ბიბლიისა და მისი ისტორიის კვლევა
გამოკვლევა 3 — დროში ორიენტირება და მოვლენების დათარიღება
დროის ათვლა ბიბლიურ დროში, ებრაულ და ბერძნულ წერილებში აღწერილი მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია.
1. ა) საიდან ჩანს, რომ იეჰოვა ადგენს დროს თავისი განზრახვების განსახორციელებლად? ბ) რამ შეუწყო ხელი ბიბლიური ქრონოლოგიის დაზუსტებას?
„ჩრდილოეთის მეფესა“ და „სამხრეთის მეფესთან“ დაკავშირებულ ხილვაში, რომელიც დანიელმა ნახა, იეჰოვას ანგელოზმა რამდენჯერმე ახსენა „დანიშნული დრო“ (დან. 11:6, 27, 29, 35). სხვა მრავალი მუხლიდანაც ჩანს, რომ იეჰოვა ადგენს დროს თავისი განზრახვების განსახორციელებლად და თავის დროზე ასრულებს მათ (ლუკ. 21:24; 1 თეს. 5:1, 2). თავის სიტყვაში, ბიბლიაში, მან არაერთი „ორიენტირი“ მოგვცა, რაც გვეხმარება მნიშვნელოვანი მოვლენების თარიღების დადგენაში. ბოლო დროს ბევრი რამ გაკეთდა ბიბლიური ქრონოლოგიის დასაზუსტებლად. არქეოლოგებისა და სხვა სპეციალისტების გამოკვლევებმა მრავალ საკითხს მოჰფინა ნათელი, რის საფუძველზეც შეგვიძლია განვსაზღვროთ, როდის მოხდა ბიბლიაში ჩაწერილი ესა თუ ის მნიშვნელოვანი მოვლენა (იგავ. 4:18).
2. მოიყვანეთ იმის მაგალითი, თუ როგორ ხდება წლების გამოთვლა რიგობითი რიცხვების შემთხვევაში.
2 რიგობითი და რაოდენობითი რიცხვები. წინა გამოკვლევიდან (აბზაცები 24, 25) გავიგეთ, რომ რიგობითი რიცხვები განსხვავდება რაოდენობითისგან. ეს არ უნდა დაგვავიწყდეს, როდესაც ბიბლიურ მოვლენებს ვათარიღებთ დროის ათვლის თანამედროვე სისტემით. მაგალითად, ციტატაში „იუდას მეფე იეჰოიაქინის გადასახლებიდან ოცდამეჩვიდმეტე წელს“ „ოცდამეჩვიდმეტე“ რიგობითი რიცხვია. ეს არის 36 სრული წელი და მას დამატებული რამდენიმე დღე, კვირა ან თვე (36 წლის დასრულების შემდეგ გასული დრო) (იერ. 52:31).
3. ა) რომელი ჩანაწერები გვეხმარება ბიბლიური მოვლენების დათარიღებაში? ბ) რა იყო გამეფების წელი და მეფობის წელი?
3 გამეფებისა და მეფობის წლები. ბიბლია მოიხსენიებს როგორც იუდასა და ისრაელის, ისე ბაბილონისა და სპარსეთის სამეფო კარის მატიანეებს. ამ ოთხივე სამეფოში ქრონოლოგიურ ჩანაწერებს ზუსტად აწარმოებდნენ მეფეების მმართველობის მიხედვით. დროის ათვლის ეს სისტემა ბიბლიაშიც არის გამოყენებული. მასში საკმაოდ ხშირად გვხვდება ციტირებული ოფიციალური ჩანაწერების სახელწოდებები, მაგალითად „სოლომონის მატიანე“ (1 მეფ. 11:41). მეფის მმართველობის პერიოდი მოიცავდა გამეფების არასრულ წელსა და მეფობის სრულ წლებს. მეფობის წლებად ითვლებოდა სრული წლები, რომელთა განმავლობაშიც ის მეფობდა. წესისამებრ, მათი ათვლა ნისანიდან ნისანამდე, ანუ გაზაფხულიდან გაზაფხულამდე ხდებოდა. ის წელი, როდესაც მეფე ტახტზე ადიოდა, მისი გამეფების წლად ითვლებოდა, მაგრამ ნისანამდე არსებული თვეები წინამორბედი მეფის მეფობის წლებს ემატებოდა. ოფიციალურად მისი მეფობის წლების ათვლა უახლოესი 1-ლი ნისანიდან იწყებოდა.
4. მოიყვანეთ იმის მაგალითი, თუ როგორ შეიძლება ბიბლიური ქრონოლოგიის დადგენა მეფობის წლების მიხედვით.
4 მოვიყვანოთ სოლომონის მაგალითი. როგორც ჩანს, მან მეფობა ძვ. წ. 1037 წლის ნისანის თვემდე, დავითის სიცოცხლეშივე დაიწყო. მალე დავითი გარდაიცვალა (1 მეფ. 1:39, 40; 2:10). მიუხედავად ამისა, დავითის მეფობის უკანასკნელი წელი ძვ. წ. 1037 წლის გაზაფხულამდე გაგრძელდა და ეს პერიოდი მისი მეფობის 40-წლიან პერიოდს მიეკუთვნა. ის არასრული წელი, რომელიც სოლომონის გამეფებიდან ძვ. წ. 1037 წლის გაზაფხულამდე პერიოდს მოიცავდა, სოლომონის გამეფების წლად ითვლებოდა, მაგრამ მეფობის წლებში არ შესულა, რადგან მამამისის მეფობის პერიოდს დაემატა. ასე რომ, სოლომონის მეფობის პირველი სრული წელი დაიწყო მხოლოდ ძვ. წ. 1037 წლის ნისანიდან (1 მეფ. 2:12). მთლიანობაში, სოლომონმა 40 წელი იმეფა (1 მეფ. 11:42). ამგვარად, მეფობის წლებისა და გამეფების წლების ერთმანეთისგან განსხვავება ბიბლიური ქრონოლოგიის ზუსტად დადგენის საშუალებას იძლევაa.
ქრონოლოგია, რომელსაც ადამის შექმნის თარიღთან მივყავართ
5. როგორ შეიძლება იერუსალიმში წმინდა თაყვანისმცემლობის აღდგენის თარიღის დადგენა?
5 გამოთვლა ძირითადი თარიღიდან. ძირითად თარიღად (ანუ წლების ათვლის წერტილად), რომლის საფუძველზეც ხდება მოვლენების დათარიღება ადამის შექმნამდე, ითვლება ძვ. წ. 539 წელი, როცა კიროსმა ბაბილონელთა დინასტია დაამხოb. კიროსმა იუდეველების გათავისუფლების ბრძანება ბაბილონზე მმართველობის პირველ წელს, ძვ. წ. 537 წლის გაზაფხულამდე გამოსცა. ეზრას 3:1-ში ნათქვამია, რომ ისრაელის ძეები იერუსალიმში იყვნენ მეშვიდე ანუ თიშრის თვისთვის, რაც ჩვენი კალენდრის მიხედვით დაახლოებით სექტემბერ-ოქტომბერია. ასე რომ, იერუსალიმში იეჰოვას თაყვანისმცემლობის აღდგენის თარიღად ძვ. წ. 537 წლის შემოდგომაა მიჩნეული.
6. ა) რომელი წინასწარმეტყველური პერიოდი დასრულდა ძვ. წ. 537 წლის შემოდგომაზე? ბ) როდის დაიწყო ეს პერიოდი და რის საფუძველზე შეიძლება ამის თქმა?
6 ძვ. წ. 537 წლის შემოდგომაზე იეჰოვას თაყვანისმცემლობის აღდგენით დასრულდა ერთ-ერთი წინასწარმეტყველური პერიოდი. ეს იყო სამოცდაათწლიანი პერიოდი, რომლის განმავლობაშიც აღთქმული მიწა ‘განადგურებული’ უნდა ყოფილიყო. ამ პერიოდს უკავშირდებოდა შემდეგი წინასწარმეტყველებაც: „როცა სამოცდაათი წელი შესრულდება ბაბილონში, მაშინ მოგხედავთ და განვამტკიცებ ჩემს სასიკეთო სიტყვას და დაგაბრუნებთ ამ ადგილზე“ (იერ. 25:11, 12; 29:10). დანიელმა იცოდა ეს წინასწარმეტყველება და ამიტომ „სამოცდაათი წლის“ მიწურულისთვის იგი მოქმედებას შეუდგა (დან. 9:1—3). თუ „სამოცდაათი წელი“ ძვ. წ. 537 წლის შემოდგომაზე დასრულდა, გამოდის, რომ ის ძვ. წ. 607 წლის შემოდგომაზე დაიწყო. ამას ფაქტებიც ადასტურებს. იერემიას 52-ე თავში აღწერილია მნიშვნელოვანი მოვლენები: იერუსალიმის ალყაში მოქცევა, ქალაქში ბაბილონელების შეჭრა და ძვ. წ. 607 წელს მეფე ციდკიას ტყვედ წაყვანა. შემდეგ, როგორც მე-12 მუხლი ამბობს, „მეხუთე თვის მეათე დღეს“ ანუ აბის თვის (ივლის-აგვისტო) მეათე დღეს, ბაბილონელებმა ტაძარი და ქალაქი გადაწვეს. თუმცა ამით არ დაწყებულა სამოცდაათწლიანი პერიოდი, რადგან ბაბილონის მეფემ იუდას მიწაზე დარჩენილი ხალხის მმართველად გედალია დანიშნა. „მეშვიდე თვეს“ გედალია და ზოგიერთი იუდეველი მოკლეს, რის შემდეგაც გადარჩენილი იუდეველები ეგვიპტეში გაიხიზნენ. ამრიგად, სამოცდაათწლიანი „უკაცრიელობის ხანი“ ძვ. წ. 607 წლის 1 ოქტომბრისთვის დაიწყო (2 მეფ. 25:22—26; 2 მატ. 36:20, 21).
7. ა) როგორ შეიძლება დროის გადათვლა იერუსალიმის დაცემიდან ისრაელის სამეფოს გაყოფამდე? ბ) რაში გვეხმარება ეზეკიელის წინასწარმეტყველება?
7 ძვ. წ. 607 წლიდან ძვ. წ. 997 წლამდე. დროის გადათვლა იერუსალიმის დაცემიდან ისრაელის სამეფოს გაყოფამდე, რაც სოლომონის სიკვდილის შემდეგ მოხდა, დიდ სირთულეებთან არის დაკავშირებული. თუმცა „პირველი მეფეებისა“ და „მეორე მეფეების“ საფუძველზე შესაძლებელია ისრაელისა და იუდას მეფეთა მმართველობის წლების შედარება და იმის დადგენა, რომ ეს პერიოდი 390 წელს მოიცავს. ამ რიცხვის სიზუსტეს ადასტურებს ეზეკიელის 4:1—13-ში მოყვანილი წინასწარმეტყველებაც. ეს წინასწარმეტყველება მიანიშნებდა დროზე, როცა იერუსალიმს ალყაში მოაქცევდნენ და მის მოსახლეობას ტყვედ წაიყვანდნენ, რაც ძვ. წ. 607 წელს მოხდა. ასე რომ, წინასწარმეტყველებაში იუდასთან დაკავშირებით მოხსენიებული 40 წელი უნდა დასრულებულიყო იერუსალიმის განადგურებით. ისრაელთან დაკავშირებული 390 წელი არ დასრულებულა მაშინ, როცა სამარია განადგურდა. ამაზე მეტყველებს ის, რომ ეს მოხდა ეზეკიელის მიერ წინასწარმეტყველების წარმოთქმამდე დიდი ხნით ადრე. გარდა ამისა, წინასწარმეტყველებიდან ნათლად ჩანს, რომ ის იერუსალიმის ალყაში მოქცევასა და განადგურებას ეხება. ამგვარად, „ისრაელის სახლის დანაშაულის“ წლებიც ძვ. წ. 607 წელს დასრულდა. თუ ამ თარიღიდან უკან გადავითვლით 390 წელს, მივალთ ძვ. წ. 997 წელთან. ამ წელს, სოლომონის სიკვდილის შემდეგ, იერობოამმა „მოკვეთა ისრაელი დავითის სახლიდან“, „ჩამოაცილა . . . ისრაელი იეჰოვას და დიდ ცოდვაში გახვია“ (2 მეფ. 17:21).
8. ა) როგორ ხდება წლების გადათვლა უკან ისრაელების ეგვიპტიდან გამოსვლის წლამდე? ბ) რომელმა ცვლილებამ იმოქმედა ბიბლიურ ქრონოლოგიაზე?
8 ძვ. წ. 997 წლიდან ძვ. წ. 1513 წლამდე. ვინაიდან სოლომონის მეფობის სრული 40 წელი ძვ. წ. 997 წლის გაზაფხულზე დასრულდა, გამოდის, რომ მისი მეფობის პირველი წელი ძვ. წ. 1037 წლის გაზაფხულზე დაიწყო (1 მეფ. 11:42). 1 მეფეების 6:1-ში ნათქვამია, რომ იერუსალიმში იეჰოვას სახლის მშენებლობა სოლომონმა თავისი მეფობის მეოთხე წელს, მეორე თვეში დაიწყო. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ამ დროისთვის მისი მეფობიდან სამი სრული წელი და ერთი სრული თვე იყო გასული და ტაძრის მშენებლობა დაიწყო ძვ. წ. 1034 წლის აპრილ-მაისში. ამ მუხლში ისიც წერია, რომ ეს მოხდა „ეგვიპტიდან ისრაელის ძეების გამოსვლის ოთხას მეოთხმოცე წელს“. 480-ე რიგობითი რიცხვია, რაც 479 სრულ წელს მოიცავს. აქედან გამომდინარე, თუ 1034-ს დავუმატებთ 479-ს, მივიღებთ ძვ. წ. 1513 წელს, ისრაელების ეგვიპტიდან გამოსვლის წელს. მე-2 გამოკვლევის მე-19 აბზაცში ახსნილია, რომ ძვ. წ. 1513 წლიდან ისრაელებისთვის აბიბი (ნისანი) უნდა ყოფილიყო „წელიწადის . . . პირველი თვე“ (გამ. 12:2). მანამდე წელი შემოდგომიდან, თიშრის თვიდან, იწყებოდა. ერთ რელიგიურ ენციკლოპედიაში ნათქვამია: „მეფეთა მეფობის წლებში იგულისხმება გაზაფხულიდან დაწყებული წლები. ეს მეთოდი გავრცელებული იყო ბაბილონშიც“ (The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, 1957, ტ. 12, გვ. 474). შემოდგომაზე დაწყებული წლების გაზაფხულზე დაწყებული წლებით შეცვლის შემთხვევაში საჭირო გახდებოდა 6 თვის დამატება ან დაკლება.
9. ა) როგორ ხდება დროის გადათვლა იმ წლამდე, როცა ძალაში შევიდა აბრაამთან დადებული შეთანხმება? ბ) საიდან ხდება პირველი 215 წლის ათვლა? გ) რამდენი წლის იყო აბრაამი, როცა მდინარე ევფრატი გადაკვეთა?
9 ძვ. წ. 1513 წლიდან ძვ. წ. 1943 წლამდე. გამოსვლის 12:40, 41-ში მოსე წერს, რომ „ისრაელის ძეების მკვიდრობის დრო, რომლებიც ეგვიპტეში ცხოვრობდნენ, ოთხას ოცდაათი წელი იყო“. „მკვიდრობის დროში“ მარტო ეგვიპტეში ცხოვრების პერიოდი არ იგულისხმება. ეს დრო მაშინ დაიწყო, როდესაც ქანაანისკენ მიმავალმა აბრაამმა მდინარე ევფრატი გადაკვეთა. იეჰოვას მიერ აბრაამთან დადებული შეთანხმება ამ დროს შევიდა ძალაში. „მკვიდრობის დროის“ პირველი 215 წელი ქანაანში გავიდა, მომდევნო 215 კი — ეგვიპტეშიc. ამ პერიოდის ბოლოს, ძვ. წ. 1513 წელს, ისრაელი საბოლოოდ გათავისუფლდა ეგვიპტელთა მონობისგან და სრული დამოუკიდებლობა მოიპოვა. სეპტუაგინტაში, რომელიც დაფუძნებულია მასორულზე უფრო ძველ ებრაულ ტექსტზე, გამოსვლის 12:40-ში სიტყვას „ეგვიპტეში“ მოსდევს ფრაზა „და ქანაანის მიწაზე“. სამარიულ ხუთწიგნეულშიც იგივეა ნათქვამი. გალატელების 3:17, რომელშიც აგრეთვე 430 წელია მოხსენიებული, ადასტურებს, რომ ეს პერიოდი აბრაამთან დადებული შეთანხმების ძალაში შესვლიდან ანუ იმ დროიდან დაიწყო, როცა ქანაანისკენ მიმავალმა აბრაამმა მდინარე ევფრატი გადაკვეთა. მაშასადამე, ეს მოხდა ძვ. წ. 1943 წელს, როდესაც აბრაამი 75 წლის იყო (დაბ. 12:4).
10. კიდევ რა გვეხმარება აბრაამის დროინდელი მოვლენების დათარიღებაში?
10 არსებობს სხვა მტკიცებაც, რომელიც მხარს უჭერს ზემოთქმულის სისწორეს. საქმეების 7:6-დან ვიგებთ, რომ აბრაამის შთამომავლები 400 წელი იყვნენ მონობაში. ვინაიდან იეჰოვამ ისრაელები ეგვიპტელთა ჩაგვრისგან ძვ. წ. 1513 წელს იხსნა, მათი ჩაგვრა ძვ. წ. 1913 წელს უნდა დაწყებულიყო. ეს მოხდა მაშინ, როცა ისაკი 5 წლის იყო და ისმაელმა მას დაცინვა დაუწყო (დაბ. 15:13; 21:8, 9).
11. როგორ გვეხმარება ბიბლია წარღვნამდე მომხდარი მოვლენების დათარიღებაში?
11 ძვ. წ. 1943 წლიდან ძვ. წ. 2370 წლამდე. როგორც გავიგეთ, აბრაამი 75 წლის იყო, როდესაც ძვ. წ. 1943 წელს ქანაანის მიწაზე დადგა ფეხი. ახლა უკვე შესაძლებელია მანამდე ანუ ნოეს დრომდე მომხდარი მოვლენების დათარიღება. ამისათვის მოვიშველიოთ დაბადების 11:10—12:4-ში მოხსენიებული ქრონოლოგიური მონაცემები. გამოთვლა, რომლის შედეგადაც ვიღებთ 427-წლიან პერიოდს, ქვემოთ ჩამოთვლილ მონაცემებს ეყრდნობა:
წარღვნის დაწყებიდან
არფაქშადის დაბადებამდე 2 წ.
შემდეგ შელას დაბადებამდე 35 წ.
ებერის დაბადებამდე 30 წ.
ფელეგის დაბადებამდე 34 წ.
რეუს დაბადებამდე 30 წ.
სერუგის დაბადებამდე 32 წ.
ნახორის დაბადებამდე 30 წ.
თერახის დაბადებამდე 29 წ.
თერახის სიკვდილამდე, როცა
აბრაამი 75 წლის იყო 205 წ.
სულ 427 წ.
თუ ძვ. წ. 1943 წელს 427-ს დავუმატებთ, ძვ. წ. 2370 წელს მივიღებთ. ამგვარად, ბიბლიური ქრონოლოგია გვიჩვენებს, რომ წარღვნა ძვ. წ. 2370 წელს დაიწყო.
12. როგორ გადავითვალოთ დრო უკან ადამის შექმნამდე?
12 ძვ. წ. 2370 წლიდან ძვ. წ. 4026 წლამდე. ბიბლიური მონაცემები გვაძლევს იმის საშუალებას, რომ წარღვნიდან უკან გავუყვეთ დროის დინებას და მივიდეთ ადამის შექმნამდე. ამაში დაგვეხმარება დაბადების 5:3—29 და 7:6, 11. ამ მუხლებში გადმოცემული ქრონოლოგიური მონაცემები ასე გამოიყურება:
ადამის შექმნიდან
შეთის დაბადებამდე 130 წ.
შემდეგ ენოშის დაბადებამდე 105 წ.
კენანის დაბადებამდე 90 წ.
მაჰალალელის დაბადებამდე 70 წ.
იარედის დაბადებამდე 65 წ.
ენოქის დაბადებამდე 162 წ.
მეთუშალახის დაბადებამდე 65 წ.
ლამექის დაბადებამდე 187 წ.
ნოეს დაბადებამდე 182 წ.
წარღვნამდე 600 წ.
სულ 1 656 წ.
თუ 2370 წლიდან გადავითვლით 1 656 წელს, მივალთ 4026 წლამდე — ადამის შექმნის თარიღამდე. ვინაიდან უძველესი კალენდრების უმეტესობის მიხედვით ახალი წლის ათვლა შემოდგომიდან იწყებოდა, შესაძლოა ღმერთმა ადამი შემოდგომით შექმნა.
13. ა) როდის შექმნა ღმერთმა პირველი ადამიანი? ბ) დაიწყო თუ არა იეჰოვას „დასვენების დღე“ ადამის შექმნისთანავე?
13 რა მნიშვნელობა აქვს ამას დღეს ჩვენთვის? ამ წიგნის პირველ გამოცემაში (1963 წელი) ნათქვამი იყო: «ნიშნავს ეს იმას, რომ დღემდე ანუ 1963 წლამდე უკვე 5 988 წელია, რაც იეჰოვა „ისვენებს მთელი თავისი შემოქმედებითი საქმიანობისგან“? (დაბ. 2:3). არა, რადგან იეჰოვას „დასვენების დღე“ არ დაწყებულა ადამის შექმნისთანავე. ადამის შექმნის შემდეგ, მთელი მეექვსე შემოქმედებითი დღის განმავლობაში, როგორც ჩანს, იეჰოვა აგრძელებდა ცხოველებისა თუ ფრინველების ზოგიერთი სახეობის შექმნას. გარდა ამისა, იეჰოვამ ადამს უთხრა, რომ მათთვის სახელები დაერქმია, რასაც გარკვეული დრო დასჭირდებოდა; ამის შემდეგ შექმნა მან ევა (დაბ. 2:18—22). იმისათვის, რომ ზუსტად გავიგოთ მეშვიდე დღის დასაწყისიდან [1963] წლამდე გასული დროის ხანგრძლივობა, 5 988 წელს უნდა გამოვაკლოთ ის დრო, რაც გავიდა ადამის შექმნიდან მეექვსე დღის დასრულებამდე. არ იქნება კარგი, თუ ბიბლიური ქრონოლოგიით იმ მოვლენების თარიღების გამოთვლას შევეცდებით, რომლებიც ჯერ კიდევ მომავლის საქმეა (მათ. 24:36)»d.
14. რატომ არის ადამიანის წარმოშობის შესახებ სარწმუნო ბიბლიური ისტორია და არა ზოგიერთი მეცნიერის თეორიები და ვარაუდები?
14 მაშ, რატომ ამბობს ზოგიერთი მეცნიერი, რომ დედამიწაზე ადამიანი ასობით ათასი და მილიონობით წლის წინათაც კი ცხოვრობდა? ამის დასადასტურებლად არანაირი დოკუმენტური მტკიცება არ მოიპოვება. „პრეისტორიული ადამიანის“ არსებობის ხანი დაფუძნებულია მხოლოდ ვარაუდებზე, რომელთა დამტკიცებაც არავის ძალუძს. მსოფლიო ისტორიაში რეალურად დასაბუთებული მოვლენები და თარიღები ბოლო რამდენიმე ათასწლეულს არ სცდება. ისეთი მოვლენების შედეგად, როგორიც მსოფლიო წარღვნა იყო, დედამიწაზე ბევრი ცვლილება მოხდა, რამაც დიდი გავლენა იქონია ქანების განლაგებაზე და ნამარხებზე. ეს კი მეტად საეჭვოს ხდის წარღვნამდელ პერიოდთან დაკავშირებულ ნებისმიერ თარიღსe. ურთიერთგამომრიცხავი ვარაუდების საპირისპიროდ, ბიბლია გასაგებად და არაორაზროვნად გვაწვდის ადამიანის წარმოშობისა და იეჰოვას რჩეული ხალხის ისტორიას.
15. როგორ უნდა იმოქმედოს ჩვენზე ბიბლიის გამოკვლევამ?
15 ბიბლიის გამოკვლევამ და იმაზე დაფიქრებამ, რასაც დროის უდიდესი გამგებელი, იეჰოვა ღმერთი აკეთებს, მოწიწების გრძნობა უნდა ჩაგვინერგოს. რა არის მოკვდავი ადამიანი ყოვლისშემძლე ღმერთთან შედარებით, რომლის კოლოსალური შემოქმედების შესახებაც ბიბლია ასე მარტივად ამბობს: „თავდაპირველად ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა“ (დაბ. 1:1).
დედამიწაზე იესოს ცხოვრების პერიოდი
16. ა) რა თანმიმდევრობით დაიწერა ოთხი სახარება? ბ) როგორ შეიძლება იესოს მსახურების დაწყების თარიღის დადგენა? გ) რა შეიძლება ითქვას სახარებებში აღწერილი მოვლენების თანმიმდევრობაზე და რას ადასტურებს იოანეს სახარება?
16 ოთხი სახარება, რომლებშიც დედამიწაზე იესოს ცხოვრებაა აღწერილი, სავარაუდოდ, შემდეგი თანმიმდევრობით დაიწერა: მათე (დაახლოებით ახ. წ. 41), ლუკა (დაახლოებით ახ. წ. 56—58), მარკოზი (დაახლოებით ახ. წ. 60—65) და იოანე (დაახლოებით ახ. წ. 98). როგორც მე-2 გამოკვლევაში იყო ახსნილი, თუ გავითვალისწინებთ ლუკას 3:1—3-ში ჩაწერილ ინფორმაციას და იმას, რომ ტიბერიუსმა მმართველობა ახ. წ. 14 წელს დაიწყო, დავადგენთ, რომ დედამიწაზე მსახურება იესომ დაიწყო ახ. წ. 29 წელს. მათეს სახარებაში მოვლენები ყოველთვის არ ვითარდება ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით. დანარჩენი სამი სახარება, როგორც ჩანს, მნიშვნელოვან მოვლენებს ხშირ შემთხვევაში ზუსტი თანმიმდევრობით წარმოგვიდგენს. ამ მოვლენების ჩამონათვალი მოცემულია თანდართულ ცხრილში. აღსანიშნავია, რომ იოანეს სახარება, რომელიც სხვა სახარებების დასრულებიდან 30 წელზე მეტი ხნის შემდეგ დაიწერა, იესოს შესახებ ბევრ ისეთ მნიშვნელოვან დეტალს მოიხსენიებს, რასაც არ ვხვდებით სხვა სახარებებში. განსაკუთრებით ყურადსაღებია ის ფაქტი, რომ იოანე მოიხსენიებს 4 პასექს. ეს კი ადასტურებს იმას, რომ იესოს მსახურება სამ წელიწად-ნახევარი გაგრძელდა და ახ. წ. 33 წელს დასრულდა (იოან. 2:13; 5:1; 6:4; 12:1; 13:1)f.
17. კიდევ რის საფუძველზე შეგვიძლია ვთქვათ, თუ როდის მოკლეს იესო?
17 არსებობს სხვა ფაქტებიც იმის დასადასტურებლად, რომ იესო ახ. წ. 33 წელს მოკვდა. მოსეს კანონით, 15 ნისანი ყოველთვის განსაკუთრებულ დღედ ითვლებოდა, კვირის რომელ დღესაც არ უნდა დამთხვეოდა. როცა ის ჩვეულებრივ შაბათ დღეს ემთხვეოდა, მას „დიდ შაბათს“ უწოდებდნენ. იოანეს 19:31-დან ვიგებთ, რომ იესოს სიკვდილის მომდევნო დღეს „დიდი შაბათი“ იყო. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ იესო პარასკევს მოკლეს. 14 ნისანი პარასკევს დაემთხვა ახ. წ. 33 წელს და არა 31 ან 32 წელს. აქედან გამომდინარე, იესო ახ. წ. 33 წლის 14 ნისანს მოკვდაg.
18. ა) რა იწინასწარმეტყველა დანიელმა 69 „კვირასთან“ დაკავშირებით? ბ) ნეემიას სიტყვებიდან გამომდინარე, როდის დაიწყო ეს პერიოდი? გ) როგორ შეიძლება არტაქსერქსეს გამეფების წლის გამოთვალა?
18 ახ. წ. 29—36 წწ., სამოცდამეათე „კვირა“. დედამიწაზე იესოს მსახურების პერიოდს ეხება აგრეთვე დანიელის 9:24—27. ამ მუხლებში ნაწინასწარმეტყველები იყო, რომ „იერუსალიმის აღსადგენად და ასაშენებლად ნაბრძანები სიტყვის შემდეგ მესიის, წინამძღოლის გამოჩენამდე“ უნდა გასულიყო 69 შვიდწლიანი „კვირა“ (სულ 483 წელი). ნეემიას 2:1—8-ის თანახმად, ეს ბრძანება გამოვიდა სპარსეთის მეფის „არტაქსერქსეს მეფობის მეოცე წელს“. როდის დაიწყო არტაქსერქსემ მმართველობა? მამამისი, ქსერქსე, რომლის შემდეგაც ის გამეფდა, ძვ. წ. 475 წლის მიწურულს დაიღუპა. მაშასადამე, არტაქსერქსე სამეფო ტახტზე ძვ. წ. 475 წელს ავიდა, რასაც არაორაზროვნად ადასტურებს ბერძნული, სპარსული და ბაბილონური წყაროები. მაგალითად, ბერძენი ისტორიკოსი თუკიდიდე (რომლის ნაშრომებიც გამოირჩევა დიდი სიზუსტით) მოგვითხრობს, რომ ბერძენი სახელმწიფო მოღვაწე, თემისტოკლე, სპარსეთში გაიქცა იმ დროს, როცა არტაქსერქსე „ტახტზე ახალი ასული იყო“. ძვ. წ. I საუკუნის ბერძენი ისტორიკოსი დიოდორე სიცილიელი გვეხმარება იმის დადგენაში, რომ თემისტოკლე ძვ. წ. 471 ან 470 წელს გარდაიცვალა. სამშობლოდან გაქცევის შემდეგ თემისტოკლემ არტაქსერქსეს ნებართვა სთხოვა, ერთი წელი მიეცა მისთვის სპარსული ენის შესასწავლად, სანამ წარდგებოდა მის წინაშე. მისი ეს თხოვნა დაკმაყოფილებულ იქნა. აქედან გამომდინარე, თემისტოკლე სპარსეთში დასახლდებოდა არა უგვიანეს ძვ. წ. 472 წლისა და იქ ძვ. წ. 473 წლისთვის ჩავიდოდა. იმ დროს არტაქსერქსე „ტახტზე ახალი ასული იყო“h.
19. ა) როგორ შეიძლება მესიის გამოჩენის წლის გამოთვლა „არტაქსერქსეს მეფობის მეოცე წლიდან“? ბ) როგორ შესრულდა 70 „კვირასთან“ დაკავშირებული წინასწარმეტყველება?
19 ასე რომ, „არტაქსერქსეს მეფობის მეოცე წელი“ ძვ. წ. 455 წელი იქნებოდა. თუ აქედან 483 წელს (69 „კვირას“) გადავითვლით და იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ არ არსებობს ნულოვანი წელი ახალ და ძველ წელთაღრიცხვებს შორის, მივალთ ‘მესიის, წინამძღოლის გამოჩენის’ წელთან ანუ ახ. წ. 29 წელთან. იესო 29 წლის შემოდგომაზე გახდა მესია, როდესაც მოინათლა და წმინდა სულით იქნა ცხებული. წინასწარმეტყველებაში აგრეთვე ნათქვამია: „[ის] ნახევარ კვირაში შეწყვეტს მსხვერპლსა და საძღვნო შესაწირავს“. ეს ნამდვილად ასე მოხდა, როდესაც იესოს შეწირვით იუდეველთა შესაწირავები გაუქმდა. „ნახევარ კვირას“ ანუ სამ წელიწად-ნახევარს ახ. წ. 33 წლის გაზაფხულთან მივყავართ, როდესაც იესო მოკლეს. 70-ე კვირის განმავლობაში მას ‘ბევრისთვის ძალაში უნდა დაეტოვებინა შეთანხმება’. ეს მიუთითებდა იეჰოვას განსაკუთრებულ კეთილგანწყობაზე, რომელსაც იუდეველების მიმართ გამოავლენდა შვიდი წლის განმავლობაში, ახ. წ. 29—36 წლებში. მხოლოდ ამის შემდეგ მიეცათ წინადაუცვეთელ უცხოტომელებს სულიერი გაგებით ისრაელებად გახდომის შესაძლებლობა. ეს დადასტურდა ახ. წ. 36 წელს კორნელიუსის გაქრისტიანებითi (საქ. 10:30—33, 44—48; 11:1).
მოციქულთა მოღვაწეობის პერიოდი
20. როგორ შეიძლება ისტორიული წყაროებისა და ბიბლიის დახმარებით ჰეროდეს სიკვდილისა და მანამდე მომხდარი მოვლენების დროის განსაზღვრა?
20 ახ. წ. 33 წლიდან 49 წლამდე. ამ პერიოდის მოვლენების დათარიღებაში დიდ დახმარებას გაგვიწევს ახ. წ. 44 წელი. იოსებ ფლავიუსის გადმოცემით, რომის იმპერატორ კლავდიუსის ტახტზე ასვლიდან (ახ. წ. 41 წელი) ჰეროდე აგრიპა I-მა სამი წელი იმეფა (Jewish Antiquities, XIX, 351 [viii, 2]). ისტორიული წყაროები ადასტურებს, რომ ჰეროდე აგრიპა I ახ. წ. 44 წელს გარდაიცვალაj. ბიბლიიდან ვიგებთ, რომ ზუსტად ჰეროდეს სიკვდილის წინ იწინასწარმეტყველა „სულით აღძრულმა“ აგაბემ დიდი შიმშილობის შესახებ. „საქმეების“ თანახმად, ამავე პერიოდში მოკლეს მოციქული იაკობი მახვილით და დააპატიმრეს პეტრე (პასექის დროს), რომელიც იეჰოვას ანგელოზმა სასწაულებრივად გაათავისუფლა. ეს ყველაფერი ახ. წ. 44 წელს უნდა მომხდარიყო (საქ. 11:27, 28; 12:1—11, 20—23).
21. საიდან ვიგებთ პავლეს პირველი მისიონერული მოგზაურობის დაწყებისა და დასრულების დროს?
21 ნაწინასწარმეტყველები შიმშილობა დაახლოებით ახ. წ. 46 წელს დაიწყო. აქედან გამომდინარე, პავლე და ბარნაბა დაახლოებით ამ დროისთვის ‘ჩაიტანდნენ დახმარებას იერუსალიმში’ (საქ. 12:25). სირიის ანტიოქიაში დაბრუნების შემდეგ წმინდა სულმა ბარნაბა და პავლე გამოყო პირველი მისიონერული მოგზაურობისთვის. ისინი უნდა წასულიყვნენ კუნძულ კვიპროსზე და მცირე აზიის ბევრ ქალაქშიk. ეს მოგზაურობა, როგორც ჩანს, ახ. წ. 47 წლის გაზაფხულიდან 48 წლის შემოდგომამდე გაგრძელდა. გამოზამთრება მათ მცირე აზიაში მოუწევდათ. სავარაუდოდ, მომდევნო ზამთარი უკან დაბრუნებულმა პავლემ სირიის ანტიოქიაში გაატარა; ამას კი ახ. წ. 49 წლის გაზაფხულთან მივყავართ (საქ. 13:1—14:28).
22. როგორ გავიგოთ, როდის ავიდა პავლე იერუსალიმში პირველად და მეორედ?
22 საინტერესო ინფორმაციას გვაწვდის „გალატელების“ პირველი და მეორე თავები. პავლეს სიტყვებიდან ვხედავთ, რომ გაქრისტიანების შემდეგ ის ორჯერ ავიდა იერუსალიმში: პირველად — „სამი წლის შემდეგ“ და მეორედ — „თოთხმეტი წლის შემდეგ“ (გალ. 1:17, 18; 2:1). თუ იმდროინდელი ჩვეულების მიხედვით ამ რიცხვებს რიგობით რიცხვებად ჩავთვლით და გავითვალისწინებთ იმას, რომ პავლეს გაქრისტიანება მოციქულთა მოღვაწეობის დასაწყისში მოხდა, რის თქმის საფუძველსაც ბიბლია იძლევა, მაშინ შეიძლება ვიფიქროთ, რომ „სამი წელი“ შეესაბამება ახ. წ. 34—36 წლებს, „თოთხმეტი წელი“ კი — ახ. წ. 36—49 წლებს.
23. რა მეტყველებს იმაზე, რომ გალატელების მე-2 თავი და საქმეების მე-15 თავი ერთი და იმავე შემთხვევას — ახ. წ. 49 წელს პავლეს იერუსალიმში ასვლას უკავშირდება?
23 როგორც ჩანს, იერუსალიმში პავლეს მეორედ ასვლის მიზეზი წინადაცვეთის საკითხს უკავშირდებოდა. ამაზე მეტყველებს ის, რომ წინადაცვეთა ტიტესაც კი არ აიძულეს, რომელიც პავლეს თან ახლდა. თუ იერუსალიმში მეორედ ასვლაში პავლე გულისხმობდა იმ შემთხვევას, რომლის შესახებაც მოთხრობილია საქმეების 15:1—35-ში, მაშინ ახ. წ. 49 წელი შეიძლება მივიჩნიოთ შუალედად პირველ და მეორე მისიონერულ მოგზაურობებს შორის. გალატელების 2:1—10-ის თანახმად, პავლემ ეს შემთხვევა იმისთვისაც გამოიყენა, რომ იერუსალიმის კრების „გამოჩენილი კაცებისთვის“ გაეცხადებინა სასიხარულო ცნობა, რომელსაც ქადაგებდა, ‘რათა ისე არ გამოსულიყო, თითქოს ტყუილად დარბოდა’. ლოგიკურია, რომ ამას პავლე პირველი მისიონერული მოგზაურობის შემდეგ გააკეთებდა. პავლე იმიტომ ავიდა იერუსალიმში, რომ ‘გამოცხადება მიიღო’.
24. რომელ წლებში იმოგზაურა პავლემ მეორედ და რატომ შეიძლება თამამად ითქვას, რომ კორინთში ის ახ. წ. 50 წლის შემოდგომამდე ვერ ჩავიდოდა?
24 პავლეს მეორე მისიონერული მოგზაურობა, დაახლოებით ახ. წ. 49—52 წლები. იერუსალიმიდან დაბრუნებულმა პავლემ სირიის ანტიოქიაში გარკვეული დრო დაჰყო. აქედან გამომდინარე, მეორე მისიონერულ მოგზაურობას ის ანტიოქიიდან ახ. წ. 49 წლის ზაფხულის ბოლოსთვის დაიწყებდა (საქ. 15:35, 36). ეს მოგზაურობა პირველთან შედარებით გაცილებით ხანგრძლივი იყო. სავარაუდოდ, პავლე ზამთარს მცირე აზიაში გაატარებდა. როცა მაკედონელი კაცის თხოვნას გამოეხმაურა და ევროპისკენ აიღო გეზი, ახ. წ. 50 წლის გაზაფხული იქნებოდა. შემდეგ ის ქადაგებდა და კრებებს აყალიბებდა ფილიპეში, თესალონიკეში, ბერეასა და ათენში. ბოლოს ახ. წ 50 წლის შემოდგომაზე ის აქაიას პროვინციაში, კორინთში ჩავიდა. საერთო ჯამში მას 2 090-კილომეტრიანი გზის გავლა მოუწია, უმეტესწილად ფეხით (საქ. 16:9, 11, 12; 17:1, 2, 10, 11, 15, 16; 18:1). საქმეების 18:11-ის თანახმად, პავლე იქ 18 თვე დარჩა, რასაც ახ. წ. 52 წლის დასაწყისამდე მივყავართ. ზამთარი გასული იყო, ამიტომ პავლე ეფესოს გავლით ზღვით გაემგზავრა კესარეაში. მას შემდეგ, რაც მოინახულა, სავარაუდოდ, იერუსალიმის კრება, ის სირიის ანტიოქიაში დაბრუნდა. ამ დროს ახ. წ. 52 წლის ზაფხული იქნებოდაl (საქ. 18:12—22).
25. ა) როგორ ადასტურებს ერთი არქეოლოგიური აღმოჩენა იმას, რომ პავლე კორინთს პირველად ახ. წ. 50—52 წლებში ესტუმრა? ბ) როგორ ცხადყოფს ამას ის ფაქტი, რომ აკვილა და პრისკილა „ახალი ჩამოსულები იყვნენ იტალიიდან“?
25 ერთი არქეოლოგიური აღმოჩენაც ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ პავლე კორინთს პირველად ახ. წ. 50—52 წლებში ეწვია. ეს არის რესკრიპტის ფრაგმენტი, რომელიც იმპერატორმა კლავდიუსმა საბერძნეთის ქალაქ დელფოსის მოსახლეობას მისწერა. ერთ ადგილას წერია: „[ლუციუს იუ]ლიუს, გალიონი . . . პროკონსული“. ფრაგმენტში აგრეთვე მოხსენიებულია რიცხვი 26, რაც ისტორიკოსების აზრით იმაზე მიუთითებს, რომ კლავდიუსი იმპერატორად ოცდამეექვსედ გამოაცხადეს. სხვა წარწერები კი ცხადყოფს, რომ კლავდიუსს ოცდამეშვიდედ ახ. წ. 52 წლის 1 აგვისტომდე მიანიჭეს იმპერატორის ტიტული. პროკონსულის მმართველობა ერთი წელი გრძელდებოდა და ზაფხულიდან იწყებოდა. ამგვარად, გალიონი აქაიის პროკონსული ახ. წ. 51 წლის ზაფხულიდან 52 წლის ზაფხულამდე უნდა ყოფილიყო. „იმ დროს, როცა გალიონი აქაიის პროკონსული იყო, იუდეველები ერთიანად აუმხედრდნენ პავლეს, სასამართლო ტახტთან მიიყვანეს“. მას შემდეგ, რაც გალიონმა უდანაშაულოდ სცნო, პავლე „კარგა ხანს დარჩა“ იქ, შემდეგ კი სირიისკენ გასცურა (საქ. 18:11, 12, 17, 18). ეს ყველაფერი იმაზე მიუთითებს, რომ პავლემ კორინთი, სადაც 18 თვე დაჰყო, ახ. წ. 52 წლის გაზაფხულზე დატოვა. არსებობს ამის კიდევ ერთი მტკიცება. კორინთში ჩასვლისას პავლემ „ნახა ერთი იუდეველი, სახელად აკვილა, წარმოშობით პონტოელი, და მისი ცოლი პრისკილა. ისინი ახალი ჩამოსულები იყვნენ იტალიიდან, რადგან კლავდიუსს ნაბრძანები ჰქონდა, რომ ყველა იუდეველს დაეტოვებინა რომი“ (საქ. 18:2). მეხუთე საუკუნის დასაწყისში მოღვაწე ისტორიკოსის, ოროზიუსის გადმოცემით, რომიდან იუდეველების გაძევების ბრძანება კლავდიუსის მმართველობის მეცხრე წელს გამოვიდა, რაც ახ. წ. 49 წელს ან 50 წლის დასაწყისს შეესაბამება. აქედან გამომდინარე, აკვილა და პრისკილა კორინთში ამ წლის შემოდგომამდე უნდა ჩასულიყვნენ. ეს კი ეთანხმება იმ აზრს, რომ პავლე კორინთში ახ. წ. 50 წლის შემოდგომიდან 52 წლის გაზაფხულამდე დარჩაa.
26. რის თქმა შეიძლება პავლეს მესამე მისიონერულ მოგზაურობასთან დაკავშირებულ თარიღებზე?
26 პავლეს მესამე მისიონერული მოგზაურობა, დაახლოებით ახ. წ. 52—56 წლები. „რამდენიმე ხანი“ სირიის ანტიოქიაში დარჩენის შემდეგ, პავლემ კვლავ მცირე აზიისკენ აიღო გეზი და, სავარაუდოდ, ახ. წ. 52-53 წლის ზამთრისთვის ეფესოში ჩავიდა (საქ. 18:23; 19:1). პავლე „სამი თვე“ და „ორი წელი“ ასწავლიდა ეფესოში, შემდეგ კი მაკედონიაში გაემგზავრა (საქ. 19:8—10). მოგვიანებით ეფესოს კრების ზედამხედველებს პავლემ შეახსენა, რომ „სამი წელი“ ემსახურებოდა მათ. თუმცა ეს ციფრი, როგორც ჩანს, დამრგვალებულია (საქ. 20:31). სავარაუდოდ, პავლემ ეფესო ახ. წ. 55 წლის დასაწყისში, „ორმოცდამეათე დღის დღესასწაულის“ შემდეგ დატოვა. ამის მერე მან განაგრძო გზა და კორინთამდე (საბერძნეთი) ჩავიდა, სადაც გამოიზამთრა. სამი თვის შემდეგ, ახ. წ. 56 წელს, პასექის პერიოდისთვის ის ჩრდილოეთით მდებარე ფილიპეში დაბრუნდა. აქედან მან ტროასა და მილეტის გავლით კესარეისკენ გაცურა და იმავე წელს ორმოცდამეათე დღის დღესასწაულისთვის იერუსალიმში ჩავიდაb (1 კორ. 16:5—8; საქ. 20:1—3, 6, 15, 16; 21:8, 15—17).
27. როგორ შეიძლება იმ მოვლენების დათარიღება, რომლებიც წინ უძღოდა პავლეს პირველ პატიმრობას რომში?
27 მოციქულთა მოღვაწეობის ბოლო პერიოდი, ახ. წ. 56—100 წლები. იერუსალიმში ჩასვლიდან ცოტა ხანში პავლე დააპატიმრეს. ის კესარეაში წაიყვანეს, სადაც ორი წელი დაპატიმრებული იყო, ვიდრე გამგებელი ფელიქსი ფესტუსმა არ შეცვალა (საქ. 21:33; 23:23—35; 24:27). ფესტუსის ჩასვლა და რომში პავლეს გადაგზავნა, როგორც ჩანს, ახ. წ 58 წელს მოხდაc. გემის მსხვრევისა და მალტაზე გამოზამთრების შემდეგ, პავლე ახ. წ. 59 წლისთვის ჩავიდა რომში. „საქმეები“ მოგვითხრობს, რომ ის რომში მეთვალყურეობის ქვეშ იმყოფებოდა და ორი წელი, ანუ დაახლოებით ახ. წ. 61 წლამდე, ქადაგებდა და ასწავლიდა (საქ. 27:1; 28:1, 11, 16, 30, 31).
28. როგორ შეიძლება პავლეს სიცოცხლის ბოლო წლებში მომხდარი მოვლენების დათარიღება?
28 თუმცა „საქმეებში“ აღწერილი ისტორია ამით მთავრდება, ზოგიერთი ფაქტი მოწმობს, რომ პავლე გაათავისუფლეს და შემდეგ მან განაგრძო მისიონერული მსახურება კრეტაზე, საბერძნეთსა და მაკედონიაში. ჩვენთვის უცნობია, ჩავიდა თუ არა ის ესპანეთში. არსებობს ვერსია, რომ დაახლოებით ახ. წ. 65 წელს მეორედ დაპატიმრებიდან მალევე პავლე ნერონის ბრძანებით წამებით მოკლეს. მსოფლიო ისტორიის მიხედვით, რომში დიდი ხანძარი ახ. წ. 64 წლის ივლისში გაჩნდა, რის შემდეგაც ნერონმა ქრისტიანების საშინელი დევნა დაიწყო. ლოგიკურია, რომ პავლეს პატიმრობა „ბორკილებში“ და მისი სიკვდილით დასჯა ამ პერიოდს ემთხვევა (2 ტიმ. 1:16; 4:6, 7).
29. როდის დასრულდა მოციქულთა მოღვაწეობის პერიოდი და ბიბლიის რომელი წიგნები დაიწერა ამ პერიოდის ბოლო წლებში?
29 მოციქულმა იოანემ ბიბლიის ხუთი წიგნი იმ პერიოდისთვის დაწერა, როცა ქრისტიანების დევნა შეწყდა. იმპერატორი დომიციანე, რომელიც სასტიკად დევნიდა ქრისტიანებს, ახ. წ. 81—96 წლებში მართავდა რომს და, როგორც ამბობენ, მმართველობის ბოლო სამი წლის განმავლობაში შეშლილივით იქცეოდა. იოანემ „გამოცხადება“ დაწერა დაახლოებით ახ. წ. 96 წელს, როცა კუნძულ პატმოსზე იყო გადასახლებულიd. გათავისუფლების შემდეგ მოციქულმა სახარება და სამი წერილი დაწერა ეფესოში ან მის მახლობლად. იოანემ სხვა მოციქულებზე დიდხანს იცოცხლა და დაახლოებით ახ. წ. 100 წელს გარდაიცვალა.
30. რაში გვეხმარება ბიბლიური ქრონოლოგიის გამოკვლევა?
30 ბიბლიური ქრონოლოგიისა და წინასწარმეტყველებების მსოფლიო ისტორიასთან შედარებამ ბიბლიური მოვლენების უფრო ზუსტად დათარიღების საშუალება მოგვცა. ბიბლიური ქრონოლოგიის სიზუსტე უფრო მეტად გვარწმუნებს იმაში, რომ ბიბლია ნამდვილად ღვთის სიტყვაა.
[სქოლიოები]
a ამ საკითხის გამოკვლევაში დიდ დახმარებას გაგიწევთ „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. I, გვ. 458—467 (ინგლ.).
b გამოკვლევა 2, აბზ. 28, 29.
c აბრაამის მიერ ევფრატის გადაკვეთიდან ისაკის დაბადებამდე გავიდა 25 წელი, ისაკის დაბადებიდან იაკობის დაბადებამდე კი — 60 წელი. იაკობი 130 წლის იყო, როცა ეგვიპტეში გადასახლდა (დაბ. 12:4; 21:5; 25:26; 47:9).
d 2009 წლისთვის, ეს განვლილი დრო 6034 წელს უნდა გამოვაკლოთ.
e „გამოიღვიძეთ!“, 1986 წლის 22 სექტემბერი, გვ. 17—27 (ინგლ.); „გამოიღვიძეთ!“, 1972 წლის 8 აპრილი, გვ. 5—20 (ინგლ.).
f „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. II, გვ. 57, 58 (ინგლ.).
g „საგუშაგო კოშკი“, 1976 წელი, გვ. 247 (ინგლ.); „საგუშაგო კოშკი“, 1959 წელი, გვ. 489—492 (ინგლ.).
h „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. II, გვ. 614—616 (ინგლ.).
i „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი, ტ. II, გვ. 899—904 (ინგლ.).
j The New Encyclopædia Britannica, 1987, ტ. V, გვ. 880.
k „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. II, გვ. 747 (ინგლ.).
l „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. II, გვ. 747 (ინგლ.).
a „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. I, გვ. 476, 886 (ინგლ.).
b „წმინდა წერილების საკვლევი ცნობარი“, ტ. II, გვ. 747 (ინგლ.).
c Young’s Analytical Concordance to the Bible, გვ. 342.
d Notes on the Book of Revelation, 1852, ალბერტ ბარნზი, გვ. 29, 30.
მნიშვნელოვანი მოვლენები იესოს ცხოვრებიდან — ოთხი სახარება ქრონოლოგიური თანამიმდევრობით
დრო ადგილი მოვლენა
იესოს მსახურების დაწყებამდე
ძვ. წ. 3 წ. იერუსალიმი, იოანე ნათლისმცემლის დაბადების შესახებ წინასწარ იგებს
ტაძარი ზაქარია
ძვ. წ. დაახლ. 2 წ. ნაზარეთი; იესოს დაბადების შესახებ წინასწარ იგებს მარიამი
იუდეა და ელისაბედთან მიდის
ძვ. წ. 2 წ., ბეთლემი აბრაამისა და დავითის შთამომავლის, იესოს დაბადება (სიტყვისა, რომლის მეშვეობითაც
დაახლ. 1-ლი ოქტ. შეიქმნა ყოველივე დანარჩენი).
ბეთლემის მახლობლად ანგელოზი სასიხარულო ცნობას აცხადებს;
მწყემსები ჩვილის სანახავად მიდიან
ძვ. წ. 1 წ. იერუსალიმი; ასტროლოგები; ეგვიპტეში გაქცევა; ბავშვების
ან ახ. წ. 1 წ. ბეთლემი; დახოცვა; იესოს დაბრუნება მთ. 2:1—23
ნაზარეთი ლკ. 2:39, 40
ახ. წ. 12 წ. იერუსალიმი თორმეტი წლის იესო პასექის დღესასწაულზე;
სახლში დაბრუნება ლკ. 2:41—52
29 წ. გაზაფხული უდაბნო, იოანე ნათლისმცემლის მსახურება
იორდანე მთ. 3:1—12 მრ. 1:1—8
იესოს მსახურების დასაწყისი
29 წ. შემოდგომა მდინარე იორდანე დავითის შთამომავლის, იესოს ნათლობა და ცხება.
ღვთის ძედ გამოცხადდა.
იორდანის ველის იესოს პირველი მოწაფეები
ზემო მხარე ინ. 1:35—51
იერუსალიმი იესოს საუბარი ნიკოდემესთან
იუდეა; ენონი იესოს მოწაფეები ხალხს ნათლავენ; იოანეს საქმიანობა
მცირდება ინ. 3:22—36
ტიბერიადა იოანეს დაპატიმრება; იესოს გალილეაში წასვლა
იესოს ფართომასშტაბიანი მსახურება გალილეაში
გალილეა იესო პირველად აცხადებს: „ზეციერი
სამეფო მოახლოვდა“
ნაზარეთი; ჭაბუკის განკურნება; იესო კითხულობს, თუ რა დავალება
კანა; მიენდო; იესოს უარყოფენ; კაპერნაუმში წასვლა
კაპერნაუმი მთ. 4:13—16 ლკ. 4:16—31
გალილეის ზღვა, იესო სიმონს, ანდრიას,
კაპერნაუმის მახლობლად იაკობსა და იოანეს უხმობს მთ. 4:18—22
კაპერნაუმი დემონებით შეპყრობილის, პეტრეს სიდედრისა და
სხვების განკურნება
გალილეა პირველი მოგზაურობა გალილეაში
ოთხ ახლად მოხმობილთან ერთად მთ. 4:23—25
კაპერნაუმი დამბლადაცემულის განკურნება მთ. 9:1—8
კაპერნაუმი იესო მათეს უხმობს; წვეულებაზე გადასახადების
ამკრეფებთან მთ. 9:9—17
იუდეა ქადაგება იუდეის სინაგოგებში.
31 წ. იერუსალიმი დღესასწაულზე დასწრება; მამაკაცის განკურნება;
ფარისევლების გაკიცხვა ინ. 5:1—47
იერუსალიმიდან დაბრუნება (?) მოწაფეები შაბათს ხორბლის თავთავებს გლეჯენ.
გალილეა; ხელგამხმარი კაცის განკურნება შებათს; ზღვის
გალილეის ნაპირზე გასვლა; განკურნება მთ. 12:9—21
ზღვა მრ. 3:1—12 ლკ. 6:6—11
მთაზე კაპერნაუმის თორმეტის არჩევა მოციქულებად.
მახლობლად მრ. 3:13—19 ლკ. 6:12—16
კაპერნაუმის მახლობლად მთაზე ქადაგება
კაპერნაუმი ასისთავის მსახურის განკურნება
ნაინი ქვრივის ვაჟის მკვდრეთით აღდგომა ლკ. 7:11—17
გალილეა ციხეში მყოფი იოანე მოწაფეებს უგზავნის
იესოს. მთ. 11:2—19 ლკ. 7:18—35
გალილეა იესო ქალაქებს საყვედურებით ავსებს; ჩვილებისთვის გამჟღავნებაზე; ადვილად
სატარებელ უღელზე.
გალილეა მეორე საქმადაგებლო მოგზაურობა გალილეაში
თორმეტთან ერთად. ლკ. 8:1—3
გალილეა დემონით შეპყრობილის განკურნება; იესოს
ბელზებელთან კავშირში სდებენ ბრალს.
გალილეა მწიგნობრები და ფარისევლები ნიშანს ეძებენ
გადარა, გალილეის ზღვის დემონებით შეპყრობილი ორი კაცის განკურნება
სამხრეთ-აღმოსავლეთი დემონების ღორებში შესვლა მთ. 8:28—34
შესაძლოა, იაიროსის ქალიშვილის მკვდრეთით აღდგენა; ქალის
კაპერნაუმი განკურნება მთ. 9:18—26 მრ. 5:21—43
კაპერნაუმი (?) ორი ბრმისა და დემონით შეპყრობილი მუნჯის განკურნება.
გალილეა მესამე მოგზაურობა გალილეაში, მოციქულების გაგზავნა და
საქმიანობის გაფართოება მთ. 9:35—11:1
ტიბერიადა იოანე ნათლისმცემლისთვის თავის მოკვეთა; ჰეროდე დანაშაულს აცნობიერებს
და შიში ეუფლება მთ. 14:1—12
32 წ. პასექამდე კაპერნაუმი (?); მოციქულების დაბრუნება სამქადაგებლო მოგზაურობიდან;
გალილეის ზღვის 5000 კაცის დაპურება მთ. 14:13—21
(იოან. 6:4) ჩრდილო-აღმოსავლეთი მრ. 6:30—44 ლკ. 9:10—17
გალილეის ზღვის იესოს გამეფების მცდელობა; ზღვაზე სიარული
ჩრდილო-აღმოსავლეთი; ხალხის განკურნება მთ. 14:22—36
გენესარეთი მრ. 6:45—56 ინ. 6:14—21
კაპერნაუმი „სიცოცხლის პურის“ მნიშვნელობის ახსნა; იესოს ბევრი მოწაფე
შორდება ინ. 6:22—71
32 წ. პასექის შემდეგ ადათ-წესები, რომლებიც ღვთის სიტყვას ძალას უკართავენ.
შესაძლოა კაპერნაუმი მთ. 15:1—20 მრ. 7:1—23 ინ. 7:1
ფინიკია; ტვიროსისა და სიდონის მახლობლად; შემდეგ დეკაპოლისში;
დეკაპოლისი 4000 კაცის დაპურება მთ. 15:21—38
მაგდალა სადუკეველები და ფარისევლები ისევ ნიშანს
ეძებენ მთ. 15:39—16:4 მრ. 8:10—12
გალილეის ზღვის გაფრთხილება ფარისეველთა საფუარზე;
ჩრდილო-აღმოსავლეთი ბრმის განკურნება
ბეთსაიდა მთ. 16:5—12 მრ. 8:13—26
ფილიპეს კესარეა იესო მესიაა; წინასწარ აცხადებს თავის სიკვდილსა და
აღდგომაზე
შესაძლოა, იესოს გარდაქმნა პეტრეს, იაკობისა და იოანეს
ხერმონის მთაზე წინაშე.
ფილიპეს კესარეა დემონით შეპყრობილის განკურნება, რომელიც
მოწაფეებმა ვერ განკურნეს მთ. 17:14—20
გალილეა იესო კვლავ თავის სიკვდილსა და აღდგომას წინასწარმეტყველებს
კაპერნაუმი ფულის სასწაულებრივად გაჩენა გადასახადისთვის.
კაპერნაუმი ვინ არის ყველაზე დიდი სამეფოში; გაუგებრობების მოგვარება;
გულმოწყალება მთ. 18:1—35
გალილეა; იესო ტოვებს გალილეას და მიდის კარვობის დღესასწაულზე;
სამარია ყველაფრის გადადება მსახურების გულისთვის.
იესოს შემდგომი მსახურება იუდეაში
32 წ. კარვობის დღესასწაული იესო საჯაროდ ასწავლის კარვობის დღესასწაულზე
იერუსალიმი სწავლება დღესასწაულის შემდეგ; ბრმის განკურნება
შესაძლოა, 70-ის გაგზავნა საქადაგებლად; ისინი ბრუნდებიან და ყვებიან, რა როგორ იყო.
იუდეა ლკ. 10:1—24
იუდეა; იესო კეთილ სამარიელზე ყვება; მართასა და
ბეთანია მარიამის სახლში. ლკ. 10:25—42
შესაძლოა, ცრუ ბრალდების გაბათილება; იესო ამხელს თაობას, რომელიც
იუდეა სასჯელს იმსახურებს
შესაძლოა, სუფრასთან ფარისევლის სახლში; თვალთმაქცების განსჯა.
იუდეა ლკ. 11:37—54
შესაძლოა, ქადაგება ღვთის ზრუნვაზე; ერთგული
იუდეა მმართველი ლკ. 12:1—59
32 წ. მიძღვნის დღესასწაული იერუსალიმი იესო მიძღვნის დღესასწაულზე; კარგი
მწყემსი ინ. 10:1—39
იესოს შემდგომი მსახურება იორდანის აღმოსავლეთით
იორდანის იესო ბევრმა ირწმუნა
გაღმა ინ. 10:40—42
პერეა (იორდანის გზად იერუსალიმისკენ იესო ქალაქებსა და სოფლებში ასწავლის
გაღმა) ლკ. 13:22
შესაძლოა, თავმდაბლობა; მაგალითი დიდებულ ვახშამზე.
პერეა ლკ. 14:1—24
შესაძლოა, მოწაფედ ყოფნის ფასი.
პერეა ლკ. 14:25—35
შესაძლოა, მაგალითები დაკარგულ ცხვარზე, დაკარგულ დრაქმასა და
პერეა უძღებ შვილზე ლკ. 15:1—32
შესაძლოა, მაგალითები უმართლო მმართველზე, მდიდარსა და ლაზერეზე
პერეა ლკ. 16:1—31
ბეთანია ლაზარეს მკვდრეთით აღდგენა.
იერუსალიმი; კაიაფას განაჩენი იესოს წინააღმდეგ; იესო
ეფრემი იქაურობას შორდება ინ. 11:47—54
სამარია; ან მაგალითები დაჟინებით მომთხოვნ ქვრივზე;
გალილეა ფარისეველსა და გადასახადების ამკრეფზე.
შესაძლოა, იესო უკვე მესამედ წინასწარმეტყველებს თავის
პერეა სიკვდილსა და აღდგომას
იერიხონი ორი ბრმის განკურნება იერიხონის გავლისას;
ზაქესთან სტუმრობა; მაგალითი ათ მინაზე.
იესოს მსახურების ბოლო მონაკვეთი იერუსალიმში
33 წ., 8 ნისანი ბეთანია პასექამდე ექვსი დღით ადრე ბეთანიაში ჩასვლა
9 ნისანი ბეთანია ნადიმობა კეთროვანი სიმონის სახლში; მარიამი იესოს ნელსაცხებელს სცხებს;
იუდეველები იესოსა და ლაზარეს სანახავად მიდიან.
10 ნისანი ბეთანია- უნაყოფო ლეღვის დაწყევლა; იესო მეორედ ამყარებს წესრიგს ტაძარში
იერუსალიმი მთ. 21:18, 19, 12, 13
იერუსალიმი უფროსი მღვდლები და მწიგნობრები შესაძლებლობას ეძებენ
იესოს მოსაკლავად. მრ. 11:18, 19
იერუსალიმი საუბარი ბერძნებთან; იუდეველთა ურწმუნოება
11 ნისანი ბეთანია- უნაყოფო ხეს გამხმარს ნახულობენ
იერუსალიმი მთ. 21:19—22 მრ. 11:20—25
იერუსალიმი, ქრისტეს უფლებამოსილებას ეჭვქვეშ დაყენება;
ტაძარი მაგალითი ორ შვილზე
იერუსალიმი, მაგალითი ბოროტ მევენახეებსა და
ტაძარი საქორწინო ნადიმზე. მთ. 21:33—22:14
იერუსალიმი, გამოსაჭერი კითხვები გადასახადებზე, აღდგომასა და
ტაძარი მცნებაზე მთ. 22:15—40
იერუსალიმი, მესიის წარმომავლობაზე იესოს დასმული კითხვა დუმილს
ტაძარი იწვევს
იერუსალიმი, მწიგნობრებისა და ფარისევლების მკაცრი გაკიცხვა.
ტაძარი მთ. 23:1—39
იერუსალიმი, ქვრივის ორი ლეპტა.
ტაძარი მრ. 12:41—44 ლკ. 21:1—4
ზეთისხილის მთა წინასწარმეტყველება იერუსალიმის დაცემაზე; დროზე, როცა
იესო მოსული იქნება; ქვეყნიერების აღსასრულზე
ზეთისხილის მთა მაგალითები ათ ქალწულზე, ტალანტებზე,
ცხვრებსა და თხებზე მთ. 25:1—46
12 ნისანი იერუსალიმი რელიგიური წინამძღოლების შეთქმულება იესოს მოსაკლავად.
იერუსალიმი იუდა ურიგდება მღვდლებს, რათა გასცეს იესო.
გასცეს იესო მთ. 26:14—16
13 ნისანი იერუსალიმის მახლობლად პასექის მომზადება
(ხუთშაბათი, მთ. 26:17—19 მრ. 14:12—16
ნაშუადღევი) ლკ. 22:7—13
იერუსალიმი იესო ფეხებს ჰბანს თავის
მოციქულებს ინ. 13:1—20
იერუსალიმი ცხადი ხდება, რომ იუდა გამცემია. ის იქაურობას
ტოვებს.
იერუსალიმი გახსენების საღამოს დაწესება
თერთმეტთან ერთად.
იერუსალიმი იესო წინასწარმეტყველებს, რომ პეტრე უარყოფს მას და
მოციქულები გაიფანტებიან.
გეთსემანე დიდი წუხილი ბაღში; იესოს გაცემა
და შეპყრობა მთ. 26:30, 36—56
იერუსალიმი ანას, კაიაფასა და სინედრიონის წინაშე;
პეტრე უარყოფს იესოს.
იერუსალიმი იუდამ თავი ჩამოიხრჩო
იერუსალიმი ჯერ პილატეს, შემდეგ ჰეროდესა და ისევ პილატეს წინაშე
იერუსალიმი პილატე ცდილობს მის გათავისუფლებას; მისი სასიკვდილოდ
გადაცემა.
(დაახლ. 15:00 სთ.,
პარასკევი) გოლგოთა, იესოს სიკვდილი წამების ბოძზე და
იერუსალიმი თანმხლები მოვლენები
იერუსალიმი იესოს სხეულის ჩამოხსნა წამების ბოძიდან და
სამარხში დასვენება
15 ნისანი იერუსალიმი მღვდლები და ფარისევლები სამარხს დაცვას უყენებენ
16 ნისანი იერუსალიმი იესოს აღდგომა და იმავე დღის მოვლენები
16 ნისანის შემდეგ იერუსალიმი; იესო ქრისტეს შემდგომი გამოცხადებები
გალილეა მთ. 28:16—20
25 იარი ზეთისხილის მთა, იესოს ზეცაში ასვლა, აღდგომიდან მე-40 დღე.
ბეთანიის [სქ. 1:9—12]
მახლობლად ლკ. 24:50—53
კითხვები ცხრილისთვის „მნიშვნელოვანი მოვლენები იესოს ცხოვრებიდან“:
ა) დაასახელეთ რამდენიმე მოვლენა იესოს მსახურებიდან, რომლებიც იოანე ნათლისმცემლის დაპატიმრებამდე მოხდა.
ბ) სად და რომელ წელს მოხდა შემდეგი მოვლენები: (1) სიმონის, ანდრიას, იაკობისა და იოანეს მოხმობა, (2) 12 მოციქულის არჩევა, (3) მთაზე ქადაგება, (4) იესოს გარდაქმნა, (5) ლაზარეს მკვდრეთით აღდგენა, (6) ზაქესთან სტუმრობა.
გ) დაასახელეთ იესოს რამდენიმე სასწაული; აგრეთვე როდის და სად მოხდა ისინი.
დ) დაასახელეთ რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენა, რომლებიც ახ. წ. 33 წლის 8-დან 16 ნისანამდე მოხდა იესოს ცხოვრებაში.
ე) დაასახელეთ რამდენიმე ცნობილი მაგალითი, რომლებიც იესომ მსახურების დროს მოიყვანა.
მნიშვნელოვანი ისტორიული თარიღები
შემოკლებები: დ. — „დაახლოებით“; შ. — „შემდეგ“
თარიღი მოვლენა ბიბლიური მუხლები
ძვ. წ. 4026 ღმერთმა შექმნა ადამი დაბ. 2:7
ძვ. წ. 4026 შ. ედემის ბაღში წარმოითქვა პირველი წინასწარმეტყველება დაბ. 3:15
ძვ. წ. 3896-მდე კაენმა მოკლა აბელი დაბ. 4:8
ძვ. წ. 3896 დაიბადა შეთი დაბ. 5:3
ძვ. წ. 3404 დაიბადა ენოქი დაბ. 5:18
ძვ. წ. 3339 დაიბადა მეთუშალახი დაბ. 5:21
ძვ. წ. 3152 დაიბადა ლამექი დაბ. 5:25
ძვ. წ 3096 ადამის სიკვდილი დაბ. 5:5
ძვ. წ. 3039 ღმერთმა „წაიყვანა“ ენოქი; დასრულდა მისი წინასწარმეტყველების დრო დაბ. 5:23, 24; იუდ. 14
ძვ. წ. 2970 დაიბადა ნოე დაბ. 5:28, 29
ძვ. წ. 2490 ღმერთმა გააცხადა უღვთო ქვეყნიერებისთვის დარჩენილი დრო დაბ. 6:3
ძვ. წ. 2470 დაიბადა იაფეთი დაბ. 5:32; 9:24; 10:21
ძვ. წ. 2468 დაიბადა სემი დაბ. 7:11; 11:10
ძვ. წ. 2370 მეთუშალახის სიკვდილი დაბ. 5:27
დაიწყო წარღვნა (შემოდგომით) დაბ. 7:6, 11
ძვ. წ. 2369 წარღვნის შემდეგ ღმერთმა დადო შეთანხმება დაბ. 8:13; 9:16
ძვ. წ. 2368 დაიბადა არფაქშადი დაბ. 11:10
ძვ. წ. 2269 შ. ბაბილონის კოშკის მშენებლობა დაბ. 11:4
ძვ. წ. 2020 ნოეს სიკვდილი დაბ. 9:28, 29.
ძვ. წ. 2018 დაიბადა აბრაამი დაბ. 11:26, 32; 12:4
ძვ. წ. 1943 ქანაანისკენ მიმავალმა აბრაამმა გადაკვეთა ევფრატი;
ძალაში შევიდა აბრაამთან დადებული შეთანხმება; დაიწყო 430-წლიანი პერიოდი, რომელიც წინ უძღოდა მოსეს კანონის საფუძველზე შეთანხმების დადებას დაბ. 12:4, 7;
ძვ. წ. 1933-მდე აბრაამმა დაიხსნა ლოტი; აბრაამი ესტუმრა მელქისედეკს დაბ. 14:16, 18; 16:3
ძვ. წ. 1932 დაიბადა ისმაელი დაბ. 16:15, 16
ძვ. წ. 1919 დაიდო წინადაცვეთასთან დაკავშირებული შეთანხმება დაბ.17:1, 10, 24
განადგურდა სოდომი და გომორა დაბ. 19:24
ძვ. წ. 1913 ისაკი ძუძუს მოსწყვიტეს; აბრაამმა გაუშვა ისმაელი;
დაიწყო 400-წლიანი ჩაგვრის პერიოდი დაბ. 21:8; 15:13;
ძვ. წ. 1881 სარას სიკვდილი დაბ. 17:17; 23:1
ძვ. წ. 1878 ისაკმა ცოლად მოიყვანა რებეკა დაბ. 25:20
ძვ. წ. 1868 სემის სიკვდილი დაბ. 11:11
ძვ. წ. 1858 დაიბადნენ ესავი და იაკობი დაბ. 25:26
ძვ. წ. 1843 აბრაამის სიკვდილი დაბ. 25:7
ძვ. წ. 1818 ესავმა მოიყვანა ორი ცოლი დაბ. 26:34
ძვ. წ. 1795 ისმაელის სიკვდილი დაბ. 25:17
ძვ. წ. 1781 იაკობი წავიდა ხარანში; ბეთელში მან ნახა ხილვა დაბ. 28:2, 13, 19
ძვ. წ. 1774 იაკობმა ცოლად შეირთო ლეა და რახელი დაბ. 29:23—30
ძვ. წ. 1767 დაიბადა იოსები დაბ. 30:23, 24
ძვ. წ. 1761 იაკობი ხარანიდან დაბრუნდა ქანაანში დაბ. 31:18, 41
დ. ძვ. წ. 1761 იაკობი შეერკინა ანგელოზს; იაკობს ეწოდა ისრაელი დაბ. 32:24—28
ძვ. წ. 1750 იოსები მონად გაყიდეს ძმებმა დაბ. 37:2, 28
ძვ. წ. 1738 ისაკის სიკვდილი დაბ. 35:28, 29
ძვ. წ. 1737 იოსები მეორე კაცი გახდა ეგვიპტეში დაბ. 41:40, 46
ძვ. წ. 1728 იაკობი ოჯახთან ერთად ეგვიპტეში გადავიდა საცხოვრებლად დაბ. 45:6; 46:26; 47:9
ძვ. წ. 1711 იაკობის სიკვდილი დაბ. 47:28
ძვ. წ. 1657 იოსების სიკვდილი დაბ. 50:26
ძვ. წ. 1613-მდე იობი აღმოჩნდა განსაცდელების წინაშე იობ. 1:8; 42:16
ძვ. წ. 1600 შ. ეგვიპტე პირველი მსოფლიო მპყრობელი გახდა გამ. 1:8
ძვ. წ. 1593 დაიბადა მოსე გამ. 2:2, 10
ძვ. წ. 1553 მოსე შეეცადა ებრაელთა დაცვას; ის გაიქცა მიდიანში გამ. 2:11,14, 15;
დ. ძვ. წ. 1514 მოსემ დაინახა ცეცხლმოდებული ბუჩქი გამ. 3:2
ძვ. წ. 1513 პასექი; ისრაელებმა დატოვეს ეგვიპტე და გადაკვეთეს წითელი ზღვა;
ეგვიპტელები დამარცხდნენ; დასრულდა ჩაგვრის 400-წლიანი პერიოდი გამ. 12:12; 14:27, 29, 30;
სინას (ხორების) მთასთან დაიდო შეთანხმება კანონის საფუძველზე გამ. 24:6—8
აბრაამთან დადებული შეთანხმების ძალაში შესვლიდან გავიდა 430 წელი გალ. 3:17; გამ. 12:40
მოსემ უდაბნოში დაწერა „დაბადება“; დაიწყო ბიბლიის წერა იოან. 5:46
ძვ. წ. 1512 დასრულდა კარვის აგება გამ. 40:17
აარონისა და მისი ვაჟების დანიშვნა სამღვდელო მსახურებისთვის ლევ. 8:34—36
მოსემ დაასრულა „გამოსვლისა“ და „ლევიანების“ წერა ლევ. 27:34; რიცხ. 1:1
დ. ძვ. წ. 1473 მოსემ დაასრულა „იობის“ წერა იობ. 42:16, 17
ძვ. წ. 1473 მოაბის ველზე მოსემ დაასრულა „რიცხვების“ წერა რიცხ. 35:1; 36:13
მოაბის მიწაზე ღმერთმა ისრაელებთან დადო შეთანხმება კან. 29:1
მოსემ დაწერა „მეორე კანონი“ კან. 1:1, 3
მოსეს სიკვდილი ნებოს მთაზე, მოაბის მიწაზე კან. 34:1, 5, 7
იესო ნავეს ძის ხელმძღვანელობით ისრაელი შევიდა ქანაანში იეს. 4:19
ძვ. წ. 1467 დასრულდა აღთქმული მიწის ძირითადი ნაწილის დაპყრობა; დასრულდა საქმეების 13:17—20-ში მოხსენიებული ‘დაახლოებით 450-წლიანი’ პერიოდი იეს. 11:23; 14:7, 10—15
დ. ძვ. წ. 1450 დასრულდა „იესო ნავეს ძის“ წერა იეს. 1:1; 24:26
იესო ნავეს ძის სიკვდილი იეს. 24:29
ძვ. წ. 1117 სამუელმა საული ისრაელის მეფედ სცხო 1 სამ. 10:24; საქ. 13:21
ძვ. წ. 1107 ბეთლემში დაიბადა დავითი 1 სამ. 16:1
დ. ძვ. წ. 1100 სამუელმა დაასრულა „მსაჯულების“ წერა მსაჯ. 21:25
დ. ძვ. წ. 1090 სამუელმა დაასრულა „რუთის“ წერა რუთ. 4:18—22
დ. ძვ. წ. 1078 დასრულდა „1 სამუელის“ წერა 1 სამ. 31:6
ძვ. წ. 1077 იუდეველებმა დავითი გაამეფეს ხებრონში 2 სამ. 2:4
ძვ. წ. 1070 დავითი მთელ ისრაელზე გამეფდა; იერუსალიმი სატახტო ქალაქი გახდა 2 მეფ. 5:3—7
ძვ. წ. 1070 შ. კიდობანი იერუსალიმში გადაიტანეს; ღმერთმა დავითთან დადო შეთანხმება 2 სამ. 6:15; 7:12—16
დ. ძვ. წ. 1040 გადმა და ნათანმა დაასრულეს „2 სამუელის“ წერა 2 სამ. 24:18
ძვ. წ. 1037 სამეფო ტახტზე ავიდა სოლომონი 1 მეფ. 1:39; 2:12
ძვ. წ. 1034 სოლომონმა დაიწყო ტაძრის მშენებლობა 1 მეფ. 6:1
ძვ. წ. 1027 დასრულდა იერუსალიმის ტაძრის მშენებლობა 1 მეფ. 6:38
დ. ძვ. წ. 1020 სოლომონმა დაასრულა „ქებათა ქების“ წერა ქებ. 1:1
ძვ. წ. 1000-მდე სოლომონმა დაასრულა „ეკლესიასტეს“ წერა ეკლ. 1:1
ძვ. წ. 997 სოლომონის შემდეგ გამეფდა რობოამი; სამეფო გაიყო; ისრაელში
იერობოამი გამეფდა 1 მეფ. 11:43; 12:19, 20
ძვ. წ. 993 შიშაკი თავს დაესხა იუდას, მან წაიღო ტაძრის საგანძური 1 მეფ. 14:25, 26
ძვ. წ. 980 რობოამის შემდეგ იუდას სამეფო ტახტზე ადის აბიამი 1 მეფ. 15:1, 2
ძვ. წ. 977 აბიამის შემდეგ იუდაზე გამეფდა ასა 1 მეფ. 15:9, 10
დ. ძვ. წ. 976 იერობოამის შემდეგ ისრაელის სამეფო ტახტზე ავიდა ნადაბი 1 მეფ. 14:20
დ. ძვ. წ. 975 ნადაბის შემდეგ ისრაელში გამეფდა ბააშა 1 მეფ. 15:33
დ. ძვ. წ. 952 ბააშას შემდეგ ისრაელის სამეფო ტახტზე ავიდა ელაჰი 1 მეფ. 16:8
დ. ძვ. წ. 951 ელაჰის შემდეგ ისრაელში გამეფდა ზიმრი 1 მეფ. 16:15.
ზიმრის შემდეგ ისრაელში გამეფდნენ ომრი და თიბნი 1 მეფ. 16:21
დ. ძვ. წ. 947 ომრი ისრაელის ერთპიროვნული მმართველი გახდა 1 მეფ. 16:22, 23.
დ. ძვ. წ. 940 ომრის შემდეგ ისრაელის მეფე გახდა ახაბი 1 მეფ. 16:29
ძვ. წ. 936 იუდას სამეფოში ასა შეცვალა იეჰოშაფატმა 1 მეფ. 22:41, 42
დ. ძვ. წ. 919 ახაბის შემდეგ მთელ ისრაელზე გამეფდა ახაზია 1 მეფ. 22:51, 52
დ. ძვ. წ. 917 ახაზიას შემდეგ მთელ ისრაელზე მისი ვაჟი, იეჰორამი გამეფდა 2 მეფ. 3:1
ძვ. წ. 913 იუდაში იეჰოშაფატის ვაჟი იეჰორამი გამეფდა მამამისის სიცოცხლეშივე 2 მეფ. 8:16, 17
დ. ძვ. წ. 906 იუდას სამეფოში იეჰორამი შეცვალა ახაზიამ 2 მეფ. 8:25, 26
დ. ძვ. წ. 905 დედოფალმა ათალიამ ხელში ჩაიგდო იუდას ტახტი 2 მეფ. 11:1—3
ისრაელის სამეფო ტახტზე იორამის შემდეგ იეჰუ ავიდა 2 მეფ. 9:24, 27; 10:36
ძვ. წ. 898 იუდაში ახაზიას შემდეგ იეჰოაში გამეფდა 2 მეფ. 12:1
ძვ. წ. 876 ისრაელში იეჰუს შემდეგ იეჰოახაზი გამეფდა 2 მეფ. 13:1
დ. ძვ. წ. 859 იეჰოახაზის შემდეგ იეჰოაში ისრაელის ერთპიროვნული მმართველი გახდა 2 მეფ. 13:10
ძვ. წ. 858 იუდაში იეჰოაში შეცვალა ამაციამ 2 მეფ. 14:1, 2
დ. ძვ. წ. 844 ისრაელში იეჰოაშის შემდეგ იერობოამი გამეფდა 2 მეფ. 14:23
იონამ დაასრულა „იონას“ წერა იონ. 1:1, 2
ძვ. წ. 829 იუდას მეფე ამაციას შემდეგ აზარია გახდა 2 მეფ. 15:1, 2
დ. ძვ. წ. 820 შესაძლოა, დასრულდა „იოელის“ წერა იოელ. 1:1
დ. 804 ამოსმა დაასრულა „ამოსის“ წერა ამოს. 1:1
დ. ძვ. წ. 792 ზაქარიას მმართველობა ისრაელში (6 თვე) 2 მეფ. 15:8
დ. ძვ. წ. 791 ისრაელის სამეფო ტახტზე ზაქარიას შემდეგ შალუმი ავიდა 2 მეფ. 15:13, 17
შალუმის შემდეგ ისრაელში მენახემი გამეფდა.
დ. ძვ. წ. 780 მენახემის შემდეგ ისრაელის მეფე ფეკახია გახდა 2 მეფ. 15:23
დ. ძვ. წ. 778 ისრაელში ფეკახია ფეკახმა შეცვალა 2 მეფ. 15:27
დ. ძვ. წ. 778 ესაიამ დაიწყო წინასწარმეტყველება ეს. 1:1; 6:1
ძვ. წ. 777 უზიას (აზარიას) შემდეგ იუდას მეფე იოთამი გახდა 2 მეფ. 15:32, 33
დ. ძვ. წ. 761 იოთამის შემდეგ იუდაში ახაზი გამეფდა 2 მეფ. 16:1, 2
დ. ძვ. წ. 758 ისრაელის მეფე ჰოშეა გახდა 2 მეფ. 15:30
ძვ. წ. 745 ახაზის შემდეგ იუდაში ხიზკია გამეფდა 2 მეფ. 18:1, 2
ძვ. წ. 745 შ. ოსიამ დაასრულა „ოსიას“ წერა ოს. 1:1
ძვ. წ. 740 ასურეთმა დაიპყრო ისრაელი, აიღო სამარია 2 მეფ. 17:6, 13, 18
ძვ. წ. 732 სინახერიბმა დაიპყრო იუდა 2 მეფ. 18:13
ძვ. წ. 732 შ. ესაიამ დაასრულა „ესაიას“ წერა ეს. 1:1
ძვ. წ. 717-მდე მიქამ დაასრულა „მიქას“ წერა მიქ. 1:1
დ. ძვ. წ. 717 დასრულდა „იგავების“ შეკრება იგავ. 25:1
ძვ. წ. 716 იუდას სამეფო ტახტზე ხიზკიას შემდეგ მენაშე ავიდა 2 მეფ. 21:1
ძვ. წ. 661 იუდაში მენაშეს შემდეგ ამონი გამეფდა 2 მეფ. 21:19
ძვ. წ. 659 ამონის შემდეგ იუდას მეფე იოშია გახდა 2 მეფ. 22:1
ძვ. წ. 648-მდე სოფონიამ დაასრულა „სოფონიას“ წერა სოფ. 1:1
ძვ. წ. 647 იერემიამ დაიწყო წინასწარმეტყველება იერ. 1:1, 2, 9, 10
ძვ. წ. 632-მდე ნაუმმა დაასრულა „ნაუმის“ წერა ნაუმ. 1:1
ძვ. წ. 632 ნინევე ქალდეველებმა და მიდიელებმა აიღეს ნაუმ. 3:7
ბაბილონი მესამე მსოფლიო მპყრობელი გახდა
ძვ. წ. 628 იოშიას შემდეგ იუდას მეფე იეჰოახაზი გახდა 2 მეფ. 23:31
იუდაში იეჰოახაზის შემდეგ იეჰოიაკიმი გამეფდა 2 მეფ. 23:36
დ. ძვ. წ. 628 აბაკუმმა დაასრულა „აბაკუმის“ წერა აბაკ. 1:1
ძვ. წ. 625 ბაბილონის ტახტზე ავიდა ნაბუქოდონოსორი (II); მისი მეფობის
პირველი წელი დაიწყო ძვ. წ. 624 წლის ნისანიდან იერ. 25:1
ძვ. წ. 620 იეჰოიაკიმი ნაბუქოდონოსორის ვასალი გახდა 2 მეფ. 24:1
ძვ. წ. 618 იეჰოიაკიმის შემდეგ იუდაში იეჰოიაქინი გამეფდა 2 მეფ. 24:6, 8
ძვ. წ. 617 ნაბუქოდონოსორმა ბაბილონში პირველი იუდეველი ტყვეები გადაასახლა დან. 1:1—4;
ბაბილონის მეფემ იუდაში ციდკიაჰუ გაამეფა 2 მეფ. 24:12—18
ძვ. წ. 613 ეზეკიელმა დაიწყო წინასწარმეტყველება ეზკ. 1:1—3
ძვ. წ. 609 ნაბუქოდონოსორმა მესამედ შეუტია იუდას; იერუსალიმი ალყაში მოექცა 2 მეფ. 25:1, 2
ძვ. წ. 607 მეხუთე თვეს (აბი) განადგურდა ტაძარი და იერუსალიმი 2 მეფ. 25:8—10; იერ. 52:12—14
მეშვიდე თვეს იუდეველებმა დატოვეს იუდა; დაიწყო „უცხოტომელთათვის დანიშნული დროები“ 2 მეფ. 25:25, 26;
იერემიამ დაწერა „გოდება“ გოდ. შესავალი, სეპტუაგინტა
დ. ძვ. წ. 607 აბდიამ დაწერა „აბდია“ აბდ. 1
დ. ძვ. წ. 591 ეზეკიელმა დაასრულა „ეზეკიელის“ წერა ეზეკ. 40:1; 29:17
ძვ. წ. 580 დასრულდა „1 მეფეების“, „2 მეფეების“ და „იერემიას“ წერა იერ. 52:31; 2 მეფ. 25:27
ძვ. წ. 539 მიდიელებმა და სპარსელებმა აიღეს ბაბილონი; მიდია-სპარსეთი გახდა
მეოთხე მსოფლიო მპყრობელი დან. 5:30, 31
ძვ. წ. 537 კიროსის ბრძანებამ იუდეველებს იერუსალიმში დაბრუნების
შესაძლებლობა მისცა; დასრულდა იერუსალიმის 70-წლიანი გაპარტახების პერიოდი 2 მატ. 36:22, 23; იერ. 25:12; 29:10
დ. ძვ. წ. 536 დანიელმა დაასრულა „დანიელის“ წერა დან. 10:1
ძვ. წ. 536 ზერუბაბელმა საძირკველი ჩაუყარა ტაძარს ეზრ. 3:8—10
ძვ. წ. 522 აიკრძალა ტაძრის მშენებლობა ეზრ. 4:23, 24
ძვ. წ. 520 ანგიამ დაასრულა „ანგიას“ წერა ანგ. 1:1
ძვ. წ. 518 ზაქარიამ დაასრულა „ზაქარიას“ წერა ზაქ. 1:1
ძვ. წ. 515 ზერუბაბელმა დაასრულა ტაძრის მშენებლობა ეზრ. 6:14, 15.
დ. ძვ. წ. 475 მორდოქაიმ დაასრულა „ესთერის“ წერა ესთ. 3:7; 9:32
ძვ. წ. 468 ეზრა და მღვდლები დაბრუნდნენ იერუსალიმში ეზრ. 7:7
დ. ძვ. წ. 460 ეზრამ დაასრულა „1 მატიანეს“, „2 მატიანეს“ და „ეზრას“ წერა; დასრულდა „ფსალმუნების“ წერა ეზრ. 1:1;
ძვ. წ. 455 ნეემიამ აღადგინა იერუსალიმის გალავანი; დაიწყო 70 „კვირასთან“ დაკავშირებული წინასწარმეტყველების შესრულება ნეემ. 1:1; 2:1, 11; 6:15; დან. 9:24
ძვ. წ. 443 შ. ნეემიამ დაასრულა „ნეემიას“ წერა ნეემ. 5:14
მალაქიამ დაასრულა „მალაქიას“ წერა მალ. 1:1
ძვ. წ. 406 როგორც ჩანს, დასრულდა იერუსალიმის აღდგენა დან. 9:25
ძვ. წ. 332 იუდეა მოექცა საბერძნეთის, მეხუთე მსოფლიო მპყრობლის, გავლენაში დან. 8:21
დ. ძვ. წ. 280 დაიწყო „სეპტუაგინტის“ თარგმნა
ძვ. წ. 165 მოხდა ტაძრის ხელახლა მიძღვნა მას შემდეგ, რაც ის ბერძნებმა გააუწმინდურეს; მიძღვნის დღესასწაული იოან. 10:22
ძვ. წ. 63 იერუსალიმი აიღო რომმა, მეექვსე მსოფლიო მპყრობელმა იოან. 19:15; გამოცხ. 17:10
დ. ძვ. წ. 37 ჰეროდემ (რომის მიერ დანიშნულმა მეფემ) ხელახლა აიღო იერუსალიმი
ძვ. წ. 2 დაიბადნენ იოანე ნათლისმცემელი და იესო ლუკ. 1:60; 2:7
ახ. წ. 29 იოანემ და იესომ დაიწყეს მსახურება ლუკ. 3:1, 2, 23
ახ. წ. 33 14 ნისანი: იესომ მსხვერპლად გაიღო სიცოცხლე, რის საფუძველზეც ძალაში შევიდა ახალი შეთანხმება ლუკ. 22:20; 23:33
16 ნისანი: იესო მკვდრეთით აღდგა მათ. 28:1—10
6 სივანი, ორმოცდამეათე დღის დღესასწაული: მოწაფეებზე გადმოვიდა
წმინდა სული; პეტრეს ქადაგება იუდეველებს გზას უხსნის ქრისტიანული კრებისკენ საქ. 2:1—17, 38
ახ. წ. 36 70 „კვირის“ დასასრული; პეტრემ უქადაგა კორნელიუსს — პირველ წინადაუცვეთელ უცხოტომელს, რომელიც ქრისტიანული კრების
წევრი გახდა დან. 9:24—27; საქ. 10:1, 45
დ. ახ. წ. 41 მათემ დაწერა სახარება
დ. ახ. წ. 47-48 პავლემ დაიწყო პირველი მისიონერული მოგზაურობა საქ. 13:1—14:28
დ. ახ. წ. 49 ხელმძღვანელმა საბჭომ მიიღო გადაწყვეტილება იმის შესახებ, რომ უცხოტომელებს არ მოეთხოვებოდათ წინადაცვეთა საქ. 15:28, 29
დ. ახ. წ. 49—52 პავლეს მეორე მისიონერული მოგზაურობა საქ. 15:36—18:22
დ. ახ. წ. 50 პავლემ კორინთიდან პირველი წერილი მისწერა თესალონიკელებს 1 თეს. 1:1
დ. ახ. წ. 51 პავლემ კორინთიდან მეორე წერილი მისწერა თესალონიკელებს 2 თეს. 1:1
დ. ახ. წ. 50—52 პავლემ კორინთიდან ან სირიის ანტიოქიიდან წერილი მისწერა გალატელებს გალ. 1:1
დ. ახ. წ. 52—56 პავლეს მესამე მისიონერული მოგზაურობა საქ. 18:23—21:19
დ. ახ. წ. 55 პავლემ ეფესოში დაწერა „1 კორინთელები“ და მაკედონიაში
„2 კორინთელები“ 1 კორ. 15:32;
დ. ახ. წ. 56 პავლემ კორინთიდან წერილი მისწერა რომაელებს რომ. 16:1
დ. ახ. წ. 56—58 ლუკამ დაწერა სახარება ლუკ. 1:1, 2
დ. ახ. წ. 60-61 რომიდან პავლემ წერილი მისწერა: ეფესოელებს ეფეს. 3:1
ფილიპელებს ფილ. 4:22
კოლოსელებს კოლ. 4:18
ფილიმონს ფლმ. 1
დ. ახ. წ. 61 პავლემ რომიდან წერილი მისწერა ებრაელებს ებრ. 13:24; 10:34
ლუკამ რომში დაასრულა „საქმეების“ წერა
ახ. წ. 62-მდე იერუსალიმში იაკობმა, იესოს ძმამ, დაწერა თავისი წერილი იაკ. 1:1
დ. ახ. წ. 60—65 მარკოზმა დაწერა სახარება
დ. ახ. წ. 61—64 პავლემ მაკედონიიდან პირველი წერილი მისწერა ტიმოთეს 1 ტიმ. 1:3
პავლემ მაკედონიიდან (?) წერილი მისწერა ტიტეს ტიტ. 1:5
დ. ახ. წ. 62—64 პეტრემ ბაბილონში დაწერა „1 პეტრე“ 1 პეტ. 1:1; 5:13
დ. ახ. წ. 64 პეტრემ ბაბილონში (?) დაწერა „2 პეტრე“ 2 პეტ. 1:1
დ. ახ. წ. 65 პავლემ რომიდან მეორე წერილი მისწერა ტიმოთეს 2 ტიმ. 4:16—18
იუდამ, იესოს ძმამ, დაწერა „იუდა“ იუდ. 1, 17, 18
დ. ახ. წ. 96 იოანემ კუნძულ პატმოსზე დაწერა „გამოცხადება“ გამოცხ. 1:9
დ. ახ. წ. 98 იოანემ დაწერა „იოანე“ და სამი წერილი; დასრულდა
ბიბლიის წერა იოან. 21:22, 23
დ. ახ. წ. 100 მოკვდა ბოლო მოციქული, იოანე 2 თეს. 2:7
შენიშვნა: ზემოთ მითითებული თარიღებიდან ბევრი ზუსტადაა დადგენილი, ზოგ შემთხვევაში კი მოცემულია ხელმისაწვდომ მონაცემებზე დაფუძნებული მიახლოებითი თარიღები. ამ ცხრილის მიზანია არა თითოეული მოვლენის ზედმიწევნითი სიზუსტით დათარიღება, არამედ ის, რომ ბიბლიის მკვლევარებმა შეძლონ დროში ორიენტირება და სხვადასხვა მოვლენის ერთმანეთთან დაკავშირება.
კითხვები ცხრილებისთვის „მნიშვნელოვანი ისტორიული თარიღები“ და „ბიბლიის წიგნები“:
ა) ამ ორი ცხრილის დახმარებით დაასახელეთ რამდენიმე წინასწარმეტყველი და ბიბლიის დამწერი, რომლებიც ცხოვრობდნენ (1) ძვ. წ. 1117 წელს ისრაელის სამეფოს დამყარებამდე, (2) ისრაელისა და იუდას სამეფოების არსებობის დროს, (3) ბაბილონში გადასახლების პერიოდიდან ებრაული წერილების დასრულების დრომდე.
ბ) მოძებნეთ პავლეს იმ წერილების დაწერის თარიღები, რომლებიც მან მისიონერული მოგზაურობების დროს დაწერა.
გ) რა იყო თქვენთვის საინტერესო ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების სხვა წიგნების დაწერის თარიღებთან დაკავშირებით?
დ) ისეთი ბიბლიური პერსონაჟები, როგორებიც არიან სემი, სამუელი, მეთუშალახი, ლოტი, მეფე საული, დავითი, იობი, ისრაელის მეფე ჰოშეა, სოლომონი, აარონი და იუდას მეფე ციდკია, დაუკავშირეთ ცნობილ ბიბლიურ მოვლენებს და აღნიშნეთ, ამ მოვლენებამდე ცხოვრობდნენ ისინი თუ მას შემდეგ; ან დაუკავშირეთ თითოეული მათგანი იმავე პერიოდში მცხოვრებ სხვა პერსონაჟებს.
ე) რომელი მნიშვნელოვანი მოვლენები მოხდა (1) ნოეს, (2) აბრაამის, (3) მოსეს დროს?
ვ) ქვემოთ ჩამოთვლილი მოვლენები დაუკავშირეთ შემდეგ თარიღებს: (ძვ. წ.) 4026, 2370, 1943, 1513, 1473, 1117, 997, 740, 607, 539, 537, 455.
ღმერთმა შექმნა ადამი.
სინას მთასთან ღმერთსა და ისრაელს შორის დაიდო შეთანხმება.
იერუსალიმი განადგურდა.
კიროსის ბრძანების შემდეგ იუდეველები იერუსალიმში დაბრუნდნენ.
დაიწყო ბიბლიის წერა.
დაიწყო წარღვნა.
მიდიელებმა და სპარსელებმა აიღეს ბაბილონი.
ისრაელის პირველ მეფედ საულის ცხება.
აბრაამმა გადაკვეთა მდინარე ევფრატი; აბრაამთან დადებული შეთანხმება ძალაში შევიდა.
ისრაელი ორ სამეფოდ გაიყო.
ასურეთმა დაიპყრო ჩრდილოეთი სამეფო.
ნეემიამ აღადგინა იერუსალიმის კედლები.
ისრაელები გათავისუფლდნენ ეგვიპტის მონობიდან.
იესო ნავეს ძის ხელმძღვანელობით ისრაელები შევიდნენ ქანაანში.
დასრულდა იერუსალიმის 70-წლიანი გაპარტახება.
[ცხრილი 298 გვერდზე]
ბიბლიის წიგნები
(ზოგიერთი წიგნის დაწერის დრო [და ადგილი] უცნობია. შემოკლებები: დ. — დაახლოებით; შ. — წლის შემდეგ)
ებრაული წერილების წიგნები, რომლებიც დაიწერა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე (ძვ. წ.)
წიგნის სახელწოდება დამწერ(ებ)ი დაწერის ადგილი წერა დასრულდა მოიცავს პერიოდს
დაბადება მოსე უდაბნო 1513 დასაბამიდან 1657-მდე
გამოსვლა მოსე უდაბნო 1512 1657 — 1512
ლევიანები მოსე უდაბნო 1512 1 თვე (1512)
რიცხვები მოსე უდაბნო, მოაბის ველი 1473 1512 — 1473
მეორე კანონი მოსე მოაბის ველი 1473 2 თვე (1473)
იესო ნავეს ძე იესო ნავეს ძე ქანაანი დ. 1450 1473 — დ. 1450
მსაჯულები სამუელი ისრაელი დ. 1100 დ. 1450 — დ. 1120
რუთი სამუელი ისრაელი დ. 1090 მსაჯულების მმართველობის
11 წელი
1 სამუელი სამუელი, გადი, ნათანი ისრაელი დ. 1078 დ. 1180 — 1078
2 სამუელი გადი, ნათანი ისრაელი დ. 1040 1077 — დ. 1040
1 და 2 მეფეები იერემია იუდა, ეგვიპტე 580 დ. 1040 — 580
1 და 2 მატიანე ეზრა იერუსალიმი (?) დ. 460 1 მატ. 9:44-ის შემდეგ, 1077 — 537
ეზრა ეზრა იერუსალიმი დ. 460 537 — დ. 467
ნეემია ნეემია იერუსალიმი 443 შ. 456 — 443 შ.
ესთერი მორდოქაი შუშანი, ელამი დ. 475 493 — დ. 475
იობი მოსე უდაბნო დ. 1473 140 წელზე მეტი
1657 და 1473 წლებს შორის
ფსალმუნები დავითი და სხვები დ. 460
იგავები სოლომონი, აგური,
ლემუელი იერუსალიმი დ. 717
ეკლესიასტე სოლომონი იერუსალიმი 1000-მდე
ქებათა ქება სოლომონი იერუსალიმი დ. 1020
ესაია ესაია იერუსალიმი 732 შ. დ. 778 — 732 შ.
იერემია იერემია იუდა, ეგვიპტე 580 647 — 580
გოდება იერემია იერუსალიმთან 607
ეზეკიელი ეზეკიელი ბაბილონი დ. 591 613 — დ. 591
დანიელი დანიელი ბაბილონი დ. 536 618 — დ. 536
ოსია ოსია სამარია (მხარე) 745 შ. 804-მდე — 745 შ.
იოელი იოელი იუდა დ. 820 (?)
ამოსი ამოსი იუდა დ. 804
აბდია აბდია დ. 607
იონა იონა დ. 844
მიქა მიქა იუდა 717-მდე დ. 777 — 717
ნაუმი ნაუმი იუდა 632-მდე
აბაკუმი აბაკუმი იუდა დ. 628 (?)
სოფონია სოფონია იუდა 648-მდე
ანგია ანგია იერუსალიმი 520 112 დღე (520)
ზაქარია ზაქარია იერუსალიმი 518 520 — 518
მალაქია მალაქია იერუსალიმი 443 შ.
ბერძნული წერილების წიგნები, რომლებიც დაიწერა ახალი წელთაღრიცხვით (ახ. წ.)
წიგნის სახელწოდება დამწერი დაწერის ადგილი წერა დასრულდა მოიცავს პერიოდს
მათე მათე პალესტინა დ. 41 ძვ. წ. 2 — ახ.წ. 33
მარკოზი მარკოზი რომი დ. 60 — 65 ახ. წ. 29 — 33
ლუკა ლუკა კესარეა დ. 56 — 58 ძვ. წ. 3 — ახ. წ. 33
იოანე მოციქული იოანე ეფესო ან მის მახლობლად დ. 98 შესავლის შემდეგ, ახ. წ. 29 — 33
საქმეები ლუკა რომი დ. 61 ახ. წ. 33 — დ. 61
რომაელები პავლე კორინთი დ. 56
1 კორინთელები პავლე ეფესო დ. 55
2 კორინთელები პავლე მაკედონია დ. 55
გალატელები პავლე კორინთი ან სირიის ანტიოქია დ. 50 — 52
ეფესოელები პავლე რომი დ. 60-61
ფილიპელები პავლე რომი დ. 60-61
კოლოსელები პავლე რომი დ. 60-61
1 თესალონიკელები პავლე კორინთი დ. 50
2 თესალონიკელები პავლე კორინთი დ. 51
1 ტიმოთე პავლე მაკედონია დ. 61 — 64
2 ტიმოთე პავლე რომი დ. 65
ტიტე პავლე მაკედონია (?) დ. 61 — 64
ფილიმონი პავლე რომი დ. 60-61
ებრაელები პავლე რომი დ. 61
იაკობი იაკობი (იესოს ძმა) იერუსალიმი 62-მდე
1 პეტრე პეტრე ბაბილონი დ. 62 — 64
2 პეტრე პეტრე ბაბილონი (?) დ. 64
1 იოანე მოციქული იოანე ეფესო ან მის მახლობლად დ. 98
2 იოანე მოციქული იოანე ეფესო ან მის მახლობლად დ. 98
3 იოანე მოციქული იოანე ეფესო ან მის მახლობლად დ. 98
იუდა იუდა (იესოს ძმა) პალესტინა (?) დ. 65
გამოცხადება მოციქული იოანე პატმოსი დ. 96