KABSAT A LALAKI

Lalaki a ti nagannakna wenno dagiti nagannakna ket nagannak met ti sabali pay nga anak; iti Hebreo, ʼach, ket iti Griego, a·del·phosʹ. Dagiti agkakabsat iti ina ken ama a nadakamat iti Biblia, annak nga addaan iti isu met laeng nga ama ken isu met laeng nga ina, ramanenna da Cain ken Abel, annak da Adan ken Eva (Ge 4:1, 2; 1Jn 3:12); da Jacob ken Esau, singin nga annak da Isaac ken Rebecca (Ge 25:24-26); da Santiago ken Juan, annak ni Zebedeo ken ti asawana (Mt 4:21; 27:56; idiligyo ti Uk 8:19). Da Moises ken Aaron ket kakabsat ni Miriam (Nu 26:59); ni Lazaro ket kabsat da Marta ken Maria. (Jn 11:1, 19) Ti “kakabsat” tukoyenna met ti kakabsat iti ama, dagidiay maymaysa ti amada ngem nagduma ti inada, kas iti kaso ti 12 nga annak ni Jacob iti uppat a nadumaduma a babbai (Ge 35:22-26; 37:4; 42:3, 4, 13); kasta met, putot iti maymaysa nga ina ngem nagduma nga amma, kas iti kasasaad ni Jesus ken ti kakabsatna, ken posible iti kasasaad ni David ken ti kakabsatna a babbai.​—Mt 13:55; 1Cr 2:13-16; 2Sm 17:25; kitaenyo ti subtitulo a “Kakabsat ni Jesus.”

Nupay kasta, ti termino a “kabsat,” saan a nakedngan iti asideg a nainlasagan a relasion. Da Abraham ken Laban agpada a tinukoyda dagiti kaanakanda a Lot ken Jacob kas kakabsat. (Ge 11:27; 13:8; 14:14, 16; 29:10, 12, 15; idiligyo ti Le 10:4.) Dagiti agkakamiembro iti maymaysa a tribu iti Israel tinagiragsakda ti nainkabsatan a relasion (2Sm 19:12, 13; Nu 8:26), ket iti nalawlawa pay a kaipapanan agkakabsat ti intero a nasion ti Israel, a kaslada putputot ti maymaysa nga ama a ni Jacob, ket nagkaykaysada iti panagdaydayaw iti maymaysa a Dios, ni Jehova. (Ex 2:11; De 15:12; Mt 5:47; Ara 3:17, 22; 7:23; Ro 9:3) Uray dagiti Edomita, a nagtaud ken Abraham babaen iti kasingin ni Jacob a ni Esau, ket ngarud kabagian ida iti Israel, naawaganda iti kakabsat. (Nu 20:14) Ti napagkaykaysa manen a pagpagarian ti Juda ken Israel natukoy nga addaanda iti “panagkabsat” (Heb., ʼa·chawahʹ).​—Zac 11:14.

Ti “kabsat” agaplikar met kadagidiay nagkaykaysa iti pangkaaduan a prinsipio ken addaan kadagiti isu met laeng a kalat ken panggep. Kas pagarigan, ni Ari Hiram ti Tiro inawaganna a kabsatna ni Ari Solomon, saan a gapu laeng ta pumadpad iti ranggo ken saad no di ket nalabit gapu met kadagiti agpada nga interesda iti panangabasto kadagiti kayo ken dadduma pay a banag maipaay iti templo. (1Ar 9:13; 5:1-12) “Adtoy! Anian a nagimbag ken anian a makaay-ayo a dagiti agkakabsat agnaedda a sangsangkamaysa buyogen ti panagtutunos!” insurat ni David, a mangipamatmat a saan laeng a dagiti pannakainaig iti dara ti mamagkakappia ken mamagkaykaysa kadagiti agkakabsat iti lasag. (Sal 133:1) Kinapudnona, ti panagayat ken pannakaseknan iti maysa ken maysa, saan a ti maymaysa a nagtaudan, ti nangtignay ken David a mangawag ken Jonatan kas kabsatna. (2Sm 1:26) Dagiti agkakadua nga agpapada dagiti kababalin ken pagannayasanda, uray no dakes dagita, ket siuumiso a maawagan agkakabsat.​—Pr 18:9.

Iti kagimongan dagiti patriarka ken iti sidong ti Mosaiko a Linteg, adda dagiti pribilehio ken pagrebbengan nga inakem dagiti agkakabsat iti lasag. Iti ipapatay ti ama, ti kalakayan a kabsat, ti inauna, umawat idi iti mamindua a bingay iti tawid ti pamilia ken iti rebbengen nga agakem kas ulo iti pamilia. Ti kabsat iti lasag isu ti umuna a nakalinia maipaay iti kalintegan a mangsaka, mangasawa iti agkayong a pannakiasawa, ken mangibales iti dara. (Le 25:48, 49; De 25:5) Dagiti insesto a relasion iti nagbaetan ti agkabsat a lalaki ken babai ket siiinget nga imparit ti Mosaiko a Linteg.​—Le 18:9; De 27:22.

Iti kongregasion Kristiano, dagiti kameng tagiragsakenda ti naespirituan a relasion iti maysa ken maysa a kapada ti relasion ti agkakabsat. Inawagan ni Jesus dagiti adalanna iti kakabsat. (Mt 25:40; 28:10; Jn 20:17) Sibibileg nga impaganetgetna daytoy a relasion, a kunkunana: “Siasinoman a mangaramid iti pagayatan ni Amak . . . , dayta met laeng ti kabsatko a lalaki, ken kabsatko a babai, ken inak.” (Mt 12:48-50) Ngarud masapul a basbassit ti panagayat kadagiti kabagian iti dara ngem iti panagayat ken Kristo ken panawan ida maigapu kenkuana no kasapulan. (Mt 10:37; 19:29; Lu 14:26) Kinapudnona, ti kabsat a lalaki mabalin nga iyawatna ti kabsat a lalaki iti ipapatay. (Mr 13:12) Ti termino a “kabsat” saklawenna saan laeng a ti nasinged a kakadua ni Jesus no di ket iramanna pay ti intero a kongregasion dagiti manamati (Mt 23:8; Heb 2:17), “ti intero a timpuyog dagiti kakabsat” “nga addaan iti trabaho a panangsaksi ken Jesus.” (1Pe 2:17; 5:9; Apo 19:10) Ti kasta a timpuyog ti naespirituan nga agkakabsat ipakitana ti kangatuan a rukod ti “nainkabsatan nga ayat.”​—Ro 12:10; Heb 13:1.

Idi Pentecostes, amin dagidiay naggapu iti adayo a dagdaga, a pakairamanan dagiti proselita, inawagan ni Pedro iti “kakabsat.” (Ara 2:8-10, 29, 37) No dadduma naigidiat ti lallaki a Kristiano a manamati babaen iti awag a “kakabsat a lallaki” ket ti babbai naawaganda iti “kakabsat a babbai” (1Co 7:14, 15), ngem kadawyan a ti “kakabsat” isu idi ti maawat a kablaaw kadagiti naglalaok a grupo ken saan a nakedngan iti lallaki. (Ara 1:15; Ro 1:13; 1Te 1:4) Iti daytoy a kaipapanan a naaramat ti termino iti isuamin kadagiti naipaltiing a Nakristianuan a sursurat, malaksid kadagiti tallo (Tito, 2 Juan, Judas), ken kadagiti surat dagiti nagkauna a mannurat ti iglesia. Namakdaar dagiti apostol maibusor kadagiti “sinankakabsat” a nakastrek kadagiti kongregasion.​—2Co 11:26; Ga 2:4.

Kakabsat ni Jesus. Ti uppat nga Ebanghelio, ti Aramid dagiti Apostol, ken ti dua kadagiti surat ni Pablo dakamatenda “ti kakabsat ti Apo,” “kabsat ti Apo,” “kakabsatna a lallaki,” “kakabsatna a babbai,” a ninagananda ti uppat kadagiti “kakabsatna”: Santiago, Jose, Simon, ken Judas. (Mt 12:46; 13:55, 56; Mr 3:31; Lu 8:19; Jn 2:12; Ara 1:14; 1Co 9:5; Ga 1:19) Ti kaaduan kadagiti eskolar ti Biblia awatenda ti nagtitipon a pammaneknek nga addaan ni Jesus iti di kumurang nga uppat a kakabsat a lallaki ken dua a kakabsat a babbai ken aminda ket annak da Jose ken Maria babaen iti nainkasigudan a pamay-an kalpasan ti namilagruan a pannakayanak ni Jesus.

Dagiti kabukbukodan a kapanunotan a dagitoy a kakabsat ni Jesus ket annak ni Jose babaen ti immuna a panagasawa, wenno babaen iti agkayong a pannakiasawa iti ipag ni Jose, masapul nga ibilang a parparbo, yantangay awan ti natibker a pammasingked wenno uray pamalatpatan a kasta iti Kasuratan. Ti panangikuna a ti “kabsat” (a·del·phosʹ) ditoy kaipapananna ti “kasinsin” (a·ne·psi·osʹ) ket maysa a teoretiko a punto a mairuprupir, a ni Jerome ti maikunkuna a nangpartuat iti dayta, ken napetsaan iti saan a nasapsapa ngem iti 383 K.P. Saan laeng a napaay ni Jerome a mangdakamat iti aniaman a pangpasingked iti kabbaro a panangipapanna no di ket kadagiti naud-udi a surat nagpangpangadua kadagiti kapanunotanna ken nangyebkas pay kadagiti panagduadua maipapan iti partuatna a “teoria ti kasinsin.” Kunaen ni J. B. Lightfoot nga “awan ti indatag ni San Jerome nga autoridad a pangsuportana iti teoriana, ket ngarud iti laeng Kasuratan ti pakasarakan iti pammaneknek nga umayon iti dayta. Sinukimatko ti nainkasuratan a pammaneknek, ket ti . . . aglalaok a parparikut . . . ad-aduda ngem kadagitoy a segundario nga argumento nga umayon iti dayta, ken kinapudnona mangiturong la ketdi iti pannakailaksid dayta.”​—St. Paul’s Epistle to the Galatians, London, 1874, p. 258.

Iti Griego a Kasuratan, saan a naaramat ti a·del·phosʹ no ti salaysay inramanna ti maysa a kaanakan wenno kasinsin. Imbes ketdi, nailawlawag ti relasion, kas “ti anak a lalaki ti kabsat a babai ni Pablo” wenno “ni Marcos a kasinsin [a·ne·psi·osʹ] ni Bernabe.” (Ara 23:16; Col 4:10) Iti Lucas 21:16, agpada nga agparang ti Griego a sasao a syg·ge·nonʹ (kakabagian, kas kadagiti kasinsin) ken a·del·phonʹ (kakabsat a lallaki), a mangipakita a dagita a termino ket saan a naaramat nga awanan annad wenno iti uray ania lattan iti Griego a Kasuratan.

Bayat ti ministerio ni Jesus, idi a “ti kakabsatna, iti kinapudnona, saanda a winatwat ti pammati kenkuana,” kaipapanan daytoy a sigurado a saanna ida a kakabsat iti naespirituan nga anag. (Jn 7:3-5) Dagitoy a kakabsatna iti lasag inggidiat ni Jesus kadagiti adalanna, a namati kenkuana ken naespirituan a kakabsatna. (Mt 12:46-50; Mr 3:31-35; Lu 8:19-21) Daytoy a kaawan ti pammati iti biang dagiti kakabsatna iti lasag isu ti makagapu a di mabalin a kunaen nga isuda dagiti apostol nga addaan iti isu met laeng a nagnagan: Santiago, Simon, Judas; nakabatbatad a naidumada kadagiti adalan ni Jesus.​—Jn 2:12.

Ti relasion dagitoy nainlasagan a kakabsat ni Jesus iti inana a ni Maria ipatuldona met nga annak ida ni Maria imbes nga ad-adayo a kakabagian. Kadawyan a madakdakamat ida mainaig ken Maria. Ti sasao a mangiparipirip a ni Jesus ket “inauna” ni Maria (Lu 2:7), ken ni Jose “saan a nakidenna kenkuana agingga a nangipasngay iti anak a lalaki,” pasingkedanda met ti panangmatmat a naaddaan da Jose ken Maria iti sabsabali pay nga annak. (Mt 1:25) Uray pay dagiti Nazareno a kaarruba binigbig ken impatuldoda ni Jesus kas “kabsat da Santiago ken Jose ken Judas ken Simon,” nga innayonda, “Ket saan aya a ti kakabsatna a babbai addada ditoy a kaduatayo?”​—Mr 6:3.

Iti lawag dagitoy a kasuratan, tumaud ti saludsod nga: Apay, ngarud, a ni Jesus sakbay unay ti ipapatayna masapul nga italekna ken apostol Juan ti pannakaaywan ti inana a ni Maria imbes nga iti kakabsatna iti lasag? (Jn 19:26, 27) Nabatad a gapu ta ti kasinsin ni Jesus, ni apostol Juan, maysa a lalaki a nangpaneknek iti pammatina, isu idi ti adalan a dinungdungngo unay ni Jesus, ket daytoy naespirituan a relasion linab-awanna ti nainlasagan a relasion; kinapudnona, awan ti pasimudaag nga ad-adalan idin ni Jesus ti kakabsatna iti lasag.

Kalpasan ti panagungar ni Jesus, nagbalbaliwen ti kinamanagpangpangadua ti kakabsatna iti lasag, ta addada agraman ti inada ken dagiti apostol iti panaguummong nga agkararag kalpasan ti iyuuli ni Jesus. (Ara 1:14) Ipasimudaag daytoy nga addada met idi naiparukpok ti nasantuan nga espiritu iti aldaw ti Pentecostes. Ti kabsat ni Jesus a ni Santiago, a nangnangruna a natukoy kadagiti lallakay ti manarawidwid a bagi idiay Jerusalem, insuratna ti surat a napanaganan iti naganna. (Ara 12:17; 15:13; 21:18; Ga 1:19; San 1:1) Ti kabsat ni Jesus a ni Judas insuratna ti libro a napanaganan iti naganna. (Jud 1, 17) Ipasimudaag ni Pablo a ti sumagmamano pay kadagiti kakabsat ni Jesus ket naasawaan.​—1Co 9:5.