Talaga Kadi a Kasapulan ti Sangatauan ti Mesias?
“KASAPULAN TI LUBONG TI MESIAS, KUNA TI OPISIAL”
Nagparang dayta a paulo iti The Financial Post ti Toronto, Canada, idi 1980. Ti naadaw nga opisial isu ni Aurelio Peccei, presidente ken manangbuangay iti nalatak a grupo dagiti eksperto a maawagan Club of Rome. Sigun iti Post, patien ni Peccei a ti laeng “adda karismana a lider—iti siensia, politika, wenno relihion—ti makaisalakan iti lubong manipud kadagiti sosial ken ekonomiko a parikut a posible a mangdadael iti sibilisasion.” Ania ngay ti makunayo? Kasta unayen aya a nakaay-ay-ay ti kasasaad ti lubong ta kasapulan ti sangatauan ti Mesias? Usigenyo ti maysa laeng kadagiti parikut a sangsanguen ti lubong—bisin.
NAKAMULENGLENG kadakayo ti dua a dadakkel, maris-daga a mata manipud iti ladawan iti diario wenno magasin. Mata dagita ti maysa a bassit nga ubing a babai nga awan pay lima a tawenna. Ngem dinakay paisemen dagitoy a mata. Naliday, di makarikna iti naragsak a panagsiddaaw, ken awan panagtalek dagita a mata. Napnoda ketdi iti ut-ot, saem, awan namnamanan a bisin. Mabisbisin ti ubing. Ut-ot ken bisin laeng ti ammona.
Kas kadagiti adu, nalabit diyo kayat a matmatan ti kakasta a ladawan, isu nga umallatiwkayo a dagus iti sabali a panid. Saan a gapu ta dikay maseknan, no di ket maladingitankayo gapu ta mariknayo nga awan namnaman daytoy nga ubing. Dagiti nakaraprapis a saka ken bimsog a tianna ket pagilasinan a kimbeten ti bagina. Nalabit natayen no makitayo ti ladawanna. Ti dakesna, saan laeng nga isu ti addaan kasta a kasasaad.
Kasano aya kasaknap ti parikut? Ay ket, panunotenyo man ti 14 milion nga ubbing? Maariweng ti kaaduan kadatayo a mangpanunot iti dayta; narigat a mailadawan ti kaaduda. Panunotenyo ngarud laengen ti maysa nga istadium a makalaon ti 40,000 a tao. Ita panunotenyo a napno dayta kadagiti ubbing—nga agdidippit, reprep a rupa. Narigat nga iladawan uray dayta. Kaskasdi, 350 a kasta nga istadium a napno kadagiti ubbing ti masapul tapno malaon ti 14 milion. Sigun iti UNICEF (United Nations Children’s Fund), kasta ti makapadanag a bilang dagiti ubbing nga agtawen ti nababbaba ngem lima a matmatay iti malnutrision ken nalaka a malapdan a saksakit iti tunggal tawen kadagiti saan a narang-ay a pagilian. Katupag dayta ti gistay maysa nga istadium a napno kadagiti ubbing a matmatay iti tunggal aldaw! Inayonyo ti bilang dagiti mabisbisin a nataengan, ket iti intero a lubong agdagup maysa a bilion a tattao ti agbisbisin iti kasta unay.
Apay nga Agbisbisinda?
Iti agdama ad-adu a taraon ti mapataud daytoy a planeta ngem ti mausar dagiti tao, ken makapataud ti ad-adu pay. Kaskasdi, kada minuto, 26 nga ubbing ti matmatay iti malnutrision ken sakit. Ngem iti isu met laeng a minuto, ag-$2,000,000 ti busbusbosen ti lubong para iti gubat. Rabakenyo ti maaramidan koma dayta a gatad—wenno uray bassit laeng a paset dayta—agpaay kadagidiay a 26 nga ubbing?
Nalawag, saan a maipabasol lattan ti sangalubongan a bisin iti kaawan ti taraon wenno kuarta. Naun-uneg ti parikut. Kas kinuna ni Jorge E. Hardoy, maysa a propesor idiay Argentina, “di kabaelan ti lubong ti mangiranud ti liwliwa, pigsa, panawen, sanikua ken pannakaammo kadagiti ad-adda nga agkasapulan kadagitoy a bambanag.” Wen, saan a ti sanikua ti tao ti parikut, no di ket ti tao a mismo. Agparang a ti kinaagum ken panagimbubukod ti mangtengtengngel iti natauan a kagimongan. Ti kabaknangan a maysa a kakalima ti populasion ti daga tagtagiragsakenna dagiti sanikua ken serbisio nga agarup mamin-60 nga ad-adu ngem iti kapanglawan a kakalima.
Pudno, sipapasnek nga ikagkagumaan dagiti dadduma nga ipaayan ti taraon dagiti mabisin, ngem malapdan dagiti panagreggetda gapu kadagiti bambanag a dida matengngel. Masansan a sapliten ti bisin dagiti pagilian a pinagsisina ti guerra sibil wenno iyaalsa, ken kadawyan a lapdan dagiti agkabusor ti pannakaitulod dagiti pangalaw nga abasto kadagiti makasapul. Amken ti agsumbangir a dasig a no palubosanda a maitulod ti taraon kadagiti mabisbisin a sibilian iti teritoria ti kabusor, di ket pakpakanenda dagiti kabusorda. Usaren uray dagiti gobierno a mismo ti bisin kas maysa a napolitikaan nga igam.
Awan ti Solusion?
Daksanggasat, saan laeng a ti panagbisin dagiti riniwriw ti mangparparigat iti moderno a tao. Ti nasaknap a pannakadadael ken pannakasabidong ti aglawlaw, ti di agsarday a saplit ti gubat a mangpukpukaw iti riniwriw a biag, ti nakaro a panagraira ti kinaranggas a mangpataud iti buteng ken di panagtalek iti amin a disso, ken ti bumabbaba a moralidad a kasla isu ti ramut ti adu kadagitoy a kinadakes—amin dagitoy a sangalubongan a parikut agbibinnuligda, no ar-arigen, ken pasingkedanda ti di masupiat a kinapudno—ti tao dina maiturayan ti bagina a sibaballigi.
Awan duadua a daytat’ gapuna nga awanen ti namnama ti adu a tao a makasarak iti solusion kadagiti parikut ti lubong. Umasping ti rikna dagiti dadduma iti rikna ni Aurelio Peccei, ti Italiano nga eskolar a nadakamat iti pangrugian. No adda man solusion, kunada, masapul nga agtaud dayta iti di gagangay—nalabit nabilbileg ngem tao pay ketdi—a gubuayan. Gapuna, makaallukoy unay ti kapanunotan maipapan iti mesias. Ngem realistiko aya ti mangnamnama iti mesias? Wenno arapaap laeng ti kasta a namnama?
[Picture Credit Line iti panid 2]
Dagiti Ladawan iti Akkub: Ngato: Ladawan iti U.S. Naval Observatory; Baba: ladawan iti NASA
[Picture Credit Line iti panid 3]
Ladawan ti WHO ni P. Almasy
[Picture Credit Lines iti panid 4]
Ladawan ti WHO ni P. Almasy
Ladawan ti U.S. Navy