudno. Isut’ di nagalikaka a nangiranud iti daytoy kabarbaro a pammatina kadagiti dadduma a Russo. Sumagmamano kadakuada ti nangawat iti kinapudno a nagbalin a pamuon dagiti kongregasion ti Salto ken Paysandú, dua pay a dadakkel a siudad.
Idi 1939 innem nga Aleman a payunir ti naidestino idiay Uruguay. Inabutna ti innem a tawen, nupay kasta, tapno makagtengda idiay destinoda; dagiti Nazi a manangidadanes pinagbalinda ida a biktima ti nabayag a pananganop iti intero nga Europa. Kaskasdi, idi nakagtengda met laengen idiay Uruguay iti kamaudiananna, dagdagus a rinugianda ti nagtrabaho. Umuna pinadpadasda a sinapul dagiti pamilia nga Aleman ket kinasabaanda ida. Kalpasanna, bayat nga ad-adalenda ti lokal a pagsasao, inaw-awitda ti Español a “testimony card” a mangilawlawag iti ababa maipapan iti trabahoda.
Daytoy bassit a grupo ti sigagaget a nangsaknap iti intero a pagilian babaen kadagiti bisekleta, nga insuksukatda dagiti pagbasaan maipaay iti taraon ken natnaturogda kadagiti babassit a tolda kadagiti ig-igid ti dalan no awan ti mangpadagos kadakuada. Dagiti bisekletada napunno ti umdas a kawes a maipaay iti maiyanatop a tiempo, adda bassit a dalikanda a de gas, dagiti arwaten iti kusina, ken maysa a ponograpo nga addaan kadagiti plaka a palpalawag iti Biblia. Sinarangetda ti lammin, pudot, angin ken dagiti laylayus. Ngem iti daytoy a pamay-an naiwaras dagiti bin-i ti kinapudno iti intero a daga. Di nagbayag adda metten dagiti dadduma a nanginayon ti timtimekda iti kuro kadagidiay agkankanta iti “baro a kanta.”
Pinapartak dagiti Misionero ti Panagdakkel
Idi Marso 1945, da N. H. Knorr ken F. W. Franz, nga opisiales ti Watch Tower Society, binisitada ti Uruguay iti damdamona. Malaksid ti panangtedda iti makapabileg a balakad, intedda iti Uruguay iti damdamona a graduado ti Gilead, ni Russell S. Cornelius. Nupay iti damona sumagmamano laeng a sasao iti Español ti ammona, kalpasan ti makabulan ket kagudua, mabalinnan ti mangted iti diskurso iti publiko. Nagtultuloy a rimmang-ay ket isut’ dakkel a tulong iti panangiwanwan iti trabaho ti Pagarian. Di nagbayag, ad-adu pay nga agtutubo a misionero ti simmangpet, agingga nga adda 27 kadakuada—a ti kaadu dagiti misionero ket kas kaadu dagiti agibumbunannag—naipekpekdan iti maab-abangan a pagtaengan para iti sanga ken kadagiti misionero. Natural ti kaadda dagiti ganggannaet a misionera addaan dakkel nga epekto iti komunidad. Kuna pay ti maysa kadagiti pagiwarnak a dagiti “olandesa nga anghel” ti nangraut iti Montevideo!
Maysa kadakuada isu ni Mabel Jones. Bayat a tumabtabuno iti asamblea idiay Salto idi 1950, insasaona ti namnama ti Pagarian ken Carola Beltramelli ken Catalina Pomponi, dua a nainggayyeman a kakaarrubada. Immayda met a dua iti asamblea, ket iti makabulan iti kamaudiananna, nagdaliasatda iti 300 a milia (500 km) a tumabuno manen iti maysa nga asamblea idiay Montevideo. Napartak ti naespirituan nga irarang-ayda. Uray met dagiti annak a lallaki ni Carola nasayaat panangabrasada iti kinapudno. Maysa kadagiti annakna a lallaki, ni Delfos, ti simrek iti amin-tiempo a serbisio ket nagraduar manipud Gilead idi 1965. Isu itan ti agserserbi kas coordinator ti komite ti sanga. Ti ub-ubing nga anakna, ni Luis, ket maysa a panglakayen ti kongregasion. Simrek ni Sister Pomponi iti trabaho a panagpayunir idi 1953 ket isut’ nakatulong iti nasurok a 80 a tattao a nangidedikar ti biagda ken ni Jehova.
Iti dagupna, 82 a graduado ti Gilead ti nagserbi idiay Uruguay. Nupay dadduma nakitada a kasapulan ti panagsublida kadagiti il-ilida gapu iti maysa a rason wenno dadduma pay, nakaibatida iti maysa a rekord ti nabunga a serbisio. Agingga itatta mangngegyo pay dagiti old-timers kadagiti kakabsat idiay Uruguay nga agkuna, “Dagiti annakko ti ub-ubbingda pay ngem kadagiti appokok itatta idi a ni Mary Batko immay a mangisuro kaniak iti Biblia” wenno “Addaak pay laeng iti nababa a grado iti eskuelaan idi ni Jack ken Jane Powers inkuyogdak a mangaskasaba kadagiti aldaw ti Domingo.”
Ti Panagdakkel ken Panagsaknap
Ti “baro a kanta” ti nagtinnag kadagiti adu a managimdeng a laplapayag. Idi 1949 ni Gerardo Escribano, maysa nga agtutubo nga ateista, ti naawis iti maysa a gimong ti Biblia. Inawatna iti kondision a no adda dagiti ladladawan wenno no isu ti makiraman kadagiti relihiuso a karkararag, isut’ agawiden. Isut’ nagsiddaaw iti inna nangngegan, ta idi agangay isut’ nabautisaran, ket itan agserserbi kas maysa a manangaywan ti distrito ken miembro ti komite ti sanga.
Ti pelikula a The New World Society in Action, a naaramid idi 1956, naipan iti ngangngani isuamin a siudad ken ili. Ni Kabsat Liber Berrueta ti nangipabuya iti daytoy a pelikula iti ginasgasut a daras kadagiti Kingdom Halls, pribado a pagtaengan, kadagiti plasa, ken kadagiti naaramid a palapala. Isut’ naaddaan met iti dakkel a paset iti panangipasdek iti legal a korporasion ti Sosiedad idiay Uruguay, a nagserbi kas ti immuna a presidente dayta agingga iti ipapatayna.
Idi agtapos ti 1961, idi addan 1,570 a Saksi iti daga, ti dedikasion ti baro a Pagtaengan a Bethel ket maysa a nagpateg nga addang. Kalpasan ti pannakairingpasna, ti arkitekto, ni Justino Apolo, ti natignay a nangisimbolo ti dedikasionna iti Dios babaen iti bautismo. Kamaudiananna nagbalin a maysa a panglakayen ket sipaparabur a timmulong iti pannakaibangon dagiti agarup 40 a Kingdom Halls idiay Uruguay.
Umasping met iti dayta, kalpasan iti proyekto ti panagbangon, ni Avelino Filipponi, maysa a nasigo a managbangon, innalana ti amin-tiempo a serbisio a kadua ni baketna. Isu itan ti maysa a manangaywan ti sirkito. Uray isu met ket dakkel ti naitulongna kadagiti adu a Kingdom Halls. Iti nabibiit pay, isut’ nakiraman iti panangaywan iti pannakaibangon iti nainayon iti Bethel iti Uruguay.
Maysa a Baro a Kanayonan ti Sanga
Ti nainayon isu ti dua-grado a pasdek nga addaan iti nawadwad nga espasio a sirokna. Gapu ta addaan nasurok nga 8,500 pie kuadrado (790 sq m) nga espasio, daytat’ aktual a dakdakkel ngem ti dati a pasdek. Ti annex isu ti yan ti pagimprentaan, dagiti departamento a pagipatulodan kadagiti pagbasaan ken magasin, bodega dagiti pagbasaan, maysa a garahe, ken ti maysa a nagpintas a Kingdom Hall. Kaaduan kadagiti material a pagbangon ti indonar dagiti kakabsat, ket amin dagiti trabaho ti inaramid dagiti agarup 500 a boluntario. Dagiti Saksi a nasisigo iti panagkantero, kinalatero, kinakarpentero, ken adu pay a dadduma a trabaho indonarda ti panawen ken laingda iti panagdisenio, panagbangon, panagarkos, ken ti panangpapintas ti intero a pasdek.
Idi Pebrero 4, 1985, nangrugi ti dedikasion iti annex a ni Grant Miller, miembro ti komite ti sanga, ti nangted iti ababa a historia ken ti panagdakkel ti trabaho ti Pagarian idiay daga ti Karayan dagiti Tumatayab. Daytoy ti sinaruno dagiti makaay-ayo a kapadasan ken detalye maipapan iti baro a pasdek. Iti kamaudiananna, dagiti agdengdengngeg a 250 inapresiarda ti palawag ti dedikasion, “Maysa a Naragsak nga Ili nga Addaan Panggep,” nga impalawag ni Delfos Beltramelli. Pudno a maysa dayta a malaglagip nga aldaw!
Kumitkita iti Masanguanan
Ngem ania ti adda iti masanguanan a maipaay iti trabaho idiay Uruguay? Pampanunotenyo ti napartak a panagdakkel nga inkam tinagiragsak. Idi 1964 addaankam iti 2,000 a Saksi. Idi 1974 nagdoble dayta a bilang. Bayat ti 1985 nakagtengkamin iti kangatuan a bilang a 5,329. Nga adda pay ti panginanamaan iti panagdakkel ti nalawag a makita idi 15,243—maysa iti tunggal 190 a tattao iti pagilian—ti timmabuno iti 1985 a Panglaglagip iti ipapatay ni Kristo.
Ngem ti ad-adda pay a makaparagsak isu ti kualidad ti Kinakristiano nga iparparangarang dagiti kakabsattayo idiay Uruguay. Kas pangarigan, iti sumagmamano a tawenen dagitoy ti masapul nga agdaliasat a mapan Brazil para iti tinawen a kumbensionda agsipud ta ti gobierno ti Uruguay inlibakda kadakuada ti palubos a mangangay kadagiti kumbension. Idi 1982 inkeddeng ti gobierno nga amin dagiti umili ken agnanaed a pumanaw iti pagilian masapul nga agbayadda iti buis. Daytoy ti nangikabil iti nakaro a pinansial a padagsen kadagiti adu a kakabsat. Nupay kasta, dagiti kakabsat nga addaan ti dakdakkel a pamusposan tinulonganda dagiti napangpanglaw a pamilia. Maysa a grupo ti nagtrabaho pay nga agtarimaan kadagiti balbalay bayat dagiti nawaya a panawenda tapno makaitedda ti tulong a panggastos dagiti dadduma. Gapu itoy 3,500 a kakabsat a taga Uruguay ti nakapagdaliasat a nakapan iti kumbension iti Brazil!
Kalpasanna, babaen iti makapakellaat a panagbalbaliw dagiti bambanag, immawat dagiti kakabsat ti palubos a mangangay ti kumbension idiay Montevideo iti lawas sakbay ti dedikasion ti nainayon iti sanga. Amin dagiti urnos ti nairingpas iti 20 laeng nga al-aldaw, agraman ti panangituding kadagiti paspaset iti programa, panangorganisar kadagiti departamento, ken ti panangtarimaan ken panangdalus iti di maus-usar ken marakrakraken a Hippodrome. Ngem anian a ragsak ta adda 6,245 a nagtataripnong!
Ngarud mabalintay ti agtalek a ni Jehova itultuloyna a bendisionan ti panagregget dagiti kakabsattayo bayat a sangsangkamaysa nga agtrabahoda a mangikanta iti nadayag a mensahe ti Pagarian ti Dios iti igid ti Karayan dagiti Tumatayab—Uruguay!
[Dagiti mapa/Ladawan iti panid 27]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
URUGUAY
Salto
Paysandú
Montevideo
[Mapa]
Sud America
[Ladawan iti panid 29]
Ti Kingdom Hall iti baro a kanayonan a pagtaengan ti sanga idiay Uruguay