RUANGAN, PAGSERKAN

Dakamaten ti Biblia ti nadumaduma a kita ti ruangan: (1) dagiti ruangan ti pakarso (Ex 32:26, 27), (2) dagiti ruangan ti siudad (Jer 37:13), (3) ti ruangan ti paraangan ti tabernakulo (Ex 38:18), (4) “dagiti ruangan ti Kastilio a paset ti balay” (Ne 2:8), (5) dagiti ruangan ti templo (Ara 3:10), ken (6) ti ruangan ti balay (Ara 12:13, 14).

Pannakaibangon. Agingga a mabalin, kadawyanna a manmano ti ruangan dagiti siudad; maymaysa laeng ti ruangan ti dadduma a siudad, yantangay dagitoy ti nalaka a mastrek a paset dagiti sarikedkedda. No sadino nga adda makin-uneg ken makinruar a padpader, siempre adda ruruangan iti tunggal pader. Dagiti nagkauna a pagserkan ket sukog ti letra nga L tapno malapdan ti iseserrek ti kabusor. Idi agangay, kalpasan a nairugi ti pannakausar ti karuahe (a. maika-18 a siglo K.K.P.), dagiti ruangan ti siudad addaanda iti diretso ken direkta a pagserkan. Iti sumagmamano a nasarakan a rebrebba, ti ruangan ti siudad ket buklen ti maysa a pagserkan, a napataraigidan kadagiti kuadrado a torre, ken dumalanan nga agturong iti maysa a bestibulo nga agarup 15 agingga iti 20 m (49 agingga iti 66 pie) ti kaatiddogna. Aginnem a pilaster (adigi nga umampir iti pader) ti naipataraigid iti pagdalanan a lumasat iti bestibulo, nangpaakikid iti paglasatan iti tallo a disso. Iti sumagmamano a kaso, mabalin nga adda idi dua wenno tallo nga agkakaasmang a ridaw maipaay kadagitoy nauneg a ruangan. Ti babassit a siled iti uneg dagiti pader ti bestibulo ket naaramat kas siled-ti-guardia. Iti templo a nasirmata ni Ezequiel, dagiti ruangan addaanda kadagiti siled-ti-guardia. (Eze 40:6, 7, 10, 20, 21, 28, 29, 32-36) Ti sumagmamano a ruangan addaanda iti atep iti ngatuen ti bestibulo, ket ti dadduma adu ti kadsaaranda, kas paneknekan dagiti agdan a nasarakan iti uneg.​—Idiligyo ti 2Sm 18:24, 33.

Adda dagiti kadaanan a sarikedked a siudad a nasarakan a mangipalgak iti kaadda ti babassit a ruangan iti likudan, wenno ruruangan iti sikigan. No dadduma, adda dagitoy iti baba ti baluarte ken nagpaayda kas nalaka a pagserkan dagiti agnanaed iti siudad bayat ti tiempo ti talna. Iti tiempo ti pannakalakub, mabalbalin a naaramat dagitoy kas ruruangan a rummuaran dagiti manangikanawa tapno mabalinda a darupen dagiti mananglakub ket kagiddan dayta maipaayan ida iti pannakasalaknib babaen iti apuy manipud kakaduada nga adda kadagiti pader.

Dagiti ridaw ti ruruangan ti maysa a siudad ket kadawyanna a naaramid iti kayo a nakalupkopan iti metal; ta no saan, mabalin nga uramen ida dagiti kabusor. Ti sumagmamano ket mabalin a naaramid iti landok, kas idi kaaldawan dagiti apostol. (Ara 12:10) Nakuna a dagiti pagserkan ti Babilonia addaanda kadagiti ridaw a naaramid iti gambang ken balbalunet a naaramid iti landok. (Isa 45:2; idiligyo ti Sal 107:2, 16.) Ti sumagmamano a ruangan ket mabalbalin a napunitan babaen kadagiti kayo a balunet. (Na 3:13) Idi kaaldawan ni Solomon, iti rehion ti Argob, idiay Basan, adda “innem a pulo a dadakkel a siudad nga addaan pader ken balunet a gambang.” (1Ar 4:13) Ti sumagmamano nga ili idiay Siria nasarakan nga addaan iti nagdadakkelan a bato a ridridaw a naaramid iti maymaysa a tapi nga agarup 3 m (10 pie) ti kangatona, nga aggaraw kadagiti pagpusiposan iti ngato ken baba. No maikabilangan dagitoy nga aspeto, ti panangbagkat ni Samson kadagiti ridaw ti ruangan ti Gaza agraman iti dua a makin-igid a teddek ken balunet dayta ken ti panangisang-atna kadagita agingga iti tapaw ti “bantay nga adda iti sango ti Hebron” ket saan a nalaka a gapuanan. Siempre, naaramid dayta babaen iti mangpakired a pannakabalin ti espiritu ni Jehova.​—Uk 16:3.

Pakausaran. Dagiti “ruangan” ti maysa a siudad mabalin a tumukoy iti siudad a mismo, yantangay ti kaaduan kadagiti opisial a negosio naaramidda kadagiti ruangan ket nairekord sadiay dagiti transaksion (De 16:11, 14, Rbi8 ftn; Ru 4:10; Sal 87:2; 122:2); ket iti kabesera, ti negosio masansan a naisayangkat iti pagserkan dagiti paraangan ti palasio. (Est 3:2, 3; 5:9, 13; 6:10, 12) No langalang dagiti ruangan wenno pagserkan ti siudad, mapukaw met ti dayag. (Isa 3:26; 14:31; Jer 14:2; Un 1:4) Dagiti ruangan ti inkagumaan unay a serreken dagiti mananglakub. Apaman a madominaranda dagita, makastrekdan iti siudad. Ket ngarud, ti ‘panangtagikua kadagiti ruangan’ ti siudad kaipapananna ti panangala iti siudad. (Ge 22:17; 24:60) Idi naserrek ti pader ti Jerusalem, dagiti prinsipe ti ari ti Babilonia inwanwanda ti agtultuloy a panangsakup iti siudad manipud iti maysa a puesto iti maysa kadagiti ruangan ti siudad.​—Jer 39:2, 3.

Dagiti ruangan nagpaayda kas sentro a paguummongan ti publiko ken pagpupulapolan ti adu a tattao. Dagiti nalawa a disso, kas ti publiko a plasa iti sango ti Ruangan ti Danum idiay Jerusalem, ket masansan a naisaad iti asideg dagiti ruangan. (Ne 8:1) Dagiti ruangan ti sentro idi ti damag ti siudad saan laeng a gapu iti isasangbay dagiti managdaliasat ken komersiante no di ket gapu ta gistay amin dagiti trabahador, nangnangruna dagidiay agtartrabaho kadagiti talon, inaldaw a simrek ken rimmuarda iti ruangan. Ngarud, ti ruangan nagpaay kas lugar a pangdanonan iti sabsabali. (Ru 4:1; 2Sm 15:2) Masarakan sadiay dagiti tiendaan, a ti sumagmamano kadagiti ruangan ti Jerusalem ket nabatad a napanaganan maipaay kadagiti tagilako sadiay (kas pagarigan, ti Ruangan ti Ikan).​—Ne 3:3.

Kadagiti ruangan ti siudad, nagtugaw a mangukom dagiti lallakay ti siudad. (De 16:18; 21:18-20; 22:15; 25:7) Uray pay ti ar-ari, no dadduma nangangayda kadagiti panagtataripnong wenno nagtugawda a mangukom sadiay. (2Sm 19:8; 1Ar 22:10; Jer 38:7) Gapu ta dagiti ukom, dagiti mabigbigbig a lallaki ti siudad, dagiti komersiante, dagiti negosiante, ken ti panakkelen a bilang dagiti umili gagangay nga addada iti ruangan, masansan a napan sadiay dagiti mammadto tapno mangipaayda kadagiti waragawag. Naparpardas nga agwaras dagiti mensaheda a naisawang sadiay. (1Ar 22:10; Jer 17:19) Sadiay met ti pakaipaayan ti dadduma pay a napateg a pakaammo ken opisial a waragawag. (2Cr 32:6-8) Idiay idi publiko a plasa iti sanguanan ti Ruangan ti Danum ti nangibasaan ni Esdras iti Linteg. (Ne 8:1-3) Ti sirib ket nailadawan kas agpukpukkaw kadagiti pagserkan dagiti ruangan tapno dagiti amin nga adda iti siudad maammuanda ti pammatigmaanna. (Pr 1:20, 21; 8:1-3) Yantangay ti ruangan ket sentro ti damag, maammuan sadiay ti naimbag wenno dakes nga ar-aramid dagiti agnanaed iti siudad.​—Pr 31:31.

Agparang a pinapagano ti panagisakripisio kadagiti ruangan ti maysa a siudad. (Ara 14:13) Timmanor idiay Juda daytoy a dakes nga aramid ngem inlinteg ni Ari Josias.​—2Ar 23:8.

Dagidiay naduktalan a maikari iti ipapatay kas inkeddeng dagiti ukom nairuarda kadagiti ruangan ti siudad tapno mapapatayda. (1Ar 21:10-13; Ara 7:58) Dagiti bangkay ti sakripisio nga an-animal a naidaton maipaay a pangabbong iti basol iti Aldaw ti Panangabbong nairuarda iti siudad ken napuoranda. (Le 16:27, 28) Gapuna, ni Jesu-Kristo, ti daton gapu iti basol maipaay a pangabbong iti sangatauan, ket napapatay iti ruar ti ruangan ti Jerusalem.​—Heb 13:11, 12.

Gapu kadagiti napateg a pakausaran ti pagserkan ti siudad, maysa idi a nangato a dayaw ti makikatugaw kadagiti lallakay iti daga kadagiti ruangan. (Job 29:7; Pr 31:23) Ti kasta a pagsaadan ket saan nga agpaay iti maysa a maag. (Pr 24:7) Idi naidadanes ni David, imbilangna a serioso a banag ti pannakibiang kenkuana dagidiay agtugtugaw kadagiti ruangan, nangnangruna iti di mainugot a pamay-an. (Sal 69:12) Ti ‘panangilupitlupit iti daydiay naparigatan idiay ruangan’ ket tumukoy iti ballikug a panangukom, yantangay sadiay ti nakatamingan dagiti legal a kaso. (Job 5:4; Pr 22:22; Am 5:12) Ti ‘pananggura iti manangtubngar idiay ruangan’ kaipapananna ti pananggura iti ukom a nangilinteg wenno nangkondenar iti maysa. (Am 5:10) Dagidiay ‘nangappan iti daydiay mangtubtubngar idiay ruangan’ isuda dagidiay nangpadas a mangtignay kadagiti ukom, babaen kadagiti pasuksok wenno dadduma pay a panangsugsog, tapno ballikugenda ti panangukom wenno isuda dagidiay nangikagumaan a mangsilo iti mammadto a nalabit agtakder iti ruangan tapno mangtubngar kadakuada.​—Isa 29:19-21.

Ruruangan ti Pakarso Idiay Let-ang. Dagiti “ruangan” ti pakarso ti Israel nagpaayda kas daldalan a pagserkan. Awan duadua a naguardiaan a nasayaat dagitoy. Ti tabernakulo adda idi iti tengnga ti pakarso, a dagiti Levita nagpakarsoda iti asideg dayta; ket ti 12 a tribu, a tallo iti kada sikigan, addada iti ad-adayo a distansia. Daytoy nga urnos nangipaay iti umdas a pannakasalaknib ti pakarso.​—Ex 32:26, 27; Nu 3; kitaenyo ti AGAY-AYWAN ITI RUANGAN.

Dagiti Ruangan ti Jerusalem. No maipapan kadagiti ruangan ti Jerusalem, nasayaat a laglagipen a manipud tiempo a panangala ni David iti dayta, ti siudad rimmang-ay ken limmawa, iti kasta naibangon ti sumagmamano a pader wenno kanayonan a paspaset dagiti pader. Ti kangrunaan a pakaseknantayo ditoy isu dagiti ruangan a nadakamat iti libro ti Nehemias, a mangipaay kadatayo iti kakompletuan a pannakailadawan wenno pannakailanad. Dagiti ruangan a nainaganan iti rekord ni Nehemias ket ruruangan nga adda idi iti pader a naibangon sakbay ti maikawalo a siglo K.K.P. ken iti pader a nangpalikmut iti “maikadua a purok.” (2Ar 22:14; 2Cr 34:22; Sof 1:10) Ti “maikadua a purok” ket makin-amianan a paset ti siudad a ti pader ni Ezekias (2Cr 32:5) ti beddengna iti laud ken iti maysa a paset ti amianan ken sinilpuan ti pader ni Manases, a nagtultuloy iti amianan a daya ken iti daya. (2Cr 33:14) Daytoy ket amianan ti immun-una a siudad ken pader, ngem nalawag a saan a naglayon agingga iti laud kas ti immun-una a pader.

Pader ni Nehemias. Iti salaysayna maipapan iti pannakaibangon manen ti pader ti siudad (Ne 3), mangrugi ni Nehemias iti Ruangan ti Karnero ken agtultuloy nga agrikus iti agpakannigid a turong. Surotentayo daytoy nga urnos iti listaantayo, nga iballaettayo dagiti ruangan a saan a nadakamat iti salaysay maipapan iti panagibangon manen ngem nainaganan iti pannakailadawan ti martsa ti inagurasion (Ne 12), agraman dagiti ruangan a nadakamat iti dadduma pay a kasuratan, a ti sumagmamano kadagitoy ket sabali laeng a nagan dagiti pader nga adda iti rekord ni Nehemias.

Ruangan ti Karnero. Ti Ruangan ti Karnero ket binangon manen ni Eliasib a nangato a padi ken ti kakaduana a papadi. (Ne 3:1, 32; 12:39) Daytoy ipasimudaagna nga adda dayta iti asideg ti disso ti templo. Nalabit ti ayanna ket iti pader ti maikadua a purok, ti paset a binangon ni Manases (kitaenyo ti “Ruangan ti Ikan” iti baba), idiay makin-amianan a daya a nagsulian ti siudad wenno iti asideg dayta. Mabalin a kasta ti naipanagan iti daytoy a ruangan agsipud ta dayta ti nakaiserrekan dagiti karnero ken kalding maipaay iti panagidaton wenno nalabit maipaay iti tiendaan nga adda iti asideg. Ti “ruangan dagiti karnero” a nadakamat iti Juan 5:2 ket nalabit isu daytoy Ruangan ti Karnero wenno ti maysa a ruangan iti naud-udi a tiempo ken pumadpada iti dayta, ta masarakan iti isu met laeng a disso, iti asideg ti ban-aw ti Bethzatha.

Ruangan ti Ikan. Mabalbalin nga imbangon ni Ezekias ti maysa a paset ti pader iti aglawlaw ti maikadua a purok agingga iti Ruangan ti Ikan. (2Cr 32:5; 33:14) Kadagiti salaysay ni Nehemias maipapan iti panagibangon manen ken panagmartsa, ti Ruangan ti Ikan adda iti laud ti Ruangan ti Karnero, nalabit iti asideg ti makin-amianan nga ungto ti Ginget Tyropoeon. (Ne 3:3; 12:39) Nadakamat dayta mainaig iti maikadua a purok iti Sofonias 1:10. Daytoy a nagan mabalin a naipaay gapu iti kinaasideg ti ruangan iti tiendaan ti ikan a paglaklakuan idi dagiti taga Tiro iti ikan.​—Ne 13:16.

Ruangan ti Daan a Siudad. Ti Ruangan ti Daan a Siudad masarakan iti makin-amianan a laud a deppaar ti siudad iti nagbaetan ti Ruangan ti Ikan ken ti Ruangan ti Efraim. (Ne 3:6; 12:39) Iti Hebreo, ti ruangan naawagan laeng iti “Ruangan ti Daan,” a ti sao a “siudad” innayon ti sumagmamano a managipatarus. Naikuna a napanaganan a kasta gapu ta dayta ti kangrunaan a makin-amianan a pagserkan iti daan a siudad. Mabalin nga adda dayta iti nagsabtan ti Akaba a Pader (a nagpaay kas makin-amianan a beddeng ti daan a siudad) ken iti makin-abagatan nga ungto ti makinlaud a pader ti maikadua a purok. Ti sumagmamano pagarupenda a daytoy a ruangan isu met laeng ti “Umuna a Ruangan” a dinakamat ni Zacarias. Iti panangikunana a “manipud iti [1] Ruangan ti Benjamin agingga iti lugar ti [2] Umuna a Ruangan, agingga iti [3] Makinsuli a Ruangan,” agparang a tuktukoyenna dagiti pagpatinggaan ti siudad manipud daya nga agpalaud. Ket iti panangikunana a “manipud iti Torre ni Hananel agingga kadagiti pagpespesan a tangke ti ari,” agparang a tuktukoyenna dagiti pagpatinggaan manipud amianan nga agpaabagatan. (Zac 14:10) Ti dadduma inaigda ti Ruangan ti Daan a Siudad iti “Makintengnga a Ruangan” a nadakamat iti Jeremias 39:3. Ti sumagmamano awaganda daytoy a Ruangan ti Daan a Siudad iti “Ruangan a Mishneh” ken ibagada nga adda dayta iti makinlaud a pader ti maikadua a purok.

Ruangan ti Efraim. Ti Ruangan ti Efraim masarakan iti Akaba a Pader nga 400 a kasiko (178 m; 583 pie) iti daya ti Makinsuli a Ruangan. (2Ar 14:13; 2Cr 25:23) Pagruaran dayta iti amianan iti turong ti teritoria ti Efraim. Ti sumagmamano a managsirarak innaigda met dayta iti Makintengnga a Ruangan (Jer 39:3), ti dadduma innaigda iti Umuna a Ruangan. (Zac 14:10) Naipagarup nga isu ti (wenno pumadpada iti) Gennath wenno Ruangan ti Minuyongan a dinakamat ti Judio a historiador a ni Josephus. (The Jewish War, V, 146 [iv, 2]) Iti asideg ti Ruangan ti Efraim, adda publiko a plasa a nangaramidan dagiti umili kadagiti abong-abong tapno rambakanda ti Piesta dagiti Abong-abong idi tiempo ni Nehemias. (Ne 8:16) Daytoy a ruangan saan a nainaganan iti salaysay ni Nehemias maipapan iti panagibangon manen, nabatad gapu ta saan a nagkasapulan iti dakkel a pannakatarimaan.

Makinsuli a Ruangan. Daytoy a ruangan nabatad a masarakan iti makin-amianan a laud a suli ti pader ti siudad, iti laud ti Ruangan ti Efraim. (2Ar 14:13; 2Cr 25:23) Adda dayta iti makindaya a deppaar ti Ginget ti Hinnom, nalawag nga iti makinlaud a pader ti daan a siudad iti disso a sumilpuanna iti Akaba a Pader. Nangibangon ni Ozias iti maysa a torre iti sibay daytoy a ruangan; di naibaga no dayta ti Torre dagiti Paglutuan nga Urno wenno saan. (2Cr 26:9) Agparang a da Jeremias ken Zacarias tukoyenda ti Makinsuli a Ruangan kas adda iti makinlaud nga igid ti siudad.​—Jer 31:38; Zac 14:10.

Awanen ti sabali pay a ruangan a nadeskribir kas adda iti makinlaud a pader manipud Makinsuli a Ruangan nga agturong iti Ruangan ti Ginget iti makin-abagatan a laud a pader, nalawag a gapu iti narangkis a darisdis ti Ginget ti Hinnom, iti kasta saanen a mayanatup a maadda ti aniaman a sabali pay a ruangan. Ti Makinsuli a Ruangan saan nga agparang kadagiti salaysay ni Nehemias; manen, mabalin a gapu ta saan a nagkasapulan iti dakkel a pannakatarimaan. Ti salaysay dakamatenna ti pannakatarimaan ti Torre dagiti Paglutuan nga Urno, nga agparang a paset idi ti Makinsuli a Ruangan, wenno adda iti asideg dayta.​—Ne 3:11.

Ruangan ti Ginget. Iti makin-abagatan a laud a paset ti pader ti siudad, ti Ruangan ti Ginget ti dumalanan nga agturong iti Ginget ti Hinnom. Ti “ruangan dagiti Essene” a dinakamat ni Josephus mabalin a masarakan idi ditoy wenno iti asideg. (The Jewish War, V, 145 [iv, 2]) Iti gannuat ni Ozias a mangsarikedked iti siudad, nangibangon iti torre iti sibay daytoy a ruangan. (2Cr 26:9) Ti Ruangan ti Ginget ti rimmuaran ni Nehemias idi sinukimatna ti nadadael a pader, a nagsakay a nagpadaya ken limmasat iti Ginget ti Hinnom ket kalpasanna simmang-at iti Ginget Kidron, a kamaudiananna simrek manen iti siudad babaen ti isu met laeng a ruangan. (Ne 2:13-15) Nupay saan a nainaganan a kasta, agparang a ti Ruangan ti Ginget ti disso a nangrugian ti martsa ti inagurasion, a ti maysa a bunggoy nagmartsa nga agrikus nga agpakannigid a manglikmut kadagiti pader a lumabas iti Ruangan dagiti Gabsuon a Dapo, ket ti sabali a bunggoy agrikus nga agpakannawan a lumabas iti Makinsuli a Ruangan ken iti Torre dagiti Paglutuan nga Urno.​—Ne 12:31-40.

Ruangan dagiti Gabsuon a Dapo. Daytoy a ruangan ket pagaammo met kas Ruangan dagiti Ribak ken masansan a maawagan iti Ruangan ti Ibleng. (Ne 2:13; 12:31) Sigun iti panangiladawan ni Nehemias, agparang nga adda dayta iti 1,000 a kasiko (445 m; 1,458 pie) iti daya ti Ruangan ti Ginget. (Ne 3:13, 14) Adda dayta iti makin-abagatan a daya a nagsulian ti pader ti siudad ken dumalanan nga agturong iti Ginget ti Hinnom iti asideg ti disso a tumiponanna iti Ginget Tyropoeon. (Jer 19:2) Tapno magtengda ti Tofet iti Ginget ti Hinnom, daytoy a ruangan ti dimmalanan dagidiay nangpuor iti annakda iti apuy iti idolatroso a panagdaydayaw ken Baal. (Jer 19:1-6) Dayta met ti ruangan a nangipapagnaan ni Jeremias iti sumagmamano kadagiti lallakay ken papadi ti Israel ket inwaragawagna ti didigra iti Jerusalem, a binurakna ti maysa a damili a gorgorita tapno idemostrana ti panangburak ti Dios kadagiti umili gapu iti panagserbida iti sabali a didios.​—Jer 19:1-3, 10, 11.

Mabalin a naited ti nagan a “Ruangan dagiti Ribak” gapu ta adda dagiti naibelleng a ribak ti damili iti asideg sadiay kas basura, wenno gapu ta adda dagiti ribak ti damili a nabegbeg sadiay, a ti tapok manipud iti dayta ket nausar a pangaramid iti semento a pangpalitada kadagiti pagurnongan ti danum (kas naar-aramiden kadagiti nabiit pay unay a tiempo iti asideg ti maysa a ban-aw iti makin-abagatan a laud a nagsulian ti siudad). Kasta met, mabalin nga adda industria ti panagdamili iti asideg daytoy a ruangan, ta adda pila iti asideg iti Ginget ti Hinnom kasta met iti abasto ti danum iti wangawangan ti Ginget Tyropoeon ken iti ubbog a maawagan En-rogel. (Idiligyo ti Jer 18:2; 19:1, 2.) Ti “talon ti agdamdamili” (Mt 27:7, 8), nanipud pay maikapat a siglo K.P., gagangayen a naibilang a masarakan iti makin-abagatan a deppaar ti Ginget ti Hinnom.

Ruangan ti Ubbog. Naawagan met a kasta daytoy a ruangan agsipud ta dayta ti sumrekan nga agturong iti maysa nga ubbog wenno burayok iti asideg, nalabit ti En-rogel, nga adda iti baba ti nagsabtan ti Ginget Kidron ken ti Ginget ti Hinnom. Nalabit ti ruangan adda iti makin-abagatan a murdong ti makindaya a turod ti siudad (awan sabali, iti makin-abagatan nga ungto ti “Siudad ni David”). (Ne 2:14; 3:15; 12:37) Ti Ruangan ti Ubbog ket nasayaat a rummuaran ken sumrekan nga agturong iti En-rogel maipaay kadagidiay agnanaed iti Siudad ni David, idinto ta ti Ruangan dagiti Gabsuon a Dapo, saan nga adayo iti abagatan a laud, ti dumalanan met nga agturong iti En-rogel ken nalabit nasaysayaat a pagruaran dagiti agtataeng iti Ginget Tyropoeon ken iti makin-abagatan a laud a turod ti siudad.

Ruangan ti Danum. Mabalin a kasta ti nagan daytoy a ruangan gapu iti kinaasidegna iti ubbog ti Gihon wenno mabalbalin a gapu ta nalaka ti mapan iti dayta nga ubbog nga adda iti agarup katengngaan ti dalan a sumang-at iti makindaya a deppaar ti siudad. Daytoy a ruangan ket asideg ti Ofel, saan nga adayo iti disso ti templo. (Ne 3:26) Ti Ruangan ti Danum ti nagluasan ti maysa kadagiti bunggoy ti martsa ti inagurasion manipud iti pader, ket manipud sadiay nagturongda iti templo, a nakipagummonganda iti sabali pay a bunggoy, nalawag a saanda a binallasiw dayta a paset ti pader ti siudad iti daya ti templo. (Ne 12:37-40) Adda publiko a plasa iti sango daytoy a ruangan a naguurnongan dagiti amin nga umili tapno denggenda ni Esdras a mangbasa iti Linteg ken kalpasanna nagibangonanda kadagiti abong-abong tapno rambakanda ti Piesta dagiti Abong-abong.​—Ne 8:1-3, 16.

Ruangan ti Kabalio. Ti panagtarimaan iti ngatuen ti Ruangan ti Kabalio ket inaramid ti papadi, mangipasimudaag a ti ayanna ket asideg iti templo. (Ne 3:28) Ti sumagmamano patienda a ti Ruangan ti Kabalio maus-usar maipaay iti komunikasion iti nagbaetan ti dua a paset ti kuartel ti templo-palasio. Daytoy a konklusion ket naibatay iti salaysay maipapan iti pannakapapatay ni Atalia, nga iti dayta nailanad nga idi isu inruar dagiti soldado manipud iti templo, “dimteng iti serkan iti ruangan ti kabalio iti balay ti ari.” (2Cr 23:15; 2Ar 11:16) Nupay kasta, nalabit maysa daytoy a serkan kadagiti laeng paraangan ti naarian a palasio ket saan a ti Ruangan ti Kabalio nga umunegan ken rummuaran dagiti kabalio iti mismo a siudad. Espesipiko nga inraman ni Nehemias ti Ruangan ti Kabalio iti panangiladawanna iti panagibangon manen, mangipasimudaag a ruangan dayta iti pader ti siudad. Nalabit masarakan idi dayta iti abagatan a daya ti disso ti templo. (Ne 3:28; Jer 31:40) Saan a nadakamat ti Ruangan ti Kabalio iti salaysay ti martsa ti inagurasion, nabatad a gapu ta ti maysa a paset ti martsa nagluas iti Ruangan ti Danum ket ti sabali a paset nagluas iti Ruangan ti Guardia, ket saanda a nagna iti benneg ti pader iti daya ti templo, nga ayan ti Ruangan ti Kabalio ken ti Ruangan ti Pannakasukimat.​—Ne 12:37-40.

Ruangan ti Pannakasukimat. Ti sumagmamano awaganda ti Ruangan ti Pannakasukimat (Heb., ham·miph·qadhʹ) kas Ruangan ti Paguurnongan. (Ne 3:31, RS; Ro) Iti Ezequiel 43:21, ti miph·qadhʹ (ti isu met laeng a Hebreo a sao nga awanan iti artikulo a ha) naipatarus a “naituding a disso.” Ti sumagmamano impagarupda nga isu met laeng dayta ti Ruangan ti Guardia. Ti panangdakamat ni Nehemias iti dayta iti salaysayna iti panagibangon manen agparang a patalgedanna ti kapanunotan a dayta ket ruangan iti makindaya a pader ti siudad iti sango ti disso ti templo ken iti amianan ti Ruangan ti Kabalio. (Ne 3:27-31) Maibatay iti sasao ni Nehemias nga adda maysa a nagsulian iti pader iti labes ti Ruangan ti Pannakasukimat, daytoy a ruangan adda iti makindaya a pader, iti abagatan ti nagsikkuan ti pader (nalabit iti agpaamianan a laud a turong).

Ibaga kadatayo ti salaysay a ti panagtarimaan naaramid iti “sango ti Ruangan ti Pannakasukimat.” Ti sumagmamano tarusanda daytoy kas tumukoy iti maysa a panagtarimaan iti pader ti siudad iti sango ti maysa a ruangan ti templo a kastoy ti naganna. Agparang a saan a daytoy ti umiso a panangmatmat, ta ti isu met laeng a sasao ket nausar mainaig iti Ruangan ti Danum, a pagaammo a maysa a ruangan iti pader ti siudad. (Ne 3:26, 31) Saan a nadakamat ti Ruangan ti Pannakasukimat iti salaysay maipapan iti martsa, nabatad gapu ta dagiti nagmartsa saanda a limmasat iti pader iti daya ti templo.

Ruangan ti Guardia. Manipud iti daytoy a ruangan (naawagan “ruangan ti pagbaludan,” KJ), ti maysa a paset ti martsa ti inagurasion nagluas iti pader ket nagturong iti templo.​—Ne 12:39, 40.

Makintengnga a Ruangan. Idi a ti pader ti Jerusalem giniwangan dagiti taga Babilonia, dagiti opisialda iti militar nagtugawda iti Makintengnga a Ruangan. (Jer 39:3) Nalablabit isu met laeng daytoy ti Ruangan ti Daan a Siudad, yantangay daytoy a ruangan, iti nagsasabtan ti Akaba a Pader, ti makin-amianan a pader ti daan a siudad, ken ti makinlaud a pader ti maikadua a purok, adda idi iti makintengnga wenno nangato a disso. Nupay kasta, nagduduma dagiti kapanunotan, ket ti sumagmamano paboranda ti Ruangan ti Efraim wenno ti Ruangan ti Ikan.

Ruangan ti Benjamin. Ti sumagmamano kunaenda a ti Ruangan ti Benjamin isu met laeng ti Ruangan ti Karnero. Maibagay daytoy a disso kadagiti kasasaad iti gandat ni Jeremias a rummuar a mapan iti teritoria ti Benjamin, nabatad nga agturong iti Anatot, nga adda iti amianan a daya ti Jerusalem. (Jer 37:11-13) Agtugtugaw ni Zedekias iti Ruangan ti Benjamin idi inasitgan ni Ebed-melec buyogen ti maysa a pakaasi maipagapu ken Jeremias. (Jer 38:7, 8) Nainkalintegan a ti ari adda iti asideg ti disso a pakaseknan unay bayat ti pananglakub dagiti taga Babilonia. Ti Ruangan ti Karnero iti amianan ti siudad ti kakaruan nga agpegpeggad kadagiti dumardarup a taga Babilonia. Nupay kasta, patien ti sumagmamano a ti Ruangan ti Benjamin isu ti Ruangan ti Pannakasukimat.

Dadduma pay a ruangan a nadakamat. Idi nagtalaw ni Ari Zedekias manipud kadagiti taga Babilonia, rimmuar a ‘dimmalan iti ruangan iti baet ti dua a pader nga adda iti denna ti minuyongan ti ari.’ (Jer 52:7, 8; 39:4) Saan a masigurado no ania ti matuktukoy a “dua a pader.” Nupay kasta, maibatay iti agdama a pannakaammo, ti Ruangan dagiti Gabsuon a Dapo wenno ti Ruangan ti Ubbog mabalin a bumagay kadagiti kasasaad a nadeskribir iti Kasuratan, ta agpada dagitoy nga adda iti asideg ti minuyongan ti ari.​—2Ar 25:4, 5.

Iti 2 Ar-ari 23:8, natukoy dagiti “nangato a disso dagiti ruangan nga adda iti pagserkan ti ruangan ni Josue, ti panguluen ti siudad, nga adda iti makannigid no ti maysa a tao sumrek idi iti ruangan ti siudad.” Ditoy, ti “ruangan ni Josue” ket saan a nagan ti maysa a ruangan ti siudad no di ket nabatad a maysa a ruangan iti uneg dagiti pader ti siudad a dumalanan nga agturong iti pagtaengan ti gobernador, nga adda iti kannigid no ti maysa a tao sumrek iti ruangan ti siudad.

Dagiti Ruangan ti Templo. Makindaya a Ruangan. Kunaen kadatayo ti salaysay ni Nehemias maipapan iti panagibangon manen a ti agay-aywan iti Makindaya a Ruangan nakiraman iti panagtarimaan. (Ne 3:29) Gapuna, ti Makindaya a Ruangan saan a naawagan kas maysa a ruangan iti pader ti Jerusalem, kas pagarupen ti sumagmamano. Ti Makindaya a Ruangan mabalin nga agarup kabatog ti Ruangan ti Pannakasukimat iti pader ti siudad. Daytoy a ruangan ket nabatad a daydiay nadakamat iti 1 Cronicas 9:18 kas ti “ruangan ti ari iti daya,” yantangay dayta ti ruangan a simrekan wenno rimmuaran ti ari manipud templo.

Ruangan ti Pamuon. Maysa a ruangan ti templo, a saan a masigurado ti ayanna.​—2Ar 11:6; 2Cr 23:5.

“Makinngato a ruangan ti balay ni Jehova.” Mabalin a ruangan daytoy a dumalanan nga agturong iti makin-uneg a paraangan, mabalbalin a ti “baro a ruangan ni Jehova,” a nakausigan ni Jeremias; kasta met a sadiay a ti sekretario ni Jeremias a ni Baruc binasana ti lukot iti sanguanan dagiti umili. (Jer 26:10; 36:10) Mabalin nga inawagan dayta ni Jeremias iti “baro a ruangan” agsipud ta saan unay a kadaanan ti pannakaibangonna no maidilig iti dadduma; mabalin a dayta ti “makinngato a ruangan ti balay ni Jehova” nga imbangon ni Ari Jotam.​—2Ar 15:32, 35; 2Cr 27:3.

“Makinngato a Ruangan ti Benjamin, nga adda iti balay ni Jehova.” Nalabit maysa a ruangan a dumalanan nga agturong iti makin-uneg a paraangan, iti makin-amianan a deppaar ti templo.​—Jer 20:2; idiligyo ti Eze 8:3; 9:2.

Napintas a Ruangan. Ruangan iti templo a binangon manen ni Herodes a Dakkel, ti disso a nangpaimbagan ni Pedro iti lalaki a pilay manipud aanakan ni inana. (Ara 3:1-10) Gagangay a maikunkuna a daytoy a ruangan isu met laeng ti agdama a Nabalitokan a Ruangan iti pader ti siudad, ngem mabalin a ti Napintas a Ruangan maysa idi a makin-uneg a ruangan iti disso ti templo, posible a pumadpada iti kadaanan a “Makindaya a Ruangan.” Ti sumagmamano kunaenda a mabalin a maysa dayta kadagiti ruangan iti daya ti mismo a patakder ti templo, nga aglukat iti Paraangan ti Babbai, ruangan a dineskribir ni Josephus a 50 a kasiko (22 m; 73 pie) ti kangatona ken addaan ridridaw a naaramid iti suer ti Corinto.

Ti dadduma pay a ruangan a nadakamat isu ti “ruangan iti likudan dagiti tumataray” ken ti “ruangan dagiti tumataray.” Dagitoy ket ruangan ti templo, a di masigurado ti ayanda.​—2Ar 11:6, 19.

Ti Judio a Mishnah (Middot 1:3), iti panangtukoyna iti templo a binangon manen ni Ari Herodes a Dakkel, dakamatenna ti lima laeng a ruangan nga agturong iti mismo a nagsaadan ti templo, awan sabali, iti pader a nanglikmut iti intero a plasa ti disso ti templo. Dagitoy ket: ti dua a Ruangan ni Hulda iti abagatan, ti Ruangan ti Kiponus iti laud, ti Ruangan ti Tadi (Todi) iti amianan, ken ti Makindaya a Ruangan, nga iti dayta nailadawan ti Palasio ti Susan. Ni Josephus, iti sabali a bangir, uppat a ruangan ti tukoyenna nga adda iti laud. (Jewish Antiquities, XV, 410 [xi, 5]) Dagitoy nga uppat a ruangan ket naammuanen babaen iti panagsukimat ti arkeolohia. Manipud abagatan agingga iti amianan, isu ti: ruangan a dumalanan nga agturong iti Arko ni Robinson agingga kadagiti tukad a sumalog iti Ginget Tyropoeon; Ruangan ni Barclay iti patas ti kalsada; ruangan a dumalanan nga agturong iti Arko ni Wilson, a pagbatbatayan ti maysa a rangtay iti ngatuen ti Ginget Tyropoeon; ken ti Ruangan ni Warren, nga adda met iti patas ti kalsada. Ti Ruangan ti Kiponus mabalin nga isu met laeng ti Ruangan ni Barclay wenno ti ruangan iti rabaw ti Arko ni Wilson.

Kunaen pay ti Mishnah nga adda pito a ruangan iti paraangan iti mismo nga aglawlaw ti templo.​—Middot 1:4; kitaenyo ti TEMPLO.

Pagserkan ti Maysa a Siled, Balay, Wenno Sabali Pay a Patakder. Ti “pagserkan” (Heb., peʹthach; Ge 19:11) ti maysa a siled, balay, wenno sabali pay a patakder ket buklen ti: (1) “makinngato a paset ti ruangan” (Heb., mash·qohphʹ; Ex 12:7), awan sabali, ti makinngato a paset ti hamba, a maysa a paidda nga awanan a kayo wenno bato a naikapet iti pagatiddogan ti ridaw iti ngatona ken mangawit iti dagsen ti estruktura iti ngatuen ti ridaw; (2) ti dua a nakapatakder a “bautek” (Heb., mezu·zothʹ; Ex 12:7, Rbi8 ftn), a maysa iti tunggal sikigan ti ruangan, a dagita ti nagsaadan ti makinngato a paset ti hamba; (3) ti mismo a ridaw (Heb., deʹleth; Gr., thyʹra); (4) ti “arsadanan” (Heb., saph [Uk 19:27]) nga adda iti baba ti ridaw.

Buyogen iti panagtulnog, dagiti Israelita winarsianda ti makinngato a paset ti hamba ken dagiti bautek dagiti pagserkan ti balbalayda idiay Egipto babaen iti dara ti maparti iti Paskua kas pagilasinan tapno ti anghel ti Dios labsanna ti kakasta a pagtaengan ket saanna a dadaelen ti inaunada. (Ex 12:7, 22, 23) Sigun iti Linteg, no tarigagayan idi ti maysa nga adipen (lalaki wenno babai) ti agtalinaed a permanente iti apona iti panagserbi kenkuana, ti apo ipidegna ti adipen iti ridaw wenno iti bautek ket tebbenganna ti lapayagna babaen ti maysa a kulukol. (Ex 21:5, 6; De 15:16, 17) Ti Hebreo a sao maipaay iti bautek (mezu·zahʹ) ket naaramat a tumukoy iti bassit a pagkargaan a maawagan iti mezuzah. Kas ar-aramiden dagiti Ortodokso a Judio, nailansa dayta iti bautek ken naglaon iti pergamino nga addaan iti sasao ti Deuteronomio 6:4-9; 11:13-21.​—Kitaenyo ti MEZUZAH.

Ti ridaw ket gagangay a naaramid iti kayo, ket adu kadagita ti agpuligos kadagiti pagpusiposan a nayusok kadagiti susulbongan iti makinngato a hamba ken iti arsadanan. (Pr 26:14) Masansan a kayo dagiti pagpusiposan ti ridaw, ngem no dadduma, iti makimbaba ken makinngato nga ungto ti ridaw, mangikapet idi dagiti Egipcio kadagiti metal a bisagra nga addaan kadagiti dawadaw nga umanay a mayusok kadagiti susulbongan, ngarud agpusipos dagitoy a ridaw iti kasta a pamay-an. Balitok dagiti susulbongan maipaay kadagiti ridaw ti templo a binangon ni Solomon.​—1Ar 7:48, 50.

Dagiti ridaw ti kadawyan a pagtaengan ket babassit ken saan a nalabor. Ngem ti pagserkan ti templo ni Solomon addaan iti dua a ridaw, a ti tunggal maysa addaan iti dua a rikep a naaramid iti kayo a parwa, ken adda dua a ridaw a naaramid iti kayo-ti-lana nga agturong iti Kasasantuan, nga amin dagitoy a ridaw ket nakitikitan iti ladladawan dagiti kerubin, kaykayo a palma, ken sabsabong, a nakalupkopanda iti balitok. (1Ar 6:31-35) Iti dadduma pay a paset, naaramat met dagiti dadakkel a ruangan nga addaan makupin a bembenneg wenno rikrikep. Kas pagarigan, sinigurado ni Jehova a ti gambang a “dua ti rikepna a ruruangan” ti Babilonia ket naluktan agpaay ken Ari Ciro.​—Isa 45:1, 2.

Maipaay iti arsadanan, kaaduanna a naaramat ti kayo wenno bato. Nupay kasta, nakalupkopan iti balitok dagiti arsadanan ti “balay ni Jehova” nga imbangon ni Solomon.​—2Cr 3:1, 7.

No dadduma, kadagiti ridaw ti balbalay wenno ruruangan, adda naikapet a balbalunet wenno pabaribar nga awanan a kayo wenno landok (Isa 45:2; De 3:5; 2Cr 8:5; 14:7), gagangay a maikapet iti pamay-an a maipastrek dagita kadagiti susulbongan nga adda kadagiti teddek ti ruangan wenno kadagiti bautek. No dadduma, addaan dagiti ruangan ti siudad agpadpada kadagiti balunet ken tornok. (Ne 3:3; 7:3) Ti tornok ket nalabit barra wenno urong a mabalin a maisulbong iti maysa a susulbongan iti arsadanan iti uneg ti ruangan. Ti sumagmamano a ruangan ti siudad addaanda kadagiti trangka (De 33:25), a kas kadagiti ridaw ti balbalay.​—2Sm 13:17, 18; Lu 11:7; kitaenyo ti PANULBEKAN, TRANGKA.

Adda met pannakaaramat idi dagiti metal a pagtuktokan ti ridaw, ngem saan nga espesipiko nga ibaga ti Biblia nga inaramat dagita dagiti Hebreo. Tapno maala ti atension dagiti adda iti uneg ti balay, ti maysa a tao agtuktok idi iti ridaw ti balay wenno iti dalan a pagserkan.​—Sol 5:2; Ara 12:13.

Dagiti Piguratibo nga Usar. “Dagiti ruangan ti kinalinteg” ken “ti ruangan ni Jehova,” a sumrekan ti nalinteg, ket nadakamat iti Salmo 118:19, 20.​—Idiligyo ti Mt 7:13, 14.

No matay ti maysa a tao, isu natukoy kas simrek “kadagiti ruangan ni patay.” (Sal 9:13; 107:18) Isu napan iti gagangay a tanem ti sangatauan ket ngarud simrek kadagiti ruangan ti Sheol-Hades. (Isa 38:10; Mt 16:18) Yantangay adda ken Jesu-Kristo dagiti tulbek ni patay ken ti Hades (Apo 1:18), ti kongregasionna naaddaan iti pammasiguro a ni patay ken ti Hades saanda nga adipenen ida iti agnanayon. Impakita ni apostol Pablo a matay amin dagitoy, a mapanda ken patay ken iti Hades, kas iti napasamak ken Kristo a winarwaran ti Dios kadagiti ut-ot ni patay ken saanna a binaybay-an iti Hades. (Ara 2:24, 31) Gapu iti panagungar, ni patay ken ti Hades saandanton a pulos makapagballigi maibusor iti kongregasion ni Kristo.​—1Co 15:29, 36-38, 54-57.

Ti ili ti Dios, no maisubli iti Sion, ipasdekna manen ti nasin-aw a panagdaydayaw sadiay, gapuna dagiti ruanganna mapanaganan iti Dayaw. Silulukatto a patinayon dagiti ruangan ti Sion tapno maiyeg dagiti sanikua ti nasnasion, a saanen a pagbutngan ti pannakaipasidong iti panangituray ti kabusor.​—Isa 60:11, 18.

Naipaayan ni Ezequiel iti sirmata maipapan iti siudad a maawagan “Ni Jehova a Mismo Adda Sadiay,” nga addaan 12 a ruangan a napanaganan sigun iti 12 a tribu ti Israel. (Eze 48:30-35) Ilanadna met ti detalyado a sirmata maipapan iti maysa a templo agraman ti nadumaduma a ruanganna.​—Eze 40-44.

Ti nasantuan a siudad a “Baro a Jerusalem” nailadawan kas addaan 12 a ruangan a perlas, nga adda maysa nga anghel a naisaad iti tunggal ruangan, nabatad a kas guardia. Silulukat a patinayon dagitoy a ruangan, ta awan ti rabii a pakaigapuan ti panangiserra kadagita. Ti dayag ken dayaw ti nasnasion maiserrekda babaen kadagiti ruangan ti siudad. Nupay silulukat, saan a makastrek dagidiay agar-aramid iti nadangkes, narugit, wenno makarimon a bambanag. Dagidiay laeng mangtagtaginayon iti kinadalus kas dagiti manangparmek wenno dagiti nagballigi, dagidiay agbalin nga ar-ari ken papadi a kadua ni Kristo, ti makastrek a lumabas kadagiti anghel nga agserserbi. (Apo 21:2, 12, 21-27; 22:14, 15; 2:7; 20:4, 6) Naparaburan dagiti umili ti nasnasion ditoy daga a magna iti lawag ti siudad.

Imparegta ni Jesu-Kristo ti kinapinget, a kinunana: “Itultuloyyo ti agtuktok, ket mailukatto dayta kadakayo.” (Mt 7:7) Iti Apocalipsis 3:20, kinuna ni Kristo nga isu ‘agtaktakder iti ruangan ken agtuktuktok,’ a ti naespirituan a pannakikadua ken pannakagunggona naipanamnama iti daydiay manglukat iti ridaw ken umawat kenkuana.

No koma di natibker ti panagayat ken kinasingpet ti Sulamita a babai, kas iti ruangan nga agpuligos kadagiti pagpusiposan dayta, determinado ti kakabsatna a lallaki nga ‘isu bangenanda iti tabla a sedro,’ iti kasta marikpan ken mabalunetan ti “ruangan” ket malapdan ti pannakailukat dayta iti asinoman a di nasayaat.​—Sol 8:8, 9.

Ti Leviatan, gapu iti doble a sangina, nailadawan kas addaan kadagiti “ruangan” iti rupana. (Job 41:1, 13, 14) Napaliiw ti manangummong nga iti kaso ti lakayen a tao, “naiserran dagiti ruangan nga agturong iti kalsada,” nalabit tapno ipakitana a ti dua a ruangan ti ngiwat saan unayen, wenno saan pay ketdin a pulos, makapaglukat tapno mayebkas no ania ti adda iti uneg ti balay ti bagi.​—Ec 12:1, 4.

Inggunamgunam ni Jesu-Kristo ti napinget a panagagawa a manggun-od iti pannakaisalakan, a “sumrek iti akikid a ruangan.” (Lu 13:23, 24; Fil 3:13, 14; idiligyo ti Mt 7:13, 14.) Iti sabali pay a gundaway, inyaspingna ti bagina iti ruangan ti maysa a piguratibo a pakayaponan ti karnero, a ni Jesus ti umiso a kita ti pastor a mangitunda iti ‘bassit nga ipastoranna’ iti pannakirelasion ken Jehova maibatay iti baro a tulag a naselioan babaen iti mismo a dara ni Jesus. (Lu 12:32; Jn 10:7-11) Ti panangyasping ni Jesus iti bagina iti kasta a ruangan tumunos iti kinapudno a babaen kenkuana, babaen iti bileg ti datonna a subbot, dagiti marakarnero a tattao mabalindan ti umadani iti Dios, iti kasta mabalindan a magun-odan ti pannakaisalakan ken ti biag.​—Jn 14:6.

Gapuanan ni Jehova ti pannakailukat kadagiti nasion ti “ruangan nga agturong iti pammati.” (Ara 14:27) Iti maysa a tiempo nagtalinaed ni Pablo idiay Efeso agsipud ta naluktan kenkuana sadiay ti “maysa a dakkel a ruangan a mangiturong iti panagaramid” iti panangideklara iti naimbag a damag.​—1Co 16:8, 9; Ara 19:1-20; idiligyo ti 2Co 2:12, 13; Col 4:3, 4.

Iti sirmata, nakita ni Juan ti “maysa a naluktan a ruangan idiay langit,” iti kasta nabalinanna a kitaen ti bambanag iti masanguanan ken arigna a nabalinanna ti sumrek iti saklang ni Jehova.​—Apo 4:1-3.

[Mapa iti panid 1027]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

DAGITI RUANGAN ti JERUSALEM

Dagiti numero ket kangato ita ti daga maibatay iti metro

Pader ni Ezekias

RUANGAN TI IKAN 740

MAIKADUA A PUROK

RUANGAN TI DAAN A SIUDAD

Damo a Pader iti Amianan

Pader ni Manases

Torre ni Hananel

Kastilio

Torre ti Mea

RUANGAN TI KARNERO

RUANGAN TI GUARDIA

RUANGAN TI PANNAKASUKIMAT

Disso ti Templo

RUANGAN TI KABALIO 730

OFEL

Publiko a Plasa

RUANGAN TI DANUM

Ubbog ti Gihon

Ginget Tyropoeon (Makintengnga a Ginget)

SIUDAD NI DAVID 750, 730, 710, 690, 670

RUANGAN TI UBBOG

Minuyongan ti Ari

Naapres a Ginget ti Kidron

En-rogel

RUANGAN DAGITI GABSUON A DAPO

Ginget ti Hinnom 730, 710, 690, 670

RUANGAN TI GINGET 730, 750, 770, 770

MAKINSULI A RUANGAN

Torre Dagiti Paglutuan nga Urno

RUANGAN TI EFRAIM

Akaba a Pader

Publiko a Plasa