Kasano nga Impaltiing ti Dios ti Biblia?

DADDA a nakaay-ayat ti komunikasion itatta ngem iti uray kaano man iti historia. Dagiti telepono, fax machine, kompiuter​—iti naglabas a tawtawen asino koma ti nakapanunot iti tiempo a dagiti mensahe gistay mayallatiwda iti intero a lubong iti apagdarikmat?

Ngem ti makapainteres unay a kita ti komunikasion isu daydiay di makabesado a naan-anay ti tao​—nadiosan a pammaltiing. Pinaltiingan ni Jehova ti ag-40 a mannurat tapno buklenda ti naisurat a Saona, ti Nasantuan a Biblia. No kasano a saan la a maymaysa ti pamuspusan ti tao a makisarita, kasta met a nagusar ni Jehova iti nadumaduma a metodo ti komunikasion tapno maipaltiingna dagiti Kasuratan.

Panangidiktar. Inyallatiw ti Dios dagiti espesipiko a mensahe nga idi agangay nairekordda iti Biblia.a Kas pagarigan, amirisenyo dagiti bilin a mangbukel iti tulag ti Linteg. “Sika isuratmo dagitoy a sasao,” imbaga ni Jehova ken Moises, “ta iti maitutop kadagitoy a sasao inaramidko ti maysa a tulag kenka ken iti Israel.” (Exodo 34:27) Dagita a “sasao,” nga “inyallatiw dagiti anghel,” isuda ti kinopia ni Moises ket masarakan itan kadagiti libro ti Biblia nga Exodo, Levitico, Numeros, ken Deuteronomio.​—Aramid 7:53.

Adu a sabsabali a mammadto, agraman kada Isaias, Jeremias, Ezequiel, Amos, Nahum, ken Mikias, ti immawat kadagiti espesipiko a mensahe a naggapu iti Dios baeten kadagiti anghel. No dadduma dagitoy a lallaki inrugida dagiti deklarasionda kadagitoy a sao: “Kastoy ti kuna ni Jehova.” (Isaias 37:6; Jeremias 2:2; Ezequiel 11:5; Amos 1:3; Mikias 2:3; Nahum 1:12) Kalpasanna insuratda ti kinuna ti Dios.

Dagiti Sirmata, Tagtagainep, ken Pannakaimayeng. Ti sirmata isu ti mabuya, eksena, wenno mensahe a mailamma iti isip ti tao bayat a siririing, a masansan babaen ti naisalsalumina a pamay-an. Kas pagarigan, da Pedro, Santiago, ken Juan, “idi nakariingdan a naan-anay,” nakitada ti sirmata ti panagbaliw ti langa ni Jesus. (Lucas 9:28-36; 2 Pedro 1:16-21) Kadagiti dadduma a kaso nayallatiw ti mensahe babaen ti tagtagainep, wenno sirmata iti rabii, a naimula iti isip ti nagtagtagainep bayat a matmaturog. Gapuna insurat ni Daniel “dagiti parparmata ti ulok iti iddak”​—wenno, kas inyulog ni managipatarus a Ronald A. Knox, “bayat a minatmatak ti tagtagainepko.”​—Daniel 4:10.

Ti tao nga insaad ni Jehova iti pannakaimayeng nabatad a simmuknor iti nauneg nga isesennek, nupay medio siririing. (Idiligyo ti Aramid 10:9-16.) Iti Biblia, ti Griego a sao a naipatarus kas “pannakaimayeng” (ekʹsta·sis) kaipapananna ti ‘pannakaipakni wenno pannakaipuera.’ Ipasimudaagna ti ideya a pannakaiwalin ti normal a kasasaad ti isip. No kasta, ti tao a naimayeng dina mapupuotan ti nanglikmut kenkuana bayat nga aw-awatenna ti sirmata. Nalabit kasta ti pannakaimayeng ni apostol Pablo idi “narabsut a naipan idiay paraiso ket nakangngeg kadagiti di maisawang a sasao a di nainkalintegan a sawen ti tao.”​—2 Corinto 12:2-4.

No idilig kadagidiay nagsurat kadagiti naidiktar a mensahe manipud iti Dios, dagiti mannurat iti Biblia nga immawat kadagiti sirmata wenno tagtagainep wenno nakapasar iti pannakaimayeng masansan nga adda sangkabassit a wayawayada a mangdeskribir kadagiti nakitada iti bukodda a sasao. Naibaga ken Habacuc: “Isuratmo ti sirmata, ket aramidem a nabatad kadagiti tapi, tapno napardas koma a basaen.”​—Habacuc 2:2.

Kaipapanan kadi daytoy a dagitoy a paset ti Biblia basbassit ti pannakaipaltiingda ngem dagidiay teksto a naidiktar? Saan. Baeten ti espirituna, immula a sititibker ni Jehova ti mensahena iti isip ti tunggal mannurat, iti kasta panunot ti Dios ti nayallatiw saan ket nga iti tao. Nupay impalubos ni Jehova a ti mannurat pilienna dagiti maikanatad a sao, inwanwanna ti isip ken puso ti mannurat tapno iti kasta awan nasken nga impormasion a naliwayan ket ti resultana ti sasao siuumiso a mamatmatan a kas kukua ti Dios.​—1 Tesalonica 2:13.

Nadiosan a Palgaak. Naglaon ti Biblia kadagiti padto​—historia a naipalgak ken naisurat a nasaksakbay​—a pulos a di kabaelan ti tao. Ti maysa a pagarigan isu ti irurussuat ken pannakatnag “ti ari ti Grecia,” ni Alejandro a Dakkel, a naipadto ag-200 a tawen kasakbayanna! (Daniel 8:1-8, 20-22) Ipalgak met ti Biblia dagiti pasamak a di pulos nasaksian dagiti mata ti tattao. Maysa a pagarigan isu ti pannakaparsua ti langit ken daga. (Genesis 1:1-27; 2:7, 8) Sa adda dagiti panagtutungtong a naangay sadi langit, kas ti nailanad iti libro ni Job.​—Job 1:6-12; 2:1-6.

No saan a direktamente nga impalgak ti Dios iti mannurat, ti kakasta a pasamak impakaammo ti Dios iti sabali tapno dagitoy agbalinda a paset ti berbal wenno naisurat a historia, a nayallatiw iti kada kaputotan agingga a nagbalinda a paset ti rekord ti Biblia. (Kitaenyo ti kahon iti panid 7.) Aniaman ti kaso, masiertotayo a ni Jehova ti Gubuayan amin ti kakasta nga impormasion, ket inwanwanna dagiti mannurat tapno ti salaysayda saan a matibnokan iti errado, aglablabes, wenno mitolohia. Insurat ni Pedro maipapan iti pammadto: “Dagiti tattao nagsaoda manipud iti Dios bayat nga idaldalan ida ti nasantuan nga espiritu.”b​—2 Pedro 1:21.

Kasapulan ti Naannad a Panagregget

Nupay dagiti mannurat ti Biblia ket ‘indalan ti nasantuan nga espiritu,’ kaskasdi a kasapulanda ti naannad a panagpanunot. Kas pagarigan, ni Solomon “sinukimatna tapno sarakenna dagiti maawat a sasao, ket ti naisurat idi a nalinteg, a dagiti met laeng sao ti pudno.”​—Eclesiastes 12:9, 10.

Dagiti dadduma a mannurat iti Biblia kasapulan nga agsukisokda tapno mapasingkedan ti materialda. Ni Lucas, kas pagarigan, insuratna maipapan iti salaysayna iti Ebanghelio: ‘Natuntonkon amin a bambanag manipud iti pangrugian buyogen ti kinaumiso, nga isurat dagita iti lohikal a panagsasaganadna.’ Siempre, binendisionan ti espiritu ti Dios ti panagregget ni Lucas, nga awan duadua a tinignayna a mangbirok kadagiti mapagtalkan a historikal a dokumento ken makiuman kadagiti mapagpiaran a saksi, kas kadagiti adalan a sibibiag pay la idi ken nalabit ti ina ni Jesus a ni Maria. Kalpasanna ti espiritu ti Dios indalanna ni Lucas a mangisurat iti impormasion a siuumiso.​—Lucas 1:1-4.

Saan a kas iti Ebanghelio ni Lucas, ti salaysay iti Ebanghelio ni Juan ket naadaw kadagiti pasamak a naimatanganna a mismo, a naisurat agarup 65 a tawen kalpasan ti ipapatay ni Jesus. Di pagduaduaan a ti espiritu ni Jehova pinatademna ti memoria ni Juan tapno saan a kumapuy iti panaglabas ti panawen. Maitunos daytoy iti inkari ni Jesus kadagiti pasurotna: “Ti katulongan, ti nasantuan nga espiritu, nga ibaonto ti Ama iti naganko, dayta a maysa isuronanto kadakayo ti isuamin a bambanag ket ipalagipna ti isuamin a bambanag nga imbagak kadakayo.”​—Juan 14:26.

Iti dadduma a kaso, dagiti mannurat ti Biblia inramanda dagiti rekord a naadaw kadagiti dokumento dagiti immun-una a mannalaysay a nakaimatang kadagiti pasamak, a saan nga amin ket napaltiingan. Inurnos ni Jeremias ti Umuna ken Maikadua nga Ar-ari kangrunaanna iti kastoy a pamay-an. (2 Ar-ari 1:18) Nagkonsulta ni Esdras iti 14 a di naipaltiing a gubuayan a nangalaanna iti material para iti Umuna ken Maikadua a Cronicas, a pakairamanan ti “pakasaritaan dagiti kronikas ni Ari David” ken ti “Libro dagiti Ar-ari ti Juda ken Israel.” (1 Cronicas 27:24; 2 Cronicas 16:11) Nagadaw uray ni Moises iti “libro dagiti gubgubat ni Jehova”​—nalabit mapagtalkan a rekord dagiti gubat ti ili ti Dios.​—Numeros 21:14, 15.

Iti kakasta a kaso, aktibo a nairaman ti nasantuan nga espiritu, a tinignayna dagiti mannurat ti Biblia a mangpili iti mapagtalkan laeng a material, a nagbalin a paset ti naipaltiing a rekord ti Biblia.

Praktikal a Balbalakad​—Naggapuanda?

Naglaon ti Biblia iti adu a praktikal a balakad a naibasar kadagiti napasnek a personal a kapaliiwan. Kas pagarigan, insurat ni Solomon: “Awan sabali a naim-imbag nga agpaay iti tao ngem iti makanna koma ken mainumna, ken iti panangparag-ona iti kararuana iti kinaimbag ti nagbannoganna. Daytoy met nakitak a naggapu iti ima ti Dios.” (Eclesiastes 2:24) Kinuna ni Pablo a ti pammagbagana maipapan iti panagasawa ket “sigun iti kapanunotan[na],” nupay innayonna: “Pudno unay a pagarupek nga addaanak met iti espiritu ti Dios.” (1 Corinto 7:25, 39, 40) Sigurado nga adda ken Pablo ti espiritu ti Dios, ta kas kinuna ni apostol Pedro, ti insurat ni Pablo ket “maitunos iti sirib a naited kenkuana.” (2 Pedro 3:15, 16) No kasta, inyebkasna ti kapanunotanna iti panangidalan ti espiritu ti Dios.

Idi inyebkas dagiti mannurat ti Biblia ti kakasta a personal a kapanunotan, imbatayda dagitoy iti naadal ken naawatanda a kaipapanan dagiti kasuratan nga adda idi kadakuada. Masiguradotayo a maitunos dagiti sinuratda iti pampanunot ti Dios. Ti insuratda nagbalin a paset ti Sao ti Dios.

Siempre, naglaon ti Biblia iti sasao ti dadduma a killo ti panagpampanunotda. (Idiligyo ti Job 15:15 iti 42:7.) Iramanna met ti sumagmamano a balikas a mangipanayag iti nasaem a rikrikna dagiti adipen ti Dios, nupay saanda nga ipanayag a naan-anay ti kasasaad.c Nupay inyebkasna dagiti personal a kapanunotanna, ti mannurat kaskasdi nga inwanwan ti espiritu ti Dios a mangaramid iti umiso a rekord, iti kasta mailasin ken maibutaktak ti di umiso a panagrasrason. Maysa pay, iti tunggal kaso, nalawag nga ipakita ti konteksto iti asinoman a nainkalintegan nga agbasa no husto met laeng ti panagpampanunot ti mannurat.

Kas pananggupgop, makapagtalektayo a ti intero a Biblia ket mensahe ti Dios. Wen, sinigurado ni Jehova nga amin a linaonna mayalubogda iti panggepna ken naglaonda iti napateg unay a sursuro para kadagidiay agtarigagay nga agserbi kenkuana.​—Roma 15:4.

Apay a Tattao ti Nagsurat?

Ti panangusar ni Jehova kadagiti tattao a mangisurat iti Biblia ipakitana ti naindaklan a siribna. Panunotenyo daytoy: No dagiti anghel ti inusar ti Dios, kasta met la ngata ti panangallukoy ti Biblia? Pudno, maayatantayo a makabasa kadagiti galad ti Dios ken iti pannakilangenna sigun iti panangmatmat ti anghel. Ngem no saan a tattao ti nagsurat, mabalin a marigatantayo a mangtarus iti mensahe ti Biblia.

Kas panangyilustrar: Ti Biblia mabalin a basta ibagana latta koman a nakabasol ni Ari David iti pannakikamalala ken pammapatay sa nagbabawi. Ngem anian a nasaysayaat nga amang no ni David a mismo ti mangyebkas iti mamirsay-puso a panagtuokna ken ti panagdawatna iti pammakawan ni Jehova! “Ti basolko kanayon nga adda ditoy sangok,” insuratna. “Ti nadudog ken sibabawi a puso, O Dios, saanmonto a laisen.” (Salmo 51:3, 17) No kasta, addaan ti Biblia iti kinabara, panagduduma, ken panangallukoy nga itden ti natauan nga elemento.

Wen, pinili ni Jehova ti kasayaatan a wagas a panangyallatiw iti Saona kadatayo. Nupay dagiti tattao nga addaan kadagiti pagkapuyan ken pagkurkurangan ti nausar, indalan ida ti nasantuan nga espiritu tapno awan ti kamali kadagiti sinuratda. No kasta, nakapatpateg ti Biblia. Nasin-aw ti balakadna, ken mapangnamnamaan dagiti padtona maipapan iti masanguanan a Paraiso ditoy daga.​—Salmo 119:105; 2 Pedro 3:13.

Apay a diyo iyugali a basaen ti Sao ti Dios iti inaldaw? Insurat ni Pablo: “Patanorenyo ti panagtarigagay iti awan lalaokna a gatas a kukua ti sao, tapno babaen iti dayta dumakkelkayo koma nga agturong iti pannakaisalakan.” (1 Pedro 2:2) Tangay impaltiing ti Dios, matakuatanyonto nga amin a Kasuratan “makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.”​—2 Timoteo 3:16, 17.

[Dagiti Footnote]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 7]

Nangalaan ni Moises iti Impormasionna?

INSURAT ni Moises ti libro ti Biblia a Genesis, ngem amin nga insuratna nabayagen a napasamak sakbay ti pannakaipasngayna. No kasta, nangalaanna iti kasta nga impormasion? Mabalin a direkta nga impalgak ti Dios kenkuana, wenno ti pannakaammona iti dadduma kadagiti pasamak mabalin a berbal nga impadamag ti maysa a kaputotan sa nayallatiw iti simmaganad. Yantangay at-atiddog ti biag dagiti tattao idi un-unana, adu kadagiti insurat ni Moises iti Genesis ti mabalin a nayallatiw manipud ken Adan agingga ken Moises babaen laeng iti lima a tao​—da Matusalem, Sem, Isaac, Levi, ken Amram.

Mainayon pay, mabalin a nagkonsulta ni Moises kadagiti naisurat a rekord. Maipanggep iti daytoy, nakakadkadlaw ti masansan a panangusar ni Moises iti sasao a “dagitoy dagiti kaputotan ni,” sakbay nga inagananna ti tao a maisalaysay. (Genesis 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2) Kuna ti dadduma nga eskolar a ti Hebreo a sao ditoy a naipatarus a “kaputotan,” toh·le·dhohthʹ, tuktukoyenna ti addan a naisurat a historikal a dokumento nga inusar ni Moises kas gubuayan ti insuratna. Siempre, di maikuna a piho daytoy.

Ti impormasion a linaon ti libro a Genesis mabalin a naggapu amin kadagiti tallo a nadakamat a wagas​—dadduma ti direkta a naipaltiing, dadduma ti berbal a panangyallatiw, ken dadduma ti naadaw kadagiti naisurat a rekord. Ti napateg ket ti espiritu ni Jehova pinaltiinganna ni Moises. No kasta, siuumiso a mamatmatan ti insuratna kas ti sao ti Dios.

[Ladawan iti panid 4]

Iti nadumaduma a wagas, pinaltiingan ti Dios dagiti tattao a mangisurat iti Biblia