ქვეყნიერება
ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში, ძირითადად, ამ სიტყვით ითარგმნა ბერძნული სიტყვები კოსმოს და ეონ. სიტყვა კოსმოსში იგულისხმება: 1) კაცობრიობა, მათი ზნეობრივი მდგომარეობისა და ცხოვრების კურსისგან დამოუკიდებლად; 2) საარსებო გარემო, სადაც ადამიანი იბადება და ცხოვრობს (ამ გაგებით ის ძალიან ჰგავს ბერძნულ სიტყვა ეონს); 3) ყველა ადამიანი, იეჰოვას ერთგული მსახურების გარდა. ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში 30-ზე მეტჯერ გვხვდება სიტყვა ეონ, რომელიც ნიშნავს გარკვეულ სისტემას ან წყობას.
ბიბლიის ზოგ თარგმანში კიდევ ორი ბერძნული (გე, ეკუმენე) და ხუთი ებრაული სიტყვა (ʼერეც, ხედელ, ხელედ,ʽოლამ, თეველ) ბევრ ადგილას ნათარგმნია ქვეყნიერებად ან ქვეყნად, რის გამოც ზოგიერთი მუხლის სწორად გაგება რთული ხდება. ქვემოთ განხილულია ამ სიტყვების მნიშვნელობები.
ებრაული სიტყვა ʼერეც და ბერძნული სიტყვა გე (ამ სიტყვიდან მომდინარეობს სიტყვები „გეოგრაფია“ და „გეოლოგია“) ნიშნავს დედამიწას, ნიადაგსა და მიწას (დბ. 6:4; 10:10; მთ. 2:20; 5:5; 10:29; ლკ. 8:8), თუმცა ზოგ შემთხვევაში ეს სიტყვები შეიძლება გადატანითი მნიშვნელობით იყოს გამოყენებული და მიანიშნებდეს დედამიწაზე მცხოვრებ ადამიანებზე, როგორც ეს ფსალმუნის 66:4-დან და გამოცხადების 13:3-დან ჩანს. ʽოლამ (ებრ.) ძირითადად, განუსაზღვრელ პერიოდს აღნიშნავს. მისი ბერძნული შესატყვისია ეონ (დბ. 6:3; 17:13; ლკ. 1:70). ხელედ (ებრ.) გარკვეულწილად ჰგავს ეონს (ბერძ.) და შეიძლება ითარგმნოს „სიცოცხლის დღეებად“ და „ქვეყნიერებად“ (იობ. 11:17; ფს. 17:14). ეკუმენე (ბერძ.) ნიშნავს მსოფლიოს (ლკ. 21:26); თეველ (ებრ.) შეიძლება ითარგმნოს როგორც „ნაყოფიერი მიწა“ (1სმ. 2:8). ხედელ (ებრ.) მხოლოდ ესაიას 38:11-ში გვხვდება და „საქართველოს საპატრიარქოს გამოცემაში“ „წუთისოფლად“ არის ნათარგმნი. ერთი ბიბლიური ლექსიკონის თანახმად, ეს ებრაული სიტყვა უნდა ითარგმნოს „შეწყვეტის [ქვეყნად]“, თუმცა ბიბლეისტთა უმეტესობა უპირატესობას ანიჭებს იმ ებრაულ ხელნაწერებს, სადაც ხედელის ნაცვლად ხელედ წერია (The Interpreter’s Dictionary of the Bible, ჯ. ბატრიკის რედაქციით, 1962, ტ. 4, გვ. 874). „ახალი ქვეყნიერების“ ქართულ თარგმანში ის „სიკვდილის ქვეყნად“ ითარგმნა (იხ. ეპოქა; დედამიწა).
სიტყვა კოსმოს და მისი მნიშვნელობები. ბერძნული სიტყვა კოსმოსის ძირითადი მნიშვნელობებია „წესრიგი“ და „წყობა“. ბერძნები ამ სიტყვას მორთულობის აღსანიშნავადაც იყენებდნენ, განსაკუთრებით ქალებთან მიმართებით, რადგან სილამაზის ცნება წესრიგსა და სიმეტრიას უკავშირდება. 1 პეტრეს 3:3-ში ეს სიტყვა სწორედ ამ გაგებით არის გამოყენებული და კონტექსტის მიხედვით სილამაზედ ითარგმნა. კოსმოსიდან მომდინარეობს სიტყვა კოსმეტიკაც. მონათესავე ზმნა კოსმეო მათეს 25:7-ში გამართვად ითარგმნა, სხვა მუხლებში კი — გალამაზებად, შემკობად, დამშვენებად და მორთვად (მთ. 12:44; 23:29; ლკ. 11:25; 21:5; ტიტ. 2:10; 1პტ. 3:5; გმც. 21:2). ზედსართავი სახელი კოსმიოს 1 ტიმოთეს 2:9-ში ითარგმნა მოხდენილად, 3:2-ში კი — წესრიგიანად.
ვინაიდან სამყაროში წესრიგი ჩანს, ბერძენი ფილოსოფოსები ზოგჯერ კოსმოსს მთელ ხილულ სამყაროსთან მიმართებით იყენებდნენ. თუმცა მათი შეხედულებები ერთმანეთისგან განსხვავდებოდა — ზოგი ამ სიტყვას მხოლოდ ციური სხეულების მიმართ იყენებდა, ზოგი კი — მთელი სამყაროს მიმართ. სიტყვა კოსმოს მთელი ფიზიკური სამყაროს მიმართ გამოიყენება ზოგ აპოკრიფულ წიგნშიც (შდრ. სიბრძნე სოლომონისა 9:9; 11:17), რომლებიც იმ პერიოდში დაიწერა, როცა ბერძნული ფილოსოფია იუდეველთა აზროვნებაში იკიდებდა ფეხს. თუმცა ღვთივშთაგონებულ ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში ეს სიტყვა ამ გაგებით თითქმის არ არის გამოყენებული. ზოგ მუხლში ერთი შეხედვით ისე ჩანს, რომ ეს სიტყვა ამ გაგებით არის გამოყენებული, მაგალითად, როცა მოციქულმა პავლემ არეოპაგში მიმართა ათენელებს. მან თქვა: „ღმერთი, რომელმაც შექმნა სამყარო [კოსმონ] და ყველაფერი, რაც მასშია, და რომელიც არის ცისა და დედამიწის უფალი, ხელთქმნილ ტაძრებში არ მკვიდრობს“ (სქ. 17:22—24). ვინაიდან ბერძნები კოსმოსს სამყაროსთან მიმართებით იყენებდნენ, შესაძლოა, პავლემ ეს სიტყვა სწორედ ამ მნიშვნელობით გამოიყენა, თუმცა სავსებით შესაძლებელია, რომ ამ სიტყვაში ქვემოთ მოყვანილი რომელიმე მნიშვნელობა ჩადო.
უკავშირდება ადამიანებს. რიჩარდ ტრენჩმა თავის ნაშრომში კოსმოსის ფილოსოფიურ მნიშვნელობაზე საუბრის შემდეგ აღნიშნა, რომ ის „ფიზიკური სამყაროს მნიშვნელობიდან გამომდინარე ნიშნავს ... საარსებო გარემოს, სადაც ადამიანი ცხოვრობს და მოძრაობს, რომელიც მისთვის არსებობს და რომლის ზნეობრივი ნორმების დამდგენიც თავად არის (ინ. 16:21; 1კრ. 14:10; 1ინ. 3:17 [შდრ. აფ) ... შემდეგ — თავად ადამიანებს, მსოფლიო მოსახლეობას (ინ. 1:29; 4:42; 2კრ. 5:19) და, აქედან გამომდინარე, ეთიკური გაგებით ყველას, ვინც ἐκκλησία-ს [ეკკლესია; ეკლესია, კრება] არ მიეკუთვნება. ესენი არიან ღვთისგან მომდინარე სიცოცხლისგან გაუცხოებულები და თავიანთი ბოროტი საქმეების გამო ღვთის მტრები (1კრ. 1:20, 21; 2კრ. 7:10; იაკ. 4:4)“ (Synonyms of the New Testament, ლონდონი, 1961, გვ. 201, 202).
ბერძნული ენის სპეციალისტმა ჰერმან კრემერმა აღნიშნა: „ვინაიდან კოსმოს მიჩნეულია წყობად, რომლის ცენტრიც ადამიანია, მთელი ყურადღება მასზე მახვილდება. შესაბამისად, კოსმოს მიანიშნებს კაცობრიობაზე, რომელიც ცხოვრობს ამ წყობაში (მთ. 18:7)“ (Studies in the Vocabulary of the Greek New Testament, კ. უესტი, 1946, გვ. 57).
ადამიანთა მოდგმა. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, კოსმოს, ანუ ქვეყნიერება მჭიდროდ უკავშირდება კაცობრიობას. ეს კარგად ჩანს საერო ბერძნული ლიტერატურიდან, უფრო მეტად კი — წმინდა წერილებიდან. იესომ თქვა, რომ ის, ვინც დღისით დადის, „ხედავს ამ ქვეყნიერების [დედანში გამოყენებულია კოსმოსის ერთ-ერთი ფორმა] სინათლეს“ (ინ. 11:9). შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რომ იესომ „ქვეყნიერებაში“ უბრალოდ დედამიწა იგულისხმა, რომლის სინათლის წყაროც მზეა. თუმცა შემდეგ ის საუბრობს ღამით მავალ კაცზე, რომელიც რაღაცას ეჯახება, „რადგან სინათლე არ არის მასში“ (ინ. 11:10). ღმერთმა ძირითადად ადამიანებისთვის შექმნა მზე და სხვა ციური სხეულები (შდრ. დბ. 1:14; ფს. 8:3—8; მთ. 5:45). მსგავსად, იესომ სინათლე გადატანითი მნიშვნელობით გამოიყენა, როცა თავის მიმდევრებს უთხრა, რომ ისინი „ქვეყნიერების სინათლე“ იქნებოდნენ (მთ. 5:14). ცხადია, ეს არ ნიშნავდა, რომ მათ დედამიწა უნდა გაენათებინათ, რადგან მისი მომდევნო სიტყვებიდან ჩანს, რომ მათ „ადამიანთა წინაშე“ უნდა ენათებინათ (მთ. 5:16; შდრ. ინ. 3:19; 8:12; 9:5; 12:46; ფლ. 2:15). „მთელ ქვეყნიერებაზე“ სასიხარულო ცნობის ქადაგებაც (მთ. 26:13) მთელი კაცობრიობისთვის ქადაგებას ნიშნავდა, ისევე როგორც ზოგიერთ ენაში „მთელი ქვეყნიერება“ ყველა ადამიანის სინონიმად გამოიყენება (მაგ. „მთელმა ქვეყანამ გაიგო“) (შდრ. ინ. 8:26; 18:20; რმ. 1:8; კლ. 1:5, 6).
ამგვარად, კოსმოსის ერთ-ერთი ძირითადი მნიშვნელობაა კაცობრიობა, ადამიანთა მთელი მოდგმა. შესაბამისად, წმინდა წერილებში კოსმოსზე ანუ ქვეყნიერებაზე ნათქვამია, რომ ის ცოდვილია (ინ. 1:29; რმ. 3:19; 5:12, 13) და სიცოცხლის დასამკვიდრებლად მხსნელი ესაჭიროება (ინ. 4:42; 6:33, 51; 12:47; 1ინ. 4:14). ეს მხოლოდ ადამიანებზე შეიძლება ითქვას და არა უსულო ქმნილებებსა თუ ცხოველებზე. ეს სწორედ ის ქვეყნიერებაა, რომელიც ღმერთმა ისე შეიყვარა, „რომ თავისი მხოლოდშობილი ძე მისცა, რათა ვისაც ის სწამს, არ დაიღუპოს, არამედ მარადიული სიცოცხლე ჰქონდეს“ (ინ. 3:16, 17; შდრ. 2კრ. 5:19; 1ტმ. 1:15; 1ინ. 2:2). ქვეყნიერება, რომელიც ადამიანებისგან შედგება, არის მინდორი, სადაც იესო ქრისტემ კარგი თესლი ანუ „სამეფოს ძეები“ დათესა (მთ. 13:24, 37, 38).
როცა პავლემ თქვა, რომ ღვთის „უხილავი თვისებები ... ნათლად ჩანს ქვეყნიერების შექმნიდან, რადგან ყოველივე ეს შექმნილის მეშვეობით შეიცნობა“, მან კაცობრიობის შექმნის შემდგომი პერიოდი იგულისხმა, რადგან მხოლოდ ადამიანების შექმნის შემდეგ გახდა შესაძლებელი, რომ დედამიწაზე ხილული ქმნილების მეშვეობით შეცნობილიყო ღვთის უხილავი თვისებები (რმ. 1:20).
მსგავსად, იოანეს 1:10-ში იესოს შესახებ ნათქვამია, რომ „ქვეყნიერება [კოსმოს] მისი მონაწილეობით გაჩნდა“. მართალია, იესო მონაწილეობას იღებდა, როცა ღმერთი ქმნიდა ცას, დედამიწასა და ყველაფერს, რაც მასშია, მაგრამ ამ მუხლში კოსმოსში უმთავრესად ადამიანები იგულისხმებიან, რომლებიც აგრეთვე მისი მეშვეობით შეიქმნა (შდრ. ინ. 1:3; კლ. 1:15—17; დბ. 1:26). ამაზე მოწმობს მუხლის ბოლო ნაწილი, სადაც წერია: „მაგრამ ქვეყნიერება [ანუ ადამიანებისგან შემდგარი ქვეყნიერება] არ იცნობდა მას“.
„ქვეყნიერების შექმნა“. იმის ცოდნა, რომ კოსმოსში ადამიანებისგან შემდგარი ქვეყნიერება იგულისხმება, გვეხმარება, გავიგოთ, რას ნიშნავს არაერთ მუხლში გამოყენებული ფრაზა — „ქვეყნიერების შექმნა“. ამ მუხლებში მოხსენიებულია ქვეყნიერების შექმნის შემდეგ მომხდარი ზოგიერთი მოვლენა, მაგალითად, აბელის დროიდან „ყველა წინასწარმეტყველის სისხლის“ დაღვრა, სამეფოს გამზადება და „სიცოცხლის გრაგნილში“ სახელების ჩაწერა (ლკ. 11:50, 51; მთ. 25:34; გმც. 13:8; 17:8; შდრ. მთ. 13:35; ებ. 9:26). ვინაიდან ეს ყველაფერი ადამიანებსა და მათ საქმიანობას ეხება, ფრაზა „ქვეყნიერების შექმნა“ კაცობრიობის დასაწყისს უკავშირდება და არა უსულო ქმნილებებისა თუ ცხოველების შექმნას. ებრაელების 4:3-დან ჩანს, რომ ღვთის შემოქმედებითი საქმეები ქვეყნიერების შექმნით კი არ დაიწყო, არამედ დასრულდა. ვინაიდან მიწიერ ქმნილებებს შორის ევა ბოლოს შეიქმნა, „ქვეყნიერების შექმნა“ მანამდე ვერ დასრულდებოდა.
როგორც სტატიებიდან აბელი №1 და წინასწარგანჭვრეტა, წინასწარგანწესება [მესიის წინასწარგანწესება] ჩანს, შექმნად ნათარგმნი ბერძნული სიტყვა (კატაბოლე), შეიძლება მიუთითებდეს ჩასახვის დროს თესლის განაყოფიერებაზე. კატაბოლე სიტყვასიტყვით ნიშნავს [თესლის] ძირს ჩამოგდებას, რაც ებრაელების 11:11-ში განაყოფიერებად ითარგმნა (აფ, აქ). ამ მუხლში ეს სიტყვა, როგორც ჩანს, მიუთითებს იმაზე, რომ აბრაამმა ვაჟის ყოლის მიზნით თესლი „ჩამოაგდო“, სარამ კი „მიიღო“ ის გასანაყოფიერებლად.
აქედან გამომდინარე, როგორც ფრაზა „ქვეყნიერების შექმნა“ ფიზიკური სამყაროს შექმნას არ გულისხმობს, ისე ფრაზა „ქვეყნიერების შექმნამდე“ ფიზიკური სამყაროს შექმნამდელ პერიოდზე არ მიუთითებს (ინ. 17:5, 24; ეფ. 1:4; 1პტ. 1:20). ეს ფრაზები მიუთითებს იმ პერიოდზე, როცა ედემის გარეთ პირველი წყვილის, ადამისა და ევას მეშვეობით შეიქმნა ადამიანთა მოდგმა, რომელსაც ღვთის ღონისძიების წყალობით მემკვიდრეობით მიღებული ცოდვისგან დახსნის შესაძლებლობა მიეცა (დბ. 3:20—24; 4:1, 2).
სანახაობა „ქვეყნიერებისათვის — ანგელოზებისთვისა და ადამიანებისთვის“. ზოგის აზრით, 1 კორინთელების 4:9-ში სიტყვა კოსმოს უხილავ სულიერ ქმნილებებსაც გულისხმობს და ადამიანებსაც. შესაბამისად, ზოგ თარგმანში ეს მუხლი შემდეგნაირად არის გადმოტანილი: „სანახაობად გავხდით ქვეყნიერებისათვის — ანგელოზებისთვისა და ადამიანებისთვის“ (აფ). მსგავსი აზრი წერია ერთ ამერიკულ თარგმანშიც (AS), თუმცა სქოლიოში მოყვანილია მუხლის ბოლო ნაწილის ალტერნატიული თარგმანი: „და ანგელოზებისა და ადამიანებისთვის“. ბევრ თარგმანში მსგავსად არის ნათარგმნი მუხლის ეს ნაწილი (სსგ; KJ; La; Mo; Vg; CC; Murdock). იანგის თარგმანში წერია: „სანახაობა გავხდით ქვეყნიერებისთვის, და მაცნეებისა და ადამიანებისთვის“. 1 კორინთელების 1:20, 21, 27, 28-ში, 2:12-სა და 3:19, 22-ში დამწერი იყენებს სიტყვას კოსმოს ადამიანებისგან შემდგარი ქვეყნიერების მნიშვნელობით, ამიტომ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ 1 კორინთელების 4:9-სა და 13-ში ეს სიტყვა სხვა მნიშვნელობით გამოეყენებინა. თუ ფრაზას „ანგელოზებისთვისა და ადამიანებისთვის“ მართებულ თარგმანად მივიჩნევთ, მაშინ ის გამოყენებულია უბრალოდ აზრის ხაზგასასმელად. ეს ფრაზა კოსმოსისთვის დამატებითი მნიშვნელობის შესაძენად კი არ გამოიყენება, არამედ იმის დასანახვებლად, რომ ადამიანებისგან შემდგარი ქვეყნიერების გარდა მაყურებლებში ანგელოზებიც შედიან.
ადამიანთა ყოფა-ცხოვრება და წყობა. ზემოთქმული არ ნიშნავს, რომ კოსმოს აღარ გამოიყენება თავდაპირველი მნიშვნელობით (წესრიგი, წყობა) და, უბრალოდ, კაცობრიობის სინონიმად იქცა. კაცობრიობა გარკვეულ წესრიგს ექვემდებარება და დაყოფილია ოჯახებად, ტომებად, ერებად და ენობრივ, სოციალურ თუ სხვა ჯგუფებად (1კრ. 14:10; გმც. 7:9; 14:6; იაკ. 2:5, 6). წყობა, რომელშიც კაცობრიობა ცხოვრობს და რომლის გავლენასაც ექვემდებარება, დედამიწის მოსახლეობის რიცხობრივ ზრდასთან ერთად დროთა განმავლობაში განვითარდა. როცა იესო საუბრობდა კაცზე, რომელმაც მთელი ქვეყნიერება შეიძინა, მაგრამ სული დაკარგა, ის, როგორც ჩანს, გულისხმობდა იმ ყველაფერს, რისი მიღებაც ადამიანს ყოველდღიურ ყოფასა და ადამიანთა საზოგადოებაში შეუძლია (მთ. 16:26; შდრ. 6:25—32). მსგავსი მნიშვნელობით გამოიყენა პავლემ სიტყვა კოსმოს, როცა „ქვეყნიერებით მოსარგებლეებზე“ ლაპარაკობდა და დაქორწინებულებზე ამბობდა, რომ მათ „ქვეყნიური საქმეები“ აფიქრებდათ (1კრ. 7:31—34). პირველი იოანეს 3:17-ის ბერძნულ ტექსტში ეს სიტყვა ამავე გაგებით გამოყენებულია ფრაზასთან „საარსებო საშუალება“ (იხ. აფ, კს; შდრ. 1კრ. 3:22).
კოსმოსის ეს მნიშვნელობა (წყობა, წესრიგი, ყოფა-ცხოვრება) ჰგავს ბერძნული სიტყვა ეონის მნიშვნელობას. ზოგ შემთხვევაში ეს ორი სიტყვა შეიძლება სინონიმებად იყოს გამოყენებული. მაგალითად, როგორც ბიბლიაში ვკითხულობთ, დემასმა მიატოვა მოციქული პავლე, რადგან მან „ახლანდელი ქვეყნიერება [ეონა] შეიყვარა“. მოციქული იოანე კი ქრისტიანებს აფრთხილებდა, არ ჰყვარებოდათ ქვეყნიერება [კოსმონ] და მისი ცხოვრების წესი, რომელიც ცოდვილი სხეულისთვის მიმზიდველია (2ტმ. 4:10; 1ინ. 2:15—17). იოანეს 12:31-ში მოხსენიებულ „ქვეყნიერების [კოსმუ] მმართველს“ 2 კორინთელების 4:4-ში „ქვეყნიერების [ეონოს] ღმერთი“ ეწოდება.
თავისი სახარების დასასრულს მოციქული იოანე ამბობს, რომ მისი აზრით, იესოს მიერ გაკეთებული ყველა საქმე დაწვრილებით რომ დაწერილიყო, „ქვეყნიერებაც [დედანში გამოყენებულია კოსმოსის ერთ-ერთი ფორმა] ვერ დაიტევდა დაწერილ გრაგნილებს“ (ინ. 21:25). იოანეს არ უთქვამს, რომ გე (დედამიწა) ან ეკუმენე (მსოფლიო), შესაბამისად პლანეტა დედამიწა, ვერ დაიტევდა გრაგნილებს. მან სიტყვა კოსმოსი გამოიყენა, როგორც ჩანს, იმის დასანახვებლად, რომ ადამიანთა საზოგადოება და მაშინდელი ბიბლიოთეკები ფიზიკურად ვერ შეძლებდნენ ამდენი გრაგნილის შენახვას (აგრეთვე შდრ. იოანეს 7:4 და 12:19, სადაც კოსმოს მსგავსი მნიშვნელობით არის გამოყენებული).
ქვეყნიერებაში მოსვლა. ქვეყნიერებაში დაბადებისას ადამიანი უბრალოდ კაცობრიობას კი არ ევლინება, არამედ ადამიანთა საარსებო გარემოსაც (ინ. 16:21; 1ტმ. 6:7). როცა ბიბლიაში საუბარია ვინმეს ქვეყნიერებაში მოსვლაზე ან გაგზავნაზე, შეიძლება იგულისხმებოდეს მისი დაბადება, თუმცა არა ყოველთვის. მაგალითად, იესომ ლოცვაში უთხრა ღმერთს: „როგორც შენ გამომგზავნე ქვეყნიერებაში, ისე მე გავგზავნე ისინი [მოწაფეები] ქვეყნიერებაში“ (ინ. 17:18). მან ისინი ქვეყნიერებაში გაგზავნა როგორც სრულწლოვანი მამაკაცები და არა როგორც ბავშვები. მოციქული იოანეც ამბობს, რომ ქვეყნიერებაში ცრუწინასწარმეტყველები და მატყუარები გამოჩნდნენ (1ინ. 4:1; 2ინ. 7).
იმ ბიბლიურ მუხლებში, რომლებშიც საუბარია იესოს ქვეყნიერებაში მოსვლასა თუ გაგზავნაზე, ძირითადად ან საერთოდ არ იგულისხმება იესოს ადამიანად დაბადება. მათში იგულისხმება იესოს ნათლობისა და სულით ცხების შემდეგ ადამიანებს შორის ღვთისგან დავალებული მსახურების საჯაროდ შესრულება და ადამიანებისგან შემდგარი ქვეყნიერებისთვის სულიერი სინათლის მიტანა (შდრ. ინ. 1:9; 3:17, 19; 6:14; 9:39; 10:36; 11:27; 12:46; 1ინ. 4:9). მისი ადამიანად დაბადება ამ მიზნის მისაღწევად აუცილებელი იყო (ინ. 18:37). ამასთან, მოციქული პავლე წერს, რომ „ქვეყნიერებაში მოსვლისას“ იესომ ფსალმუნის 40:6—8-ში ჩაწერილი სიტყვები თქვა, რასაც ლოგიკურია, ახალშობილი ვერ იტყოდა (ებ. 10:5—10).
ადამიანთა შორის მსახურების დასასრულს იესომ იცოდა, რომ „ამ ქვეყნიერებიდან მამასთან გადასვლის საათი დამდგარი იყო“. ის უნდა მომკვდარიყო და აღმდგარიყო სულიერ სამყაროში, საიდანაც იყო მოსული (ინ. 13:1; 16:28; 17:11; შდრ. ინ. 8:23).
„ქვეყნიერების პრინციპები“. როგორც მოციქულმა პავლემ გალატელების 4:1—3-ში თქვა, ბავშვი იმ გაგებით ჰგავს მონას, რომ ზრდასრულ ასაკამდე სხვების მეთვალყურეობის ქვეშ იმყოფება. „ასევე ჩვენც, სანამ ბავშვები ვიყავით, ქვეყნიერების პრინციპების [სტექეა] მონები ვიყავით“. შემდეგ პავლე დასძენს, რომ ღვთის ძე მოვიდა, როცა „დრო გასრულდა“, და კანონისგან გაათავისუფლა თავისი მოწაფეები, რათა ღვთის შვილები გამხდარიყვნენ (გლ. 4:4—7). მსგავსად, კოლოსელების 2:8, 9, 20-ში მან გააფრთხილა კოლოსელი ქრისტიანები, რომ არავის გაეტაცებინა „ფილოსოფიითა და ფუჭი ცდუნებით, რომლებიც ეთანხმება ადამიანთა ადათ-წესებსა და ქვეყნიერების პრინციპებს [სტექეა] და არა ქრისტეს, რადგან მასშია სხეულებრივად დამკვიდრებული ღვთაებრიობის მთელი სისავსე“. მან აღნიშნა, რომ ისინი ქრისტესავით მკვდრები იყვნენ „ქვეყნიერების პრინციპებისთვის“.
პავლეს მიერ გამოყენებული ბერძნული სიტყვა სტექეას (მხ. რ-ში სტექეიონ) შესახებ ერთ-ერთ ნაშრომში ნათქვამია: „ძირითადი მნიშვნელობიდან (ბოძების მწკრივი) გამომდინარე ... ამ სიტყვას [სტექეა] იყენებდნენ ჩამწკრივებული ანბანის მიმართ და, შესაბამისად, მეტყველების ძირითადი ნაწილების მიმართ, შემდეგ კი ბუნების ძირითადი ელემენტების, მაგალითად, ოთხი სტიქიის მიმართ (იხ. 2პტ. 3:10, 12), და ცოდნის ნებისმიერი დარგის საფუძვლების ანუ საწყისების მიმართ. ეს ბოლო მნიშვნელობაა გამოყენებული ებრაელების 5:12-ში“ (The Pulpit Commentary, კ. სპენსის რედაქციით, ლონდონი, 1885, „გალატელები“, გვ. 181). მონათესავე ზმნა სტექეო ნიშნავს „წესის შესაბამისად სიარულს“ (გლ. 6:16).
გალატელებისა და კოლოსელების მიმართ მიწერილ წერილებში მოციქული პავლე ფიზიკური სამყაროს შემადგენელ ნაწილებს კი არ გულისხმობდა, არამედ როგორც გერმანელმა ბიბლეისტმა ჰაინრიხ მაიერმა აღნიშნა, იმ საფუძვლებს, ანუ ძირითად პრინციპებს, რომლებითაც კაცობრიობის არაქრისტიანული ნაწილი ხელმძღვანელობდა (Critical and Exegetical Hand-Book, 1884, „გალატელები“, გვ. 168). პავლეს წერილებიდან ჩანს, რომ მათში იგულისხმება სხვადასხვა ფილოსოფია და მაცდუნებელი სწავლება, რომლებიც სრულად ეფუძნება ადამიანთა ნორმებს, შეხედულებებს, მსჯელობასა და მითოლოგიას, და რომლებითაც ბერძნები და სხვა წარმართი ერები იკვებებოდნენ (კლ. 2:8). აშკარაა, რომ პავლე ამ სიტყვას იუდაისტური სწავლებების მიმართაც იყენებდა და ასკეტური ცხოვრებისა და „ანგელოზების თაყვანისცემის“ შესახებ იუდაისტთა არაბიბლიური სწავლებების გარდა გულისხმობდა სწავლებას, რომლის მიხედვითაც ქრისტიანებს მოსეს კანონის დაცვა ევალებოდათ (კლ. 2:16—18; გლ. 4:4, 5, 21).
მართალია, მოსეს კანონი ღვთისგან იყო, მაგრამ ის ქრისტემ შეასრულა. იესო ქრისტე იყო სინამდვილე, კანონი კი — მისი ჩრდილი. ამიტომ ის გაუქმებულად ითვლებოდა (კლ. 2:13—17). ამასთან, კარავი (მოგვიანებით, ტაძარი) დედამიწაზე ნაგები ანუ ამქვეყნიური იყო (ბერძ. კოსმიკონ; ებ. 9:1, აფ, კს, სსგ). ის ადამიანთა ყოფა-ცხოვრების ნაწილი იყო და არა ზეციერი ანუ სულიერი სამყაროს ნაწილი. ამ წმინდა ადგილთან დაკავშირებული „დადგენილებები ხორცს ეხებოდა და დაწესებული იყო გამოსწორებისთვის დანიშნულ დრომდე“. მაგრამ იესო ქრისტე შევიდა „უფრო დიდ და უფრო სრულყოფილ კარავში, რომელიც ხელთქმნილი არ არის, ანუ სხვაგვარადაა შექმნილი“ და ზეცაშია (ებ. 9:8—14, 23, 24). მან უთხრა სამარიელ ქალს, რომ დადგებოდა დრო, როცა იერუსალიმის ტაძარი ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლობის ცენტრი აღარ იქნებოდა და „ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლები მამას სულითა და ჭეშმარიტებით“ სცემდნენ თაყვანს (ინ. 4:21—24). ასე რომ, იესო ქრისტეს სიკვდილის, მკვდრეთით აღდგომისა და ზეცად ამაღლების შემდეგ აღარ არსებობდა ადამიანთა ყოფა-ცხოვრებიდან აღებული „სიმბოლოების“ გამოყენების საჭიროება, რომლებიც უბრალოდ განასახიერებდნენ უფრო დიდებულ ზეციურ სინამდვილეს (ებ. 9:23).
ამგვარად, გალატელ და კოლოსელ ქრისტიანებს შეეძლოთ უფრო აღმატებული სახით, იესო ქრისტეს მეშვეობით ეცათ ღვთისთვის თაყვანი. სრულყოფილ სტანდარტად, რომლითაც შესაძლებელია ნებისმიერი სწავლების ან ცხოვრების წესის სისწორის დადგენა, უნდა ეღიარებინათ იესო ქრისტე და არა სხვა ადამიანები, მათი პრინციპები, სწავლებები და თუნდაც კანონის შეთანხმებით გათვალისწინებული დადგენილებები, რომლებიც ხორცს ეხებოდა (კლ. 2:9). ისინი არ უნდა დამსგავსებოდნენ ბავშვებს და საკუთარი ნებით არ უნდა დაქვემდებარებოდნენ მოსეს კანონს, რომელიც შედარებულია აღმზრდელთან (გლ. 3:23—26). ღმერთთან მათი ურთიერთობა ისეთივე უნდა ყოფილიყო, როგორიც ზრდასრულ შვილსა და მამას შორის. ქრისტიანულ მოძღვრებასთან შედარებით კანონი ელემენტარული, „რელიგიის ანაბანა“ იყო (Critical and Exegetical Hand-Book, ჰ. მაიერი, 1885, „კოლოსელები“, გვ. 292). ცხებული ქრისტიანები, როგორც ზეციერი ცხოვრებისთვის შობილნი, დაიხოცნენ და ბოძზე გაეკვრნენ კოსმოსისთვის ანუ ადამიანთა ყოფა-ცხოვრებისთვის, რომელზეც სხვადასხვა დადგენილება, მათ შორის წინადაცვეთის მოთხოვნა ვრცელდებოდა. ისინი „ახალი ქმნილება“ გახდნენ (2კრ. 5:17; კლ. 2:11, 12, 20—23; შდრ. გლ. 6:12—15; ინ. 8:23). მათ იცოდნენ, რომ იესოს სამეფო ადამიანთა დაფუძნებული არ იყო (ინ. 18:36). ამიტომ ისინი არ უნდა დაბრუნებოდნენ ადამიანთა ყოფა-ცხოვრების „სუსტ და უბადრუკ პრინციპებს“ (გლ. 4:9) და არ უნდა დაეთმოთ „გაგების სრული სიმდიდრე“ და „საფუძვლიანი ცოდნა ღვთის წმინდა საიდუმლოს, ანუ ქრისტეს შესახებ“, რომელშიც „არის დამალული სიბრძნისა და ცოდნის მთელი განძი“ (კლ. 2:1—4).
ღვთისგან გაუცხოებული ქვეყნიერება. კოსმოსის კიდევ ერთი მნიშვნელობა, რომელიც მხოლოდ წმინდა წერილებში გვხვდება, არის ადამიანებისგან შემდგარი ქვეყნიერება გარდა ღვთის მსახურებისა. პეტრე წერდა, რომ ღმერთმა „უღვთოთა ქვეყნიერებას წარღვნა დაატეხა თავს“, ნოე და მისი ოჯახი კი გადაარჩინა. ამგვარად, „განადგურდა იმდროინდელი ქვეყნიერება, როცა წყლით წაილეკა“ (2პტ. 2:5; 3:6). აღსანიშნავია, რომ ამ შემთხვევაში იგულისხმება არა პლანეტა დედამიწის ან ციური სხეულების განადგურება, არამედ უმართლო ადამიანთა საზოგადოების განადგურება. სწორედ ამ ქვეყნიერებას დასდო მსჯავრი ნოემ თავისი ერთგულებით (ებ. 11:7).
წარღვნამდელი უმართლო ქვეყნიერება ანუ ადამიანთა საზოგადოება განადგურდა, თუმცა ნოესა და მისი ოჯახის სახით კაცობრიობა მაინც გადარჩა. წარღვნის შემდეგ ადამიანთა დიდმა ნაწილმა ისევ გადაუხვია სწორი გზიდან და ბოროტი საზოგადოება ჩამოაყალიბა. თუმცა იყვნენ სიმართლის გზაზე მტკიცედ მდგომი ადამიანებიც. მოგვიანებით ღმერთმა ისრაელი თავის ხალხად აირჩია და შეთანხმება დაუდო. ვინაიდან ისრაელები ასეთი სახით გამოცალკევებულნი იყვნენ ქვეყნიერებისგან, პავლეს შეეძლო რომაელების 11:12—15-ში სიტყვა კოსმოს (ქვეყნიერება) უცხოტომელების ანუ წარმართების მნიშვნელობით გამოეყენებინა (აქ, სსგ). მან აღნიშნა, რომ ღმერთმა ისრაელთან დადებული შეთანხმება მათი განდგომილების გამო გააუქმა, რითაც უცხოტომელებს საშუალება მიეცათ, ღმერთთან შერიგებით შეთანხმების მონაწილენი და შეთანხმებით გათვალისწინებული სიმდიდრის მოზიარენი გამხდარიყვნენ (შდრ. ეფ. 2:11—13). ასე რომ, წარღვნიდან მოყოლებული ქრისტიანობამდე სიტყვა „ქვეყნიერება“ ანუ კოსმოს ნიშნავდა ყველა ადამიანს ღვთის ერთგული მსახურების გარდა, განსაკუთრებით კი მათ, ვინც არ იყო ისრაელსა და იეჰოვას შორის დადებული შეთანხმების მონაწილე (შდრ. ებ. 11:38).
ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში კოსმოს ხშირად გამოიყენება მსგავსი მნიშვნელობით და მიუთითებს ყველა იმ ადამიანზე, ვინც არ არის ქრისტიანი, მათი წარმოშობის მიუხედავად. სწორედ ამ ქვეყნიერებამ შეიძულა იესო და მისი მიმდევრები, რადგან ისინი ამოწმებდნენ ქვეყნიერების უმართლობის შესახებ და შორს იდგნენ მისგან. ამგვარად, ქვეყნიერებამ შეიძულა თავად იეჰოვა ღმერთი და უარი თქვა მის შეცნობაზე (ინ. 7:7; 15:17—25; 16:19, 20; 17:14, 25; 1ინ. 3:1, 13). ამ უმართლო ადამიანთა საზოგადოებისგან და მათი სამეფოებისგან შემდგარ ქვეყნიერებას მართავს ღვთის მოწინააღმდეგე სატანა ეშმაკი. სინამდვილეში მან ამ ქვეყნიერების ღმერთად აქცია საკუთარი თავი (მთ. 4:8, 9; ინ. 12:31; 14:30; 16:11; შდრ. 2კრ. 4:4). ღმერთს არ შეუქმნია უმართლო ქვეყნიერება. ის ჩამოაყალიბა მისმა მთავარმა მტერმა, რომლის ხელშიც მთელი ქვეყნიერებაა (1ინ. 4:4, 5; 5:18, 19). სატანა და „ზეციერი ბოროტი სულები“ ღვთისგან გაუცხოებული ქვეყნიერების უხილავი მპყრობელები (ბერძ. კოსმოკრატორას) არიან (ეფ. 6:11, 12).
ამ მუხლებში არ იგულისხმება ზოგადად კაცობრიობა, რომელშიც იესოს მოწაფეებიც შედიან, არამედ ჭეშმარიტი ქრისტიანული კრების გარეთ არსებული ადამიანთა საზოგადოება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ქრისტიანები უნდა მომკვდარიყვნენ და ხორცში აღარ უნდა ეცხოვრათ, რათა ქვეყნიერების ნაწილი არ ყოფილიყვნენ (ინ. 17:6; 15:19). მიუხედავად იმისა, რომ ქრისტიანებს უწევთ ქვეყნიურ ადამიანთა საზოგადოებაში ცხოვრება, რომელთაგან ზოგი უზნეო ცხოვრებას ეწევა, კერპთაყვანისმცემელი, გამომძალველი ან სხვა ბოროტი საქმის ჩამდენია (1კრ. 5:9—13), მათ წმინდად და უმანკოდ უნდა დაიცვან თავი ამ ქვეყნიერების გარყვნილებისა და სიბილწისგან და არ უნდა დაუმეგობრდნენ, რათა მასთან ერთად არ გასამართლდნენ (1კრ. 11:32; იაკ. 1:27; 4:4; 2პტ. 1:4; 2:20; შდრ. 1პტ. 4:3—6). ისინი არ უნდა ხელმძღვანელობდნენ ქვეყნიური სიბრძნით, რაც უგუნურებაა ღვთისთვის და არ უნდა დაექვემდებარონ „ქვეყნიერების სულს“, ანუ ეგოიზმისა და ცოდვის ჩადენისკენ აღმძვრელ ძალას (1კრ. 1:21; 2:12; 3:19; 2კრ. 1:12; ტიტ. 2:12; შდრ. ინ. 14:16, 17; ეფ. 2:1, 2; 1ინ. 2:15—17; იხ. სული (II) [გონების აღმძვრელი ძალა]). ღვთის ძის მსგავსად ისინი რწმენით სძლევენ უმართლო ადამიანთა საზოგადოებისგან შემდგარ ქვეყნიერებას (ინ. 16:33; 1ინ. 4:4; 5:4, 5). როგორც წარღვნამდელი ქვეყნიერება მოისპო (2პტ. 3:6), ისევე მოისპობა უმართლო ადამიანთა ქვეყნიერება, როცა ღმერთი გაანადგურებს მას (1ინ. 2:17).
უღვთო ქვეყნიერება განადგურდება, კაცობრიობა კი გადარჩება. ამგვარად, კოსმოს, რომლისთვისაც იესო მოკვდა, ნიშნავს ზოგადად ადამიანებისგან შემდგარ ქვეყნიერებას, კაცობრიობას, ადამიანთა მოდგმას (ინ. 3:16, 17). იესო არ ლოცულობდა ადამიანთა საზოგადოებისგან შემდგარი ქვეყნიერებისთვის, რომელიც ღვთისგან გაუცხოებული იყო და ღმერთს მტრობდა, არამედ მათთვის, ვინც გამოეყო ქვეყნიერებას და ირწმუნა ის (ინ. 3:16, 17). როგორც წარღვნის დროს გადაურჩნენ ადამიანები უღვთო ადამიანთა საზოგადოების ანუ ქვეყნიერების განადგურებას, იესოს სიტყვების თანახმად, ისევე გადაურჩებიან ადამიანები წარღვნას შედარებულ დიდ გასაჭირს (მთ. 24:21, 22, 36—39; შდრ. გმც. 7:9—17). ღვთის დაპირებისამებრ „ქვეყნიერების სამეფო“ (როგორც ჩანს, იგულისხმება კაცობრიობაზე მმართველობა) „ჩვენი უფლისა და მისი ქრისტეს სამეფო“ გახდება და ქრისტეს ძალაუფლების მოზიარენი „დედამიწის მმართველები“ გახდებიან, ანუ იმმართველებენ კაცობრიობაზე, რომელშიც აღარ იარსებებს სატანის მიერ მართული უღვთო ადამიანთა საზოგადოება (გმც. 11:15; 5:9, 10).
სიტყვა ეონ და მისი მნიშვნელობები. ეონის მნიშვნელობას სწავლული რ. ჩ. ტრენჩი ასე განმარტავს: „უპირველესად, ის აღნიშნავს დროის გრძელ ან მოკლე, უწყვეტ მონაკვეთს ... მაგრამ ხშირ შემთხვევაში ამ სიტყვით დრო განიხილება, როგორც ყველა ქმნილების საარსებო გარემო და მათი არსებობის ხანგრძლივობა ... აქედან გამომდინარე, ის აღნიშნავს ყოველივეს, რაც მსოფლიოში არსებობს და რასაც დრო განაგებს ... აგრეთვე მსოფლიო მოვლენების მსვლელობასა და მონაცვლეობას“. თავისი მოსაზრების მხარდასაჭერად მას მოჰყავს განმარტება, რომელიც გერმანელმა მეცნიერმა კ. ლ. ვ. გრიმმა ჩამოაყალიბა როგორც „დროის მსვლელობის გარეგნულ გამოვლინებათა ერთობლიობა“ (Synonyms of the New Testament, ლონდონი, 1961, გვ. 202, 203).
აქედან გამომდინარე, ეონის ძირითადი მნიშვნელობაა „ეპოქა“ ან „არსებობის პერიოდი“ და წმინდა წერილებში ის ხშირად ხანგრძლივი პერიოდის (სქ. 3:21; 15:18), ზოგჯერ კი უსასრულობის, მარადიულობის აღსანიშნავად გამოიყენება (მრ. 3:29; 11:14; ებ. 13:8). უფრო მეტი ინფორმაცია ამ მნიშვნელობებზე იხილეთ სტატიაში ეპოქა. თუმცა ქვემოთ განვიხილავთ ამ სიტყვის იმ მნიშვნელობას, რომელიც წინა აბზაცის ბოლოს იყო განმარტებული.
უკეთ რომ გავიგოთ ეს მნიშვნელობა, შეგვიძლია გავიხსენოთ, რა გაგებით გამოიყენება სიტყვები „ხანა“, „ერა“ ან „ეპოქა“. ამ სიტყვებში ვგულისხმობთ დროის მონაკვეთს, რომელიც ხასიათდება რაიმე ღირსშესანიშნავი მოვლენით, გამორჩეული პიროვნების მოღვაწეობით ან ერთი ან რამდენიმე თავისებურებით. მაგალითად, შეგვიძლია მოვიხსენიოთ „აღმოჩენების ეპოქა“, რომელშიც კოლუმბის, მაგელანის, კუკისა და სხვა ზღვაოსნების მოღვაწეობის პერიოდს ვგულისხმობთ. ან შეგვიძლია ვისაუბროთ „ფეოდალურ ხანაზე“, „აღორძინების ეპოქაზე“, „ვიქტორიანულ ეპოქასა“ და „კოსმოსურ ეპოქაზე“. თითოეულ შემთხვევაში ყურადღება, ძირითადად, დროზე კი არ მახვილდება, არამედ ამ პერიოდის ერთ ან რამდენიმე თავისებურებაზე. ამ თავისებურებებით განისაზღვრება ამ პერიოდის დასაწყისი, ხანგრძლივობა და დასასრული. მათ გარეშე გარკვეული პერიოდი მხოლოდ დრო იქნებოდა და არა რომელიმე ეპოქა, ერა ან ხანა.
ამიტომაც ლიდელისა და სკოტის ბერძნულ-ინგლისურ ლექსიკონში ეონის ერთ-ერთ განმარტებაში ნათქვამია, რომ ეს არის „მკვეთრად განსაზღვრული და გამორჩეული პერიოდი, ეპოქა, ხანა“ (A Greek-English Lexicon, გადამუშავებულია ჰ. ჯოუნზის მიერ, ოქსფორდი, 1968, გვ. 45). ხოლო ვაინის ძველი და ახალი აღთქმის სიტყვების განმარტებით ლექსიკონში ვკითხულობთ: „ხანა, ერა ... მიუთითებს განუსაზღვრელ პერიოდზე ან დროზე, რომელიც განიხილება კონკრეტულ პერიოდში მომხდარი მოვლენების ფონზე“ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, ტ. 1, გვ. 41).
აქედან გამომდინარე, როცა კონკრეტულ მუხლში ყურადღება მახვილდება, ძირითადად, დროის გარკვეული მონაკვეთის თავისებურებებზე და არა თავად დროზე, ეონ ზოგჯერ შეიძლება ითარგმნოს ქვეყნიერებად, რომელშიც გარკვეულ სისტემას ან წყობას ვგულისხმობთ. მაგალითად, გალატელების 1:4-ში მოციქული პავლე ამბობს: „მან თავი გასწირა ჩვენი ცოდვებისთვის, რათა დავეხსენით ახლანდელი ბოროტი ქვეყნიერებისგან [ეონის ერთ-ერთი ფორმა], როგორც ინება ჩვენმა ღმერთმა და მამამ“ (იხ. მუხლის სქ.). ბევრი მთარგმნელი ამ მუხლში ეონს ხანად თარგმნის, მაგრამ აშკარაა, რომ ქრისტეს გამოსასყიდს ქრისტიანები რომელიმე ხანისგან ან პერიოდისგან არ დაუხსნია, რადგან ისინი სხვებთან ერთად იმავე ეპოქაში აგრძელებდნენ ცხოვრებას, რომელშიც მანამდე ცხოვრობდნენ. ისინი იმ პერიოდში არსებული და იმ პერიოდისთვის დამახასიათებელი წყობიდან იქნენ დახსნილნი (შდრ. ტიტ. 2:11—14).
მოციქული პავლე რომაელ ქრისტიანებს სწერდა: „ნუღარ იცხოვრებთ ქვეყნიერების ყაიდაზე, არამედ განიახლეთ გონება“ (რმ. 12:2). ქვეყნიერების ყაიდას დრო კი არ განსაზღვრავდა, არამედ მოცემულ პერიოდში არსებული ნორმები, წეს-ჩვეულებები, ქცევის წესები, შეხედულებები, ცხოვრების სტილი და სხვა თავისებურებები. ეფესოელების 2:1, 2-ში მოციქული თანამორწმუნეებს სწერდა: „მკვდრები იყავით თქვენს დანაშაულსა და ცოდვებში, რომლებშიც ერთ დროს დადიოდით ქვეყნიერების გავლენით [„წესისამებრ“, სსგ; „კურსით“, RS]“. ამ მუხლთან დაკავშირებით ერთ-ერთ ნაშრომში ნათქვამია, რომ დრო არ არის ერთადერთი და უმთავრესი ფაქტორი, რაზეც ამ შემთხვევაში სიტყვა ეონ მიუთითებს. იმ აზრის მხარდასაჭერად, რომ მართებულია სიტყვა ეონ ითარგმნოს, როგორც „კურსი“, იმავე ნაშრომში ნათქვამია: „ეს სიტყვა სამ აზრს გამოხატავს: მიმართულებას, განვითარებასა და შეზღუდულ ხანგრძლივობას. ბოროტი ქვეყნიერების კურსი ბოროტია, მის ყაიდაზე ცხოვრება ცოდვასა და დანაშაულში ცხოვრებას ნიშნავს“ (Expositor’s Greek Testament, უ. ნიკოლის რედაქციით, 1967, ტ. III, გვ. 283).
ეპოქები და სისტემები. სხვადასხვა გაბატონებული სისტემა ადრეც არსებობდა და მომავალშიც იარსებებს. ის სისტემა, რომელიც ღმერთმა თავისი ძის მეშვეობით შექმნა, უდავოდ სამართლიანობით გამოირჩევა.
მაგალითად, კანონის შეთანხმებით ღმერთმა შექმნა ე. წ. იუდაური ეპოქა. ეს ეპოქაც (კაცობრიობის მიმართ ღვთის დამოკიდებულების ამსახველი) ისტორიაში კანონის შეთანხმების საფუძველზე შექმნილი ვითარებითა და თავისებურებებით ხასიათდებოდა. მისი თავისებურებები იყო: სამღვდელო კლასი, შესაწირავები და კვებასთან დაკავშირებული წესები, კარავსა თუ ტაძარში თაყვანისმცემლობა და მასთან დაკავშირებული დღესასწაულები და შაბათები, რომლებსაც წინასწარმეტყველური მნიშვნელობა ჰქონდა და მომავლის ჩრდილს წარმოადგენდა. ამას გარდა, ამაში შედიოდა სახელმწიფოებრივი სტრუქტურა, რომელიც მოგვიანებით მიწიერი მეფის არსებობას ითვალისწინებდა. მაგრამ, როცა ღმერთმა ახალი შეთანხმების შესახებ იწინასწარმეტყველა (იერ. 31:31—34), ძველი შეთანხმება, ასე ვთქვათ, „დრომოჭმული“ გახდა ანუ უნდა შეცვლილიყო ახლით, თუმცა ღვთის ნებით მას მერეც საუკუნეების განმავლობაში ძალაში რჩებოდა (ებ. 8:13). ახ. წ. 33 წელს ღმერთმა კანონის შეთანხმება თავისი ძის წამების ბოძზე „მიალურსმა“ ანუ გააუქმა (კლ. 2:13—17).
სწორედ ამ მიზეზით ებრაელების 9:26-ში ქრისტეზე წერია: „ერთხელ გამოცხადდა ქვეყნიერების დასასრულს, რათა საკუთარი თავის შეწირვით მოეშორებინა ცოდვა“. და მაინც, ამ ეპოქის თავისებურებების საბოლოო აღსასრული მხოლოდ ახ. წ. 70 წელს დადგა, როცა იერუსალიმი და მისი ტაძარი განადგურდა და იუდეველები გაიფანტნენ. მიუხედავად იმისა, რომ მასადაში იუდეველთა უკანასკნელი ციხესიმაგრე რომაელებმა სამი წლის შემდეგ, ახ. წ. 73 წელს აიღეს, სამღვდელოების არსებობა, შესაწირავების შეწირვა და ტაძარში თაყვანისცემა, ანუ ყველაფერი, რაც კანონით იყო გათვალისწინებული, იერუსალიმისა და მისი ტაძრის განადგურების შემდეგ სამუდამოდ შეწყდა. ღვთის მიერ დამყარებულ იუდაურ სახელმწიფოებრივ წყობასაც წერტილი დაესვა. სწორედ ამიტომ ქრისტეს სიკვდილიდან წლების შემდეგ რომაელების მიერ იერუსალიმის განადგურებამდე პავლე მოციქულმა ისრაელის წარსულზე თქვა: „რაც მათ დაემართათ, ჩვენთვის გაკვეთილია და ჩვენ გასაფრთხილებლად დაიწერა, რომლებზეც ქვეყნიერების აღსასრულმა მოაწია“ (1კრ. 10:11, სქ.; შდრ. მთ. 24:3; 1პტ. 4:7).
გამოსასყიდისა და ძალაში შესული ახალი შეთანხმების მეშვეობით ღმერთმა იესო ქრისტე გამოიყენა ახალი, განსხვავებული სისტემის დასამყარებლად, რომლის საძირკველს ცხებული ქრისტიანების კრება წარმოადგენს (ებ. 8:7—13). ეს იყო ახალი ეპოქის დასაწყისი; ამ დროს ცხადი გახდა ის სინამდვილე, რომელსაც კანონის შეთანხმება მოასწავებდა. ამას მოჰყვა შერიგების მსახურება და ღვთის წმინდა სულის გაძლიერებული მოქმედება. ფიზიკური ტაძარი და შესაწირავები სულიერმა ტაძარმა და მსხვერპლმა შეცვალა (1პტ. 2:5); მეტი ნათელი მოეფინა იმას, თუ რა იყო ღვთის განზრახვა, და ღმერთსა და ადამიანებს შორის ახლებური ურთიერთობა დამყარდა — ახალ შეთანხმებაში მყოფნი ცხოვრების ახალ გზას დაადგნენ. ეს ყველაფერი ქრისტეს მიერ დამყარებული ახალი სისტემის თავისებურებები იყო.
უმართლო ეპოქა ან სისტემა. როდესაც პავლე ტიმოთეს „ახლანდელ ქვეყნიერებაში მცხოვრებ მდიდრებზე“ სწერდა, ის არ გულისხმობდა იუდაურ სისტემას ან ეპოქას, რადგან ტიმოთე არა მხოლოდ იუდეველ ქრისტიანებს შორის მსახურობდა, არამედ უცხოტომელ ქრისტიანებს შორისაც, რომელთა სიმდიდრეც იუდაურ სისტემაზე არ იყო დამოკიდებული (1ტმ. 6:17). მსგავსად, როცა მოიხსენია დემასი, რომელმაც „ახლანდელი ქვეყნიერების“ სიყვარულის გამო მიატოვა, პავლე იმას კი არ გულისხმობდა, რომ დემასმა იუდაური სისტემა შეიყვარა, არამედ იმას, რომ დემასს ქვეყნიერებაში გაბატონებული ვითარება და ქვეყნიური ცხოვრების წესი უყვარდა (2ტმ. 4:10; შდრ. მთ. 13:22).
ქვეყნიური სისტემა, ანუ ეონ, კანონის შეთანხმების დადებამდეც არსებობდა. ის პარალელურად არსებობდა კანონის შეთანხმებით შექმნილი ვითარების ანუ ეონის დროსაც და მისი დასრულების შემდეგაც. როგორც ჩანს, მას საფუძველი ჩაეყარა წარღვნის შემდეგ, როცა საზოგადოებაში გავრცელდა უმართლო ცხოვრების წესი, რომელიც ცოდვითა და ღვთისა და მისი ნების დაუმორჩილებლობით ხასიათდებოდა. ამგვარად, პავლეს შეეძლო ეთქვა, რომ ურწმუნოებს „ამ ქვეყნიერების ღმერთი“ უბრმავებდა გონებას. აშკარაა, ის „ამ ქვეყნიერების ღმერთში“ სატანას გულისხმობდა (2კრ. 4:4; ინ. 12:31). ძირითადად, სატანის მმართველობითა და გავლენით ყალიბდება ქვეყნიური სისტემა, ანუ ეონ, თავისი თავისებურებებითა და სულით (შდრ. ეფ. 2:1, 2). ერთ-ერთ ნაშრომში რომაელების 12:2-ის შესახებ ნათქვამია: „ქრისტიანულ გზაზე მავალთათვის ასეთი სულის გავლენაში მყოფი სისტემის ყაიდაზე თუნდაც გარეგნულად ან ზედაპირულად ცხოვრება საბედისწერო იქნება, მისი წეს-ჩვეულებების შესისხლხორცებაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ“ (The Expositor’s Greek Testament, ტ. II, გვ. 688). ეს ქვეყნიური სისტემა, ანუ ეონ, მოციქულების შემდეგაც დიდხანს იარსებებდა.
მაგალითად, მათეს 13:37—43-ში ახსნილია იესოს მიერ მოყვანილი იგავი და ნათქვამია, რომ „მინდორი ქვეყნიერებაა [კოსმოს] ... მკა — ქვეყნიერების წყობის [ეონის ერთ-ერთი ფორმა] აღსასრული ... ამიტომ, როგორც სარეველას აგროვებენ და წვავენ ცეცხლში, ასევე იქნება ქვეყნიერების წყობის აღსასრულის დროსაც“. ზოგ თარგმანში, მაგალითად, „საქართველოს საპატრიარქოს გამოცემაში“, ამ მუხლებში კოსმოს და ეონ ერთი სიტყვით, ქვეყნად არის გადმოტანილი. მაგრამ აშკარაა, რომ მაგალითში მოყვანილი მიწათმოქმედი მინდორს ანუ ქვეყანას კი არა წვავს, არამედ სარეველას. ასე რომ, აღსასრული დაუდგება არა „ქვეყანას“ (კოსმოს), არამედ „ქვეყნიერების წყობას“ (ეონ). ჯორჯ კემბელმა ეს მონაკვეთები ასე თარგმნა: „მინდორი ქვეყნიერებაა ... მკა — ამ ვითარების აღსასრული ... ასევე იქნება ამ ვითარების აღსასრულის დროს“ (The Four Gospels, ლონდონი, 1834).
იესომ აჩვენა, რომ ხორბალი წარმოადგენს ჭეშმარიტ ცხებულ ქრისტიანებს ანუ ნამდვილ მოწაფეებს, სარეველა კი — ცრუ ქრისტიანებს. ასე რომ, მკით წარმოდგენილ ქვეყნიერების წყობის აღსასრულში ამ შემთხვევაში არ იგულისხმებოდა არც იუდაური სისტემის აღსასრული და არც იმ ვითარების აღსასრული, რომელშიც ხორბალი და სარეველა ერთად ხელშეუშლელად იზრდებოდა. ამაში იგულისხმებოდა იმ ქვეყნიერების აღსასრული, რომელსაც მოგვიანებით მოციქულმა „ახლანდელი ქვეყნიერება“ უწოდა და რომელსაც სატანა მართავს (1ტმ. 6:17, სქ.). იესომ სხვა მაგალითიც მოიყვანა ბადეზე და თევზების გადარჩევაზე იმის საჩვენებლად, თუ რა მოხდებოდა „ქვეყნიერების აღსასრულის დროს“. მან თქვა: „გამოვლენ ანგელოზები, ბოროტებს მართლებისგან გამოაცალკევებენ“ (მთ. 13:47—50). უეჭველია, იესოს მოწაფეებს ახსოვდათ ეს სიტყვები, რადგან მოგვიანებით ჰკითხეს, თუ რა იქნებოდა მისი მოსვლისა და ქვეყნიერების აღსასრულის ნიშანი (მთ. 24:3, სქ.). იესო თავის მიმდევრებს დაჰპირდა, რომ მოწაფეების მომზადების საქმეში მათ მხარს ამ ქვეყნიერების აღსასრულამდე დაუჭერდა, რაშიც სატანის მმართველობით შექმნილი ვითარების აღსასრული უნდა იგულისხმებოდეს (მთ. 28:19, 20).
იხ. ლუკას 16:8, 1 კორინთელების 1:20; 2:6, 8; 3:18 და ეფესოელების 1:21 (აგრეთვე სქოლიოები), სადაც ეონში ბოროტი ქვეყნიერება იგულისხმება.
მომავალი სისტემა. იესოს სიტყვების თანახმად, თუ ვინმე წმინდა სულის წინააღმდეგ იტყვის რამეს, „არ ეპატიება არც ახლა და არც მომავალში [სიტყვასიტყვით — არც ამ სისტემაში და არც მომავალ სისტემაში]“ (მთ. 12:32, სქ.). ვინმემ შეიძლება დაასკვნას, რომ ეს სიტყვები მიუთითებდა იუდაურ სისტემასა და იმ მომავალ სისტემაზე, რომელსაც ქრისტე ახალი შეთანხმების მეშვეობით შექმნიდა. მაგრამ მტკიცებები იმაზე მოწმობს, რომ იესო გულისხმობდა ახლანდელ ბოროტ ქვეყნიერებასა და იმ ქვეყნიერებას, რომელიც მისი აღსასრულის შემდეგ დამყარდებოდა. იესო სწორედ ამ მომავალ ვითარებას გულისხმობდა, როცა ამბობდა, რომ ღვთის სამეფოს გულისთვის სახლისა და ოჯახის დამთმობი ბევრად მეტს მიიღებდა „ახლა [კეროსის ერთ-ერთი ფორმა, ნიშნავს დანიშნულ დროს], მომავალში კი [ეონის ერთ-ერთი ფორმა] — მარადიულ სიცოცხლეს“ (ლკ. 18:29, 30, სქ.). ეს მომავალი სისტემა იმითაც იქნება აღსანიშნავი, რომ აღდგებიან მკვდრები და მათ ღვთის შვილებად გახდომის შესაძლებლობა მიეცემათ (ლკ. 20:34, 35, სქ.). ეფესოელების 2:7-ში მრავლობით რიცხვში მდგომი ეონ მიუთითებს მომავალ სისტემებზე, სადაც ცხებული ქრისტიანების მიმართ გამოვლინდება ღვთის წყალობის განუზომელი სიმდიდრე „ქრისტე იესოსთან ერთობაში“ (შდრ. ეფ. 1:18—23; ებ. 6:4, 5). ეს იმას ნიშნავს, რომ იმ საყოველთაო სისტემის ფარგლებში, რომელიც მომავალში იქნება, იარსებებს სხვადასხვა სისტემა ანუ ვითარება, ისევე როგორც კანონის შეთანხმებით შექმნილი სისტემის ფარგლებში არსებობდა ერთმანეთთან დაკავშირებული და ერთდროულად არსებული არაერთი სისტემა.
„ქვეყნიერება ღვთის სიტყვით იქნა მოწყობილი“. ებრაელების 11:3-ში წერია: „რწმენით ვხვდებით, რომ ქვეყნიერება [ეონ მრ. რ-ში] ღვთის სიტყვით იქნა მოწყობილი, ესე იგი, ხილული უხილავისგან წარმოიშვა“. ბევრის აზრით, ებრაელების 1:2-ში მრავლობით რიცხვში მდგომი ეონ მსგავსი მნიშვნელობით არის გამოყენებული. ამ მუხლში ნათქვამია, რომ იეჰოვა გველაპარაკა თავისი ძის, იესო ქრისტეს მეშვეობით, „რომელიც ყოვლის მემკვიდრედ დააყენა და რომლის მეშვეობითაც შექმნა ქვეყნიერება“. არსებობს სხვადასხვა მოსაზრება, თუ კონკრეტულად რა იგულისხმება ამ მუხლებში გამოყენებულ სიტყვა ეონში.
ეს ბერძნული სიტყვა შეიძლება მიუთითებდეს ამა თუ იმ პერიოდის განმასხვავებელ თავისებურებებზე. ებრაელების მე-11 თავში ღვთივშთაგონებული დამწერი ამბობს, თუ როგორ მიიღეს რწმენით „დამოწმება ძველ დროს მცხოვრებმა ადამიანებმა“ (მუხლ. 2). შემდეგ მოჰყავს იმ ერთგული მამაკაცების მაგალითები, რომლებიც წარღვნამდელ ეპოქაში, პატრიარქალურ ეპოქასა და იმ პერიოდში ცხოვრობდნენ, როცა ისრაელი ღმერთთან შეთანხმებით იყო შეკრული. ყველა ამ განსხვავებული პერიოდისა და მათში ღვთის ჩარევით მომხდარი მოვლენების მეშვეობით ის ასრულებდა თავის განზრახვას, აღმოეფხვრა ურჩობა და შერიგების შესაძლებლობა მიეცა ღირსეული ადამიანებისთვის. ასე რომ, ამ ძველ დროში მცხოვრებ მამაკაცებს უნდა ჰქონოდათ და ჰქონდათ კიდეც იმის რწმენა, რომ უხილავი ღმერთი ყველაფერს ორგანიზებულად ხელმძღვანელობდა. მათ სწამდათ, რომ ღმერთი იყო სხვადასხვა სისტემის უხილავი შემქმნელი და მათი მიზანი, ანუ „დანაპირების მიღება“, ღვთის დანიშნულ დროს აუცილებლად რეალობად იქცეოდა. რწმენით ისინი ელოდებოდნენ ღვთის განზრახვის განხორციელების შემდგომ ეტაპებს, რომლებიც იესოს მსხვერპლის საფუძველზე დადებული ახალი შეთანხმების შედეგად წარმოქმნილ სისტემასაც მოიცავდა (ებ. 11:39, 40; 12:1, 18—28).
ებრაელების 1:2-სა და 11:3-ში გამოყენებული ეონ შეიძლება აგრეთვე კოსმოსის სინონიმად მივიჩნიოთ ქვეყნიერების ან სამყაროს გაგებით, რაშიც იგულისხმება ყველა ქმნილება — მზე, მთვარე, ვარსკვლავები და დედამიწა. ამ შეხედულებას მხარს უჭერს ებრაელების 11:3-ში ნათქვამი სიტყვები, რომ „ხილული უხილავისგან წარმოიშვა“. ამით პავლემ შეიძლება შემოქმედების შესახებ „დაბადებაში“ ჩაწერილ მონათხრობზეც გააკეთა მინიშნება, რაც აბელზე (მუხლ. 4), ენოქსა (მუხლები 5, 6) და ნოეზე (მუხლ. 7) მის მიერ ნათქვამი სიტყვების ლოგიკური შესავალი იქნებოდა. ამგვარად, პავლემ შესაძლოა განავრცო რწმენის განმარტება, როცა შემოქმედის არსებობის აშკარა მტკიცებად მზის, მთვარისა და ვარსკვლავებისგან შემდგარი სამყარო მოიხსენია (შდრ. რომ. 1:20).