Birukenyo Dagidiay Agngayangay ti Biag nga Agnanayon
“Namatida amin dagidiay agngayangay iti biag nga agnanayon.”—Aramid 13:48.
1. Maipapan ti natauan a puso, ania nga abilidad ti adda ken Jehova?
NI Jehova a Dios mabasana ti puso. Naaramid a nalawag daytoy idi napan ni mammadto a Samuel a mangpulot iti anak ni Jesse kas ari ti Israel. Apaman a makitana ni Eliab, “dagus a kinunana: ‘Awan duadua ti pinulotan ni Jehova adda iti sangona.’ Ngem ni Jehova kinunana ken Samuel: ‘Dika kitaen ti langana wenno iti kangato ti kinatayagna, agsipud ta isu saanko nga awaten. Ta ni Jehova saan a kumita a kas iti ikikita ti tao, ta ti tao kitaenna iti akinruar a panagparang; ngem ni Jehova kitaenna ti puso.’” Gapuna, naibilin ken Samuel a pulotanna ni David, a napaneknekan a ‘makaay-ayo iti puso ti Dios.’—1 Samuel 13:13, 14; 16:4-13.
2. Aniat’ nairamut iti piguratibo a puso ti tao, ket aniat’ adda a mabasatayo maipapan iti daytoy iti Kasuratan?
2 Ti tao mangiparparangarang bassit ti dominante a kababalin. Isut’ addaan partikular nga ugali a nairamut iti piguratibo a pusona. (Mateo 12:34, 35; 15:18-20) Gapu itoy, mabasatayo maipapan ti maysa a tao a “ti pusona agannayas iti gubat.” (Salmo 55:21) Naibaga kadatayon a “ti narungsot a tao aglapusanan iti kinasalungasing.” Ken mabasatay pay: “Adda dagidiay kakadua a naituding nga agdidinnadael, ngem adda gayyem a nadekdekket ngem kabsat.” (Proverbio 18:24; 29:22) Makaparagsak ta, adu dagidiay nagbalin a kas dadduma kadagiti Gentil idiay kadaanan nga Antioquia sadi Pisidia. Apaman a nangngeganda ti sagana ni Jehova a maipaay ti pannakaisalakan, “nagragsakda ket indaydayawda ti sao ni Jehova, ket namati amin dagidiay agngayangay ti biag nga agnanayon.”—Aramid 13:44-48.
Dagiti Mammati “Nadalus ti Pusoda”
3, 4. (a) Asino dagiti nadalus ti pusoda? (b) Kasano a dagidiay nadalus ti pusoda makitadanto ti Dios?
3 Dagidiay manamati idiay Antioquia nagbalinda a bautisado a Kristiano, ket dagiti matalek kadakuada maiyaplikarda ti bagbagida dagiti sasao ni Jesus: “Naragsak dagiti nadalus ti pusoda, ta makitadanto ti Dios.” (Mateo 5:8) Ngem asino “dagiti nadalus ti pusoda”? Ken kasano a “makitadanto ti Dios”?
4 Dagiti nadalus ti pusoda nadalusda iti uneg. Nadalusda iti panangipateg, panangdungngo, tartarigagay, ken kadagiti motiboda. (1 Timoteo 1:5) Makitada ti Dios itan babaen ti pannakapaliiwda kenkuana nga agtigtignay a maipaay kadagiti manangsalimetmet ti kinatarnawda. (Idiligyo ti Exodo 33:20; Job 19:26; 42:5.) Ti sao a Griego a naipaulog ditoy a ‘makita’ kaipapananna met “ti pannakakita babaen iti isip, pannakaawat, pannakaammo.” Yantangay isarsarming ni Jesus a naan-anay ti personalidad ti Dios, ti pannakaawat iti dayta a personalidad ti tagtagiragsaken “dagiti nadalus ti pusoda,” a mangal-alagad ti pammati ken Kristo ken iti makaabbong-basol a datonna, mapakawan basbasolda, ken makaipaaydat’ makaay-ayo a panagdayaw iti Dios. (Juan 14:7-9; Efeso 1:7) Para kadagiti napulotan, ti pannakakitada iti Dios magtengnanto ti tampokna inton mapagungarda idiay langit, a sadiay aktual a makitada ti Dios ken ni Kristo. (2 Corinto 1:21, 22; 1 Juan 3:2) Ngem ti pannakakita ti Dios babaen iti umiso a pannakaammo ken pudno a panagdaydayaw ket posible para kadagidiay amin a nadalus ti pusoda. (Salmo 24:3, 4; 1 Juan 3:6; 3 Juan 11) Agngayangayda a maipaay ti biag nga agnanayon idiay langit wenno iti paraiso a daga.—Lucas 23:43; 1 Corinto 15:50-57; 1 Pedro 1:3-5.
5. Kasano laeng a ti maysa agbalin a manamati ken naimbag a pasurot ni Jesu-Kristo?
5 Dagidiay di agngayangay a maipaay ti biag nga agnanayon didanto agbalin a manamati. Saan a posible ti panangalagadda ti pammati. (2 Tesalonica 3:2) Mainayon pay, awan makapagbalin a pudno a paspasurot ni Jesu-Kristo malaksid no isut’ nalaka a masuruan ket ni Jehova, a makakita ti adda iti puso, guyugoyenna dayta a tao. (Juan 6:41-47) Siempre, iti panangaskasaba iti binalaybalay, saan nga uk-ukomen dagiti Saksi ni Jehova ti asinoman. Saanda a mabasa ti puspusoda ngem ipabiangda dagiti resulta iti naayat nga im-ima ti Dios.
6. (a) Aniat’ naikunan maipapan ti personal a pannakaisango iti ministerio a panagbalaybalay? (b) Ania dagiti naaramid a probision a mangtulong kadagiti Saksi ni Jehova a mangsapul kadagidiay agngayangay ti biag nga agnanayon?
6 Maiyanatup ti panagkuna ti maysa nga eskolar: “[Ni Pablo] nangisuro ti kinapudno iti publiko ken iti binalaybalay. Saan laeng nga iti entablado, no di ket iti personal a pannakaisango kadagiti tattao inkaskasabana ni Kristo. Masansan ti personal a pannakisarsarita ket ad-adda nga epektibo ngem iti dadduma a tipo wenno metodo a panangdanon kadagiti kararua.” (August Van Ryn) Dagiti publikasion kas ti Giya ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, Panakirinnason Manipud kadagiti Kasuratan, ken Ti Ministeriotayo iti Pagarian makatulongda kadagiti Saksi ni Jehova a mangted ti palpalawag ken dakkel ti maitulongna iti personal a pannakaisango idiay tay-ak ti serbisio. Makatulong met, dagiti demostrasion kadagiti Gimong ti Serbisio ken ti balakad iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Dagidiay umat-atender iti eskuelaan makaawatdat’ nagpateg a pannakasanay kadagiti kualidad ti panagsao kas kadagiti nasayaat nga introduksion, umiso a panangusar ti Kasuratan, lohikal a panangsangal, makakumbinsir nga argumento, panagusar kadagiti ilustrasion, ken dagiti epektibo a konklusion. Kitaentayo no kasano a punnuan ti Biblia daytoy a panangisuro a mamagbalin ti ili ti Dios nga ad-adda nga epektibo bayat ti panangsapsapulda kadagidiay agngayngayangay ti biag nga agnanayon.
Dagiti Makatukay-Panunot nga Introduksion
7. Dagiti panglukat a sasao ti Sermon ti Bantay ni Jesus ket mangisuro ti ania maipapan kadagiti introduksion?
7 Manipud ulidan ni Jesus, dagidiay agsagsagana iti panangasaba iti binalaybalay makaadalda maipapan kadagiti introduksion a mangparayray ti interes. Iti pananglukatna ti Sermonna idiay Bantay, inusarna ti sao a “naragsak” iti siam a daras. Kas pangarigan, kunana: “Naragsak dagidiay silalagip ti espiritual a kasapulanda, ta kukuada ti pagarian ti langit. . . . Naragsak dagiti naemma, ta tawidendanto ti daga.” (Mateo 5:3-12) Dagiti sasao direkta ken nalawagda. Ket dayta nga introduksion pudno a parayrayennat’ interes ket inramanna dagiti managdengngegna, ta asino ti dina tarigagayan ti agbalin a naragsak?
8. Iti ministerio a panagbalaybalay, kasanot’ rebbeng a pannakairuangan ti topiko a mapagsasaritaan?
8 Aniaman a topiko a mapagsasaritaan a mausar iti ministerio a panagbalaybalay ket rebbeng a mairuangan iti positibo, makaay-ayo a pamay-an. Ngem awan koma ti agusar kadagiti nakakigkigtot nga introduksion, kas ti, “Addaanak ti mensahe para kadakayo a naggaput’ law-ang.” Ti naimbag a damag pudno nga addaan nailangitan a gubuayan, ngem ti kasta nga introduksion mabalin a pagpanunotennat’ bumalay no rebbeng a patien ti Saksi wenno dagdagus a paksiaten.
Umiso a Panangaramat iti Saot’ Dios
9. (a) Kasanot’ rebbeng a pannakairuangan, pannakaibasa, ken pannakaiyaplikar dagiti kasuratan iti ministerio? (b) Ania a pangarigan ti naisitar tapno maipakita no kasanot’ panangusar ni Jesus ti salsaludsod?
9 Iti tay-ak ti ministerio, kas met laeng iti entablado, rebbeng a mairuangan a naimbag ti kasuratan, basaen nga adda maiyanatup a panangipaganetget, ken maiyaplikar iti nalawag, apagpag-isu a pamay-an. Ti salsaludsod a mamagpanunot ti bumalay maipapan kadagiti Nainkasuratan a punto makatulongda met. Sa manen, dagiti metodo ni Jesus makaisuroda. Iti maysa nga okasion, maysa a tao a masirib iti Linteg Mosaiko ti nagsaludsod kenkuana: “Mannursuro, anianto ti aramidek tapno matawidko ti biag nga agnanayon?” Kas sungbat insaludsod ni Jesus: “Ania ti adda a naisurat iti Linteg? Kasano ti panangbasam?” Awan duadua, ammo ni Jesus a daytoy ti maysa a saludsod a masungbatan ti tao. Umiso met ti panangsungbatna, a kunkunana: “‘Ayatem ni Jehova a Diosmo iti isuamin a pusom ken iti isuamin a kararuam ken kadagiti amin a pigsam ken iti amin nga isipmo,’ ken, ‘ti kaarrubam a kas iti bagim.’” Daytoy ti nangiturong ken Jesus a mangted komendasion, ket ti ad-adda a panagpatpatang ti simmaruno.—Lucas 10:25-37.
10. Aniat’ rebbeng a laglagipen ti maysa no maipapan iti topiko a mapagsasaritaan, ket aniat’ rebbeng a liklikan no agsalsaludsod kadagiti bumalay?
10 Dagidiay mangaskasaba iti binalaybalay rebbeng nga ipaganetgetdat’ tema ti topiko a mapagsasaritaan ken pagbalinen a nalawag ti rason iti panangbasa kadagiti teksto ti Biblia a mangsangal iti dayta a tema. Yantangay tartarigagayan ti Saksi a danonen ti puso ti bumalay, rebbeng a liklikanna ti panagsaludsod kadagiti makapabain a salsaludsod. Iti panangusar ti Saot’ Dios, ‘sapay koma ta dagiti sasaotayo kanayonda a makaay-ayo, a kasla natempla ti asin.’—Colosas 4:6.
11. Iti panangusar ti Kasuratan a mangkorehir ti di umiso a panangmatmat, aniat’ adda kadatayo nga ulidan manipud panangsulisog ni Satanas ken ni Jesus?
11 Nangnangruna kadagiti panagsarungkar mabalin a kasapulan ti panangkorehir kadagiti di umiso a panangmatmat babaen ti panangipakita ti aktual a sasawen wenno kaipapanan dagiti Kasuratan. Ni Jesus nangaramid ti umas-asping a banag idi tubngarenna ni Satanas, a nagkuna: “No sika ti anak ti Dios, tumappuakka [manipud rabaw ti templo, kas ranta a panagsusaid]; ta adda a naisurat, ‘Isu ibilinnanto kadagiti anghelna ti maipapan kenka, ket sakruyendakanto kadagiti im-imada, amangan la ket ta maitibkol ta sakam iti bato.’” Ti Salmo 91:11, 12, nga inadaw ni Satanas, saanna a palintegen ti panangipeggad ti biag, a maysa a sagut manipud iti Dios. Gapu ta ammona a dakes ti panangsuot ken Jehova babaen iti panangipeggad ti biagna, ni Jesus kunana ken Satanas: “Adda met a naisurat, ‘Dikanto sulisogen ni Jehova a Diosmo.’” (Mateo 4:5-7) Siempre, saan nga agbirbiruk ti kinapudno ni Satanas. Ngem no dagiti rasonable a tattao iyebkasdat’ di umiso a panangmatmat a manglapped ti naespirituan nga irarang-ayda, ti ministro ti Saot’ Dios rebbeng nga ipakitana a sitataktika no ania a talaga ti kunkunaen ken kayat a sawen dagiti Kasuratan. Paset amin daytoy ti “panangaramat nga umiso ti sao ti kinapudno”—maysa kadagiti importante a leksion a naisuro iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro.—2 Timoteo 2:15.
Ti Pananguyot Adda Lugarna
12, 13. Apay a maiyanatup ti panagusar ti pananguyot iti ministerio?
12 Ti pananguyot addaan ti maiyanatup a lugar iti Nakristianuan a ministerio. Kas pangarigan, ni Pablo inggunamgunamna iti katrabahuanna a ni Timoteo nga agtalinaed kadagiti bambanag a naadalna ken “nakauy-uyotanna a patien.” (2 Timoteo 3:14) Idiay Corinto, ni Pablo “mangted ti palawag idiay sinagoga kadagiti amin nga aldaw ti panaginana ket inuy-uyotanna dagiti Judio ken Griego.” (Aramid 18:1-4) Idiay Efeso, sibaballigi a ‘nangted ti palpalawag ken nangus-usar ti pananguyot maipapan iti pagarian ti Dios.’ (Aramid 19:8) Ket idi adda a nakulong iti balay idiay Roma, inayaban ti apostol dagiti tattao ket kinaskasabaanna ida, “nga inuy-uyotanna ida,” ket dadduma nagbalinda a manamati.—Aramid 28:23, 24.
13 Ngem agpapan pay kasano ti panangpadpadas ti Saksi a manguyot, siempre, dagidiay laeng agngayangay ti biag nga agnanayon ti agbalin a manamati. Dagiti makakumbinsir nga argumento ken nalawag a panangisalaysay, a naintaktikaan a naipresenta, mabalin nga uyotanna ida a mamati. Ngem ania pay ti mabalin a makatulong a manguyot kadakuada?
Agbalin a Lohikal ken Makakumbinsir
14. (a) Aniat’ ramanen ti lohikal, agaallot a pannakasangal? (b) Ti makakumbinsir nga argumento kalikagumanna ti ania?
14 Maysa kadagiti kualidad ti panagpalawag a naipaganetget iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro isu ti lohikal, agaallot a panangsangal. Ramanen daytoy ti panangikabil kadagiti amin a kangrunaan nga ideya ken maitutop a material iti rasonable nga urnosna. Nasken met ti makakumbinsir nga argumento, a makasapul ti panangisaad ti nasayaat a pundasion ken panangted ti nabileg a pammaneknek. Mainaig iti daytoy ket isut’ panangtulong kadagiti managdengngeg nga agrason babaen ti panangsalimetmet ti pareho a paginteresan, ti nawadwad a panangsangal kadagiti punto, ken siepektibo a panangiyaplikar kadakuada. Ditoy manen, ti Kasuratan mangted kadagiti pagannurotan.
15. (a) Kasano a ni Pablo nangallukoy ti atension ken nangipasdek ti pagpaparehuan ti interes idi nagpalawag idiay Mars’ Hill? (b) Iti palawag ni Pablo, aniat’ adda kadatayo a pammaneknek ti lohikal, agaallot a panangsangal?
15 Dagitoy a kualidad ti palawag nabatadda iti nalatak a palawag ni apostol Pablo idiay Mars’ Hill sadi Atenas idi ugma. (Aramid 17:22-31) Ti introduksionna nangallukoy ti atension ken nangipasdek ti pagpaparehuan ti interes, ta kunana: “Lallaki a taga Atenas, iti isuamin a banag makitak a managdaydayawkayo unay kadagiti didiosen.” Kadakuada, awan duadua a maysa daytoy a komplimento. Kalpasan ti panangdakamatna iti altar a “Maipaay iti Dios a Di Ammo,” nagtuloyen ni Pablo iti lohikal, agaallot a panangsangalna ken makakumbinsir nga argumentona. Intudona a daytoy a Dios a dida am-ammo ti “nangaramid ti lubong ken dagiti amin a banag nga adda kenkuana.” Saan a kas ken Athena weno kadagiti dadduma a didiosen a Griego, ‘isu ti saan nga agnaed kadagiti templo nga inaramid dagiti ima, ket di met pagserbian dagiti ima dagiti tattao.’ Sumaruno impamatmat ti apostol a daytoy a Dios ti nangted biag kadatayo ket saannatay a pagar-arikapen kenkuana a kasla bulsek.’ Kalpasanna inrason ni Pablo a ti Namarsuatayo, a pinalabasnan ti tiempo ti kinakuneng ti panagdaydayaw kadagiti didiosen, ‘ibilbilinna iti sangatauan kadagiti isuamin a disso nga agbabawida.’ Daytoy ti lohikal a nangiturong iti punto a ‘ti Dios ukomennanto a sililinteg dagiti agnaed iti daga babaen iti daydiay lalaki a tinudinganna a pinagungarna iti tengnga dagiti natay.’ Yantangay ni Pablo ti “nangikaskasaba ti naimbag a damag ni Jesus ken ti panagungar,” naammuan dagidiay a taga Atenas a daytoy nga Ukom isunto ni Jesu-Kristo.—Aramid 17:18.
16. Kasano a maapektaran ti ministerio ti maysa iti palawag ni Pablo idiay Mars’ Hill ken babaen ti panagsanay iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro?
16 Pudno, ni Pablo saan a nangaskasaba iti balaybalay idiay Mars’ Hill. Ngem manipud iti palawagna ken ti panagsanay a maipapaay iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, adut’ maadal dagiti Saksi ni Jehova a mangparang-ay ti ministerioda ti tay-ak. Wen, amin daytoy makatulong a mamagbalin kadakuada nga ad-adda nga epektibo a ministro, no kasano a ti lohikal a panangsangal ken makakumbinsir nga argumentasion ni Pablo nauyotanna dagidiay a taga Atenas nga agbalin a manamati.—Aramid 17:32-34.
Agusar kadagiti Makaisuro nga Ilustrasion
17. Ania a kita dagiti ilustrasion ti rebbeng nga usaren iti ministerio?
17 Ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro makatulong met kadagiti ministro ti Dios nga agusar kadagiti nasasayaat nga ilustrasion iti panangaskasaba iti balaybalay ken iti dadduma pay a pamay-an ti ministerioda. Tapno maipaganetget dagiti importante a punto, dagiti simple nga ilustrasion a napintas a denggen ti rebbeng a mausar. Rebbeng a ti Saksi alaenna ida manipud kadagiti pagaammon a kasasaad ken agannad tapno nalawag ti pannakaiyaplikarda. Naragpat amin dagiti ilustrasion ni Jesus dagitoy a pagannurotan.
18. Kasano a mabalin a nausar ti Mateo 13:45, 46 iti ministerio?
18 Kas pangarigan, usigenyo ti sasao ni Jesus: “Ti pagarian ti langit maipadis iti maysa a tao nga agtagtagilako nga agsapsapul kadagiti nasayaat a perlas. Isu nga idi nakasarak ti maysa a napateg unay a perlas, napan ket inlakona ti amin nga adda kenkuana ket ginatangna.” (Mateo 13:45, 46) Dagiti perlas ket nasudida a bato a masarakan iti uneg dagiti tirem ken dadduma pay a kabibi. Ngem sumagmamano laeng a perlas ti “nasayaat.” Ti agtagtagilako addaan pannakaawat a kasapulan tapno maapresiar ti aglaplapusanan a pateg daytoy maymaysa a perlas ket situtulok a suminan kadagiti amin a dadduma tapno magun-odanna laeng dayta. Nalabit bayat ti panagsarungkar wenno ti panangyadal ti Biblia iti pagtaengan, mabalin a mausar daytoy nga ilustrasion tapno maipakita a ti indibidual a pudpudno a mangipatpateg ti Pagarian ti Dios ket agtignay kas iti dayta nga agtagtagilako. Ti kasta a tao ipangpangrunana ti Pagarian iti biagna, a pagaammona a daytat’ maikari iti aniaman a panagsakripisio.
Agpatingga nga Addaan Panangtignay
19. Iti ministerio a panagbalaybalay, aniat’ rebbeng nga ipakita dagiti konklusion iti bumalay?
19 Iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, maadal met ti ili ti Dios a ti panagpatingga ti palawag wenno ti diskusion rebbeng maaddaan ti direkta a relasion iti tema ket rebbeng nga ipakitana kadagiti agdengdengngeg no aniat’ aramidenda ken paregtaenna ida a mangaramid iti dayta. Iti ministerio a panagbalaybalay, kasapulan a maipakita a piho iti bumalay no ania a kurso ti manamnama nga alaenna, kas ti panangakseptar ti pagbasaan ti Biblia wenno ti iyaanamongna a pannakasarungkar manen.
20. Ania a nagsayaat nga ulidan ti makatignay a konklusion ti adda kadatayo idiay Mateo 7:24-27?
20 Ti konklusion ti Sermon idiay Bantay ni Jesus mangted nagsayaat a pangarigan. Babaen ti nakalaklaka a matarusan nga ilustrasion, impakita ni Jesus a nainsiriban a kurso ti panangipangag ti sasaona. Impatinggana: “Siasinoman ngarud a dumngeg kadagitoy a saok ket aramidenna ida maipadisto iti maysa a tao a manakem a binangonna ti balayna iti rabaw ti bantay a bato. Ket nagtinnag ti tudo ket immay dagiti laylayus ket nagangin ket nagdissuoranda daydi a balay ket saan a natuang, ta nabangon iti rabaw ti bantay a bato. Ket amin a makangngeg kadagitoy a saok ket saanna ida nga aramiden maipadisto iti maysa a tao a maag, a binangonna ti balayna iti rabaw ti darat. Ket nagtinnag ti tudo ket immay dagiti laylayus ket nagangin, ket nagdissuoranda daydi a balay ket natuang, ket dakkel ti pannakarbana.” (Mateo 7:24-27) Anian a nagsayaat ti panangipakita daytoy a dagiti ministro ti Dios rebbeng a pagreggetanda a tignayen dagiti bumalay!
21. Aniat’ inyilustrar ti diskusiontayo, ngem aniat’ rebbeng a bigbigentayo?
21 Dagiti napalabas a punto iyilustrarda no kasano a ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro matulonganna dagiti adu nga agbalin a kualipiado a manangiwaragawag ti Pagarian. Siempre, ti pannakakualipikar a naan-anay ket aggapu a nangnangruna iti Dios. (2 Corinto 3:4-6) Ket agpapan pay kasano ti kinakualipikado ti maysa a ministro, awan makauyot kadagiti tattao a mamati malaksid no saan nga guyugoyen ida ti Dios babaen ken Kristo. (Juan 14:6) Kaskasdi, rebbeng a gundawayan koma ti ili ti Dios dagiti amin a naespirituan a sagana nga inaramid ni Jehova bayat ti panangsapsapulda kadagiti agngayangay ti biag nga agnanayon.
Ania dagiti Sungbatyo?
◻ Asino “dagiti nadalus ti pusoda,” ken kasano a “makitadanto ti Dios”?
◻ Ania a bambanag ti rebbeng nga usigen no iruruangan ti mensahe ti Pagarian iti trabaho a panagbalaybalay?
◻ Kasano nga aramaten nga umiso ti Saot’ Dios iti ministerio?
◻ Aniat’ makatulong a mangaramid kadagiti lohikal, makakumbinsir a presentasion idiay tay-ak ti serbisio?
◻ Aniat’ rebbeng a laglagipen maipapan kadagiti mausar nga ilustrasion iti ministerio?
◻ Aniat’ rebbeng a magapuanan babaen kadagiti mausar a konklusion iti panangaskasaba?
[Ladawan iti panid 16]
Kuna ni Jesus a “dagiti nadalus ti pusoda makitadanto ti Dios.” Aniat’ kaipapanan daytoy?
[Ladawan iti panid 18]
Dagiti kasuratan rebbeng nga umisot’ pannakairuanganda, basaen a mabuyogan ti maiyanatup a panangipaganetget ken maiyaplikar iti nalawag, apag-isu a pamay-an