GAYYEM

Ti Biblia deskribirenna ti maysa a pudno a gayyem kas tao a dumekket a nasingsinged ngem iti maysa a kabsat, di agbalbaliw ti kinasungdo ken kinamannakigayyemna, bumadang iti kaduana no adda rigat, ken mangipaay kenkuana iti pammatigmaan buyogen ti kinamatalek. (Pr 18:24; 17:17; 27:6, 9) Iti sabali a bangir, dagidiay nabaknang ken dagidiay mangted kadagiti sagut addaanda iti adu a gagayyem nga interesado laeng kadagiti managimbubukodan a gunggona a magun-odan iti dayta a panaggayyem. (Pr 14:20; 19:4, 6, 7) Mayanatup unay nga impatigmaan ni Jesu-Kristo a ti gagayyem a makasupapak ti saan nga awisen iti pangrabii, no di ket ti tattao a di makasupapak ti awisen. (Lu 14:12-14) Ni Jesus a mismo nangipasdek iti ulidan iti daytoy a banag babaen ti panangipaayna iti naespirituan a tulong kadagidiay maum-umsi. Maigapu itoy, isu naawagan “gayyem dagiti agsingsingir iti buis ken dagiti managbasol.” (Mt 11:19) Ngem impatuldo ni Jesus a dagidiay laeng agtultulnog kadagiti bilinna ti pudpudno a gagayyemna. Imparangarangna ti ayatna kadakuada babaen ti panangisukona iti kararuana maigapu kadakuada ket pinaregtana ida nga ayatenda met ti maysa ken maysa.​—Jn 15:12-14.

Dagiti Kristiano idi umuna a siglo tinukoyda ti isuamin a kapammatianda kas “gagayyem.” (3Jn 14) Nupay kasta, saan a kayat a sawen daytoy a saan a posible ti agbalin a nasingsinged iti sumagmamano a kameng ti kongregasion Kristiano ngem iti dadduma, nangnangruna no ikabilangan ti panagkakabagian, nadekdekket a timpuyog maigapu kadagiti kasasaad, agpada a dimmakkelan a kasasaad wenno paginteresan, panagkatunosan dagiti personalidad, wenno maigapu kadagiti nasayaat a Nakristianuan a kualidad a napaliiw ti maysa iti pannakitimtimpuyognan kadakuada. Gapu iti sumagmamano a kualidad da Pedro, Santiago, ken Juan, inkuyog ni Jesus dagitoy nga adalan tapno tagiragsakenda ti adu a pribilehio, kas iti pannakasaksida ti buya ti panagbalbaliw ti langana. Mainaig iti daytoy, mabalin a kumitkita idi ni Jesus iti masanguanan maipapan iti bambanag a pampanunotenna maipaay kadagitoy tallo a lallaki, ti bambanag nga ammona a pangaramatanna kadakuada a mangaramid iti panagserbi kenkuana.​—Mr 9:1-10; 14:32, 33; Lu 8:51.

Nupay ti maysa a Kristiano, kas ken Jesus, iparangarangna ti ayat iti sangatauan iti pangkaaduan, maiparbeng nga ipakitana ti kita ti ayat a kakuykuyog ti pannakigayyem kadagidiay laeng gagayyem ti Dios. Naipaganetget ti kinaumiso daytoy babaen ti saludsod a nayimtuod ken Ari Jehosafat: “Iti aya nadangkes ti pakaitedan ti tulong, ket kadagidiay aya manggurgura ken Jehova a rebbeng a maaddaanka iti ayat?” (2Cr 19:2) Dagiti tattao nga agtarigagay nga agbalin a gayyem ti lubong pagbalinenda ti bagbagida a kabusor ti Dios.​—San 4:4.

Ti naisangsangayan unay a panaggayyem iti nagbaetan ti tattao a nailanad iti Hebreo a Kasuratan isu ti panaggayyem da David ken Jonatan. Nupay ni Jonatan ti nainkasigudan nga agtawid iti trono ni amana a Saul, saanna a ginura ni David ken saanna a minatmatan kas maysa a kasalisal, no di ket binigbigna a ti pabor ni Jehova adda ken David. Gapuna “ti mismo a kararua ni Jonatan naisinggalut iti kararua ni David, ket nangrugi nga ayaten ni Jonatan a kas iti bukodna a kararua.” (1Sm 18:1) Kalpasan ti ipapatay ni Jonatan iti bakal, nagunnoy ni David iti kasta unay gapu iti ipupusay ti gayyemna, a kunkunana: “Agladladingitak gapu kenka, kabsatko a Jonatan, makaay-ayoka unay idi kaniak. Ad-adda a nakaskasdaaw ti ayatmo kaniak ngem ti ayat manipud kadagiti babbai.” (2Sm 1:26) Posible idi daytoy a panaggayyem agsipud ta agpadpada nga impangpangruna da David ken Jonatan ti kinasungdo ken Jehova a Dios.

Maisupadi unay iti dayta, gapu iti moral a kinarinuker idi kaaldawanna, nasken nga ipakdaar ni mammadto Mikias: “Dikay agtalek iti piaren a gayyem.” (Mik 7:5) Impatuldo met ni Jesus nga uray ti sigud a gagayyem dagiti pasurotna bumusorda kadakuada ket iyawatda ida tapno mapapatay.​—Lu 21:16; kitaenyo ti AYAT.

Gayyem ti Dios. Karaman kadagiti nadibinuan a pamendision a naipaay ken Abraham isu ti pribilehio ken dayaw a maawagan “gayyem [wenno, kaayan-ayat] ni Jehova.” Maigapu daytoy iti naisangsangayan a pammati ni Abraham, nga imparangarangna iti kadakkelan a rukod a posible babaen ti kinatulokna a mangidaton iti anakna a ni Isaac kas maysa a sakripisio.​—Isa 41:8, Rbi8 ftn; 2Cr 20:7; San 2:21-23; kitaenyo ti IDEKLARA A NALINTEG.

Babaen ti umiso a panangusar iti “nakillo a kinabaknang,” posible ti makigayyem ken Jehova a Dios ken iti Anakna, a makabalin a mangawat iti maysa a tao kadagiti “agnanayon a pagnaedan a disso,” kas impatuldo ni Jesu-Kristo iti pangngarigna maipapan iti nakillo a mayordomo. (Lu 16:1-13) Kinapudnona, inawagan ni Jesus dagiti adalanna iti gagayyem, ket ngarud gagayyem met ida ni Amana. (Jn 15:13-15; 14:21) Naibalabala iti Salmo 15:1-5 dagiti makalikaguman iti panagbalin a sangaili iti tolda ni Jehova kas maysa kadagiti gagayyemna.

Maisupadi iti dayta, ti pannakigayyem iti lubong maibilang a pannakibusor iti Dios. (San 4:4; 1Jn 2:15-17) Ti sangatauan, iti pakabuklanna, ket naisina ken makibimbinnusor iti Dios. Nupay kasta, posible ti pannakikappia, ngem babaen laeng ken Jesu-Kristo ken iti ministerio ti pannakikappia nga intalek ti Dios kadagiti embahador ti Anakna. Kamaudiananna, dagiti laeng gagayyem ti Dios ti mangtagiragsak iti biag nga agnanayon.​—2Co 5:18-20; Apo 21:3, 4; Sal 37:29.

Gayyem (Kadua) ti Ari. Iti panangaramatna iti daytoy a sasao, saan nga ipatuldo ti Biblia nga adda sabali a tuktukoyen dayta malaksid pay iti gagangay a kaipapananna a maysa a tao a mannakigayyem wenno kadua. Saanna met a direkta a deskribiren dagiti espesipiko nga annongen ti gayyem ti ari kas opisial a titulo. Nupay kasta, maibatay kadagiti kaugalian ti dadduma a daga, daytoy a sasao mabalin a tumukoy iti opisial iti palasio a maysa a piaren, kabukbukodan a gayyem, ken kadua ti ari ken no dadduma nangipatungpal kadagiti kompidensial a bilin.​—Ge 26:26.

Kadagiti dignitario iti palasio ni Solomon, a nailanad iti 1 Ar-ari 4:1-6, karaman ti dua nga annak ni Natan. Nadakamat ti maysa kas “namangulo kadagiti diputado,” idinto ta ti sabali, ni Zabud, naawagan “gayyem ti ari.” Iti panagturay ti ama ni Solomon, ni Ari David, naikuna nga addaan ni Husai nga Arquita iti kastoy a relasion ken Ari David, yantangay naawagan “kadua ni David.” Iti panagkiddaw ni David, nagsubli ni Husai idiay Jerusalem tapno paayenna ti pammatigmaan ni Ahitofel idi nangaramid ni Absalom iti kumplot a mangagaw iti trono.​—2Sm 15:32-37; 16:16-19.

Kadagiti nagkauna nga ar-ari ti Egipto, adda sumagmamano a tattao a naibilang kas “gagayyem” ti ari. Daytoy a titulo saanna nga impasimudaag ti aniaman a naisangsangayan a saad no di ket nadayaw nga awag laeng kadagiti opisial a ti pudpudno nga annongenda naipasimudaag babaen iti dadduma pay a titulo. Ti ‘gagayyem ti ari’ masansan met a nadakamat mainaig iti Imperio ti Grecia. Sadiay ti ari nakiuman iti maysa a piho a grupo dagitoy a gagayyem sakbay a mangaramid kadagiti pangngeddeng maipapan iti napapateg a banag. Dayta nga akem adda idi idiay Persia, Arabia, ken Etiopia.

Gayyem ti Nobio. Kadagidi naglabas a tiempo, maysa a lalaki kadagiti nasinged nga am-ammo ti nobio ti nagakem kas legal a pannakabagi ti nobio ken kangrunaan a pagrebbenganna ti panangaramid kadagiti urnos maipaay iti kasar. No dadduma, ti tulagan ti panagasawa iyurnosna kadagiti nagannak ti nobia, nga iyawatna ti sab-ong iti ama ken ti sagsagut iti nobia. Isu naibilang kas mamagdinnanon iti nobia ken nobio. Ti martsa ti kasar dumanon iti balay ti ama ti nobio wenno iti balay ti nobio, a pakarambakan ti padaya ti kasar. Sadiay nga agdinnanon ti nobio ken nobia. Iti padaya, maragsakan ti gayyem ti nobio no mangngegnan a makisao ti nobio iti nobia, ket mariknana a sibaballigi a nalpasen ti annongenna.​—Jn 3:29.

Ni Juan a Manangbautisar, a nangisagana iti dalan maipaay iti Mesias, inyam-ammona dagiti umuna a kameng ti “nobia” ni Jesu-Kristo, a nakaitulaganna a pakayasawaan. (2Co 11:2; Efe 5:22-27; Apo 21:2, 9) Ngarud maikuna ni Juan: “Dakayo saksiandak a kinunak, saan a siak ti Kristo, ngem, naibaonak nga umun-una ngem iti daydiay. Daydiay addaan iti nobia isu ti nobio. Nupay kasta, ti gayyem ti nobio, no agtakder ket isu mangngegna, addaan iti kasta unay a panagrag-o maigapu iti timek ti nobio. Gapuna daytoy a rag-ok naan-anayen.” No kasano a ti gayyem ti nobio naitungpalnan ti panggepna iti daytoy a punto ket saanen nga isu ti kangrunaan, kasta met a kinuna ni Juan maipapan iti bagina mainaig ken Jesu-Kristo: “Daydiay ket masapul nga agtultuloy a dumakkel, ngem masapul nga agtultuloyak a bumassit.”​—Jn 3:27-30.

Nadakamat ti “gagayyem ti nobio” iti Mateo 9:15. Matuktukoy ditoy ti dadduma pay a gagayyem a nakiraman iti martsa ti kasar ken naawis iti padaya ti kasar.