კერპი, კერპთაყვანისმცემლობა
კერპი არის გამოსახულება ან სიმბოლო რაიმესი, რასაც აღმერთებენ, ხელშესახები თუ წარმოსახვითი. კერპთაყვანისმცემლობა არის კერპის თაყვანისცემა, გაღმერთება, სიყვარული, მსახურება. ის მიმართულია რეალური თუ წარმოსახვითი ზებუნებრივი ძალისადმი. ეს ძალა შეიძლება იყოს სულიერი (ადამიანი, ცხოველი, ორგანიზაცია) ან უსულო (ბუნების ძალა ან ბუნებაში არსებული უსულო საგანი). კერპთაყვანისმცემლობა ვლინდება ამა თუ იმ სახით და მოიცავს გარკვეულ რიტუალებსა და წეს-ჩვეულებებს.
ებრაულ ენაში კერპის აღმნიშვნელი სიტყვები ხშირად მისი დამზადების წესზე, მის უსარგებლობაზე მიუთითებს, აგრეთვე ატარებს ზიზღისა და დამცირების აზრს. ისინი შემდეგი შესიტყვებებით ითარგმნება: „გამოთლილი ქანდაკება“, „ჩამოსხმული ქანდაკება“, „საზიზღარი კერპი“, „უსარგებლო კერპი“ ან „არაფრის მაქნისი კერპი“ და „ნეხვიანი კერპი“. კერპის აღმნიშვნელი ბერძნული სიტყვაა ედოლონ.
ყველა გამოსახულება კერპი არ არის. ღვთის კანონი გამოსახულებების კეთებას კრძალავდა (გმ. 20:4, 5), მაგრამ არა ყველანაირის. იეჰოვამ მოსეს კიდობნის სახურავზე დასამაგრებლად ორი ოქროს ქერუბიმის გაკეთება და კარვის ათი ქსოვილის შიდა მხარესა და წმინდათაწმინდისგან წმინდის გამყოფ ფარდაზე ქერუბიმების ამოქარგვა უბრძანა (გმ. 25:18; 26:1, 31, 33). კარვის მსგავსად, სოლომონის ტაძარიც, რომლის გეგმაც დავითმა ღვთივშთაგონებით მიიღო (1მტ. 28:11, 12), შიგნიდან ქერუბიმების, პალმებისა და ყვავილების გამოსახულებებით იყო დამშვენებული. ზეთისხილის ხისგან დამზადებული ოქროთი მოვარაყებული ორი ქერუბიმი ტაძრის წმინდათაწმინდაში იდგა (1მფ. 6:23, 28, 29), ჩამოსხმული ზღვა კი — სპილენძის 12 ხარზე. ტაძრის სპილენძის საზიდრებზე ლომები, ხარები და ქერუბიმები იყო გამოსახული (1მფ. 7:25, 28, 29). სოლომონის ტახტთან მისასვლელი ექვსი საფეხურის გასწვრივ ლომის 12 ქანდაკება იდგა (2მტ. 9:17—19).
ეს გამოსახულებები კერპები არ ყოფილა. კარავში, მოგვიანებით კი ტაძარში არსებულ გამოსახულებებს მხოლოდ მღვდლები ხედავდნენ. წმინდათაწმინდაში შესვლა მხოლოდ მღვდელმთავარს შეეძლო და ისიც მარტო გამოსყიდვის დღეს (ებ. 9:7). ამიტომ ისრაელებს საწმინდარში მდგარი ოქროს ქერუბიმების გაკერპების საცდური არ ჰქონიათ. ეს ქანდაკებები უბრალოდ ზეციერი ქმნილებების, ქერუბიმების გარეგნული სახე იყო (შდრ. ებ. 9:23, 24). ისრაელებს ქერუბიმების გამოსახულებებისთვის თაყვანი არ უნდა ეცათ, რადგან ცოცხალი ანგელოზების თაყვანისცემაც კი იკრძალებოდა (კლ. 2:18; გმც. 19:10; 22:8, 9).
ზოგჯერ ისრაელები იმას აკერპებდნენ, რაც თაყვანსაცემად არ იყო შექმნილი. მაგალითად, მათ მოსეს მიერ უდაბნოში გაკეთებულ სპილენძის გველს დაუწყეს თაყვანისცემა, რომელიც მოგვიანებით ერთგულმა მეფე ხიზკიამ დაამტვრია (რც. 21:9; 2მფ. 18:1, 4). მსაჯულ გედეონის მიერ გაკეთებული ეფოდი მახედ ექცა მას და მის სახლეულობას (მსჯ. 8:27).
სათაყვანებელი გამოსახულებები. ბიბლიაში არსად წერია, რომ ადამიანმა ლოცვის დროს ღმერთთან საშუამავლოდ გამოსახულებები უნდა გამოიყენოს. მათი გამოყენება ეწინააღმდეგება იმ პრინციპს, რომლის თანახმადაც ღვთის მსახურების მსურველნი თაყვანს უნდა სცემდნენ ღმერთს სულითა და ჭეშმარიტებით (ინ. 4:24; 2კრ. 4:18; 5:6, 7). ღმერთისთვის მიუღებელია კერპთაყვანისმცემლობისა და ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლობის ერთმანეთში აღრევა. მან დაგმო ხბოს თაყვანისცემა, რომელიც ისრაელებმა მის თაყვანისცემას დაუკავშირეს (გმ. 32:3—10). იეჰოვა თავის დიდებას ქანდაკებებს არ უზიარებს (ეს. 42:8).
ბიბლიაში არსად წერია, რომ იეჰოვას ერთგულ მსახურებს ლოცვისას ოდესმე საგნები გამოეყენებინათ ან ღმერთისთვის რაიმე საგნის მეშვეობით ეცათ თაყვანი. ზოგმა შეიძლება კათოლიკური „დუეს ბიბლიიდან“ მოიყვანოს ებრაელების 11:21, რომელშიც წერია, რომ „რწმენით აკურთხა მომაკვდავმა იაკობმა იოსების ძენი და თაყვანი სცა იოსების კვერთხის თავს“. ამავე მუხლის სქოლიოში ვკითხულობთ, რომ იაკობმა ღმერთს პატივი მიაგო და თაყვანი სცა მას იოსების კვერთხის მეშვეობით. იქვე ასეთი შენიშვნაა გაკეთებული: «ზოგმა მთარგმნელმა, რომლებიც არ იზიარებენ რაიმეს მეშვეობით თაყვანისცემის აზრს, დაამახინჯა ტექსტი და ეს მუხლი შემდეგნაირად თარგმნა: „მან თაყვანი სცა თავის კვერთხზე დაყრდნობილმა“». მაგრამ ამ სქოლიოში გამოთქმული აზრის საწინააღმდეგოდ შეიძლება ითქვას, რომ სწორედ ეს უკანასკნელი თარგმანი და სხვა მისი მსგავსი აზრობრივად შეესაბამება დაბადების 47:31-ის ებრაულ ტექსტს და მსგავსადვეა ნათარგმნი რამდენიმე კათოლიკურ ბიბლიაში, მათ შორის „იერუსალიმის ბიბლიაში“.
კერპთაყვანისმცემლობის ფორმები. კერპთაყვანისმცემლობა მოიცავდა ისეთ აღმაშფოთებელ ქმედებებს, როგორებიცაა: რიტუალური პროსტიტუცია, ბავშვთა მსხვერპლშეწირვა, ლოთობა და სისხლის დენამდე სხეულის დასერვა (1მფ. 14:24; 18:28; იერ. 19:3—5; ოს. 4:13, 14; ამ. 2:8). კერპების პატივსაცემად აწყობდნენ დღესასწაულებს, ჭამდნენ, სვამდნენ (გმ. 32:6; 1კრ. 8:10), ემხობოდნენ, მღეროდნენ და ცეკვავდნენ მათ წინაშე, მსხვერპლს სწირავდნენ და ზოგჯერ კოცნიდნენ კიდეც მათ (გმ. 32:8, 18, 19; 1მფ. 19:18; ოს. 13:2). ცრუღმერთებს ზოგჯერ სუფრებსაც უშლიდნენ (ეს. 65:11), დასაღვრელ შესაწირავს უღვრიდნენ, კვერებს უცხობდნენ, შესაწირავს უბოლებდნენ (იერ. 7:18; 44:17) და დატირების რიტუალებს უსრულებდნენ (ეზკ. 8:14). სხეულის მოხატვა, დასერვა, წარბების მოპარსვა, თმის შეკრეჭა საფეთქლებთან და წვერის კიდეების დამახინჯება კანონით, სავარაუდოდ, იმიტომ იკრძალებოდა, რომ ასეთი ქმედებები მეზობელ წარმართებში გავრცელებული კერპთაყვანისმცემლური ჩვეულებები იყო (ლვ. 19:26—28; კნ. 14:1).
არსებობს კერპთაყვანისმცემლობის შედარებით შეუმჩნეველი ფორმები, მაგალითად, სიხარბე (კლ. 3:5). ხარბი ადამიანი შემოქმედისკენ კი არ მიილტვის, არამედ იმისკენ, რაც სწადია, რასაც, ფაქტობრივად, აკერპებს. ნაცვლად იმისა, რომ ღმერთს ერთგულად ემსახუროს, ის მუცლის ანუ ხორციელი სურვილის მონა ხდება, და მას აღმერთებს (რმ. 16:18; ფლ. 3:18, 19). ვინაიდან შემოქმედის სიყვარული მისადმი მორჩილებაში გამოიხატება (1ინ. 5:3), ურჩობა და კადნიერებაც შეიძლება კერპთაყვანისმცემლობას გავუტოლოთ (1სმ. 15:22, 23).
კერპთაყვანისმცემლობა წარღვნამდე. კერპთაყვანისმცემლობას დასაბამი უხილავ სამყაროში მიეცა, მაშინ როცა დიდებით მოსილმა სულიერმა ქმნილებამ უზენაესი ღმერთის ტოლად და სწორად ყოფნა მოინდომა. ამ დაუძლეველმა სურვილმა იგი ღმერთს ჩამოაშორა და ურჩად აქცია (იობ. 1:6—11; 1ტმ. 3:6; შდრ. ეს. 14:12—14; ეზკ. 28:13—15, 17).
პირველი კერპთაყვანისმცემელი ადამიანი ევა გახდა. ის აკრძალულ ხილს დახარბდა. მაცდურმა სურვილმა იგი ღვთის ურჩობამდე მიიყვანა. ადამიც კერპთაყვანისმცემლობასა და ღვთის ურჩობაში გახდა დამნაშავე, რადგან იეჰოვას სიყვარულზე წინ თავისი სურვილი დააყენა (დბ. 3:6, 17).
ადამისა და ევას დროიდან მოყოლებული ადამიანთა უმრავლესობა კერპთაყვანისმცემლობას მისდევდა. ადამის შვილიშვილის, ენოშის დროს „დაიწყეს იეჰოვას სახელის ხსენება“ (დბ. 4:26). ეს ერთგვარი კერპთაყვანისმცემლობა უნდა ყოფილიყო, რადგან მაშინ ხალხი აბელისგან განსხვავებით, რომელიც სწორედ ღვთის სახელის მოხმობისთვის გახდა თავისი ძმის, კაენის მსხვერპლი, როგორც ჩანს, იეჰოვას სახელს რწმენით არ უხმობდა (დბ. 4:4, 5, 8). ის, რაც ენოშის დროს დაიწყეს, სავარაუდოდ, ცრუთაყვანისმცემლობა იყო, რომელიც იეჰოვას სახელის უმართებულოდ ხსენებას მოიცავდა. შესაძლოა ადამიანები იეჰოვას სახელს თავად ირქმევდნენ ან სხვებს არქმევდნენ (ვისი მეშვეობითაც ისინი ვითომდა ღმერთს უახლოვდებოდნენ). არ არის გამორიცხული, რომ ღვთის სახელი კერპებისთვისაც დაერქმიათ, რომლებსაც უხილავი ღმერთის თაყვანსაცემად იყენებდნენ.
ბიბლია არაფერს ამბობს იმის შესახებ, ენოშის დროიდან წარღვნამდე რამდენად იყო გავრცელებული კერპთაყვანისმცემლობა. მდგომარეობა, როგორც ჩანს, თანდათანობით უარესდებოდა, რადგან ნოეს დროზე ნათქვამია: „დაინახა იეჰოვამ, რომ გამრავლდა დედამიწაზე ადამიანთა ბოროტება და მათი გულის ზრახვები მუდამ ბოროტი იყო“. იმდროინდელი სავალალო მდგომარეობა შეიქმნა არა მარტო ცოდვილი ადამიანების, არამედ ხორცშესხმული ანგელოზებისა და მათი ჰიბრიდული შთამომავლების, ნეფილიმების გამო, რომლებიც ამ ანგელოზებსა და ადამიანთა ასულებს შეეძინათ (დბ. 6:4, 5).
კერპთაყვანისმცემლობა პატრიარქების დროს. მართალია ნოეს დროს წარღვნით ყველა კერპთაყვანისმცემელი განადგურდა დედამიწაზე, მაგრამ ნიმროდის, „ძლიერი მონადირის, იეჰოვას მოწინააღმდეგის“ ხელშეწყობით კერპთაყვანისმცემლობამ კვლავ იჩინა თავი (დბ. 10:9). სწორედ მისი თაოსნობით დაიწყო ბაბილონისა და მისი კოშკის (სავარაუდოდ ზიკურათი) მშენებლობა. იეჰოვამ მშენებლებს ენები აურია და გეგმები ჩაუშალა. ვინაიდან მათ ერთმანეთის აღარ ესმოდათ, ნელ-ნელა თავი ანებეს ქალაქის მშენებლობას და გაიფანტნენ, თუმცა ბაბილონში დაწყებულ კერპთაყვანისმცემლობას ამით არსებობა არ შეუწყვეტია. ბაბილონის მშენებლებმა თავიანთი ცრურელიგიური შეხედულებები იქ გაავრცელეს, სადაც დასახლდნენ (დბ. 11:1—9; იხ. ღმერთები და ქალღმერთები).
ბაბილონის გარდა წმინდა წერილები მოიხსენიებს კიდევ ერთ ქალაქს, ქალდეველთა ურს, სადაც ჭეშმარიტ ღმერთს, იეჰოვას არ სცემდნენ თაყვანს. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად გაირკვა, რომ ურის მფარველი ღვთაება, მთვარის ღმერთი სინი იყო. ურში ცხოვრობდა თერახი, აბრამის (აბრაამის) მამა (დბ. 11:27, 28). კერპთაყვანისმცემელთა გარემოცვაში მცხოვრები თერახი შესაძლოა თავადაც კერპთაყვანისმცემელი იყო, რისი ვარაუდის საფუძველსაც ისრაელებისთვის იესო ნავეს ძის მიერ ნათქვამი სიტყვები იძლევა: „დიდი ხნის წინათ თქვენი წინაპრები მდინარის [ევფრატი] გაღმა ცხოვრობდნენ — თერახი, აბრაამისა და ნახორის მამა, — და უცხო ღმერთებს ემსახურებოდნენ“ (იეს. 24:2). თუმცა მამამისისგან განსხვავებით, აბრაამმა ჭეშმარიტი ღმერთი, იეჰოვა ირწმუნა.
აბრაამსა და მის შთამომავლებს გზად ყველგან ბაბილონური კერპთაყვანისმცემლობის გადმონაშთი ხვდებოდათ, აქედან გამომდინარე, კერპთაყვანისმცემლობით წაბილწვის საფრთხე მუდმივად არსებობდა. კერპები თვით აბრაამის ნათესავებსაც ჰყავდათ. მაგალითად, აბრაამის შვილიშვილის, იაკობის სიმამრს თერაფიმები (საოჯახო ღმერთები) ჰქონდა (დბ. 31:19, 31, 32). იაკობმა თავის სახლეულობას უთხრა, მოეშორებინათ უცხო ღმერთები. მისთვის გადაცემული კერპები იაკობმა დიდი ხის ძირას ჩამარხა (დბ. 35:2—4). მან კერპები ასეთი გზით ალბათ იმიტომ მოიშორა, რომ არ უნდოდა მისი სახლეულობიდან ვინმეს გადაედნო ისინი და ძველი კერპებისგან დამზადებული ნივთებისთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიენიჭებინა. თუმცა წიგნი „დაბადება“ არაფერს ამბობს იმაზე, ჩამარხვამდე გადაადნო იაკობმა ეს კერპები თუ დაამსხვრია.
კერპთაყვანისმცემლობა ღვთის ხალხში. იეჰოვას აბრაამისთვის ნათქვამი ჰქონდა, რომ მისი შთამომავლები, ისრაელები, ხიზნად იცხოვრებდნენ უცხო მიწაზე, კერძოდ, ეგვიპტეში, და იქ დაჩაგრავდნენ მათ (დბ. 15:13). ისრაელები აღმოჩნდნენ ქვეყანაში, სადაც კერპთაყვანისმცემლობა ყვაოდა; მთელი ეგვიპტე გამოსახულებებს წაელეკა. ბევრ იქაურ ღვთაებას ცხოველის თავით გამოსახავდნენ. ეგვიპტელებს ჰყავდათ: კატისთავიანი ბასტი, ძროხისთავიანი ჰათორი, შევარდნისთავიანი ჰოროსი, ტურისთავიანი ანუბისი (სურათი, ტ. 1, გვ. 946) და იბისისთავიანი თოტი. ეთაყვანებოდნენ აგრეთვე ზღვის, ცისა თუ ხმელეთის ბინადრებს. წმინდად შერაცხილ დახოცილ ცხოველებს აბალზამებდნენ.
ეგვიპტიდან გათავისუფლების შემდეგ იეჰოვას მიერ ისრაელისთვის მიცემული კანონი კრძალავდა კერპთაყვანისმცემლობას, რომელიც ასე გავრცელებული იყო იმდროინდელ ხალხებში. მეორე მცნების თანახმად, ისრაელებს არ უნდა გაეკეთებინათ არც ქანდაკება და არც არანაირი მსგავსება იმისა, რაც მაღლა ცაშია, რაც დაბლა მიწაზეა და რაც წყალშია (გმ. 20:4, 5; კნ. 5:8, 9). როცა თავის ხალხს უკანასკნელ დარიგებას აძლევდა, მოსემ შეახსენა მათ, რომ შეუძლებელი იყო ჭეშმარიტი ღვთის გამოსახულების გაკეთება და გააფრთხილა, კერპთაყვანისმცემლობის მახეში არ გაბმულიყვნენ (კნ. 4:15—19). კერპთაყვანისმცემელთა გავლენისგან დასაცავად მოსემ ისრაელები გააფრთხილა, არ დაედოთ შეთანხმება წარმართ ხალხებთან, რომელთა მიწასაც დაეუფლებოდნენ, და არ დამოყვრებოდნენ მათ, არამედ დაეხოცათ. გარდა ამისა, მათ უნდა გაენადგურებინათ კერპთაყვანისმცემლობის ყველა ატრიბუტი — სამსხვერპლოები, წმინდა სვეტები, წმინდა ბოძები და ქანდაკებები (კნ. 7:2—5).
მოსეს საქმის გამგრძელებელმა, იესო ნავეს ძემ, ისრაელის ყველა ტომი შეკრიბა შექემში და მოუწოდა, მოეშორებინათ ცრუ ღმერთები და იეჰოვასთვის ერთგულად ემსახურათ. ამაზე ხალხმა ერთხმად განაცხადა თანხმობა. ისინი პირობას იესო ნავეს ძისა და მის შემდეგ მცხოვრები უხუცესების დროს ასრულებდნენ (იეს. 24:14—16, 31). მაგრამ გავიდა დრო და განდგომილება ისევ მომძლავრდა. ისრაელებმა ქანაანელთა ღვთაებების — ბაალის, აშთორეთის, წმინდა ბოძის, იგივე აშერას თაყვანისცემა დაიწყეს, რის გამოც იეჰოვამ ისრაელები მტრებს ჩაუგდო ხელში. თუმცა, როცა მოინანიეს, ღმერთმა შეიწყალა ისინი და მხსნელად მსაჯულები მიუვლინა (მსჯ. 2:11—19; 3:7; იხ. აშთორეთი; ბაალი №4; წმინდა სვეტი; წმინდა ბოძი).
მეფეების დროს. ბიბლიაში არაფერი წერია იმის შესახებ, ჰქონდა თუ არა ისრაელის პირველი მეფის, საულის, მისი ვაჟის, იშ-ბოშეთისა და დავითის მეფობის დროს ისრაელში კერპთაყვანისმცემლობას ფეხი ფართოდ მოკიდებული, თუმცა კერპთაყვანისმცემლობა მაინც არსებობდა. მაგალითად, საულის ასულს, მიქალს თერაფიმი ჰქონდა (1სმ. 19:13; იხ. თერაფიმი). კერპთაყვანისმცემლობა დავითის ვაჟის, სოლომონის მეფობის უკანასკნელ პერიოდში მომძლავრდა, ვინაიდან უცხოელი ცოლების გავლენით თავად სოლომონმა მისცა ბიძგი მის გავრცელებას. მან მაღლობები აუშენა აშთორეთს, ქემოშს და მილქომს, იგივე მოლექს და ხალხი ცრუთაყვანისმცემლობაში ჩააბა (1მფ. 11:3—8, 33; 2მფ. 23:13; იხ. ქემოში; მოლექი).
კერპთაყვანისმცემლობის გამო იეჰოვამ სოლომონის ვაჟს, რობოამს ათი ტომი წაართვა და იერობოამს მისცა (1მფ. 11:31—35; 12:19—24). იეჰოვა იერობოამს დაჰპირდა, რომ თუ მისი ერთგული მსახური იქნებოდა, სამეფო არ წაერთმეოდა. თუმცა იერობოამმა გამეფებისთანავე ხბოს კულტს ჩაუყარა საფუძველი, რადგან შიშობდა, რომ თუ ხალხი თაყვანსაცემად იერუსალიმში გააგრძელებდა სიარულს, მას აუჯანყდებოდა (1მფ. 11:38; 12:26—33). ათტომიან სამეფოში მთელი მისი არსებობის მანძილზე ხბოს თაყვანისცემა არ შეწყვეტილა, მეტიც, ახაბის მმართველობის დროს ისრაელებმა ტვიროსის ბაალსაც დაუწყეს თაყვანისცემა (1მფ. 16:30—33). თუმცა ყველა არ გამხდარა განდგომილი. ახაბის მმართველობის დროს 7000 კაცს მუხლი არ მოუყრია ბაალის წინაშე და არ უკოცნია მისთვის, და ეს მაშინ, როცა ახაბის ცოლის, იზებელის წაქეზებით ღვთის წინასწარმეტყველებს მახვილით ხოცავდნენ (1მფ. 19:1, 2, 14, 18; რმ. 11:4; იხ. ხბო [ხბოს კულტი]).
ათტომიან სამეფოში არც ერთ მეფეს არ გაუტარებია რელიგიური რეფორმა, თუ არ ჩავთვლით იეჰუს, რომელმაც ბაალის თაყვანისცემა ამოძირკვა (2მფ. 10:20—28). ჩრდილოეთის სამეფოში მცხოვრები ხალხი იეჰოვას მიერ მრავალჯერ გაგზავნილ წინასწარმეტყველებს ყურს არ უგდებდა. ვინაიდან ისრაელები კერპთაყვანისმცემლობას არ ეშვებოდნენ, ყოვლისშემძლე ღმერთმა ისინი ასურელებს ჩაუგდო ხელში (2მფ. 17:7—23).
უკეთესი მდგომარეობა არც იუდას სამეფოში ყოფილა, თუ არ ჩავთვლით იმას, რომ იუდას ზოგიერთმა მეფემ რელიგიური რეფორმები გაატარა. მიუხედავად იმისა, რომ იუდა და ისრაელი კერპთაყვანისმცემლობის გამო ორ სამეფოდ დაიყო, სოლომონის ვაჟმა, რობოამმა ყური არ ათხოვა იეჰოვას გაფრთხილებას და თავი არ დაანება კერპთაყვანისმცემლობას. როგორც კი განმტკიცდა მისი ტახტი, ისიც და მთელი იუდაც იეჰოვას განუდგა (2მტ. 12:1). ააშენეს მაღლობები და იქ წმინდა სვეტები და წმინდა ბოძები დადგეს; ეწეოდნენ რიტუალურ პროსტიტუციასაც (1მფ. 14:23, 24). მართალია აბიამი (აბია) მიენდო იეჰოვას და იერობოამთან ბრძოლაში გაიმარჯვა, მაგრამ მთლიანობაში ის მამამისს, მეფე რობოამს ჰბაძავდა და ცოდვილი გზით დადიოდა (1მფ. 15:1, 3; 2მტ. 13:3—18).
იუდას მომდევნო ორი მეფე, ასა და იეჰოშაფატი ერთგულად ემსახურებოდნენ იეჰოვას და ძალ-ღონეს არ იშურებდნენ თავიანთ სამეფოში კერპთაყვანისმცემლობის აღმოსაფხვრელად. მიუხედავად იმისა, რომ ორივე მეფე ანადგურებდა მაღლობებს, ხალხი იმდენად იყო მიჩვეული მაღლობებზე თაყვანისცემას, რომ ეს საკულტო ადგილები, როგორც ჩანს, ფარულად ისევ არსებობდა ან ახლები შენდებოდა (1მფ. 15:11—14; 22:42, 43; 2მტ. 14:2—5; 17:5, 6; 20:31—33).
იეჰოშაფატის შემდეგ გამეფდა იეჰორამი, რომლის მმართველობაც სისხლის ღვრით დაიწყო. იუდას ისტორიაში კერპთაყვანისმცემლობის ახალი ეტაპი დადგა, რაც ნაწილობრივ იმით იყო განპირობებული, რომ იეჰორამს ახაბის ასული, კერპთაყვანისმცემელი ათალია ჰყავდა ცოლად (2მტ. 21:1—4, 6, 11). ათალია თავისი ვაჟის, ახაზიას მრჩეველიც იყო. ახაზიასა და უზურპატორ ათალიას მმართველობის დროს კერპთაყვანისმცემლობა სამეფო კარის მხარდაჭერით არსებობდა (2მტ. 22:1—3, 12).
ათალია იეჰოაშის გამეფებისთანავე სიკვდილით დასაჯეს, რის შემდეგაც ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლობა კვლავ აღორძინდა. მაგრამ მღვდელმთავარ იეჰოიადას სიკვდილის შემდეგ იუდას მთავართა წაქეზებით კერპთაყვანისმცემლობამ თავი ისევ იჩინა (2მფ. 12:2, 3; 2მტ. 24:17, 18). ამის გამო იეჰოვამ იუდეველთა ჯარი დამპყრობელ სირიელებს ჩაუგდო ხელში, იეჰოაში კი თავისმა მსახურებმა მოკლეს (2მტ. 24:23—25).
იუდაზე ღვთის განაჩენის აღსრულებამ და იეჰოაშის მკვლელობამ მისი ვაჟი, ამაცია დააფიქრა, ამიტომ თავიდან ის სწორად იქცეოდა იეჰოვას თვალში (2მტ. 25:1—4). თუმცა მას შემდეგ, რაც ამაციამ ედომელები დაამარცხა, მათგან წამოღებულ კერპებს დაუწყო თაყვანისცემა (2მტ. 25:14). იუდას თავისი დანაშაულისთვის სამაგიერო მაშინ მიეზღო, როდესაც ათტომიანმა სამეფომ დაამარცხა ის და ამაცია შეთქმულებმა მოკლეს (2მტ. 25:20—24, 27). მართალია აზარია (უზია) და მისი ვაჟი, იოთამი ზოგადად სწორად იქცეოდნენ იეჰოვას თვალში, მათი ქვეშევრდომები კვლავაც მაღლობებზე ეთაყვანებოდნენ კერპებს (2მფ. 15:1—4, 32—35; 2მტ. 26:3, 4, 16—18; 27:1, 2).
იოთამის ვაჟის, ახაზის მეფობის დროს იუდაში კერპთაყვანისმცემლობამ უფრო ამაზრზენი სახე მიიღო და არნახულ მასშტაბებს მიაღწია. ახაზი იყო იუდას პირველი მეფე, ვისზეც წერია, რომ თავისი შვილები ცეცხლში შესწირა ცრუღმერთებს (2მფ. 16:1—4; 2მტ. 28:1—4). იეჰოვამ დასაჯა იუდა და მტრებს ჩაუგდო ხელში. მონანიების ნაცვლად ახაზმა დაასკვნა, რომ სირიის მეფეებს თავიანთი ღმერთები ამარჯვებინებდნენ. ამიტომ გადაწყვიტა, ამ ღმერთებისთვის შეეწირა მსხვერპლი, რომ მასაც დახმარებოდნენ (2მტ. 28:5, 23). ახაზი ამასაც არ დასჯერდა — მან დაკეტა იეჰოვას ტაძრის კარები და ტაძარში არსებული ნივთები დალეწა (2მტ. 28:24).
ახაზისგან განსხვავებით, რომელმაც ჭკუა ვერ ისწავლა, მისმა ვაჟმა ხიზკიამ სწორი გზა აირჩია (2მტ. 29:1, 5—11). მეფობის პირველსავე წელს ხიზკიამ აღადგინა ჭეშმარიტი თაყვანისმცემლობა (2მტ. 29:3). მისი მეფობის დროს მოისპო კერპთაყვანისმცემლობის კერები არა მარტო იუდასა და ბენიამინში, არამედ ეფრემსა და მენაშეში (2მტ. 31:1).
ხიზკიას ვაჟმა, მენაშემ, ნაცვლად იმისა, რომ მამის კვალს გაჰყოლოდა, კერპთაყვანისმცემლობა ააღორძინა (2მფ. 21:1—7; 2მტ. 33:1—7). ბიბლია ამის მიზეზს არ ასახელებს. მენაშეს, რომელიც 12 წლის ასაკში გამეფდა, როგორც ჩანს, გზა-კვალი აურიეს ღვთის ორგულმა მრჩევლებმა და მთავრებმა. მაგრამ მენაშემ მას შემდეგ, რაც იეჰოვამ დასაჯა და ბაბილონში გადაასახლა, ახაზისგან განსხვავებით მოინანია და იერუსალიმში დაბრუნებულმა სამეფოში რელიგიური რეფორმები გაატარა (2მტ. 33:10—16). თუმცა მისმა ვაჟმა ამონმა ქანდაკებებისთვის მსხვერპლის შეწირვას მიჰყო ხელი (2მტ. 33:21—24).
ამონის შემდეგ გამეფდა იოშია, რომელიც იუდაში კერპთაყვანისმცემლობის აღმოფხვრას შეუდგა. მან წაბილწა საკერპო ადგილები როგორც იუდაში, ისე სამარიის ქალაქებში, აგრეთვე დაითხოვა ქურუმები და ისინი, ვინც შესაწირავს უბოლებდა ბაალს, მზეს, მთვარეს, ზოდიაქოს თანავარსკვლავედებსა და ცის მთელ ლაშქარს (2მფ. 23:4—27; 2მტ. 34:1—5). კერპთაყვანისმცემლობის წინააღმდეგ მიმართულმა მისმა ფართომასშტაბიანმა კამპანიამ ცრუთაყვანისმცემლობა ერთხელ და სამუდამოდ ვერ აღმოფხვრა, ვინაიდან იუდას ბოლო ოთხი მეფე — იეჰოახაზი, იეჰოიაკიმი, იეჰოიაქინი და ციდკია — კერპებს ეთაყვანებოდა (2მფ. 23:31, 32, 36, 37; 24:8, 9, 18, 19; იხ. ასტროლოგები; მაღლობები; ზოდიაქოს თანავარსკვლავედები).
წინასწარმეტყველთა წიგნები წარმოდგენას გვიქმნის იმაზე, თუ რა მდგომარეობა იყო იუდას სამეფოში მისი არსებობის ბოლო წლებში. ქვეყანაში კვლავ არსებობდა საკერპო ადგილები, გრძელდებოდა რიტუალური პროსტიტუცია და ბავშვების მსხვერპლშეწირვა (იერ. 3:6; 17:1—3; 19:2—5; 32:29, 35; ეზკ. 6:3, 4). ის კი არადა, კერპთაყვანისმცემლობაში ლევიანებსაც მიუძღოდათ ბრალი (ეზკ. 44:10, 12, 13). ეზეკიელმა, რომელიც ხილვაში იერუსალიმის ტაძარში იყო გადაყვანილი, ნახა საძაგელი კერპი, „მოშურნეობის სიმბოლო“ და ხალხი, რომელიც ქვეწარმავლებისა და საზიზღარი ცხოველების გამოსახულებებს ეთაყვანებოდა და პატივს მიაგებდა ცრუღმერთ თამუზსა და მზეს (ეზკ. 8:3, 7—16).
ისრაელები კერპებს ემსახურებოდნენ და ბავშვებს სწირავდნენ, თან ვითომ იეჰოვასაც სცემდნენ თაყვანს და ეგონათ, რომ უბედურება არ ეწეოდათ (იერ. 7:4, 8—12; ეზკ. 23:36—39). კერპთაყვანისმცემლობამ ხალხს ისე დაუჩლუნგა გონება, რომ ძვ. წ. 607 წელს ბაბილონელების მიერ იერუსალიმის განადგურება, რაც იეჰოვას ჰქონდა ნაწინასწარმეტყველები, იმას მიაწერეს, რომ „ცის დედოფალს“ აღარ უბოლებდნენ და აღარ უღვრიდნენ შესაწირავს (იერ. 44:15—18; იხ. ცის დედოფალი).
რატომ ეწეოდა ისრაელი კერპთაყვანისმცემლობას. ისრაელები სხვადასხვა მიზეზის გამო ტოვებდნენ ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლობას. კერპთაყვანისმცემლობა ხორცის საქმეებს მიეკუთვნება და ხორციელი სურვილების დაკმაყოფილებას ემსახურება (გლ. 5:19—21). აღთქმულ მიწაზე დასახლების შემდეგ ისრაელები ხედავდნენ, რომ მათი წარმართი მეზობლები, რომლებიც არ განდევნეს იმ მიწიდან და რომლებსაც მიწათმოქმედების დიდი გამოცდილება ჰქონდათ, კარგ მოსავალს იღებდნენ. როგორც ჩანს, ისრაელები თავიანთ ქანაანელ მეზობლებს სთხოვდნენ რჩევას, როგორ ეამებინათ ადგილობრივი ბაალისთვის ანუ „ბატონისთვის“ (ფს. 106:34—39).
კერპთაყვანისმცემლებთან დამოყვრება ისრაელებისთვის კიდევ ერთი საცდური აღმოჩნდა (მსჯ. 3:5, 6). მათ კერპთაყვანისმცემლობასთან დაკავშირებული სექსუალური აღვირახსნილობაც იზიდავდა. მაგალითად, შიტიმში, მოაბის ველზე ათასობით ისრაელი ჩაება უზნეობასა და ცრუთაყვანისმცემლობაში (რც. 22:1; 25:1—3). ზოგიერთისთვის მიმზიდველი შესაძლოა ცრუღმერთების საწმინდრებში ღრეობა იყო (ამ. 2:8).
ისრაელებისთვის საცდური მომავლის გაგების სურვილიც აღმოჩნდა, ინტერესი იმისა, თუ როგორ დაგვირგვინდებოდა ესა თუ ის საქმე. ამიტომაც მივიდა საული სულების გამომძახებელთან, ახაზიამ კი ეკრონის ღმერთს, ბაალ-ზებუბს ამბის გასაგებად ხალხი გაუგზავნა (1სმ. 28:6—11; 2მფ. 1:2, 3).
კერპთაყვანისმცემლობა უგუნურებაა. წმინდა წერილებში არაერთხელ მახვილდება ყურადღება იმაზე, თუ რამდენად დიდი უგუნურებაა ხის, ქვისა და რკინის ღმერთებზე დაიმედება. ესაია აღწერს კერპების დამზადების პროცესს და აღნიშნავს, რომ სისულელეა ერთი და იმავე ხის გამოყენება საჭმლის გასაკეთებლად და გასათბობად, ნარჩენებისგან კი ღმერთის დამზადება და მისთვის შეწევნის თხოვნა (ეს. 44:9—20). ესაიამ იწინასწარმეტყველა, რომ იეჰოვას რისხვის დღეს ცრუთაყვანისმცემლები თავიანთ არაფრის მაქნის კერპებს თაგვებსა და ღამურებს გადაუყრიდნენ (ეს. 2:19—21). „ვაი მას, ვინც ხის ნაჭერს ეუბნება, გაიღვიძე, და უტყვ ქვას, გამოიღვიძეო!“ (აბკ. 2:19). უტყვი კერპების გამკეთებლები მათ დაემსგავსებიან ანუ მათსავით უსიცოცხლოები გახდებიან (ფს. 115:4—8; 135:15—18; იხ. გმც. 9:20).
კერპთაყვანისმცემლობისადმი დამოკიდებულება. იეჰოვას მოშიშებს ყოველთვის სძულდათ კერპები. ბიბლიაში ცრუღმერთები და კერპები დამამცირებელი სიტყვებით მოიხსენიება, მაგალითად: არაფრის მაქნისი ღმერთები (1მტ. 16:26; ფს. 96:5; 97:7), საზიზღარი კერპი (1მფ. 15:13; 2მტ. 15:16), სამარცხვინო რამ (იერ. 11:13; ოს. 9:10), საძაგელი კერპები (ეზკ. 16:36, 37) და სისაძაგლე (ეზკ. 37:23). ხშირად ვხვდებით გამოთქმას „ნეხვიანი კერპები“, რომელიც ნათარგმნია ნეხვის აღმნიშვნელი ებრაული სიტყვის მონათესავე სიტყვიდან გილლულიმ (1მფ. 14:10; სფ. 1:17). ზიზღის გამომხატველი ეს სიტყვა, რომელიც პირველად ლევიანების 26:30-ში გვხვდება, ეზეკიელის წიგნში მე-6 თავის მე-4 მუხლიდან დაწყებული დაახლოებით 40-ჯერ არის გამოყენებული.
ღვთისმოშიში იობი აღიარებდა, რომ თუ ციური სხეულების, მაგალითად, მთვარის დანახვაზე მისი გული ფარულად ცდუნდებოდა და თუ მისი ბაგე საკოცნელად შეეხებოდა მისივე ხელს (როგორ ჩანს, იგულისხმება ჰაეროვანი კოცნა კერპების თაყვანისცემის დროს), ეს ღვთის უარყოფისა და, შესაბამისად, კერპთაყვანისმცემლობის ტოლფასი იქნებოდა (იობ. 31:26—28; შდრ. კნ. 4:15, 19). მართალი კაცი იეჰოვამ წინასწარმეტყველ ეზეკიელის პირით ასე დაახასიათა: „თვალებს ისრაელის სახლის ნეხვიან კერპებს არ აპყრობს“ ანუ არაფერს სთხოვს მათ და არც მათგან ელის დახმარებას (ეზკ. 18:5, 6).
სამმა ებრაელმა — შადრაქმა, მეშაქმა და აბედნეგომ, კერპთაყვანისმცემლობისგან თავი შორს დაიჭირეს და სხვებს შესანიშნავი მაგალითი მისცეს. მათ უარი განაცხადეს მეფე ნაბუქოდონოსორის მიერ დურას ველზე აღმართული ოქროს ქანდაკების თაყვანისცემაზე, მიუხედავად იმისა, რომ იცოდნენ, ამის გამო გავარვარებულ ღუმელში ჩაყრიდნენ (დნ. თ. 3).
პირველი ქრისტიანები ითვალისწინებდნენ ღვთივშთაგონებულ რჩევას: „გაექეცით კერპთაყვანისმცემლობას“ (1კრ. 10:14). ქრისტიანობა კერპების დამამზადებელთა სარფიან საქმეს ზარალს აყენებდა (სქ. 19:23—27). ისტორიკოსთა ცნობების თანახმად, რომის იმპერიაში მცხოვრები ქრისტიანები კერპთაყვანისმცემლობაზე უარის თქმის გამო სამი ებრაელის მსგავსად საფრთხეში იგდებდნენ თავს. თუ ისინი იმპერატორის ღვთაებრივ ბუნებას აღიარებდნენ და ამის ნიშნად ცოტაოდენ საკმეველს აკმევდნენ, სიკვდილს გადაურჩებოდნენ. დათმობაზე მხოლოდ ერთეულები მიდიოდნენ. ქრისტიანებს მშვენივრად ესმოდათ, რომ მას შემდეგ, რაც თავი ანებეს კერპებს და ღვთისკენ შემობრუნდნენ (1თს. 1:9), კერპთაყვანისმცემლობაში დაბრუნება მათ გზას დაუხშობდა ახალი იერუსალიმისკენ და სიცოცხლის ჯილდოს დააკარგვინებდა (გმც. 21:8; 22:14, 15).
იეჰოვას მსახურები დღესაც უნდა გაურბოდნენ კერპთაყვანისმცემლობას (1ინ. 5:21). იოანეს გამოცხადების თანახმად, დედამიწის მკვიდრებს აიძულებდნენ, თაყვანი ეცათ „მხეცისა“ და მისი „ქანდაკებისთვის“. ვერც ერთი მათი თაყვანისმცემელი ვერ მიიღებს მარადიული სიცოცხლის ჯილდოს ღვთისგან. „აქ საჭიროა წმინდათა მოთმინება“ (გმც. 13:15—17; 14:9—12; იხ. სისაძაგლე, საზიზღრობა).