POSTURA KEN TIGTIGNAY

Iti Kasuratan, adu ti pannakatukoy dagiti kita ti postura ken tigtignay, a dagiti pannakadeskribir dagita iti Biblia ket umdas a mangipakita a pumadpadada unay kadagidiay maan-annurot iti Makintengnga a Daya iti agdama a tiempo. Nabatad nga ad-adda a napanayag ken saan a magawidan dagitoy a taga Daya no maipapan iti panangyebkasda kadagiti riknada ngem iti adu kadagiti tattao iti Lumaud. Nadanggayan iti sasao wenno saan, dagiti postura ken tigtignay addaanda iti kasta unay a bileg ken kaipapanan.

Panagkararag ken Panangpadayaw. Panagtakder. Kadagiti Hebreo ken iti adu a sabsabali pay a nasion a nadakamat iti Biblia, awan ti naipasdek a postura maipaay iti panagkararag. Managraem unay dagiti amin a postura a naaramat. Panagtakder ti gagangay a postura. Nagsao ni Jesus maipapan iti daytoy a posision maipaay iti panagkararag. (Mr 11:25) Dagus kalpasan a nabautisaran, nabatad a sitatakder ken agkarkararag ni Jesus idi naluktan ti langit ken bimmaba kenkuana ti nasantuan nga espiritu iti sukog ti bagi a kasla kalapati, ket ti mismo a timek ti Dios nangngegan manipud langlangit.​—Lu 3:21, 22.

Ti panagparintumeng ket gagangay a postura iti panagkararag. Ni Jesus a mismo nagparintumeng idiay minuyongan ti Getsemani. (Lu 22:41) Idi inrepresentarna ti nasion ti Israel iti panagkararag, ni Solomon nagparintumeng idi inagurasion ti templo. (1Ar 8:54) Nupay iti adu a pagarigan iti Biblia, ti dua a tumeng ti naaramat, mabalin a no dadduma ti maysa a tao iparintumengna ti maysa laeng a tumengna, kas iti pasaray ar-aramiden dagiti taga Daya iti agdama a tiempo.​—Ara 9:40; 20:36; 21:5; Efe 3:14.

Panagruknoy. No agdaydayaw idi dagiti Judio, sadinoman ti ayanda, simmangoda iti siudad ti Jerusalem ken ti templona. (1Ar 8:42, 44; Da 6:10) Iti sirmata, nakakita ni Ezequiel iti 25 a lallaki a nakatallikud iti templo ni Jehova, siruruknoyda a dagiti rupada sisasango iti daya. (Eze 8:16) Dagiti templo dagiti managdaydayaw iti init naibangon iti pamay-an a ti pagserkan adda iti makinlaud a deppaar tapno no sumrek dagiti managdaydayaw, sisasangoda iti daya. Ngem naibangon ti templo ni Jehova a ti pagserkan adda iti daya tapno dagiti managdaydayaw ni Jehova sadiay nakatallikudda iti lugar a sumingisingan ti init.

Panangyunnat kadagiti takiag. Kadagiti postura a panagtakder ken panagparintumeng, no dadduma maukrad dagiti dakulap ti ima a maiturong iti langlangit, wenno dagiti ima maitag-ay wenno mayunnat nga agpasango kas iti iyaararaw. (1Ar 8:22; 2Cr 6:13; Ne 8:6) No dadduma maitangad ti rupa (Job 22:26), wenno ti maysa a tao mabalin nga itangadna dagiti matana iti langlangit.​—Mt 14:19; Mr 7:34; Jn 17:1.

Panagtugaw ken panagruknoy. Ti panagtugaw ket sabali pay a postura a naaramat iti panagkararag, a ti agdawdawat nabatad a sipaparintumeng ken tugtugawanna dagiti mukodna. (1Cr 17:16) Iti daytoy a posision, mabalinna nga idumog ti ulona wenno isadag dayta iti barukongna. Wenno, kas inaramid ni Elias, mabalin nga agalikenken iti daga ket ikabilna ti rupana iti nagbaetan dagiti tumengna. (1Ar 18:42) Ti ‘panagruknoy’ wenno ‘panangiruknoy ti maysa iti rupana’ isu ti masansan a pamay-an a pangdeskribir ti Kasuratan iti panangiruknoy ti maysa a tao iti bagina. Masansan a naaramid daytoy babaen ti panagparintumeng ken panagrukob, panagsadag kadagiti ima wenno, ad-adda a masansan, kadagiti siko, a ti ulo sumagid iti daga. (Ge 24:26, 48; Ne 8:6; Nu 16:22, 45; Mt 26:39) Iti napalalo a panagladingit wenno nasged unay a panagkararag, ti agdawdawat mabalin nga aktual a nakapakleb a siuunnat ti bagina. Kadagiti kaso ti nakaro a tuok, ti agdawdawat mabalin nga agkawes iti tinakpil. (1Cr 21:16) Dagiti ulbod a managdaydayaw nagruknoyda met iti sanguanan dagiti idoloda. (Ex 20:5; Nu 25:2; 2Ar 5:18; Da 3:5-12) Kanayonanna pay, dagiti ulbod a managdaydayaw masansan nga agependa dagiti idoloda.​—1Ar 19:18.

Narelihiosuan a tigtignay maipaay iti maysa a banag. Impamatmat ni Job ti peggad ti panangipalubos ti maysa a tao a masulbog ti pusona maipaay iti maysa a banag a daydayawen, kas iti init wenno bulan, agingga a mangaramid pay ketdi iti tignay a panagdaydayaw iti dayta, a nalabit ti maysa ikabilna ti imana iti ngiwatna kas panangagep, a kas iti ar-aramiden idi dagiti pagano a managdaydayaw iti bulan ken dagidiay mangpadpadayaw kadagiti idolo. Nabigbig ni Job a daytoy ket panangilibak iti pudno a Dios ken agkalikagum iti panungsungbat gapu iti kasta a biddut.​—Job 31:26-28.

Dagiti Nakristianuan a postura maipaay iti panagkararag. Nagkararag ni Jesus iti publiko, buyogen ti kinapasnek, kas iti inaramid ni Pablo ken ti dadduma pay. Inrekomendana met ti pribado a panagkararag. (Mt 6:5, 6) Ngem kinondenar ni Jesus ti kinapasindayag iti panagkararag iti atiddog kas panaginkukuna, maysa a kaugalian a nakatnagan ti sumagmamano kadagiti eskriba. (Mr 12:40; Lu 20:47) Nupay kasta, inabrasa dagiti Kristiano ti adu kadagiti kostumbre ken al-alagaden ti sinagoga dagiti Judio​—bambanag a saan a kondenaren ti Dios​—ket dagita met laeng a tignay ken postura iti panagkararag nadakamatda iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Saanna a pulos itandudo ti langa ti rupa wenno postura ti bagi a mangipamatmat kampay idi iti kinanapeklan ken kinanasantuan. Saanna nga ibilang a nasken ti aniaman a masinunuo a postura, kas iti panamagpinnetpet kadagiti dakulap wenno panamagkinnapet kadagiti ima no agkarkararag. Iti kinapudnona, mabalin ti agkararag a siuulimek ken naan-anay nga awanan iti makitkita a pasimudaag, no ti indibidual ar-aramidenna ti maysa a naituding nga annongen wenno maipaspasango iti maysa a narikut a kasasaad. (Idiligyo ti Ne 2:4.) Naibaga kadagiti Kristiano nga itultuloyda ti agkararag “iti amin a langa ti kararag ken araraw.”​—Efe 6:18.

Panagraem, Kinapakumbaba. Panagparintumeng. Dagiti tignay ken postura dagiti taga Daya no iparparangarangda ti panagraem iti maysa ken maysa ken nangnangruna no agdawdawatda kadagiti natantan-ok ket umas-asping unay kadagiti postura a naaramid iti panagkararag. Makasaraktayo kadagiti pagarigan ti panagparintumeng no umar-araraw iti saklang ti sabsabali. Daytoy ket saan a panagdaydayaw iti dayta a tao no di ket panangbigbig iti saad wenno akemna, buyogen ti nauneg a panagraem.​—Mt 17:14; Mr 1:40; 10:17; 2Ar 1:13.

Ti panagruknoy ad-adda a masansan a nausar iti panangkablaaw iti sabsabali, iti iyaadani kadakuada mainaig iti negosio, wenno iti panangiparangarang iti kasta unay a panagraem. Namimpito a nagruknoy ni Jacob idi simmabet ken Esau. (Ge 33:3) Ni Solomon, nupay ari, rinaemna ti inana babaen ti panagruknoy kenkuana.​—1Ar 2:19.

Ti panagruknoy mabalin a simbolo met ti panangbigbig iti pannakaabak. (Isa 60:14) Dagidiay tattao a naabak mabalin a sikakawesda iti tinakpil a dumatag iti sanguanan ti nangparmek kadakuada ken, kanayonanna pay, adda taltali kadagiti uloda kas panagdawat iti asi. (1Ar 20:31, 32) Adda dagiti mangibagbaga a dagiti tali a nadakamat nayukkor iti tengngedda tapno mangisimbolo iti pannakakautibo ken panagpasakupda.

Nupay gagangay kadagiti Judio ti panagruknoy iti sanguanan ti addaan autoridad tapno ipakitada ti panagraem, nagkitakit ni Mardokeo nga agruknoy iti sanguanan ni Haman. Daytoy ket gapu ta ni Haman, yantangay Agageo, nalablabit maysa nga Amalekita, a maipapan kadakuada kinuna ni Jehova a naan-anay a punasenna ti pakalaglagipanda iti baba ti langlangit ket makigubat iti Amalek manipud kaputotan agingga iti kaputotan. (Ex 17:14-16) Yantangay ti panagkurno wenno panagruknoy mabalin a kaipapananna ti pannakikappia ken Haman, nagkitakit ni Mardokeo a mangaramid iti daytoy a tignay, agsipud ta masalungasingna ti bilin ti Dios no aramidenna ti kasta.​—Est 3:5.

Dadduma pay a pagarigan ti panagruknoy. Inruknoy ni Josue ti bagina iti sanguanan ti maysa nga anghel, “kas prinsipe ti buyot ni Jehova,” saan a kas panagdaydayaw, no di ket kas panangbigbig iti natantan-ok a saad ti anghel ken gapu ta ti anghel ket nabatad a naibaon manipud ken Jehova buyogen ti maysa a bilin nga agpaay kenkuana.​—Jos 5:14.

Idi adda ni Jesus ditoy daga, nagpakleb dagiti tattao iti sanguananna tapno agdawatda ken tapno agruknoyda kenkuana, ket saanna a tinubngar ida. (Lu 5:12; Jn 9:38) Daytoy ket agsipud ta isu ti Ari a Nadutokan, kas kinunana a mismo: “Ti nadaeg nga ari ti Dios immadanin” (ED); “Ti pagarian ti Dios immasidegen.” (NW, Mr 1:15) Ni Jesus ti agtawid iti trono ni David ket ngarud nainkalintegan a mapadayawan kas maysa nga ari.​—Mt 21:9; Jn 12:13-15.

Nupay kasta, dagiti apostol ni Jesu-Kristo saanda nga impalubos a ti sabsabali iruknoyda ti bagbagida iti sanguananda. Daytoy ket agsipud ta, kadagiti pasamak a nadeskribir, ti panagruknoy naaramid kas tignay a panagdaydayaw, a kasla ket tay dagiti apostol ti makinkukua iti pannakabalin ti nasantuan nga espiritu, a nangaramid iti panangpaimbag ken dadduma pay a mannakabalin nga aramid. Binigbig dagiti apostol a ti pannakabalin naggapu iti Dios ket ti dayaw gapu kadagitoy a banag rumbeng a maited kenkuana, ket ti isuamin a panagdaydayaw rumbeng a maiturong ken Jehova baeten ken Jesu-Kristo, a maipaay kenkuana agak-akemda kas pannakabagi laeng.​—Ara 10:25, 26.

Maipapan iti panagraem a naipaay ken Jesus, ti sao a masansan a naaramat ket pro·sky·neʹo, maysa a sao a ti pamunganayan a kaipapananna ket “agruknoy,” ngem naipatarus met a “daydayawen.” (Mt 2:11; Lu 4:8) Saan idi nga awaten ni Jesus ti panagdaydayaw, nga agpaay laeng iti Dios (Mt 4:10), ngem anamonganna ti tignay daydiay agrukruknoy kas panangbigbig iti autoridad nga inted Kenkuana ti Dios. Ti anghel nga imbaon ni Jesu-Kristo a mangipan iti Palgaak ken Juan inyebkasna ti prinsipio a ti panagdaydayaw ti tao ket agpaay laeng iti Dios, idi nagkitakit ti anghel a mangakseptar iti panagdaydayaw manipud ken Juan.​—Apo 19:10; kitaenyo ti PANAGDAYDAYAW; PANAGRUKNOY.

Iti biang ti babbai, ti panangabbong iti ulo ket pagilasinan ti panagraem. Daytoy a kaugalian nasurot iti kongregasion Kristiano. Idi imbinsabinsa ni apostol Pablo ti prinsipio ti Nakristianuan a kinaulo, kinunana: “Tunggal babai nga agkararag wenno agipadto a ti ulona di nadalungdongan ibabainna ti ulona . . . Dayta ti makagapu a ti babai rebbeng a maaddaan iti pagilasinan ti kinaturay iti rabaw ti ulona gapu kadagiti anghel.”​—1Co 11:3-10; kitaenyo ti KINAULO.

Ti panangikkat kadagiti palloka ti maysa ket tignay ti panagraem. Naibilin ken Moises nga aramidenna daytoy iti ayan ti sumsumged a bassit a kayo; kasta met laeng ti naibilin ken Josue iti sanguanan ti maysa nga anghel. (Ex 3:5; Jos 5:15) Yantangay ti tabernakulo ken ti templo ket nasantuan a disso, naikuna a sakasaka nga inaramid ti papadi dagiti annongenda iti santuario. Kasta met, ti panangwarwar iti galgalut dagiti palloka ti sabali a tao wenno panangawit kadagiti pallokana ket naibilang a nanumo nga annongen ken parangarang ti kinapakumbaba ti maysa, a sipapanunot iti kinanumona no maidilig iti apona. Kaugalian pay laeng iti Makintengnga a Daya a no ti maysa sumrek iti balay, maikkat dagiti pallokana, a no dadduma, ti adipen ti mangikkat iti dayta.​—Mt 3:11; Jn 1:27; kitaenyo ti PALLOKA.

Panangibukbok iti danum iti im-ima ti sabali. Babaen iti sasao nga “[isu] nangibukbok iti danum iti im-ima ni Elias,” naipabigbig a ni Eliseo ti ministro wenno adipen ni Elias. Panagserbi daytoy a naaramid nangnangruna kalpasan dagiti pannangan. Iti Makintengnga a Daya, saan a kaugalian ti panagusar kadagiti kutsilio ken tinidor, no di ket kadagiti ramay, ket ti adipen mangibukbok iti danum iti im-ima ti apona kalpasanna tapno mabugguan. (2Ar 3:11) Ti umasping a kaugalian isu ti panangbuggo iti saksaka, naaramid kas maysa a tignay ti kinamanagpadagus, kasta met ti panagraem ken, iti sumagmamano a kasasaad, tignay a kinapakumbaba.​—Jn 13:5; Ge 24:32; 43:24; 1Ti 5:10.

Iyaanamong, Panagkakadua. Ti pannakialamano ken panangsipat kadagiti dakulap ti im-ima ket tigtignay a naaramat a pangyebkas iti iyaanamong, panangpasingked, wenno panangpatalged iti maysa a tulagan wenno tinnawar. (Esd 10:19) Mamakdaar ti Kasuratan maibusor iti panangaramid iti daytoy kas panangpatalged iti tani ti maysa a pautang iti sabali a tao. (Pr 6:1-3; 17:18; 22:26) Ti ragup a pannakipaset, wenno panagkakadua, naipamatmat met babaen iti panangalamano wenno panangpetpet iti ima ti sabali a tao.​—2Ar 10:15; Ga 2:9.

Panangbendision. Panangikabil kadagiti ima iti ulo; panangitag-ay kadagiti ima. Yantangay ti Hebreo a sao a ba·rakhʹ adda pakainaiganna iti panangikukot kadagiti tumeng ken panagparintumeng kasta met iti panangbendision, mabalbalin a no umaw-awatda iti pamendision, agparintumeng ken agkurno idi dagiti tattao iti daydiay mangipapaay iti pamendision. Kalpasanna, daydiay mangbembendision ikabilna dagiti imana iti ulo daydiay mabembendisionan. (Ge 48:13, 14; Mr 10:16) Iti panangipaay iti pamendision iti maysa a bunggoy dagiti tattao, gagangay idi ti panangitag-ay kadagiti ima a maiturong kadakuada bayat a mayeb-ebkas ti pamendision.​—Le 9:22; Lu 24:50.

Panagsapata. Panangitag-ay iti ima; panangikabil iti ima iti baba ti luppo. Iti panangaramid iti sapata, kaugalian idi ti panangitag-ay iti makannawan nga ima. Ti Dios dinakamatna ti panangaramidna iti daytoy iti simboliko a pamay-an. (De 32:40; Isa 62:8) Ti anghel iti sirmata ni Daniel intag-ayna agpadpada ti makannawan nga imana ken ti makannigid nga imana iti langit tapno mangyebkas iti sapata. (Da 12:7) Ti sabali pay a pamay-an a panangpatalged iti sapata isu ti panangisaad ti maysa iti imana iti baba ti luppo (padingpading) ti sabali, kas iti inaramid ti mayordomo ni Abraham idi insapatana nga iyalaanna ni Isaac iti asawa manipud kakabagian ni Abraham (Ge 24:2, 9), ken kas iti inaramid ni Jose maipaay ken Jacob idi insapatana a saanna nga itabon ni Jacob iti Egipto. (Ge 47:29-31) Ti sao a “luppo” agaplikar iti makinngato a paset ti saka manipud iti padingpading agingga iti tumeng, nga ayan ti tulang ti luppo. Sigun iti Judio a rabbi a ni Rashbam, daytoy a pamay-an ti panagsapata naaramat no ti maysa a natantan-ok sipapasnek a bilbilinenna ti maysa a nababbaba, kas iti panangbilin ti apo iti adipenna wenno panangbilin ti ama iti anakna, nga addaan met iti pagrebbengan nga agtulnog iti amana. Ket sigun iti sabali pay a Judio nga eskolar, ni Abraham Ibn Ezra, kaugalian kadagidi nga aldaw a ti adipen agsapata iti kastoy a pamay-an, nga ikabilna ti imana iti baba ti luppo ni apona, a kalpasanna ti apo tugawanna ti ima ti adipen. Impasimudaag daytoy a ti adipen adda iti sidong ti autoridad ni apona.​—The Soncino Chumash, inurnos ni A. Cohen, London, 1956, p. 122.

Ladingit, Bain. Panangipuruak iti tapok iti ulo; panangray-ab kadagiti kawes; panangikawes iti tinakpil. Ti ladingit gagangay a napakuyogan iti panagsangit (Ge 50:1-3; Jn 11:35), masansan a nabuyogan iti silaladingit a panangidumog iti ulo (Isa 58:5), panangipuruak iti tapok iti ulo (Jos 7:6), wenno panagtugaw iti daga. (Job 2:13; Isa 3:26). Ti ladingit masansan a naiparangarang babaen ti panangray-ab kadagiti kawes (1Sm 4:12; Job 2:12; kitaenyo ti PANANGRAY-AB KADAGITI KAWES) ken no dadduma babaen ti panangikabil iti dapdapo iti ulo. (2Sm 13:19) Idi nakondenar a madadael dagiti Judio iti im-ima dagiti kabusorda sigun iti bilin ni Ari Asuero, “ti met laeng tinakpil ken dapdapo nayaplagda a pannakasopa maipaay kadagiti adu.” (Est 4:3) Impakdaar ni Jehova a ti Jerusalem agbarikes iti tinakpil ken agilad iti dapdapo gapu iti riribuk a dumteng maibusor kenkuana. (Jer 6:26) Imbaga ni Mikias kadagiti agnanaed iti Afra a siudad ti Filistia nga ‘agiladda iti mismo a tapok.’​—Mik 1:10.

Panangpukis wenno panangparut iti buok; panangdanog iti barukong. Ti panangpukis iti buok (Job 1:20), panangparut ti maysa iti sumagmamano a buok iti mismo a barbasna (Esd 9:3), panangabbong iti ulo (2Sm 15:30; Est 6:12), panangabbong iti iming (Eze 24:17; Mik 3:7), ken panangiparabaw iti im-ima ti maysa iti bukodna nga ulo impasimudaagda ti ladingit wenno bain, nga agbanag pay ketdi iti pannakaikuleng. (2Sm 13:19; Jer 2:37) Patien ti sumagmamano a ti naud-udi a nadakamat a tignay impamatmatna a ti nadagsen nga ima ti pammarigat ti Dios nagsaad iti agledleddaang. Lamolamo ken sakasaka a nagpagnapagna ni Isaias kas pagilasinan ti pannakaibabain a dumteng iti Egipto ken Etiopia. (Isa 20:2-5) Iti pannakarikna iti di gagangay a ladingit wenno babawi, ti maysa mabalin a danogenna ti barukongna gapu iti ladingit (Mt 11:17; Lu 23:27), wenno sipatenna ti luppona gapu iti panagbabawi, pannakaibabain, ken pannakaipababa wenno panagleddaang.​—Jer 31:19; Eze 21:12.

Unget, Pananguyaw, Pananginsulto, Panangidawdawat iti Pakadaksan. Panangingilangil wenno panangiwingiwing iti ulo; panangtungpa iti rupa ti sabali. Kaaduanna a napakuyogan iti sasao, ti nadumaduma a tignay impasimudaagda dagiti napalalo nga ebkas ti unget, gura, pananguyaw, panangumsi, panangab-abi, ken dadduma pay, iti sabsabali. Karaman kadagita dagiti tignay babaen iti ngiwat ken panangingilangil wenno panangiwingiwing iti ulo wenno panangiwallages iti ima (2Ar 19:21; Sal 22:7; 44:14; 109:25; Sof 2:15), panangtungpa iti rupa (Job 16:10; Mt 5:39; Jn 18:22), ken panangparut iti buok ti barbas ti sabali (Isa 50:6). Sinagaba ni Jesus dagiti kakaruan a pannakaibabain iti saklang ti nangato a pangukoman dagiti Judio babaen ti pannakatupra, pannakatungpa, pannakaabbong ti rupana, ken kalpasanna pannakadanog ken pannakalais babaen iti sasao nga: “Agipadtoka kadakami, sika a Kristo. Asino ti nangkabil kenka?” (Mt 26:67, 68; Mr 14:65) Kalpasanna, kasta met laeng ti panangtrato kenkuana dagiti soldado.​—Mt 27:30; Mr 15:19; Jn 19:3.

Ti panangipuruak iti tapok ket sabali pay a kita ti panangumsi. Ni Simei inaramatna daytoy maibusor ken David buyogen ti panangilunod ken panangibarsak iti batbato kenkuana. (2Sm 16:13) Kas pammaneknek iti narungsot a pungtot dagiti managderraaw bayat ti panangidatag ni Pablo iti depensana iti sanguananda idiay Jerusalem, impigsada dagiti timekda, nga agik-ikkisda ken ipallapalladawda dagiti makinruar a kawesda ken agipurpuruakda iti tapok iti angin.​—Ara 22:22, 23.

Ti panangtipat kadagiti ima mabalin a maysa a tignay a pangala laeng iti atension, kas mabasa iti Josue 15:18. Ad-adda a masansan a dayta ket pagilasinan ti unget (Nu 24:10), panangumsi wenno pananguyaw (Job 27:23; Un 2:15), ladingit (Eze 6:11), wenno gura, panagrag-o iti dakes a napagteng ti maysa a kasalisal, magurgura a kabusor, wenno manangirurumen; no dadduma nabuyogan iti panangipaddak kadagiti saka.​—Eze 25:6; Na 3:19.

Panangdutok. Panangpulot. Adda sumagmamano a tignay a naaramat a mangipasimudaag iti pannakadutok iti akem wenno autoridad. Iti inagurasion ti kinapadi, napulotan ni Aaron iti nasantuan a pangpulot a lana. (Le 8:12) Napulotan ti ar-ari. (1Sm 16:13; 1Ar 1:39) Ni Ari Ciro ti Persia saan a literal a pinulotan ti maysa a pannakabagi ti Dios no di ket piguratibo a nadakamat kas daydiay pinulotan ni Jehova gapu iti pannakadutokna a mangparmek iti Babilonia ken mangluk-at iti ili ti Dios. (Isa 45:1) ‘Napulotan’ ni Eliseo babaen ti pannakadutokna ngem saan a pulos literal a napulotan iti lana. (1Ar 19:16, 19) Ni Jesus pinulotan ni Amana a Jehova, saan nga iti lana, no di ket iti nasantuan nga espiritu. (Isa 61:1; Lu 4:18, 21) Babaen kenkuana, napulotan dagiti nayanak-iti-espiritu a kakabsatna a mangbukel iti kongregasion Kristiano. (2Co 1:21; Ara 2:33) Babaen iti daytoy a panangpulot, dagitoy ket madutokan, maparebbengan, ken mapatalgedan kas ministro ti Dios.​—1Jn 2:20; 2Co 3:5, 6; kitaenyo ti NAPULOTAN, PANANGPULOT.

Ti panangipatay kadagiti ima ket pamay-an a panangipakita iti pannakadutok ti maysa a tao iti maysa nga akem wenno annongen, kas iti kaso ti pito a lallaki a dinutokan dagiti apostol a mangasikaso iti panagiwaras iti taraon iti kongregasion idiay Jerusalem. (Ara 6:6) Nadutokan ni Timoteo iti espesipiko a panagserbi babaen iti bagi dagiti lallakay iti kongregasion. (1Ti 4:14) Idi agangay, isu pinarebbengan ni apostol Pablo a mangaramid kadagiti panangdutok iti sabsabali, a nabagbagaan nga aramidenna ti kasta kalpasan laeng ti naannad a panangusig.​—1Ti 5:22.

Adda met dadduma pay a kaipapanan ti panangipatay kadagiti ima, a ti maysa isu ti panangbigbig iti maysa a banag, kas nailanad iti Exodo 29:10, 15, a sadiay ni Aaron ken ti annakna binigbigda dagiti sakripisio kas naidaton maipagapu kadakuada. Masarakan iti Levitico 4:15 ti umasping a kaipapanan.

Ti panangipatay kadagiti ima nausar met kas pangdutok iti sumagmamano a tattao, a kadakuada agayus dagiti gunggona wenno pannakabalin, kas iti inaramid ni Jesus a panangpaimbag (Lu 4:40) ken iti iyaay ti nasantuan nga espiritu kadagidiay nangipatayan ni Pablo kadagiti imana. (Ara 19:6) Saan a kayat a sawen daytoy a dagiti ima ni Pablo ti limmasatan ti espiritu, no di ket kas pannakabagi ni Kristo, isu naikkan iti autoridad a mangdutok iti asinoman nga umawat kadagiti sagut ti espiritu maitunos kadagiti naipasdek a makalikaguman. (Kitaenyo met ti Ara 8:14-19.) Saan a kasapulan ti panangipatay kadagiti ima tapno mayallatiw dagiti sagut ti espiritu, kas naipakita iti kaso ni Cornelio ken ti sangakabbalayanna, ta siiimatang laeng ni apostol Pedro idi naikkanda iti nasantuan nga espiritu ken iti sagut kadagiti pagsasao.​—Ara 10:44-46.

Anamong. Panagtakder iti sanguanan ti maysa a natantan-ok. Ti pannakaanamong ken pannakabigbig naipasimudaag babaen ti panagtakder iti sanguanan ti addaan autoridad, yantangay kasapulan ti pammalubos tapno makastrek iti sanguanan ti maysa nga ari. (Pr 22:29; Lu 1:19; 21:36) Iti Apocalipsis 7:9, 15, naipakita ti maysa a dakkel a bunggoy a sitatakder iti sanguanan ti trono, mangipamatmat nga addaanda iti naanamongan a pannakabigbig iti sanguanan ti Dios.

Ti panagsao maipapan iti panangingato iti ulo ti sabali a tao ket, no dadduma, simboliko a pamay-an ti panangipasimudaag iti pannakaital-ona wenno pannakaisublina iti naanamongan a takder.​—Ge 40:13, 21; Jer 52:31.

Panangpunno Kadagiti Ima iti Pannakabalin. Ti panangpunno kadagiti ima ti papadi iti pannakabalin mainaig iti saad kas papadi ket imparangarang ni Moises idi a, kas manangibabaet, ti nadumaduma nga aruaten a masantipikar inkabilna kadagiti ima ni Aaron ken ti annakna ket inlilida nga agsublisubli ti daton iti sanguanan ni Jehova. Ti panangilili nga agsublisubli impasimudaagna ti patinayon a panagidatag iti sanguanan ni Jehova.​—Le 8:25-27.

Panaggayyem. Panangagek; panangbuggo iti saksaka; panangsapsapo iti ulo. Ti panaggayyem nayebkas babaen iti agek (Ge 27:26; 2Sm 19:39), ket kadagiti pasamak nga adda napalaus nga emosion, naipakita babaen ti panagpasag wenno panangapungol iti tengnged iti panangarakup a nabuyogan iti panangagep ken lulua. (Ge 33:4; 45:14, 15; 46:29; Lu 15:20; Ara 20:37) Adda tallo a tignay a kankanayon a naibilang a nasken kas tanda ti kinamanagpadagus maipaay iti sangaili: panangagek kenkuana kas panangkablaaw, panangbuggo kadagiti sakana, ken panangsapsapo iti ulona.​—Lu 7:44-46.

Iti nakasadag a wagas ti pannangan a kadawyan kadagidi aldaw a kaadda ni Jesus ditoy daga, ti panagsadag iti barukong ti sabali ket maysa a tignay ti nasinged a panaggayyem wenno pabor, ket pagaammo daytoy kas adda iti saklot. (Jn 13:23, 25) Daytoy a kaugalian isu ti nakaibatayan dagiti pangngarig iti Lucas 16:22, 23 ken Juan 1:18.

Ti pannakipangan iti tinapay ti sabali insimbolona ti pannakigayyem ken pannakikappia kenkuana. (Ge 31:54; Ex 2:20; 18:12) Ti isusubli kalpasan dayta tapno dangrananna ket naibilang a kadadaksan a panangliput. Daytoy ti nakabasolan ti traidor a ni Judas.​—Sal 41:9; Jn 13:18.

Kinaawan Basol, ken Di Panangaklon iti Panungsungbat. Panangbuggo iti im-ima. Ti kinaawan basol iti maysa a banag wenno ti tignay a panangwayawaya ti maysa iti bagina manipud panungsungbat ket piguratibo a naiparangarang babaen ti panangbuggona iti im-imana. (De 21:6) Iti kastoy a pamay-an, indeklara ti salmista iti Salmo 73:13 ti kinaawan basolna; kitaenyo met ti Salmo 26:6. Pinadas ni Pilato a liklikan ti panungsungbatna mainaig iti ipapatay ni Jesus babaen ti panangbuggona kadagiti imana iti sanguanan ti bunggoy, a kunkunana: “Awan basolko iti dara daytoy a tao. Makaammokayo iti dayta.”​—Mt 27:24.

Panangwagwag kadagiti kawes. Ti di panangaklon iti kanayonan a panungsungbat ket impakita ni Pablo idi winagwagna dagiti kawesna iti sanguanan dagiti Judio idiay Corinto, dagidiay kinasabaanna ken bimmusor kenkuana, ket kalpasanna kinunana: “Ti darayo maiparabaw koma kadagiti mismo nga uloyo. Nadalusak. Manipud ita mapanakon kadagiti tattao iti nasnasion.” (Ara 18:6) Idi winagwag ni Nehemias ti ‘sab-okna,’ awan sabali, ti sab-ok ti kawesna, ipampamatmatna ti naan-anay a pananglaksid ti Dios.​—Ne 5:13.

Panangpampag iti tapok kadagiti saka. Ti panangpampag iti rugit wenno tapok kadagiti saka impasimudaagna met ti di panangaklon iti panungsungbat. Binilin ni Jesus dagiti adalanna a kastoy ti aramidenda iti lugar wenno siudad a saan nga umawat kadakuada wenno saan a dumngeg kadakuada.​—Mt 10:14; Lu 10:10, 11; Ara 13:51.

Rag-o. Panamagtipat kadagiti ima. Naiparangarang ti rag-o babaen ti panamagtipat kadagiti ima (2Ar 11:12; Sal 47:1) ken babaen ti panagsala, a masansan a nabuyogan iti musika. (Uk 11:34; 2Sm 6:14) Ti panagdir-i ken panagkanta bayat ti panagtrabaho, nangnangruna bayat ti panagburas iti ubas, ket ebkas ti kinaragsak wenno siyayaman a panagrag-o.​—Isa 16:10; Jer 48:33.

Ibubusor. Ti panangiwadawad iti ima (a sipapangta) maibusor iti maysa a tao impasimudaagna ti ibubusor.​—Isa 10:32; 19:16.

Ti panangitangad ti maysa iti mismo nga ulona isu ti piguratibo a pannakailadawan ti maysa a postura a ti kaipapananna ket panagtignay, kadawyanna a tapno bumusor, makirupak, wenno mangirurumen.​—Uk 8:28; Sal 83:2.

Ti panangitag-ay iti ima maibusor iti maysa nga addaan autoridad ipasimudaagna ti panagrebelde maibusor kenkuana.​—2Sm 18:28; 20:21.

Ti panangdilpat iti tapok isimbolona ti pannakaparukma ken pannakadadael.​—Sal 72:9; Isa 49:23.

Ti kaadda ti ima wenno saka iti teltel dagiti kabusor ti maysa ket piguratibo a pamay-an ti panangdeskribir iti pannakaparukma ti kabusor, ti pannakariribuk ken pannakapagtalaw dayta, yantangay nakamatan ken natiliw.​—Ge 49:8; Jos 10:24; 2Sm 22:41; Sal 18:40.

Panangala iti Autoridad, Wenno Panagtignay. Ti itatakder wenno ibabangon kaipapananna ti panangala iti autoridad ken pannakabalin, wenno panagtignay. Naikuna a tumakder ti ar-ari no alaenda ti naarian nga autoridadda wenno no aramatenda dayta iti naisangsangayan a pamay-an. (Da 8:22, 23; 11:2, 3, 7, 21; 12:1) Nailadawan ni Jehova kas tumakder a mangipatungpal iti panangukom kadagiti tattao. (Sal 76:9; 82:8) Nadeskribir ni Satanas kas timmakder maibusor iti Israel idi ginargarina ni David a mangsensus kadakuada.​—1Cr 21:1.

Ti panangbarikes kadagiti lomo ipasimudaagna ti panagsagana nga agtignay. Adda pakainaigan daytoy iti kaugalian kadagidi tiempo ti Biblia a panangkayumkom kadagiti nagayad a kawes ti maysa ken panangbaredbed kadagita babaen iti sinturon wenno barikes tapno saan a makaigawid iti panagtrabaho, panagtaray, ken dadduma pay.​—Job 40:7; Jer 1:17; Lu 12:37; 1Pe 1:13, Rbi8 ftn.

Dadduma Pay. Panagidda iti sakaanan. Idi a ni Ruth tinarigagayanna a palagipan ni Boaz iti akemna kas manangsaka, isu immay iti rabii, linukaisanna dagiti saka ni Boaz ket nagidda iti sibay dagita. Idi nariing ni Boaz, kinunana kenkuana: “Siak ni Ruth nga adipenmo a babai, ket masapul nga iyarpawmo ta pandilingmo iti adipenmo a babai, ta maysaka a manangsaka.” Iti kasta, impasimudaag ni Ruth a situtulok a mangaramid iti agkayong a pannakiasawa.​—Ru 3:6-9.

Langa no agay-ayunar. Ti ‘panangparigat iti kararua ti maysa’ nalablabit tumukoy iti panagayunar ken mabalin nga ipasimudaagna ti panagleddaang, panangbigbig iti basbasol, panagbabawi, wenno kinaladingit gapu iti panagbasol. (Le 16:29, 31; 2Sm 1:12; Sal 35:13; Joe 1:13, 14) Idi adda ni Jesus ditoy daga, dagiti managinsisingpet a tattao pinagbalinda a naliday ti rupada, a pinalaadda dagiti rupada tapno agparangda a “nasantuan” babaen ti panagayunar, ngem imbaga ni Jesus kadagiti adalanna a no agay-ayunarda, rumbeng a sapsapuanda dagiti uloda ken diram-osanda dagiti rupada tapno agparangda a normal kadagiti tattao, yantangay ammoda a ti Ama kitkitaenna ti puso. (Mt 6:16-18) No dadduma inalagad dagiti Kristiano ti panagayunar tapno makaipaayda iti di mabingay nga atension iti naespirituan a bambanag.​—Ara 13:2, 3; kitaenyo ti PANAGAYUNAR.

Panangipatay iti ima kadagiti mata ti pimmusay. Ti sasao ni Jehova ken Jacob a, “Ni Jose ipataynanto ti imana kadagiti matam” (Ge 46:4), ket pamay-an a panangisao a ni Jose iserrana dagiti mata ni Jacob kalpasan ti ipapatayna, a gagangay nga annongen ti inauna nga anak. Gapuna, agparang a ni Jehova impasimudaagna ditoy ken Jacob a ti kalintegan ti inauna rumbeng a mapan ken Jose.​—1Cr 5:2.

Panagsagawisiw. No ti maysa ‘sagawisiwanna’ ti maysa a banag, impasimudaag dayta ti panagmalanga wenno panagsiddaaw. Kasta ti tignay a napataud kadagidiay mangim-imatang iti nakaam-amak a pannakalangalang ti Juda, ken idi agangay, iti nakabutbuteng a pannakarebbek ti Babilonia.​—Jer 25:9; 50:13; 51:37.

Kaugalian idi a ti ar-ari wenno ti lallaki nga addaan autoridad agsammakedda iti takiag ti adipen wenno ti maysa a nababbaba ti saadna, kas iti inaramid ni Ari Jehoram ti Israel. (2Ar 7:2, 17) Nagsammaked ni Ari Ben-hadad II iti ima ti adipenna a ni Naaman bayat ti panagruknoyna iti balay ti diosna a ni Rimmon.​—2Ar 5:18.

Mangiladawan a Pannakausar. Panangbuggo kadagiti saka ti sabali. Iti mangiladawan a pamay-an, inaramat ni Jesus ti maysa kadagiti kaugalian ti Daya idi binugguanna ti saksaka dagiti adalanna tapno ipaayanna ida iti leksion maipapan iti kinapakumbaba ken panagserbi iti maysa ken maysa. Nagsao ni Pedro, a kiniddawna kenkuana a bugguanna saan laeng a dagiti sakana no di ket kasta met dagiti imana ken ti ulona. Ngem insungbat ni Jesus: “Ti nagdigusen saanna a kasapulan ti ad-adda pay ngem iti mabugguan dagiti sakana, ngem isu naan-anay a nadalus.” (Jn 13:3-10) Ditoy, tuktukoyen ni Jesus ti kasasaad a kalpasan a ti maysa nakapanen iti pagdigusan, iti isusublina iti balayna manipud pagdigusan, kasapulan a bugguanna laeng ti sipapalloka a saksakana gapu iti tapok ti dalan. Inusarna daytoy a kinadalus kas mangiladawan iti naespirituan a kinadalus.

Pannagna. Ti sabali pay a mangiladawan a sao ket ‘magna,’ kaipapananna ti panangsurot iti maysa a dana ti panagtignay, kas iti ‘pannakipagna ni Noe iti pudno a Dios.’ (Ge 6:9; 5:22) Dagidiay makipagna iti Dios sinurotda ti dana ti biag nga imbalabala ti Dios ket nagun-odanda ti anamongna. Ti Kristiano a Griego a Kasuratan, iti panangusarna iti daytoy met laeng a sasao, iladawanna ti dua nga aggidiat a dana ti panagtignay a suroten ti maysa sakbay ken kalpasan ti panagbalinna nga adipen ti Dios. (Efe 2:2, 10; 4:17; 5:2) Iti umasping a pamay-an, ti ‘panagtaray’ nausar a mangisimbolo iti maysa a dana ti panagtignay. (1Pe 4:4) Kinuna ti Dios a dagiti mammadto iti Juda “nagtarayda” nupay saanna nga imbaon ida, kayatna a sawen, di umiso ken di naautorisaran ti panangaramidda iti panagipadto. (Jer 23:21) Dineskribir ni Pablo ti Nakristianuan a dana mainaig iti ‘panagtaray.’ Inyarigna dayta iti maysa a lumba a masapul a tarayen ti maysa a tao maitunos kadagiti pagannurotan tapno magun-odna ti gunggona.​—1Co 9:24; Ga 2:2; 5:7.