ASENAPAR
Agparang daytoy a nagan iti maysa a paset ti libro ti Esdras (4:10) a naisurat iti Aramaiko ken nabatad a napaababa a patarus ti nagan ti Asirio nga ari a ni Asurbanipal, ngem nasukatan iti r ti maudi nga l, ta iti Aramaiko awan letra nga l, kas iti Persiano. Ni Asenapar inyakarna dagiti agnanaed iti Susa (kabesera ti Elam) ket pinagyanna ida idiay Samaria. (Idiligyo ti 2Ar 17:24-28.) Ipakita ti pakasaritaan a ni Asurbanipal ti kakaisuna nga Asirio nga ari a nangaramid iti kasta a tignay mainaig kadagiti agnanaed iti Elam.
Ni Asurbanipal ti anak ni Esar-haddon (Esd 4:2) ken apoko ni Senaquerib. Kapanawenanna ni Ari Manases ti Juda (716-662 K.K.P.), a nainaganan iti prisma ni Asurbanipal a nakailistaan ti agarup 20 nga ar-ari nga agbaybayad iti impuesto iti Asiria. (Idiligyo ti 2Cr 33:10-13.) Bayat ti panagturayna, nagtengan ti Asiria ti alimpatok ti pannakabalinna. Nalabit tallo wenno uppat a tawen a nasaksakbay, nadutokan ni Asurbanipal kas sumuno nga agturay ket innalana ti trono ti Asiria apaman a natay ni amana, idinto ta ti kabsatna a ni Shamash-shum-u-kin ti ari ti Babilonia.
Pinagtalna ni Asurbanipal ti panagalsa idiay Egipto, ket pinarmekna ken rinebbekna ti siudad ti Thebes (No-amon; idiligyo ti Na 3:8-10). Idi agangay nabayag a nakidangdangadang iti kabsatna nga ari ti Babilonia, ket kalpasan a naparukmana ti Babilonia, dinadaelna ti Susa a kabesera ti Elam. Daytoy a historikal a pasamak ti nakaibatayan ti pannakainaigna ken Asenapar iti Esdras 4:9, 10.
Nupay kasta, nalatak ni Asurbanipal iti panaginteresna iti literario, kualidad a di namnamaen kadagiti pagam-amkan nga Asirio a monarka. Kadagiti panagkabakab a nangrugi idi 1845 K.P., natakuatan ti maysa a dakkel a libraria nga inaramid ni Asurbanipal idiay Nineve, a naglaon iti agarup 22,000 a pila a taptapi ken teksto. Malaksid kadagiti orasion, karkararag, ken himhimno a linaon ti rinibu a cuneiform a surat, nailanad pay dagiti salaysay ti historia, geograpia, astronomia, tsart mainaig iti matematika, medisina, gramatika, kasta met dagiti dokumento ti negosio a nainaig kadagiti kontrata, naglakuan, ken pautang. Namatmatan dagita kas napateg a gubuayan ti impormasion maipapan iti Asiria.