Kaslakay Aya ken Jehova a Mamakawan?

“No pakawanenyo dagiti tattao kadagiti labsingda, pakawanennakayto met ti nailangitan nga Amayo; idinto ta no dikay pakawanen dagiti tattao kadagiti labsingda, uray ni Amayo saanna a pakawanen dagiti labsingyo.”​—MATEO 6:14, 15.

1, 2. Ania a kita ti Dios ti kasapulantayo, ken apay?

“MANANGNGAASI ken managayat ni Jehova, namayamay nga agpungtot ken aglaplapusanan iti naayat a kinamanangaasi. Saanto a kankanayon a mangbabalaw, dinanto met ing-ingpen a kanayon ti pungtotna. Saanna nga inaramid kadatayo ti kas mayanatup kadagiti basoltayo; dinatayo met sinupapakan iti kas mayanatup kadagiti bidduttayo. Ta no kasano a nangatngato dagiti langit ngem ti daga, kasta ti kadakkel ti naayat a kinamanangaasina kadagidiay agbuteng kenkuana. Kas panagaddayo ti leleggakan ken lelennekan ti init, kasta ti nangyadayuanna kadagiti salungasingtayo kadatayo. Kas panangngaasi ti maysa nga ama kadagiti annakna, kasta ti panangngaasi ni Jehova kadagidiay agbuteng kenkuana. Ta pagaammona unay ti pannakasukogtayo, a malagipna a tapoktayo.”​—Salmo 103:8-14.

² Gapu ta nayinawtayo iti basol ken nayanaktayo iti kinadakes, a dagiti natawid a pagkapuyantayo kanayon a padpadasendatay a paadipen iti linteg ti basol, kasapulantay unay ti maysa a Dios a ‘silalagip a naaramidtayo iti tapok.’ Tallo a gasut a tawen kalpasan ti nagimnas a panangiladawan ni David ken Jehova iti maika-103 a Salmo 103, intan-ok ti sabali pay a mannurat ti Biblia a ni Mikias daytoy met laeng a Dios iti umasping a pamay-an gapu iti naayat a panangpakawanna kadagiti basol a naaramid iti napalabas: “Siasino ti dios a kas kenka: a mangyadayo iti salungasing, mamakawan iti labsing, saan nga agim-impen iti pungtot iti agnanayon no di ket maragsakan a mangipakita iti asi? Kaasiannakami manen, payatpayatem dagiti salungasingmi, ipalladawmo amin a basolmi iti lansad ti taaw.”​—Mikias 7:18, 19, The Jerusalem Bible.

 3. Aniat’ kayat a sawen ti panangpakawan?

³ Iti Griego a Kasuratan, ti sao para iti “pakawanen” kayuloganna, “palabsen.” Paliiwenyo ta impasimudaag da David ken Mikias, a naadaw iti ngato, ti isu met laeng a kayulogan iti makaallukoy, mangiladawan a sasao. Tapno maapresiartayo a naan-anay ti nakaskasdaaw a kinabuslon ti pammakawan ni Jehova, intay repasuen ti sumagmamano kadagiti adu a pagarigan ti panangyebkasna iti dayta. Ti umuna ipakitana a mapakawan ni Jehova dagiti pinanggepna a dadaelen.

Mangibabaet ni Moises​—Mangipangag ni Jehova

 4. Mabuteng latta dagiti Israelita a sumrek iti Naikari a Daga kalpasan a naimatanganda dagiti ania a parangarang ti pannakabalin ni Jehova?

⁴ Sitatalged nga inruar ni Jehova ti nasion ti Israel idiay Egipto ken inyegna ida iti asideg ti daga nga inkarina a pagtaenganda, ngem nagkedkedda nga umabante gapu ta kabutengda dagiti agnaed iti Canaan a padada laeng a tattao. Kalpasan a naimatanganda ti panangispal ni Jehova kadakuada idiay Egipto babaen ti sangapulo a makadidigra a saplit, pananglukatna iti dalan a paglisian iti tengnga ti Nalabaga a Baybay, panangtalipuposna iti buyot ti Egipto a nangpadas a mangkamakam kadakuada, panangpatalgedna kadakuada idiay Bantay Sinai iti tulag ti Linteg a namagbalin kadakuada kas nasion a pinili ni Jehova, ken ti namilagruan a panangipaayna iti manna a naggapu sadi langit a pannakataraonda iti inaldaw, mabutengda a sumrek iti Naikari a Daga gapu kadagiti higante a Cananeo!​—Numeros 14:1-4.

 5. Kasano a pinadas a pakirden ti dua a matalek a managsimisim ti pakinakem ti Israel?

⁵ Nagpakleb da Moises ken Aaron gapu iti pannakadismayada. Pinadas da Josue ken Caleb, ti dua a matalek a managsimisim, a pakirden ti pakinakem ti Israel: ‘Ti daga ket nagsayaat unay a daga, maysa a daga nga agayus ti gatas ken diro. Diyo kabuteng dagiti tattao; adda ni Jehova kadatayo!’ Imbes a mapakiredda kadagita a sasao, ginandat dagiti maam-amak, nasukir nga umili nga uboren da Josue ken Caleb iti bato.​—Numeros 14:5-10.

6, 7. (a) Aniat’ inkeddeng ni Jehova nga aramiden idi nagkedked ti Israel a sumrek iti Naikari a Daga? (b) Apay a sinupiat ni Moises ti pangngeddeng ni Jehova a mangdusa iti Israel, ket aniat’ nagbanaganna?

⁶ Nakapungtot ni Jehova! “Kamaudiananna kinuna ni Jehova ken Moises: ‘Kasanonto kabayag ti panangumsi kaniak daytoy nga ili, ken kasanonto kabayag ti dida panamati kaniak gapu kadagiti amin a pagilasinan nga inaramidko iti tengngada? Didigraekto ida iti angol ket pagtalawekto ida, ket aramidenkanto a maysa a nasion a dakdakkel ken nabilbileg ngem isuda.’ Ngem kinuna ni Moises ken Jehova: ‘No kasta maammuanto dagiti taga-Egipto a babaen ti pannakabalinmo inruarmo daytoy nga ili iti tengngada. Ket ibagadanto dayta kadagiti agnaed iti daytoy a daga. . . . No papatayem daytoy nga ili kas maymaysa a tao, dagiti nasion ngarud a nakangngeg maipapan iti dayawmo sigurado a kunaendanto daytoy, “Gapu ta di kabaelan ni Jehova nga iserrek daytoy nga ili iti daga nga insapatana kadakuada, pinapatayna ida iti let-ang.”’”​—Numeros 14:11-16.

⁷ Dimmawat ni Moises iti pammakawan, maipuon iti nagan ni Jehova: “‘Pakawanem, pangngaasim, ti biddut daytoy nga ili kas mayannurot iti kadakkel ti naayat a kinamanangaasim, ken kas iti panangpakawanmo itoy nga ili nanipud sadi Egipto agpapan ita.’ Ket kinuna ni Jehova: ‘Pakawanek kas mayannurot iti saom.’”​—Numeros 14:19, 20.

Ti Panagdaydayaw ni Manases Kadagiti Didiosen ken ti Pannakikamalala ni David

 8. Aniat’ pakasarsaritaan ni Manases nga ari ti Juda?

⁸ Ti naisangsangayan a pagarigan ti pammakawan ni Jehova ket mainaig iti kaso ni Manases, ti anak ni naimbag nga Ari Ezekias. Agtawen iti 12 ni Manases idi mangrugi nga agturay idiay Jerusalem. Nagbangon [ni Manases] kadagiti nangato a disso, nagipatakder kadagiti altar a maipaay kadagiti Baal, nagaramid kadagiti sagrado a monmon, nagrukbab kadagiti bituen iti langit, nagsalsalamangka ken nangkulkulam, nakiuman kadagiti managanito ken mammadles, nangikabil iti kinitikitan a ladawan iti templo ni Jehova, ken pinalasatna dagiti annakna iti apuy idiay Tanap ti Hinnom. “Nagaramid iti adu a dakes iti imatang ni Jehova” ket “insungsongna ti Juda ken dagiti agnaed iti Jerusalem nga agaramid iti dakdakes ngem kadagiti nasion a dinadael ni Jehova iti sango dagiti annak ti Israel.”​—2 Cronicas 33:1-9.

 9. Kasano a limmukneng ti rupa ni Jehova ken Manases, ket aniat’ resultana?

⁹ Kamaudiananna, inyeg ni Jehova dagiti Asirio a maibusor iti Juda, ket tiniliwda ni Manases, sada impan idiay Babilonia. “Ket idi naparparigat, pinaluknengna ti rupa ni Jehova a Diosna ket nagpakumbaba iti kasta unay gapu iti Dios dagiti ammana. Ket nagkarkararag Kenkuana, ket isu naimdengan ket impangagna ti panagdawatna iti parabur ket insublina idiay Jerusalem iti pagarianna.” (2 Cronicas 33:11-13) Kalpasanna inikkat ni Manases dagiti ganggannaet a didiosen, ladawan, ken altar ket imbellengna dagitoy iti ruar ti siudad. Rinugianna ti mangidatag kadagiti daton iti altar ni Jehova ket binilinna ti Juda nga agserbi iti pudno a Dios. Maysa daytoy a nakaskasdaaw a parangarang ti kinamasindadaan ni Jehova a mamakawan no ti kinapakumbaba, kararag, ken panangatur iti biddut mangpataud kadagiti bunga a maitutop iti panagbabawi!​—2 Cronicas 33:15, 16.

10. Kasano a pinadas ni David a kaluban ti basolna iti asawa ni Uria?

¹⁰ Nalatak ti basol ni Ari David a pannakikamalala iti asawa ni Uria a Jetteo. Saan laeng a nakikamalala kenkuana no di pay ket sisisikap a kinalubanna ti basolna idi naammuanna a nasikoganna [ni Bat-seba]. Inikkan ti Ari ni Uria iti pammalubos a pumanaw pay laeng iti gubat, a ninamnamana nga agawid daytoy ket kaiddaenna ni baketna. Ngem, gapu iti panagraemna kadagiti padana a soldado nga adda iti paggugubatan, nagkedked ni Uria. Inawis ngarud ni David a makipangan ket binartekna, ngem saan latta a napan ni Uria ken baketna. Kalpasanna pinaibilin ni David iti heneralna nga isaadna ni Uria iti disso a nainget ti gubat tapno matay ni Uria, ket naaramid a kasta.​—2 Samuel 11:2-25.

11. Kasano a napagbabawi ni David iti basolna, ngem aniat’ sinagabana?

¹¹ Imbaon ni Jehova ni mammadtona a Natan ken ni David a mangibutaktak iti basol ti ari. “Kinuna ni David ken Natan: ‘Nagbasolak a maikaniwas ken Jehova.’ Ket kinuna ni Natan ken David: ‘Kasta met ni Jehova palabsenna ti basolmo. Dikanto matay.’” (2 Samuel 12:13) Nalaus ti ladingit ni David gapu iti basolna ket inyebkasna ti panagbabawina iti naimpusuan a kararag ken ni Jehova: “Ta saanka a maay-ayo iti sakripisio​—ta no saan a kasta itdek koma; saanmo a pagay-ayatan ti sibubukel a daton a mapuoran. Dagiti sakripisio a maipaay iti Dios isu ti espiritu a nadudog; ti nadudog ken sibababawi a puso, O Dios, saanmonto a laisen.” (Salmo 51:16, 17) Saan a linais ni Jehova ti kararag ni David a nagubbog iti nadudog a puso. Nupay kasta, naglak-am ni David iti nadagsen a pannusa, maitunos iti kinuna ni Jehova maipapan iti pammakawan idiay Exodo 34:6, 7: “Iti uray kaano dinanto ilaksid ti pannusa.”

Ti Panangidaton ni Solomon iti Templo

12. Aniat’ indawat ni Solomon idi naidaton ti templo, ket aniat’ sungbat ni Jehova?

¹² Idi nalpasen ni Solomon a binangon ti templo ni Jehova, kinunana iti kararagna a pagdaton: “Masapul nga ipangagmo ti ar-araraw ti adipenmo ken ti ilim nga Israel no agkararagda a sumango iti daytoy a disso, tapno mangngegmo manipud iti disso a pagnaedam, manipud iti langlangit; ket masapul a denggem ken pakawanem.” Simmungbat ni Jehova: “No punitak ti langlangit tapno awan ti tudo ken no bilinek dagiti dudon a mangalun-on iti daga ken no mangibaonak iti angol iti tengnga ti ilik, ket agpakumbaba dagiti tattaok a naawagan iti naganko ken agkararagda ken sapulenda ti rupak ken tallikudanda dagiti nadangkes a dalanda, siak ngarud denggekto manipud iti langlangit ket pakawanekto ti basolda, ket agasakto ti dagada.”​—2 Cronicas 6:21; 7:13, 14.

13. Aniat’ ipakita ti Ezequiel 33:13-16 maipapan iti panangmatmat ni Jehova iti maysa a tao?

¹³ Bayat a matmatmatannakay ni Jehova, awatennakayo gapu iti agdama a kinataoyo, saan a gapu iti napalabas a kinataoyo. Kas iti kuna ti Ezequiel 33:13-16: “No kunak iti nalinteg: ‘Agbiagkanto a di bumurong,’ ket agtalek iti bukodna a kinalinteg ken agaramid iti di kinahustisia, awanto kadagiti nalinteg a gapuananna ti malagip, no di ket gapu iti di kinahustisia nga inaramidna​—gapu itoy matayto. Ket no kunak iti nadangkes: ‘Mataykanto a di bumurong,’ ket tallikudanna ti basolna ken aramidenna ti kinahustisia ken kinalinteg, ket ipulang ti nadangkes ti mismo a banag a naisalda, isublina dagiti mismo a banag nga innalana a tinakaw, ken magna kadagiti mismo a linlinteg ti biag babaen ti saanna a panangaramid iti di kinahustisia, agbiagto a di bumurong. Saanto a matay. Awanto kadagiti basol nga inaramidna ti malagip a maibusor kenkuana. Inaramidna ti kinahustisia ken kinalinteg. Agbiagto a di bumurong.”

14. Aniat’ naisalsalumina maipapan iti panangpakawan ni Jehova?

¹⁴ Adda naisalsalumina a banag maipapan iti panangpakawan ni Jehova a Dios kadatayo, maysa a banag a narigat para kadagiti tattao nga iraman iti panangpakawanda iti maysa ken maysa​—agpadpada a mamakawan ken manglipat. Kuna dagiti dadduma a tattao, ‘Mapakawanko ti inaramidmo, ngem diakto malipatan (wenno lipaten).’ Maigidiat iti dayta, imutektekanyo ti kuna ni Jehova nga aramidennanto: “Pakawanekto ti biddutda, ket diakto lagipenen ti basolda.”​—Jeremias 31:34.

15. Aniat’ pakasarsaritaan ni Jehova no maipapan iti panangpakawan?

¹⁵ Rinibu a tawenen a pakpakawanen ni Jehova dagiti agdaydayaw kenkuana ditoy daga. Pakpakawanenna dagiti basol nga ammoda a maar-aramidda ken kasta met dagiti adu a saanda a mapupuotan. Saan a maibus ti asi, mabayag a panagitured, ken pammakawanna. Kuna ti Isaias 55:7: “Ti managdakdakes panawanna koma ti dalanna, ken ti naranggas a tao, dagiti pampanunotna; ket agsubli koma ken ni Jehova, ket isu kaasiannanto, ken iti Diostayo, ta isu pakawanennanto iti nawadwad.”

Pammakawan iti Kristiano a Griego a Kasuratan

16. Apay a maikunatayo a ti pammakawan ni Jesus ket maitunos iti pammakawan ni Jehova?

¹⁶ Naglaon ti Kristiano a Griego a Kasuratan kadagiti salaysay maipapan iti pammakawan ti Dios. Masansan a dinakamat ni Jesus dayta, a mangipakita nga agkapanunotanda ken ni Jehova iti daytoy a banag. Naggapu ken Jehova ti panagpampanunot ni Jesus, yanninawna ni Jehova, isu ti napaypayso a ladawan ti mismo a kinaisu ni Jehova; ti pannakakita kenkuana kaipapananna ti pannakitana metten ken ni Jehova.​—Juan 12:45-50; 14:9; Hebreo 1:3.

17. Kasano nga inladawan ni Jesus ti panangpakawan ni Jehova a ‘siwawadwad’?

¹⁷ Ti kinabuslon ti pammakawan ni Jehova ket naipakita iti maysa kadagiti pangngarig ni Jesus, daydiay maipapan iti maysa nga ari a nangpakawan iti maysa nga adipen a nakautang kenkuana iti 10,000 a talento (agarup a $33,000,000, E.U.). Ngem idi saan a pinakawan dayta nga adipen ti padana nga adipen a nakautang kenkuana iti sangagasut a denario (agarup a $60, E.U.), nakapungtot ti ari. “‘Nadangkes nga adipen, winaswasko amin dayta nga utang maipaay kenka, idi a nagpakaasika kaniak. Saan kadi a rebbeng koma, met, a naasianka iti padam nga adipen, a kas met iti panangaasik kenka?’ Gapu iti dayta ti apona, a nagargari nga agpungtot, inyawatna kadagiti manangibalud, agingga a mabayadanna amin a nautangna.” Kalpasanna inlawlawag ni Jesus ti kaipapananna: “Kastanto met laeng a pamay-an ti pannakilangen kadakayo ti nailangitan nga Amak no dikay mangpakawan tunggal maysa iti kabsatna manipud iti puspusoyo.”​—Mateo 18:23-35.

18. Kasano a naiduma ti panangmatmat ni Pedro iti pammakawan iti panangmatmat ni Jesus?

¹⁸ Sakbay la unay ti panangisarita ni Jesus iti nadakamat a pangngarig, napan ni Pedro ken Jesus ket sinaludsodna: “Apo, mamin-ano nga agbasol kaniak ni kabsatko ket isu pakawanek? Agingga iti mamimpito?” Impagarup ni Pedro nga isu ket naparabur unay. Nupay kinedngan dagiti eskriba ken Fariseo ti kasansan ti panangpakawan, kinuna ni Jesus ken Pedro: “Kunak kenka, a saan nga, Agingga iti mamimpito, no di ket, Agingga iti mamimpitopulo ket pito.” (Mateo 18:21, 22) Saan nga umdas ti mamimpito iti maysa nga aldaw, kas kinuna ni Jesus: “Asikasuenyo ti bagbagiyo. No ti kabsatmo makaaramid iti basol babalawem, ket no agbabawi pakawanem. Uray no agbasol iti mamimpito iti maysa nga aldaw a maibusor kenka ket agsubli kenka iti mamimpito, a kunkunana, ‘Agbabawiak,’ masapul a pakawanem.” (Lucas 17:3, 4) Maragsakan ni Jehova a mamakawan kadatayo, saanna a bilbilangen [ti basoltayo].

19. Aniat’ rebbengtay nga aramiden tapno pakawanennatay ni Jehova?

¹⁹ No sipapakumbaba nga agbabawi ken ipudnotayo dagiti basoltayo, madadaan ni Jehova a mangipangag kadatayo: “No ipudnotayo dagiti basoltayo, isu matalek ken nalinteg tapno pakawanennatayo kadagiti basoltayo ken tapno dalusannatayo manipud iti amin a kinakillo.”​—1 Juan 1:9.

20. Kasano nga impakita ni Esteban nga isu ket madadaan a mamakawan?

²⁰ Iti naidumduma nga espiritu ti kinamanangpakawan, impukkaw ti pasurot ni Jesus a ni Esteban daytoy a dawat bayat nga isut’ ub-uboren dagiti makapungtot a tattao: “‘Apo Jesus, awatem ti espirituk.’ Kalpasanna, idi nagparintumeng, nagpukkaw a buyogen ti napigsa a timek: ‘Jehova, dika isingir daytoy a basol maibusor kadakuada.’ Ket kalpasan ti panangisaona iti daytoy naturogen ken patay.”​—Aramid 7:59, 60.

21. Apay a nakaskasdaaw unay ti kinamasindadaan ni Jesus a mamakawan kadagiti soldado a Romano?

²¹ Nangipaay ni Jesus iti ad-adda pay a nakaskasdaaw nga ulidan iti kinamasindadaan a mamakawan. Isut’ tiniliw dagiti kabusorna, inusigda a maikaniwas iti linteg, sinentensiaanda, linalaisda, tinuptupraanda, sinapsaplitda iti latigo nga addaan iti barayubay a nalabit nabarutan ken namulaan iti naparpar a tultulang, sada binaybay-an a nakalansa iti maysa a kayo iti sumagmamano nga oras. Dakkel ti sungsungbatan dagiti Romano iti daytoy. Kaskasdi, idi agbugbugsot ni Jesus iti dayta a kayo a pagtutuokan, kinunana iti nailangitan nga Amana maipapan kadagiti soldado a nangilansa kenkuana: “Ama, pakawanem ida, ta dida ammo ti ar-aramidenda.”​—Lucas 23:34.

22. Ania a sasao manipud iti Sermon iti Bantay ti rumbeng nga ikagumaantay nga annuroten?

²² Iti Sermonna iti Bantay, kinuna ni Jesus: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti kabusoryo ket ikararaganyo dagidiay mangidaddadanes kadakayo.” Agingga iti panagngudo ti ministeriona ditoy daga, inannurotna dayta a prinsipio. Narigat unay kadi dayta kadatayo nga aramiden, a makidangdangadang kadagiti pagkapuyan ti managbasol a lasagtayo? Uray kaskasano rumbeng nga ikagumaantay nga annuroten ti insuro ni Jesus kadagiti pasurotna kalpasan ti panangitedna kadakuada iti kararag a pagtuladan: “No pakawanenyo dagiti tattao kadagiti labsingda, pakawanennakayto met ti nailangitan nga Amayo; idinto ta no dikay pakawanen dagiti tattao kadagiti labsingda, uray ni Amayo saanna a pakawanen dagiti labsingyo.” (Mateo 5:44; 6:14, 15) No mamakawantayo a kas iti panangpakawan ni Jehova, mamakawan ken manglipattayo.

Malagipyo Pay Kadi?

◻ Kasanot’ panangtaming ni Jehova kadagiti basoltayo, ken apay?

◻ Apay a naisubli ti kinaari ni Manases?

◻ Ania a naisalsalumina a banag maipapan iti panangpakawan ni Jehova ti narigat para kadagiti tattao a tuladen?

◻ Kasano a nakaskasdaaw unay ti kinamasindadaan ni Jesus a mamakawan?

[Ladawan iti panid 24]

Tinulongan ni Natan ni David a makabigbig iti pannakasapul iti pammakawan ti Dios