LAWAG

Ti Hebreo a termino nga ʼohr ken ti Griego a termino a phos ket tumukoy iti daydiay isilnag ti mangted-lawag a banag a kas iti pagsilawan (Jer 25:10) wenno iti init; kasta met, tumukoy iti kasupadi ti sipnget, iti literal ken piguratibo. (Isa 5:20; Jn 11:10, 11) Patien ti kaaduan a ti lawag buklen dagiti partikulo ti enerhia nga agallo-allon. Agingga itoy nga aldaw, nupay kasta, saan pay laeng a makaipaay ti tao iti naan-anay a sungbat iti saludsod nga imbangon ti Namarsua iti lawag nasurok a tallo a milenio ti napalabasen: “Sadino, ita, ti pagdalanan ti lawag iti panagwarasna?”​—Job 38:24.

Ti lawag manipud iti init ket napagtitipon a maris, a ti tunggal maris addaan iti naiduma a kaatiddog ti allon (wavelength). Ti maris ti maysa a banag masinunuo babaen iti maysa a paset ti lawag nga iyanninaw ti rabawna. Gapuna ti lawag ipaayna ti adu a kolor a mangparagsak iti mata ti tao. Nasken met dayta tapno makapagtultuloy ti biag​—mula, animal, ken tao​—ditoy daga.

Ti Gubuayan ti Lawag. Ni Jehova a Dios ti Nangparnuay iti lawag ken ti Namarsua iti kinasipnget. (Isa 45:7) Umuna nga aldaw ti panagparsua idi kinunana: “Maadda koma ti lawag.” (Ge 1:3) Sakbayna, pinarsuana ti langlangit (agraman ti “dadakkel a silaw”​—ti init, bulan, ken bitbituen; idiligyo ti Sal 136:7-9) ken ti daga. (Ge 1:1) Gapuna, ti pannakapaadda ti lawag mainaig iti daga nabatad a ramanenna ti in-inut a pannakaikkat ti aniaman a sigud a nangabbeng kadagiti sinamar ti init manipud idadanon iti daytoy a planeta. Ket ti “paglasinan” iti nagbaetan ti lawag ken sipnget napaadda la ketdi babaen ti panagpusipos ti daga bayat ti panagrikusna iti aglikmut ti init. (Ge 1:4, 5) Nabaybayag pay kalpasanna, dagiti Egipcio nga agdaydayaw iti init ket sinaplit ni Jehova babaen iti kinasipnget, maysa a kinasipnget a saan a nangapektar kadagiti Israelita. (Ex 10:21-23) Iti panangidalanna iti ilina a rummuar iti Egipto, nangipaay iti lawag babaen iti munmon nga apuy.​—Ex 13:21; 14:19, 20; Sal 78:14.

Ti Kasuratan maulit-ulit nga inaigna ti lawag iti Namarsua iti dayta. Kinuna ti salmista: “O Jehova a Diosko, napaneknekanka a naindaklan unay. Iti dayaw ken kinangayed kinawesam ta bagim, a binalkutmo ti bagim iti lawag a kas iti maysa a kawes.” (Sal 104:1, 2) Daytoy a deklarasion tumunos unay iti panangiladawan ni Ezequiel iti nakitana iti sirmata: “Nakitak ti maysa a banag a kas iti rangrang ti elektrum, kas iti langa ti apuy iti intero nga aglikmut iti uneg dayta, manipud iti langa dagiti padingpadingna ken agpangato; ket manipud iti langa dagiti padingpadingna ken agpababa nakitak ti maysa a banag a kas iti langa ti apuy, ket isu addaan raniag iti intero nga aglikmut. Adda maysa a banag a kas iti langa ti bai nga agparang iti aripuno dagiti ulep iti aldaw ti agbuyat a tudo. Kasta idi ti langa ti raniag iti aglikmut. Dayta ti langa a kaasping ti dayag ni Jehova.” (Eze 1:27, 28) Sinigsiglo sakbayna, ti sangkapaset laeng a pannakaiparangarang dayta a dayag ti makagapu a ti rupa ni Moises nangisilnag kadagiti sinamar.​—Ex 33:22, 23; 34:29, 30.

“Ti Dios ket silaw ken awan a pulos ti sipnget a naikaykaysa kenkuana.” (1Jn 1:5) Isu nalinteg, napalungdo, ken nasantuan, (De 32:4; Apo 4:8), nga awan a pulos ti pakainaiganna iti naalas ken narugit nga ar-aramid a gagangay a nainaig iti kinasipnget. (Idiligyo ti Job 24:14-16; 2Co 6:14; 1Te 5:7, 8.) Gapuna, ti tattao a magmagna iti kinasipnget babaen ti panangiparangarangda iti gura iti kabsatda ken saan a mangan-annurot iti kinapudno ket saan a pulos maikaykaysa kenkuana.​—1Jn 1:6; 2:9-11.

Ni Jehova ti “Ama dagiti nailangitan a lawag.” (San 1:17) Saan laeng nga isu ti “Manangipaay iti init a maipaay a lawag iti aldaw, kadagiti paglintegan ti bulan ken kadagiti bituen a maipaay a lawag iti rabii” (Jer 31:35) no di ket isu met ti Gubuayan ti isuamin a naespirituan a pannakalawlawag. (2Co 4:6) Ti linteg, hudisial a pangngeddeng, ken saona ket lawag agpaay kadagidiay agpaidalan kadagita. (Sal 43:3; 119:105; Pr 6:23; Isa 51:4) Indeklara ti salmista: “Babaen iti lawagmo makitami ti lawag.” (Sal 36:9; idiligyo ti Sal 27:1; 43:3.) No kasano a ti lawag ti init agtultuloy a rumaniag manipud bannawag agingga “nga immaldaw unayen,” kasta met a ti dana dagidiay nalinteg, a silsilawan ti nadiosan a sirib, lumawlawag a lumawlawag. (Pr 4:18) Ti panangsurot iti dalan nga ibalabala ni Jehova ket pannagna iti lawagna. (Isa 2:3-5) Iti sabali a bangir, no ti maysa a tao matmatanna ti bambanag iti narugit a pamay-an wenno buyogen ti dakes a gakat, isu adda iti dakkel a naespirituan a kinasipnget. Kas kinuna ni Jesus: “No nadangkes ti matam, ti intero a bagim nasipngetto. No iti kinapudnona ti lawag nga adda kenka ket kinasipnget, anian a nagdakkel dayta a kinasipnget!”​—Mt 6:23; idiligyo ti De 15:9; 28:54-57; Pr 28:22; 2Pe 2:14.

Lawag ken ti Anak ti Dios. Sipud pay panagungar ken iyuulina idiay langit, ni Kristo Jesus, “ti Ari dagidiay agturay kas ar-ari ken Apo dagidiay agturay kas ap-appo,” “agnanaed iti di maasitgan a lawag.” Nadayag unay dayta a lawag, iti kasta imposible nga isu kitaen ti nakapuy a matmata ti tao. (1Ti 6:15, 16) Iti kinapudnona, maysa a tao, ni Saulo (Pablo) a taga Tarso ket binulsek ti lawag manipud langit. Nakitana dayta a lawag idi tiempo a ti naipadayag nga Anak ti Dios impanayagna ti bagina iti daytoy a manangidadanes kadagiti pasurot ni Jesus.​—Ara 9:3-8; 22:6-11.

Bayat ti ministeriona ditoy daga, ni Jesu-Kristo ket maysa idi a lawag, a mangipapaay iti naespirituan a pannakalawlawag maipapan kadagiti panggep ken pagayatan ti Dios kadagidiay makagun-od iti nadibinuan nga anamong. (Jn 9:5; idiligyo ti Isa 42:6, 7; 61:1, 2; Lu 4:18-21.) Idi damo, dagiti laeng “napukaw a karnero iti balay ti Israel” ti immawat iti gunggona manipud iti dayta a “dakkel a lawag.” (Isa 9:1, 2; Mt 4:13-16; 15:24) Ngem saan laeng a kadagiti nainkasigudan a Judio ken proselita ti nagpaayan ti naespirituan a pannakalawlawag. (Jn 1:4-9; idiligyo ti Ara 13:46, 47.) Idi a ti maladaga a ni Jesus naidatag idiay templo, isu tinukoy ni lakayen a Simeon kas “maysa a silaw a pangikkat iti abbong manipud kadagiti nasion.” (Lu 2:32) Kas inlawlawag ni Pablo kadagiti taga Efeso, dagiti di nakugit a di Judio addada idi iti kasipngetan maipapan iti Dios ken kadagiti panggepna: “Sigudkayo a tattao iti nasnasion no maipapan iti lasag; ‘di pannakakugit’ ti inyawag kadakayo daydiay naawagan ‘pannakakugit’ a naaramid iti lasag babaen kadagiti ima​—nga iti dayta a mismo a tiempo awanankayo iti Kristo, naisina iti estado ti Israel ken ganggannaet kadagiti tulag ti kari, ket awan ti namnamayo ken iti lubong awanankayo iti Dios.” (Efe 2:11, 12) Nupay kasta, idi a ti naimbag a damag maipapan iti Kristo naiyeg kadagiti di Judio, dagidiay nagtignay a siaannugot ‘naayabanda manipud iti kinasipnget nga agturong iti nakaskasdaaw a lawag ti Dios.’ (1Pe 2:9) Ngem ti dadduma intultuloyda nga ipalubos a bulseken ida daydiay pagbalbalinenna ti bagina nga “anghel ti lawag” wenno pannakalawlawag (2Co 11:14), “ti dios daytoy a sistema ti bambanag,” tapno ‘ti lawag ti naimbag a damag maipapan iti Kristo saan koma nga agsilnag.’ (2Co 4:4) Ad-adda a tinarigagayanda ti kinasipnget, ta kinaykayatda ti agtultuloy iti managimbubukodan a danada.​—Idiligyo ti Jn 3:19, 20.

Paspasurot ni Kristo Agbalinda a Lawag. Dagidiay nangwatwat iti pammati ken Kristo Jesus kas “ti silaw ti lubong” ken nagbalin a paspasurotna nagbalinda nga “annak ti lawag.” (Jn 3:21; 8:12; 12:35, 36, 46) Impakaammoda iti sabsabali dagiti makalikaguman iti pananggun-od iti anamong ti Dios ken ti biag, nga inaramidda ti kasta “iti lawag,” kayatna a sawen, sipapanayag. (Mt 10:27) Umasping iti dayta, ni Juan a Manangbautisar nagserbi kas lawag idi ‘inkasabana ti bautismo kas simbolo ti panagbabawi’ ken impatuldona ti iyaay ti Mesias. (Lu 3:3, 15-17; Jn 5:35) Kasta met, babaen kadagiti nasayaat nga aramidda, iti sao ken ulidan, pagsilnagen dagiti pasurot ni Kristo ti lawagda. (Mt 5:14, 16; idiligyo ti Ro 2:17-24.) “Ti bunga ti lawag buklen ti tunggal kita ti kinaimbag ken kinalinteg ken kinapudno.” Ibutaktakna ngarud ti kinadakes ti nakababain nga ar-aramid a kukua ti kinasipnget (pannakiabig, tunggal kita ti kinarugit, kinaagum, ken umasping kadagita) nga an-annuroten dagiti “annak ti kinasukir.” Kas pagbanaganna, dagitoy a nakababain nga ar-aramid makita sigun iti pudno a lawagda, ket agbalinda a lawag iti anag a dagita ket maiparangarang kas bambanag a kondenaren ti Dios. (Efe 5:3-18; idiligyo ti 1Te 5:4-9.) Yantangay nakabalanda kadagiti “igam ti lawag,” ti naespirituan a kabal manipud iti Dios, dagiti Kristiano makigubatda “maibusor kadagiti gobierno, maibusor kadagiti autoridad, maibusor kadagiti agturay iti lubong daytoy a kinasipnget, maibusor kadagiti nadangkes nga espiritu a puersa kadagiti nailangitan a disso” ket iti kasta mabaelanda ti agtakder a sititibker kas naanamongan nga ad-adipen ti Dios.​—Ro 13:12-14; Efe 6:11-18.

Dadduma Pay a Piguratibo nga Usar. Naglaon ti Kasuratan iti adu a piguratibo a panangtukoy iti lawag. Ti sasao a “lawag dagiti bukodko a mata” kaipapananna ti pannakabael a makakita. (Sal 38:10) Ti ‘panangted [ti Dios] iti lawag’ iti maysa a tao kayatna a sawen nga ikkanna ida iti biag wenno ipalubosna nga agtultuloyda nga agbiag. (Job 3:20, 23; idiligyo ti Sal 56:13.) Ti “ubbing a saan a nakakita iti lawag” isuda dagidiay nayanak a natay. (Job 3:16; idiligyo ti Sal 49:19.) Ti sasao a “nasayaat kadagiti mata a makitada ti init” mabalin a tarusan a kaipapananna ti ‘nagsayaat ti agbiag.’​—Ec 11:7.

Ti lawag iti agsapa nakangayngayed a nadeskribir kas ‘tengtenglenna dagiti ungto ti daga ken wagwagwagenna manipud iti dayta dagiti nadangkes,’ agsipud ta ti bannawag pagsisinaenna dagiti managaramid iti dakes. Kinasipnget ti “lawagda,” ta iti sidong ti salingedna nairuamda a mangibanag kadagiti dakes nga aramidda, ket daytoy piguratibo a ‘lawag’ naikkat kadakuada babaen ti literal a lawag ti bannawag.​—Job 38:12-15; idiligyo ti Job 24:15-17.

No kasano a silalawag maimatangan ti lawag ti init, kasta ti kinabatad dagiti nakaro a panangukom ni Jehova. Naiparipirip daytoy iti Oseas 6:5: “Dagiti panangukom kenka kasladanto iti lawag a rummuar.”

Ti ‘lawag ti rupa ti Dios’ kaipapananna ti nadibinuan nga anamong. (Sal 44:3; 89:15) Ti sasao a “pagsilnagem kadakami ti lawag ti rupam” kaipapananna ti ‘ipakitaannakami iti parabur.’ (Sal 4:6) Umasping iti dayta, ti pammarabur ti maysa nga agturay natukoy kas “lawag ti rupa ti ari.”​—Pr 16:15.

Ti lawag mabalin nga ipasimudaagna ti kinaraniag wenno kinaragsak, ti kasungani ti daguyemyem. (Job 30:26) Mabalin a daytoy ti mangilawlawag iti sasao ni Job (29:24): “Ti lawag ti rupak saanda nga iwaksi.” Nupay naliday ken malmaldaang ti dadduma, saan a daytoy ti makagapu tapno maaddaan met ni Job iti kasta a rikna.

Ti naraniag nga inanama, kas iti pannakaisalakan wenno pannakaispal, no dadduma natukoy iti sidong ti ladawan ti lawag. (Est 8:16; Sal 97:11; Isa 30:26; Mik 7:8, 9) Ti panamagsilnag ni Jehova iti dayagna iti Sion impatuldona ti pannakaispal dayta manipud nakautibo a kasasaad. Kas pagbanaganna, ti Sion agbalin idi a gubuayan ti pannakalawlawag kadagiti nasion. (Isa 60:1-3, 19, 20; idiligyo ti Apo 21:24; 22:5.) Iti sabali a bangir, ti saan a panangipaay ti init, bulan, ken bitbituen iti lawagda ipasimudaagna ti didigra.​—Isa 13:10, 11; Jer 4:23; Eze 32:7, 8; Mt 24:29.