Jọ Eva E Were Owhẹ Fiki Onọ Whọ be Sai Ru

 1. Fikieme Jihova ọ gbẹ be rọ rehọ omai kele amọfa ha?

JIHOVA ọ gwọlọ nọ emama riẹ kpobi e jọ epọvo na ha. Ma te rri eware nọ ọ ma na kpobi, te omai ahwo-akpọ, ma rẹ ruẹ nọ ẹme yena ọ gba kerọ ọka. Wọhọ oriruo, mai kpobi na ma rrọ oghẹrẹ ovo ho. Fikiere, Jihova ọ rẹ rọ owhẹ kele omọfa ha. Ọ riẹ owhẹ lafi. (1 Sam. 16:7) Ọ riẹ eware nọ whọ rẹ sai ru, gbe enọ whọ rẹ sai ru hu, ọ tẹ jẹ riẹ oghẹrẹ nọ a rọ yọrọ owhẹ notọ ze. Yọ oware nọ ọ riẹ nọ whọ rẹ sai ru hu, ọ rẹ ta nọ who ru ei hi. U fo nọ ma rẹ rọ aro kele Jihova rri omamai wọhọ epanọ o bi rri omai. Ma te ru ere, ma ti wo “iroro nọ e gba,” keme ma ti rri omamai kpehru gahrọ họ, yọ ma ti rri omamai nọ ma fioka ha ha.​—Rom 12:3.

 2. Fikieme u gbe ro fo ho re ma rọ omamai kele omọfa?

² Uzẹme riẹ họ, o thọ họ re ma muẹrohọ oniọvo nọ ọ be riẹ ru ziezi re ma ruẹsi wuhrẹ mi ei. Wọhọ oriruo, ma sai muẹrohọ oniọvo jọ nọ ọ riẹ usi uwoma ẹta ziezi. (Hib. 13:7) Ma sae rọ aro kele oniọvo otiọye, ma vẹ te riẹ epanọ a rẹ ta usi uwoma ziezi re. (Fil. 3:17) Nọ ohwo ọ tẹ be rọ aro kele ohwo, u wo ohẹriẹ no ẹsenọ ọ tẹ be rọ omariẹ wawo ohwo na. Ma tẹ be rọ omamai wawo omọfa, o sai ru nọ ma rẹ rọ re ohwo na ihri, udu o sai whrehe omai, yọ ma sai tube rri omamai nọ ma fioka ha. U te no ere no, ma tẹ be rọ omamai kele omọfa o sae wha oma-uhrowo ze. Yọ wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, ma te ru ere o sae raha usu mai avọ Jihova. Oyejabọ Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na ọ rọ ta nọ: “Jọ omomọvo ọ kiẹ iruẹru obọriẹ riwi, kẹsena o ve ti wo oghọghọ no iruẹru obọriẹ ọvo ze, orọnikọ ọ rẹ rehọ omariẹ wawo omọfa ha.”​—Gal. 6:4.

 3. Ẹnyaharo vẹ who wo no evaọ ukoko na nọ o be lẹliẹ eva were owhẹ?

³ Jihova ọ gwọlọ nọ eva e hae were owhẹ fiki epanọ whọ nyaharo te no evaọ ukoko na. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ whọ họ-ame no, u fo nọ eva e were owhẹ. Fikieme ma rọ ta ere? Keme whẹ ọvo ọ rọ eva obọra ta nọ whọ rẹ họ-ame. Yọ who ru ere fikinọ who you Ọghẹnẹ. U te no ere no, epanọ whọ jọ evaọ oke ẹdẹ nọ whọ rọ họ-ame ere whọ gbẹ rrọ enẹna ha. Wọhọ oriruo, kọ epanọ isase Ebaibol gbe ewuhrẹ omobọ ohwo o be were owhẹ te enẹna ere o jọ oke ẹdẹ nọ whọ rọ họ-ame? Kọ oghẹrẹ nọ whọ be rọ lẹ enẹna u gbe woma vi epanọ o jọ evaọ oke nọ whọ họ-ame obọ? (Ol. 141:2) Whọ be riẹ usi uwoma ta enẹna vi epaọ anwẹdẹ, whọ tẹ be jẹ rehọ eware nọ ma be rọ ta usi uwoma na wuhrẹ ahwo ziezi. Whẹ yọ emamọ ọzae, emamọ aye uwou-orọo, hayo emamọ ọyewọ evaọ obọ uwou ra enẹna keme who bi ru lele eware nọ Jihova o bi wuhrẹ. Eware nana kpobi i te epanọ eva e rẹ rọ were owhẹ keme whọ gbẹ rrọ epanọ whọ jọ evaọ oke nọ who ro kurẹriẹ ze obọ họ.

 4. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁴ Ma sai ru nọ eva e rẹ rọ were amọfa fiki eware nọ a be sai ru evaọ ukoko na. Ma sai je fiobọhọ kẹ ai re a gbẹ rọ omarai kele amọfa ha. Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe oghẹrẹ nọ esẹgbini a sai ro fiobọhọ kẹ emọ rai, epanọ ọzae-avọ-aye a sai ro fiobọhọ kẹ ohwohwo, gbe epanọ ekpako ukoko a sai ro fiobọhọ kẹ inievo ukoko na re eva e hai were ae fiki utho nọ a be sai ru evaọ ukoko na, ukpenọ a rẹ rọ omarai kele amọfa. Kẹsena ma vẹ te ta kpahe eria Ebaibol jọ nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai fi itee nọ ma rẹ sai le tobọ họ.

 5. Eme u fo nọ esẹgbini a rẹ whaha wọhọ epanọ o rrọ obe Ahwo Ẹfisọs 6:4?

⁵ Ọsẹ hayo oni o re rri otọ mu re ọ gbẹ rọ ọmọ riẹ jọ kele ọfa ha, hayo re ọ ta nọ ọmọ riẹ o ru oware nọ ọ riẹ nọ ọmọ na ọ sai ru hu. Ogbẹrọ ere he, ọmọ na ọ sai roro nọ ọ be daoma vievie he. (Se Ahwo Ẹfisọs 6:4.) Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Sachikob ọ ta nọ: “Nọ mẹ jọ isukulu, iticha mẹ e jẹ hae gwọlọ nọ mẹ rẹ daoma vi emọ eklase mẹ. Oni mẹ omariẹ ọ jẹ hae gwọlọ nọ mẹ daoma ziezi evaọ obọ isukulu re iticha mẹ gbe ọsẹ mẹ nọ ọ jọ ukoko ho a rọ emamọ ubiẹro rri omai Isẹri Jihova. Ọ tubẹ gwọlọ nọ makọ emake ọvo dede o re kpe omẹ hẹ nọ ma te kere ẹdawọ. Yọ oware utioye na o sae lọhọ họ. Me nwrotọ no isukulu kri no, rekọ ẹsejọ me re gbe roro nọ epanọ oni mẹ o je rri omẹ ẹdẹ na ere Jihova o bi rri omẹ re, inọ eware nọ mẹ be sai ru evaọ egagọ riẹ e be dae ẹro ho.”

 6. Eme esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ no ẹme nọ ọ rrọ Olezi 131:1, 2 na ze?

⁶ U wo oware jọ nọ u wuzou gaga nọ esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ no Olezi 131:1, 2 ze. (Sei.) Devidi ovie na ọ jọ etẹe ta nọ ọ be “gwọlọ eware nọ e rro hrọ họ” koyehọ re o ru eware nọ e ga vi ei. Ọ “fọ rirẹ je fibo” keme o wo omaurokpotọ, yọ ọ riẹ nọ u wo eware jọ nọ ọ rẹ sai ru hu. Eme esẹgbini a rẹ sai wuhrẹ no ẹme Devidi na ze? U fo nọ esẹgbini a re wo omaurokpotọ, a re ru oware he nọ ẹgba rai o gbe mu ei hi, yọ a rẹ gwọlọ nọ emọ rai a ru oware jọ gbe he nọ ẹgba rai o gbe mu ei hi. Fikiere esẹgbini a rẹ riẹ oware nọ emọ rai a rẹ sai ru gbe oware nọ a rẹ sai ru hu. A vẹ rọ ere fiobọhọ kẹ emọ na fi itee nọ ẹgba rai o mu họ. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Marina ọ ta nọ: “Oni mẹ ọ jẹ hae rọ omẹ kele inievo esa mẹ nọ i kiọkọ họ, yọ ọ jẹ hae rọ omẹ kele emọ efa gbe he. O wuhrẹ omẹ nọ duọ ohwo duọ ọvuọ okẹ riẹ, yọ mai kpobi na ma rrọ ghaghae kẹ Jihova. Fikiere rite inẹnẹ na, mẹ rẹ kake rọ omamẹ kele ohwo ho.”

7-8. Ẹvẹ ọzae ọ sai ro bru ọghọ họ aye riẹ oma?

⁷ Ọzae nọ ọ be gọ Jihova o re bru ọghọ họ aye riẹ oma. (1 Pita 3:7) Re a bru ọghọ họ ohwo oma u dhesẹ nọ a re tete iei jẹ kẹe adhẹẹ. Fikiere, re ọzae ọ sai dhesẹ nọ o bi bru ọghọ họ aye riẹ oma, o re tete iei jẹ kẹe adhẹẹ. Oware nọ ọ riẹ nọ aye na ọ rẹ sai ru hu, ọ rẹ ta kẹe nọ o ru ei hi, yọ ọ rẹ rehọ iẹe kele eyae efa gbe he. Nọ ọzae ọ tẹ be rọ aye riẹ kele eyae efa, eme o re noi ze? Ọzae oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Rosa nọ ọ rrọ ukoko ho ọ rẹ rehọ iẹe kele eyae efa ẹsikpobi. Oghẹrẹ nọ o re zue eme họ kẹ aye na u ru nọ aye na o re ro rri omariẹ nọ o fioka ohwo ho gbe inọ ohwo ọvo o you rie he. Rosa ọ ta nọ: “Dodokọ ohwo jọ ọ rẹ vuẹ omẹ ẹsikpobi nọ Jihova o you omẹ, yọ mẹ rrọ ghaghae kẹe.” Ọzae nọ ọ be gọ Jihova o re ru aye riẹ ere he. Ukpoye o re bru ọghọ họ iẹe oma. O te bi bru ọghọ họ aye riẹ oma, avọ aye na a te kpekpe ohwohwo oma ziezi, yọ usu riẹ avọ Jihova o te kpekpe ziezi re.c

⁸ Edhere jọ nọ ọzae o re ro dhesẹ nọ o bi bru ọghọ họ aye riẹ oma họ, nọ ọ tẹ be hai jiri iei jẹ ta kẹe nọ o you rie. (Itẹ 31:28) Katerina nọ ma fodẹ evaọ uzoẹme nọ u kpemu na o je roro nọ o woma te ahwo ho, rekọ oghẹrẹ eware nọ ma ta na eye ọzae riẹ o ru nọ u fiobọhọ kẹ oniọvo-ọmọtẹ na. Oke nọ ọ jọ ọmaha, oni rie ọ jẹ hae ta kẹe nọ ọ be daoma vievie he, ọ jẹ hae rehọ iẹe kele egbẹnyusu riẹ gbe emetẹ efa. Fikiere nọ Katerina ọ be rro ze na, ọ tẹ jẹ hae rọ omariẹ kele amọfa, makọ rite oke nọ o kurẹriẹ ziọ ukoko na no dede. Rekọ ọzae riẹ o fiobọhọ kẹe nọ ọ gbẹ jẹ rọ rehọ omariẹ kele amọfa ha, yọ o gbe je rri omariẹ kuẹku hu. Ọ ta nọ: “Ọzae mẹ o you omẹ gaga, o re jiri omẹ kẹ emamọ eware nọ me bi ru, yọ ọ rẹ fodẹ omẹ evaọ olẹ riẹ gaga. Ọ rẹ kareghẹhọ omẹ epanọ Jihova o woma te, je fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ tẹ be gwọlọ rọ omamẹ kele omọfa.”

9-10. Ẹvẹ ekpako ukoko na a ro fiobọhọ kẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ jẹ hae rọ omariẹ kele amọfa?

⁹ Ẹvẹ ekpako ukoko a sai ro fiobọhọ kẹ inievo nọ e rẹ gwọlọ roro nọ a woma te amọfa ha? Joma ta kpahe oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Hanuni, oke nọ ọ jọ ọmaha ohwo ọvo ọ jẹ hai jiri ei hi nọ ọ tẹ make riẹ ru. Ọ ta nọ: “Oma o jẹ hae vuọ omẹ gaga, yọ mẹ jẹ hai roro nọ emaha ibe mẹ a be riẹ oware kpobi ru vi omẹ. Fikiere mẹ jẹ hae rọ omamẹ kele amọfa no anwọ oke emaha mẹ ze.” Nọ Hanuni ọ maki kurẹriẹ ziọ ukoko na no dede, ọ gbẹ jẹ hae rọ omariẹ kele amọfa ghele. Fikiere, o te je rri omariẹ nọ o bi ru omamọ oware ovo ho evaọ ukoko na. Rekọ enẹna ọ rrọ ọkobaro, yọ eva e be were iẹe. Eme o fiobọhọ kẹe?

¹⁰ Hanuni ọ ta nọ ekpako ukoko na a fiobọhọ kẹe, inọ a rrọ wowou gaga. A jẹ hai jiri ei ziezi inọ emamọ oniọvo ọ rrọ evaọ ukoko na yọ o bi fiobọhọ gaga. Ọ ta nọ: “Ẹsejọ ekpako ukoko na a rẹ vuẹ omẹ nọ mẹ nyae tuduhọ inievo-emetẹ jọ awọ. Oware yena nọ a jẹ hai ru na o lẹliẹ omẹ ruẹ nọ me gine wiruo evaọ ukoko na. U wo ẹdẹ jọ nọ ekpako na a yere omẹ ziezi fikinọ mẹ tuduhọ inievo-emetẹ jọ awọ. A se obe 1 Ahwo Tẹsalonika 1:2, 3 kẹ omẹ. Ẹme nọ a se kẹ omẹ na o lẹliẹ eva were omẹ gaga. Oware nọ a ru kẹ omẹ na u fiobọhọ kẹ omẹ ruẹ nọ me wiruo evaọ ukoko Jihova.”

11. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ inievo nọ e “rrọ ọkora gbe uweri” wọhọ epanọ o rrọ Aizaya 57:15?

¹¹ Se Aizaya 57:15. Jihova ọ be daezọ idibo riẹ nọ e “rrọ ọkora gbe uweri.” Mai kpobi na ma rẹ tuduhọ inievo itieye na awọ orọnikọ ekpako ukoko na ọvo ho. Edhere jọ nọ ma sai ro ru ere họ, ma re dhesẹ nọ ma be daezọ rai je se ae gboma. Jihova ọ gwọlọ nọ ma you inievo itienana ziezi re ma rọ ere dhesẹ kẹ ae nọ ọyomariẹ o you rai gaga. (Itẹ 19:17) Ma te wo omaurokpotọ, ma gbẹ be jẹ rọ eware nọ ma ru no seha ha, yọ obọ ma bi fihọ kẹ inievo itieye na re na. Keme a ti rri omai kpehru vi epanọ u fo ho, yọ a te re omai ihri gbe he. Joma hae rọ ẹme mai gbe eware nọ ma bi ru rọ tuduhọ ohwohwo awọ.​—1 Pita 4:10, 11.

12. Fikieme ahwo gheghe a jẹ rọ nyabru Jesu ze? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

¹² Ma te gine rri oghẹrẹ nọ Jesu ọ jẹ hai ru ilele riẹ, ma te riẹ inievo ukoko na ru ziezi. Jesu họ ohwo ologbo nọ ọ mae rro nọ ọ rria akpọ na no. Ghele na ọ jọ “wowolẹ je wo omaurokpotọ.” (Mat. 11:28-30) O wo eriariẹ thesiwa, rekọ ọ jẹ hai dhesẹ oma ha. Ẹme nọ ahwo a je wo otoriẹ rai lọlọhọ ọ jẹ hae ta, yọ eware nọ ahwo a riẹ ziezi ọ jẹ hae rọ kẹ oriruo. Oyejabọ nọ ẹme riẹ ọ jẹ hai ro duobọte ahwo ziezi na. (Luk 10:21) Jesu ọ jọ wọhọ isu egagọ oke riẹ hẹ, enọ e jẹ hai ru omorro. Ukpoye ọ jẹ hai ru ahwo riẹ nọ a rrọ ghaghae kẹ Ọghẹnẹ. (Jọn 6:37) Ọ jẹ hai bru ọghọ họ ohwo kpobi oma, te imiwhrori na.

13. Eme u dhesẹ nọ Jesu ọ jọ wowou, o te je you ilele riẹ?

¹³ Oghẹrẹ nọ Jesu ọ jẹ hai ru ilele riẹ u dhesẹ nọ ọ jọ wowou gaga, yọ o gine you rai. Ọ riẹ nọ oghẹrẹ ọvona aikpobi a rrọ họ, yọ epọvo na eware e jọ kẹ ae he. Fikiere, u wo oghẹrẹ iruo nọ ejọ e rẹ sai ru, nọ efa e rẹ sai ru hu. Yọ oghẹrẹ ovona a ti ru te evaọ usi uwoma na ha. O make jọ ere na, eva e jẹ were Jesu gaga inọ aikpobi na a be dao utho ẹgba rai. Ọtadhesẹ etalẹnte na u dhesẹ nọ Jesu ọ ginẹ riẹ nọ epọvo na ilele riẹ na kpobi a rrọ họ. Ọ jọ ọtadhesẹ na ta nọ olori nọ o wo erigbo na ọ rọ etalẹnte kẹ ae omomọvo “wọhọ epanọ ẹgba riẹ o mu.” Evaọ usu erigbo ivẹ nọ e rọ etalẹnte rai ru iruo na, erere nọ ọjọ o wo o bu vi ọrọ ọdekọ. Ghele na, ẹme ọvona olori na ọ ta ro jiri aimava na. Ọ ta kẹ ae omomọvo nọ: “Whẹ kobiruo, emamọ ọrigbo nọ a re fievahọ!”​—Mat. 25:14-23.

14. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu evaọ oghẹrẹ nọ ma re ru inievo ukoko na?

¹⁴ Oghẹrẹ nọ Jesu o bi ru omai evaọ ukoko na u dhesẹ nọ ọ rrọ wowou, yọ o you omai gaga. Ọ riẹ epanọ eware e rrọ kẹ omai omomọvo, gbe oware nọ ma rẹ sai ru. Ma tẹ be ginẹ dao utho ẹgba mai kpobi, eva e rẹ were iẹe. U fo nọ epanọ Jesu o bi ru omai na, ere ma re ru amọfa re. Joma ru oware ovo nọ o rẹ lẹliẹ oniọvo jọ roro ho inọ o fioka ha, hayo lẹliẹ oma vuọ iẹe fikinọ ọ be sai ru te amọfa ha. Ukpoye joma gwọlọ uvẹ kpobi nọ ma re ro jiri inievo na fiki epanọ a be daoma te evaọ egagọ Jihova.

15-16. Erere vẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ o wo fikinọ o fi itee nọ ọ rẹ sai le tobọ họ?

¹⁵ Ohwo ọ tẹ be hai fi itee họ nọ o re le evaọ ukoko na, o rẹ lẹliẹ eva were iẹe nọ ọ be gọ Jihova na. Rekọ oware nọ o rẹ ginẹ wha evawere na ze họ, nọ ma te rri oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ omai ro fi itee na họ, orọnọ ma tẹ be rọ aro kele omọfa jọ họ. Ma te bi le utee jọ fikinọ omọfa o bi le utee yena re, ẹsejọhọ ma te sai lei tobọ họ, udu u ve ti whrehe omai. (Luk 14:28) Joma ta kpahe ọkobaro jọ nọ a re se Midori.

¹⁶ Ọsẹ Midori ọ rrọ ukoko ho, yọ ọ jẹ hai ru oma vuọ ẹe gaga evaọ oke nọ ọ jọ ọmaha keme ọ jẹ hae rehọ iẹe kele inievo riẹ gbe emọ-eklase riẹ. Midori ọ ta nọ: “Me te je rri omamẹ nọ me fioka ha.” Rekọ nọ ọ be rro ze na, o gbe je rri omariẹ ere he. Ọ ta nọ: “Me te je se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ keme o jẹ hae lẹliẹ udu te omẹ otọ, je ru nọ mẹ rẹ rọ riẹ nọ Jihova o you omẹ.” U te no ere no, Midori o fi itee nọ ọ rẹ sai le tobọ họ, yọ ọ jẹ hae lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹe le itee na tobọ. Enẹna eva e be were Midori inọ ọ be dao utho ẹgba riẹ evaọ egagọ Jihova.

17. Ẹvẹ ma sai gbe ro “ru ẹzi nọ ọ be kpọ iroro [mai] kpokpọ,” kọ eme o ti noi ze?

¹⁷ Nọ ohwo ọ tẹ be hae rọ omariẹ kele amọfa je rri omariẹ nọ o fioka ha, iroro itienana e te nwani noi udu asohẹrioke he. Oyejabọ Jihova ọ rọ ta nọ: “Wha gbẹ hai ru ẹzi nọ ọ be kpọ iroro rai kpokpọ.” (Ẹf. 4:23, 24) Rekọ re ma sai ru ere, ma rẹ hae lẹ, wuhrẹ Ebaibol na, je roro didi kpahe eware nọ ma wuhrẹ. Hai ru eware nana ẹsikpobi, re whọ jẹ rẹroso Jihova inọ ọ te kẹ owhẹ ẹgba. Ọ te rọ ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ gbẹ te rọ rehọ omara kele amọfa ha. Yọ otẹrọnọ whọ be dina re ohwo jọ ihri hayo wo omorro evaọ udu ra, yọ whọ be riẹ hẹ, Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ nọ whọ te rọ riẹ, whọ vẹ te whaha iruemu nana.

18. Eme o rrọ obe 2 Iruẹru-Ivie 6:29, 30 nọ o rẹ lẹliẹ eva were omai?

¹⁸ Se 2 Iruẹru-Ivie 6:29, 30. Jihova ọ riẹ oware nọ o rrọ udu mai. Ọ riẹ oghẹrẹ nọ ma be daoma te re iroro akpọ na e siọ omai udu ba ẹruọ, re ma gbe je ru oware nọ o rẹ dhae eva ha fikinọ ma gba ha. Nọ Jihova ọ tẹ be ruẹ nọ ma be daoma gaga re ma whaha uruemu nọ o rẹ dhae eva, o re you omai vi epaọ anwẹdẹ.

19. Eme Jihova ọ ta evaọ Ebaibol ro dhesẹ epanọ ma rrọ kẹe?

¹⁹ Jihova ọ jọ Ebaibol na rọ oriruo ọmọ avọ oni dhesẹ epanọ ma rrọ kẹe. (Aiz. 49:15) Joma ta kpahe oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Rachel avọ ọmọ riẹ. Ọ ta nọ: “Oke nọ me ro yẹ Stephanie, emerae riẹ e gba ha. Nọ mẹ kake ruẹ e riẹ, o tulo ho, yọ ohrọ riẹ o rẹ re owhẹ. A tẹ jọ ẹsipito na fi ei họ oria nọ a rẹ jọ rẹrote ọmọ nọ emerae riẹ e gba ha. Rekọ edọkita na ọ kẹ omẹ uvẹ inọ mẹ sae nyae wọe kẹdẹ kẹdẹ evaọ amara ọsosuọ nọ ọ rọ jọ oria nọ a fi rie họ na. Oware yena nọ mẹ jẹ hai ru na o wha riẹ ze nọ mẹ avọ ọmọ mẹ na ma rọ kpekpe ohwohwo oma gaga. Ikpe ezeza ọ rrọ enẹna, rekọ ọ kawo vi emaha ibe riẹ. O make rrọ ere na, me you rie gaga keme o tilẹmu uzuazọ.” Whaọ epọvo na ma rrọ kẹ Jihova re. Nọ ọ tẹ ruẹ nọ ma tilẹmu egagọ riẹ je bi ru oware nọ o rẹ were iẹe, o re you omai vi epaọ anwẹdẹ.

20. Fikieme odibo Jihova ọ rẹ rọ ghọghọ?

²⁰ Nọ whọ rrọ ukoko Jihova na, whọ rrọ ghaghae kẹe. Ohwo ọvo nọ ọ wọhọ owhẹ dẹẹ evaọ ukoko na ọ rrọ họ. Yọ orọnọ fikinọ who woma vi amọfa Jihova o ro si owhẹ ziọ ukoko riẹ hẹ. Rekọ fikinọ ọ jọ udu ra ruẹ nọ who wo omaurokpotọ, yọ who ti ru eware nọ o ti wuhrẹ owhẹ. (Ol. 25:9) Riẹ nọ whọ tẹ be daoma ra kpobi evaọ egagọ Jihova, o rẹ dae ẹro fia. Egagọ Jihova nọ who tilẹmu na u dhesẹ nọ who wo “emamọ udu.” (Luk 8:15) Fikiere gbẹ hai ru utho ẹgba ra kpobi evaọ egagọ Jihova. Who te ru ere, oghọghọ nọ who ti wo o te jọ onọ u no “iruẹru [obọra] ọvo ze.”