ცხებული, ცხება

ბიბლიაში ებრაული ზმნა სუქ და ბერძნული ზმნა ალიფო ხშირად ზეთის შეზელის მნიშვნელობით გამოიყენება (დნ. 10:3; რთ. 3:3; ინ. 11:2). მაგრამ, როცა საუბარია განსაკუთრებული სახის ცხებაზე, ძირითადად გამოიყენება ებრაული ზმნა მაშახ, რომლიდანაც მომდინარეობს სიტყვა მაშიახ (მესია), და ბერძნული ზმნა ქრიო, რომლიდანაც მომდინარეობს სიტყვა ქრისტოს (ქრისტე) (გმ. 30:30; ლვ. 4:5; ლკ. 4:18; სქ. 4:26). ეს განსხვავება ძირითადად შენარჩუნებულია როგორც ებრაულ, ისე ბერძნულ წერილებში. თუმცა ზოგ თარგმანში ეს განსხვავება არ არის გაკეთებული და ყველა ზემოხსენებული სიტყვა ერთი სიტყვით, „ცხებად“, არის ნათარგმნი.

ზეთის წასმა ან შეზელა. ახლო აღმოსავლეთში ჩვეულებრივი იყო სხეულზე ზეთის წასმა, რაც სხეულის დაუფარავ ნაწილებს მწველი მზისგან იცავდა, კანს არბილებდა და ა.შ. ამ მიზნით ძირითადად ზეითუნის ზეთს იყენებდნენ, რომელსაც ხშირად სურნელოვან ნივთიერებებს უმატებდნენ. ზეთს, ჩვეულებრივ, ბანაობის შემდეგ ისვამდნენ (რთ. 3:3; 2სმ. 12:20). ესთერს მეფე ახაშვეროშის წინაშე წარდგენამდე ექვსი თვე სმირნის ზეთით, ექვსი თვე კი ბალზამით ზელდნენ (ესთ. 2:12). აგრეთვე ადამიანის დაკრძალვამდე მის ცხედარს ზეთს უსვამდნენ (მრ. 14:8; ლკ. 23:56).

როცა იესომ 12 მოციქული ორ-ორად გაგზავნა საქადაგებლად, ისინი ავადმყოფებს ზეთს სცხებდნენ და კურნავდნენ. განკურნება ხდებოდა არა ზეთით, არამედ ღვთის წმინდა სულის სასწაულებრივი მოქმედებით. ზეთს, რომელსაც გარკვეულწილად განმკურნავი და შვების მომგვრელი თვისებები აქვს, ისინი განკურნებისა და შვების სიმბოლოდ იყენებდნენ (მრ. 6:13; ლკ. 9:1; შდრ. ლკ. 10:34).

ვინმესთვის თავზე ზეთის ცხება კეთილგანწყობის ნიშანი იყო (ფს. 23:5). ეფრემელი თავკაცები წინასწარმეტყველი ოდედის რჩევისამებრ მოიქცნენ და სიკეთე გაუკეთეს ტყვედჩავარდნილ იუდეველ მეომრებს, ზეთი სცხეს და იერიხონში დააბრუნეს (2მტ. 28:15). იეჰოვამ უთხრა ისრაელებს, რომ საცხები ზეთის არქონა მისი უკმაყოფილების ნიშანი იქნებოდა (კნ. 28:40). თუ ვინმე სხეულზე ზეთს არ იცხებდა, ეს გლოვის ნიშნად ითვლებოდა (2სმ. 14:2; დნ. 10:2, 3). სტუმრის თავზე ზეთის ცხება სტუმართმოყვარეობასა და თავაზიანობაზე მიანიშნებდა. ამაზე მეტყველებს იესოს მიერ იმ ქალზე ნათქვამი სიტყვები, რომელმაც ფეხებზე ნელსაცხებელი სცხო (ლკ. 7:38, 46).

იესომ თავის მოწაფეებს უთხრა, რომ მარხვის დროს თავზე ზეთი ეცხოთ და პირი დაებანათ, რათა სხვებისგან გამორჩეულები არ ყოფილიყვნენ და არ მოქცეულიყვნენ თვალთმაქცი იუდეველი რელიგიური წინამძღოლებივით, რომლებიც სხვებზე შთაბეჭდილების მოსახდენად ყველაფერზე უარს ამბობდნენ (მთ. 6:16, 17).

მოწაფე იაკობი ამბობს, რომ დასუსტებულთათვის სულიერი დახმარების აღმოსაჩენად საჭირო იყო, სულიერი გაგებით ეცხოთ მისთვის ზეთი იეჰოვას სახელით. მისი სიტყვები სულიერ ავადმყოფობაზე მიუთითებს: „მოუხმოს კრების უხუცესებს“ (და არა ექიმებს) „და, თუ ცოდვები აქვს ჩადენილი, ეპატიება“ (იაკ. 5:13—16). იესო ქრისტეც სულიერი გაგებით მოიხსენიებს ზეთის ცხებას, როცა ლაოდიკეის კრებას ეუბნება: „გირჩევ, იყიდო ჩემგან ... თვალის მალამო, თვალებში რომ შეიზილო და დაინახო“ (გმც. 3:18).

ცხება. ცხების დროს, როცა ადამიანს ზეთს ასხამდნენ თავზე, ის წვერზეც და სამოსის საყელოზეც ჩამოსდიოდა (ფს. 133:2). ბიბლიურ დროში ებრაელებიც და ზოგიერთი სხვა ერიც თავიანთ მმართველებს საზეიმოდ სცხებდნენ. ეს იყო მათი ოფიციალურად დანიშვნის დადასტურება (მსჯ. 9:8, 15; 1სმ. 9:16; 2სმ. 19:10). ღვთის მიერ საულის მეფედ არჩევის შემდეგ სამუელმა ის მეფედ სცხო (1სმ. 10:1). დავითი მეფედ სამჯერ სცხეს: პირველად სამუელმა სცხო, მოგვიანებით — იუდასტომელებმა, ბოლოს კი — ისრაელის ყველა ტომმა (1სმ. 16:13; 2სმ. 2:4; 5:3). აარონის ცხება მღვდელმთავრად დანიშვნის შემდეგ მოხდა (ლვ. 8:12). ამის შემდეგ აარონსა და მის ვაჟებს, აგრეთვე მათ ტანსაცმელს შეწირული ცხოველის სისხლი და ზეთი შეასხურეს, მაგრამ ზეთი მხოლოდ აარონს დაასხეს თავზე (ლვ. 8:30).

ხდებოდა წმინდად შერაცხული ნივთების ცხებაც. იაკობმა აიღო ქვა, რომელზეც ღვთივშთაგონებული სიზმრის ნახვის დროს თავი ედო, აღმართა სვეტად და სცხო, რითაც ცხადყო, რომ ეს ადგილი წმინდა იყო. ადგილს მან ბეთელი უწოდა, რაც ღვთის სახლს ნიშნავს (დბ. 28:18, 19). ცოტა ხნის შემდეგ იეჰოვამაც დაადასტურა, რომ ეს ქვა ცხებული იყო (დბ. 31:13). სინას უდაბნოში მოსემ იეჰოვას ბრძანებით სცხო კარავი და მისი მოწყობილობა, რითაც ცხადი გახადა, რომ ისინი მიძღვნილი, წმინდა ნივთები იყო (გმ. 30:26—28).

ზოგიერთი ადამიანი ცხებულად მიიჩნეოდა, რადგან გარკვეული დავალების შესასრულებლად ღვთისგან იყო დანიშნული, მიუხედავად იმისა, რომ მათთვის თავზე ზეთი არავის უცხია. ეს კარგად ჩანს იმ შემთხვევიდან, როცა იეჰოვამ ელიას დაავალა, სირიის მეფედ ხაზაელი, ისრაელის მეფედ იეჰუ და წინასწარმეტყველად ელისე ეცხო (1მფ. 19:15, 16). ბიბლიიდან ჩანს, რომ წინასწარმეტყველთა ძეთაგან ერთ-ერთმა იეჰუ პირდაპირი გაგებით ზეთით სცხო ისრაელის მეფედ (2მფ. 9:1—6). მაგრამ ბიბლია არაფერს ამბობს ხაზაელისა და ელისეს ზეთით ცხებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ მოსე ზეთით არავის უცხია, მას ეწოდა ქრისტე ანუ ცხებული, რადგან იეჰოვამ თავის წინასწარმეტყველად, წარმომადგენლად, ისრაელის წინამძღოლად და განმათავისუფლებლად დანიშნა (ებ. 11:24—26). ამის კიდევ ერთი მაგალითი სპარსეთის მეფე კიროსია, რომელზეც ესაიამ იწინასწარმეტყველა, რომ იეჰოვას ცხებული იქნებოდა (ეს. 45:1). მიუხედავად იმისა, რომ კიროსი იეჰოვას წარმომადგენელს არ უცხია, მას შეიძლება ცხებული ეწოდოს, რადგან გარკვეული საქმის შესასრულებლად ის თავად იეჰოვამ დანიშნა.

მოსესთვის მიცემულ კანონში იეჰოვამ დაადგინა საცხები ზეთის შემადგენლობა. ის უნდა ყოფილიყო საუკეთესო ინგრედიენტების ნაერთი (სმირნა, ტკბილი დარიჩინი, ტკბილი კოთხუჯი, კასია და ზეითუნის ზეთი) (გმ. 30:22—25). ვინც ამ ნაერთებით ზეთს სხვა მიზნისთვის დაამზადებდა ან ნებართვის გარეშე გამოიყენებდა, სიკვდილით ისჯებოდა (გმ. 30:31—33). ეს მიანიშნებდა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი და წმინდა იყო დანიშვნა, რომელიც წმინდა საცხები ზეთის ცხებით დამტკიცდა.

ნაზარეთელმა იესო ქრისტემ ებრაულ წერილებში ჩაწერილი ბევრი წინასწარმეტყველება შეასრულა და დაამტკიცა, რომ ის იყო იეჰოვას ცხებული და მართებულად ეწოდებოდა მესია, ანუ ქრისტე, რაც ცხებულს ნიშნავს (მთ. 1:16; ებ. 1:8, 9). ის ცხებული იყო არა ზეთით, არამედ იეჰოვას სულით (მთ. 3:16). ამგვარად, იეჰოვამ დანიშნა ის მეფედ, წინასწარმეტყველად და მღვდელმთავრად. ამიტომაც მოიხსენიებდნენ მას იეჰოვას ცხებულად (ფს. 2:2; სქ. 3:20—26; 4:26, 27; ებ. 5:5, 6). თავის მშობლიურ ქალაქ ნაზარეთში იესომ დაადასტურა, რომ ცხებული იყო, როცა საკუთარ თავს მიუსადაგა ესაიას 61:1-ში ჩაწერილი წინასწარმეტყველება, სადაც ნათქვამია: „იეჰოვამ მცხო“ (ლკ. 4:18). ბიბლიის თანახმად, მხოლოდ იესო ქრისტე იყო წინასწარმეტყველად, მღვდელმთავრად და მეფედ ცხებული. ის იყო ცხებული „დიდი სიხარულის ზეთით“ მის „მოზიარეებზე [დავითის ხაზში მოსულ სხვა მეფეებზე] მეტად“, რადგან ის უშუალოდ იეჰოვამ სცხო არა ზეთით, არამედ წმინდა სულით, არა მიწიერი, არამედ ზეციური მეფობისთვის, რაშიც მღვდელმთავრობაც შედის (ებ. 1:9; ფს. 45:7).

იესოს მსგავსად, მათაც შეიძლება ეწოდოთ ცხებულები, ვინც იესოს კვალს მიჰყვებიან და წმინდა სულით არიან შობილნი და ცხებულნი (2კრ. 1:21). როგორც უშუალოდ აარონი იყო ცხებული სამღვდელოების თავად, ხოლო მისი ვაჟებიდან არც ერთი არ იყო ზეთით ცხებული, ისე უშუალოდ იესო იყო იეჰოვასგან ცხებული და მისი სულიერი ძმებისგან შემდგარი კრება კი იესო ქრისტეს მეშვეობით გახდა ცხებული, როგორც ჯგუფი (სქ. 2:1—4, 32, 33). ამგვარად, ღმერთმა დანიშნა ისინი, რომ ქრისტესთან ერთად ზეცაში მეფეები და მღვდლები ყოფილიყვნენ (2კრ. 5:5; ეფ. 1:13, 14; 1პტ. 1:3, 4; გმც. 20:6). იოანე მოციქულმა აღნიშნა, რომ წმინდა სულით ცხება ქრისტიანებს ასწავლიდა ყოველივეს (1ინ. 2:27). ის ავალებს მათ ახალი შეთანხმების მსახურებას და ამ საქმისთვის გამოსადეგს ხდის (2კრ. 3:5, 6).

იეჰოვას ძალიან უყვარს ცხებულები, ზრუნავს და თვალი უჭირავს მათზე (1მტ. 16:22; ფს. 2:2, 5; 20:6; 105:15; ლკ. 18:7). დავითიც აღიარებდა, რომ ღმერთმა აირჩია და დანიშნა თავისი ცხებულები, ამიტომ სწორედ ის გაასამართლებდა მათ. იეჰოვას ცხებულზე ან მის მიერ დანიშნულზე ხელის აღმართვა იეჰოვას რისხვას გამოიწვევდა (1სმ. 24:6; 26:11, 23; იხ. ქრისტე; მღვდლად დანიშვნა; მეფე (ღვთისგან დანიშნული წარმომადგენლები); მესია).