KAPU 19
“Bima Yonso Ta Zinga Konso Kisika Yina Masa Yina Ke Kwenda”
MAMBU YINA KAPU YAI KE TUBILA: Mutindu mbona-meso ya nzadi yina ke basika na tempelo mpi ke kulumuka lunganaka na ntangu ya ntama, ke lungana bubu yai, mpi ta lungana na bilumbu ke kwisa
1, 2. Na kutadila Ezekiele 47:1-12, nki mambu Ezekiele ke mona mpi ke longuka? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.)
EZEKIELE ke mona diambu ya nkaka ya kuyituka na mbona-meso na yandi ya tempelo: Masa ke basika na kisika ya santu mpi ke kulumuka! Yindula mutindu Ezekiele ke tala mpila masa yina kele mpembe bonso kristale ke kulumuka. (Tanga Ezekiele 47:1-12.) Masa yango ke katuka na kielo ya kisika ya santu mpi ke kulumuka malembe-malembe; na nima yo ke basika na lupangu ya tempelo pene-pene ya kielo yina kele na esti. Wanzio yina ke tambwisa Ezekiele me nata yandi ntama ti tempelo mpi yandi ke tesa nda ya masa yango ntangu bo ke tambula. Wanzio yina ke lomba Ezekiele mbala na mbala na kusabuka masa yango, mpi Ezekiele ke bakisa nde masa yango ke kuma mudindu nswalu kibeni, mpi ntangu fioti na nima yo me kuma masa ya nene yina yandi lendaka kusabuka kaka kana yandi me kasa!
2 Ezekiele me bakisa nde nzadi yina ke kwenda kubwa na Nzadi-Mungwa ya Kufwa mpi yo ke manisa mungwa na yo, ke pesa luzingu na masa na yo ya kufwa bisika yonso yina masa ya nzadi ke kutana ti yo, mpi yo ke sala nde masa kubuta bambisi mingi. Na balweka ya nzadi, Ezekiele ke mona banti ya mitindu yonso yina ke yela. Konso ngonda, banti yango ke butaka bambuma ya mbote ya kudia, mpi yo ke basisaka matiti yina ke belulaka. Yindula mutindu Ezekiele kumaka ti ngemba mpi kivuvu na ntima ntangu yandi monaka mambu yai yonso. Kitini yai ya mbona-meso ya tempelo vandaka kutendula nki sambu na Ezekiele mpi Bayuda yina vandaka na kimpika? Mpi yo ke tendula nki sambu na beto bubu yai?
Nzadi ya Mbona-Meso Vandaka Kutendula Nki Sambu na Bayuda Yina Vandaka na Kimpika?
3. Sambu na nki Bayuda ya ntangu ya ntama bakisaka nde nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele vandaka ya kifwani?
3 Bayuda ya ntangu ya ntama bakisaka kibeni nde nzadi ya mbona-meso vandaka ya kifwani. Mbala ya nkaka verse yai yibusaka bo mbikudulu ya ke tubila mutindu Nzambi ta vutula bansadi na yandi yina profete Yoele sonikaka ziku bamvula kuluta 200 na ntwala. (Tanga Yoele 3:18.) Ntangu Bayuda yina vandaka na kimpika tangaka mambu yai ya Yoele sonikaka na nsadisa ya mpeve santu, bo vandaka ve kuvingila nde bangumba ‘kunokisa vinu ya sukadi’ to nde bangumba ya fioti ‘kufuluka ti miliki’; bo vandaka kuvingila mpi ve nde nto ya masa ‘kubasika na nzo ya Yehowa.’ Mutindu mosi, ziku Bayuda bakisaka nde nsangu ya mbona-meso yina profete Ezekiele vandaka kuzabisa vandaka kutubila nzadi ya kifwani.a Ebuna, inki nsangu Yehowa zolaka kuzabisa? Biblia ke sadisa beto na kubakisa mambu ya nkaka ya mbona-meso yai. Na bunkufi, beto ta tadila mambu tatu ya pwelele mpi ya ke pesa kikesa yina kele na mbikudulu yai.
4. (a) Ziku nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele pusaka Bayuda na kuvingila nki balusakumunu ya Yehowa? (b) Sambu na nki bangogo “nzadi” mpi “masa” yina Biblia ke sadila ke ndimisa beto nde Yehowa ta sakumuna bansadi na yandi? (Tala lupangu “Banzadi ya Balusakumunu Yina Ke Katuka na Yehowa.”)
4 Nzadi ya balusakumunu. Mbala mingi Biblia ke sadilaka banzadi mpi masa sambu na kutubila balusakumunu ya Yehowa yina ke pesaka luzingu. Ezekiele monaka nzadi mosi ke basika na tempelo mpi ke kulumuka, yo yina ziku mbona-meso yai pusaka bansadi ya Yehowa na kuyindula nde bo ta baka balusakumunu na yandi ya kimpeve yina ke pesaka luzingu kana bo ke kangama kaka na lusambu ya bunkete. Inki balusakumunu? Bo zolaka kubaka diaka malongi ya kimpeve yina banganga-nzambi zolaka kulonga bo. Sambu bo kumaka kupesa diaka bimenga na tempelo, bo lendaka kundima diaka nde Nzambi me lolula masumu na bo. (Ezek. 44:15, 23; 45:17) Yo yina, bo lendaka diaka kukuma bunkete, bonso nde bo me yobila masa ya bunkete yina vandaka kubasika na tempelo.
5. Inki mutindu nzadi ya mbona-meso ke ndimisa beto nde balusakumunu ta vanda ntangu yonso mingi sambu na bantu yonso?
5 Keti balusakumunu zolaka kuvanda mingi ntangu yonso sambu na bantu yonso? Mbona-meso yai ke pesa kikesa sambu yo ke monisa mutindu masa yina vandaka ntete fioti kumaka nene na ntangu fioti! (Ezek. 47:3-5) Ntalu ya Bayuda yina vutukaka na bwala na bo lendaka kukuma mingi; ata mpidina, balusakumunu ya Yehowa zolaka kulungisa mambu yina bo vandaka na yo mfunu. Nzadi vandaka kumonisa balusakumunu ya mingi kibeni!
6. (a) Mbona-meso yai ke pesa beto nki lusilu ya ke pesa kikesa? (b) Mbona-meso yai pesaka mpi nki lukebisu? (Tala noti na nsi ya lutiti.)
6 Masa ya ke pesaka luzingu. Mbona-meso ya Ezekiele ke tuba nde nzadi yina vandaka kubwa na Nzadi-Mungwa ya Kufwa, mpi yo vandaka kupesa bitini na yo ya nene luzingu. Kuvila ve nde masa vandaka kupesa bambisi mingi luzingu yina beto lenda fwanisa ti ntalu ya bambisi yina kele na Nzadi-mungwa ya Nene, to Nzadi-Mungwa ya Mediterane. Yo vandaka nkutu ti kompani mosi ya vandaka kusala kisalu ya kuloba na lweka ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa yina vandaka na kati ya bambanza zole yina vandaka ntama kibeni. Wanzio vandaka kutuba nde: “Bima yonso ta zinga konso kisika yina masa yina ke kwenda.” Keti yo ke tendula nde masa yina vandaka kubasika na nzo ya Yehowa zolaka kukuma na bitini yonso ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa? Ve. Wanzio tendulaka nde masa ya ke pesaka luzingu ta kuma ve na bisika ya nkaka ya poto-poto. Bisika yai “bo ta yambula yo na mungwa.”b (Ezek. 47:8-11) Yo yina mbikudulu yai vandaka kutubila lusilu mosi ya ke pesa kikesa yina ke monisa nde lusambu ya bunkete ta pesa diaka bantu luzingu mpi ta sala nde bo vanda na mavimpi ya mbote. Kansi bo pesaka mpi lukebisu yai: Bantu yonso ve zolaka kundima balusakumunu ya Yehowa mpi bo yonso ve zolaka kubeluka.
7. Inki kivuvu banti ya mbona-meso yina vandaka na lweka ya nzadi pesaka Bayuda yina vandaka na kimpika?
7 Banti sambu na kudia mpi kubelula. Ebuna banti yina vandaka na balweka ya nzadi? Yo vandaka kuyika kitoko ya mbona-meso yai. Yo vandaka mpi kumonisa mfunu ya mbona-meso. Ya kieleka, Ezekiele ti bantu ya bwala na yandi waka kiese ntangu bo yindulaka bambuma ya kitoko yina banti yai zolaka kubuta konso ngonda! Mbona-meso yai ya kitoko vandaka kundimisa bo nde Yehowa zolaka kudisa bo na kimpeve. Inki diaka? Kuvila ve nde matiti ya banti yina “ta vanda . . . sambu na kubelula.” (Ezek. 47:12) Yehowa zabaka nde nsuka-nsuka, Bayuda yina katukaka na kimpika ta vanda na mfunu ya kubeluka na kimpeve, yo yina yandi silaka na kusala mambu yai. Bambikudulu ya nkaka ya ke tubila mutindu Nzambi vutulaka lusambu ya bunkete ke monisa mutindu yandi salaka yo, mutindu Kapu 9 ya mukanda yai tubilaka yo.
8. Inki ke monisa nde mbona-meso ya Ezekiele zolaka kulungana na mutindu ya nene?
8 Mutindu beto monaka yo na Kapu 9 ya mukanda yai, Bayuda yina katukaka na kimpika bakaka kaka mwa balusakumunu na kulungana ya bambikudulu yai. Bayuda bo mosi bantu salaka nde bo baka ve balusakumunu yonso. Yehowa lendaka ve kusakumuna bo mingi sambu mbala mingi bo vandaka kuvutukila bikalulu na bo ya mbi, kukolama mpi kuyambula lusambu ya bunkete. Bayuda ya kwikama vandaka kuwa mpasi ya mingi sambu na bikalulu ya mbi ya bampangi na bo. Ata mpidina, bansadi ya kwikama ya Yehowa zabaka nde balusilu na yandi ta lungana kaka mpi nde yo ke lunganaka ntangu yonso. (Tanga Yozue 23:14.) Yo yina, mbona-meso ya Ezekiele zolaka kulungana kilumbu mosi na mutindu ya nene. Kansi nki ntangu?
Nzadi Ke Kulumuka Bubu Yai!
9. Inki ntangu mbona-meso ya tempelo ya Ezekiele ke lungana na mutindu ya nene?
9 Mutindu beto tubilaka yo na Kapu 14 ya mukanda yai, mbona-meso ya tempelo ya Ezekiele ke lungana na mutindu ya nene na “kitini ya nsuka ya bilumbu,” ntangu yina Nzambi me tombulaka kibeni lusambu ya bunkete. (Yez. 2:2) Inki mutindu kitini yai ya mbona-meso ya Ezekiele ke na kulungana bubu yai?
10, 11. (a) Inki balusakumunu ya kele bonso nzadi beto ke baka bubu yai? (b) Inki mutindu balusakumunu ya Yehowa ke kuma mingi sambu na kulungisa bampusa mingi ya bantu na bilumbu yai ya nsuka?
10 Nzadi ya balusakumunu. Masa yina ke basika na nzo ya Yehowa mpi ke kulumuka ke yibusa beto nki balusakumunu ya beto ke baka bubu? Ya kieleka, yo ke yibusa beto mambu yonso ya kimpeve ya Yehowa ke pesaka beto yina ke natilaka beto mambote. Kima ya kuluta mfunu kele ngolo yina kimenga ya Yezu kele na yo ya kukumisa beto bunkete, mpi yo ke sadisaka sambu Nzambi kulolula masumu na beto. Beto lenda fwanisa mpi bakieleka ya bunkete ya Ndinga ya Nzambi ti masa ya bunkete ya ke pesaka luzingu. (Baef. 5:25-27) Inki mutindu beto ke bakaka balusakumunu yina bubu?
11 Na 1919, bansadi ya Yehowa vandaka fioti kibeni, mpi bo vandaka na kiese ya kubaka madia ya kimpeve yina bo vandaka na yo mfunu. Na bamvula yina landaka, ntalu na bo landaka kukuma mingi. Bubu yai, bansadi ya Nzambi kele kuluta bamilio nana. Keti bamasa ya bunkete ya kieleka ya Biblia ke landa kaka na kukulumuka? Ee! Beto kele kibeni ti bantendula ya bakieleka mingi ya kimpeve. Ya kieleka, na bamvula me luta, bansadi ya Nzambi zwaka bamilio ya ba Biblia, ya mikanda, ya bazulunalu, ya tumikanda, mpi ya batrakiti. Bonso nzadi ya mbona-meso yina Ezekiele monaka, masa ya bunkete ya bakieleka ya Biblia ke kuma nene nswalu sambu na kulungisa bampusa mingi ya bantu yina kele ti nzala ya mambu ya kimpeve na ntoto ya mvimba. Banda ntama, bo ke niemaka mikanda na beto ya ke tendulaka Biblia. Mpi bubu yai, na nzila ya site Internet jw.org, mikanda yai kele mpi na Internet na bandinga kuluta 900! Inki mutindu bamasa yai ya kieleka ya Biblia ke sadisaka bantu ya ntima-masonga?
12. (a) Inki mutindu nsangu ya kieleka ke pesa bantu luzingu mpi sante ya kimpeve? (b) Inki lukebisu ya mfunu mbona-meso yai ke pesa beto bubu yai? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.)
12 Masa ya ke pesaka luzingu. Bo songaka Ezekiele nde: “Bima yonso ta zinga konso kisika yina masa yina ke kwenda.” Yindula mutindu nsangu ya kieleka ke kulumuka na bantu yonso yina me kotaka na paladisu na beto ya kimpeve. Bakieleka ya Biblia me simbaka bantima ya bantu mingi mpi me sadisaka bo na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Kansi, mbona-meso yango vandaka kuzabisa mpi lukebisu yai ya mfunu: Bantu yonso ve ta ndima kieleka yai. Bonso bisika yina ya poto-poto ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa ya mbona-meso ya Ezekiele, kele ti bantu yina bantima na bo ke ndimaka ve kieleka ya Biblia mpi ke buyaka kusadila yo.c Beto fwete sala ve ata fioti mambu ya mutindu yai!—Tanga Kulonga 10:16-18.
13. Banti ya mbona-meso ke longa beto nki bubu yai?
13 Banti sambu na kudia mpi kubelula. Keti banti ya mbona-meso yina kele na balweka ya nzadi kele ti malongi ya ke pesa beto kikesa bubu yai? Ee! Kuvila ve nde banti yina vandaka kubuta konso ngonda bambuma ya mpa ya kitoko, mpi matiti na yo vandaka kubelula. (Ezek. 47:12) Mambu yai ke yibusa beto nde beto ke sadilaka Nzambi yina ke zolaka kudisa beto mpi kubelula beto na mutindu mosi ya kuluta mfunu, disongidila na kimpeve. Bubu yai, bantu ke bela mpi ke niokwama na nzala ya kimpeve. Kansi, yindula madia yina Yehowa ke pesaka beto. Keti na nima ya kulonguka zulunalu na beto mosi, to na nima ya kuyimba nkunga ya nsuka na lukutakanu ya nene to ya distrike, to na nima ya kutala video mosi to JW télédiffusion, nge me tubaka dezia nde kuvanda ti madia yai ya kimpeve kele kibeni lusakumunu? Beto ke diaka kibeni mbote. (Yez. 65:13, 14) Keti madia ya kimpeve ke sadisaka beto na kuvanda ti sante ya mbote na kimpeve? Bandongisila ya mbote ya kele na Ndinga ya Nzambi yina beto ke bakaka, ke sadisaka beto na kutina mansoni, lukasi, mpi kukonda lukwikilu. Yehowa me yidikaka mpi mambu sambu na kusadisa Bakristu na kunwana ti maladi ya kimpeve yina masumu ya nene ke nataka. (Tanga Yakobo 5:14.) Ya kieleka, beto ke bakaka balusakumunu kaka mutindu banti ya mbona-meso ya Ezekiele monisaka yo.
14, 15. (a) Na mbona-meso ya Ezekiele, bisika ya poto-poto yina belukaka ve ke longa beto nki? (b) Inki mutindu nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele ke natila beto mambote bubu yai?
14 Diaka, bisika yina ya poto-poto yina masa ya nzadi belulaka ve ke longa beto diambu mosi ya mfunu. Beto fwete kanga ve ata fioti balusakumunu ya Yehowa nzila ya kukulumuka na luzingu na beto. Yo ta vanda mpasi kibeni kana beto beluka ve bonso bantu mingi na nsi-ntoto yai ya ke bela. (Mat. 13:15) Kansi, beto ke vandaka na kiese ya kubaka mambote ya balusakumunu ya nzadi. Ntangu beto ke nwaka bamasa ya bunkete ya kieleka ya Ndinga ya Nzambi, ntangu beto ke zabisaka bakieleka yango na bantu ya nkaka na kisalu ya kusamuna, ntangu beto ke bakaka lutwadisu, kikesa, mpi lusadisu ya zola ya bankuluntu yina mpika ya kwikama ke longaka, yo ke yibusaka beto nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele. Nzadi yai ke pesaka luzingu mpi ke belulaka bisika yonso yina yo ke kwendaka!
15 Ebuna, inki mutindu mbona-meso yai ya nzadi ta lungana na bilumbu ke kwisa? Mutindu beto ta mona yo, nzadi ta kulumuka mingi kibeni na Paladisu yina ke kwisa.
Mambu Yina Mbona-Meso Ta Tendula na Paladisu
16, 17. (a) Inki mutindu masa ya luzingu ta kuma nene kibeni na Paladisu? (b) Inki mutindu beto ta baka mambote ya nzadi ya balusakumunu na Paladisu?
16 Keti nge ke kudimonaka na Paladisu, na kati ya banduku mpi bantu ya dibuta, nge ke sepela mingi ti luzingu? Kulonguka mbona-meso ya nzadi ya Ezekiele lenda sadisa nge na kubakisa yo mbote-mbote. Inki mutindu? Beto tadila diaka mambu tatu ya mfunu ya mbona-meso yai.
17 Nzadi ya balusakumunu. Nzadi yai ya kifwani ta kuma nene kibeni na mutindu mosi buna na Paladisu, sambu yo ta natila bantu mambote ya kimpeve mpi ya kinsuni. Na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda ya Yezu, Kimfumu ya Nzambi ta sadisa bantu ya kwikama na kubaka mambote mingi kibeni na kimenga ya Yezu. Bo ta kuma malembe-malembe bantu ya kukuka! Maladi, minganga, balupitalu, mpi mukanda yina bo ke sadilaka sambu na kubaka lusansu (assurance maladie) ta vanda diaka ve! Masa yai ya luzingu ta kulumuka sambu na bamilio ya bantu yina ta guluka na Armagedoni, disongidila “kimvuka mosi ya nene ya bantu” yina ta luta na “mpasi ya nene.” (Kus. 7:9, 14) Ata balusakumunu ya ntete ya nzadi yina ta kulumuka ta yitukisa, yo ta vanda fioti kana beto fwanisa yo ti balusakumunu yina ta kwisa na nima. Mutindu mbona-meso ya Ezekiele ke monisa yo, nzadi yina ta kuma nene sambu na kulungisa bampusa ya mingi.
18. Inki mutindu “nzadi ya masa ya luzingu” ta kuma masa ya nene kibeni na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda?
18 Masa ya ke pesaka luzingu. Na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda, “nzadi ya masa ya luzingu” ta kuma nene. (Kus. 22:1) Bantu mingi kibeni ta futumuka mpi bo ta vanda ti dibaku ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu! Balusakumunu ya Yehowa yina Kimfumu na yandi ta nata ta pesa mpi luzingu na bantu mingi yina me fwaka, bayina me vandaka banda ntama kukonda ngolo na mfututu. (Yez. 26:19) Keti bantu yonso yina ta futumuka ta bikala na luzingu mvula na mvula?
19. (a) Inki ke monisa nde bamasa ya mpa ya kieleka ya Nzambi ta vanda na Paladisu? (b) Inki mutindu bo ta ‘yambula’ bantu ya nkaka “na mungwa” na bilumbu ke kwisa?
19 Konso muntu fwete pona. Bo ta kangula barulo ya mpa na nsungi yina. Yo yina, bakieleka ya mpa, mpi bantuma ya mpa ya kimpeve ta vanda na kati ya bamasa ya ke pesaka kikesa yina Yehowa ta pesa. Ya kieleka, kuyindula kivuvu yai ke pesa kiese! Ata mpidina, bantu ya nkaka ta buya kulemfuka na bantuma yina ya mpa, bo ta pona kukolama na Yehowa. Ziku bantu ya nkaka ta kolama na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda, kansi bo ta pesa bo ve nzila ya kubebisa ngemba ya Paladisu. (Yez. 65:20) Beto lenda yibuka mbona-meso ya Ezekiele, mpi kuyindula bisika yina ya poto-poto yina vandaka ve kubuta, sambu bo ‘yambulaka yo na mungwa.’ Yo kele buzoba kibeni sambu na bantu yina ke buyaka na ntu-ngolo yonso kunwa masa ya mfunu ya ke pesaka luzingu! Na nima ya Luyalu ya Bamvula Funda, kimvuka mosi ya bantu yina ta kolama ta vukana ti Satana. Bantu yonso yina ta buya luyalu ya lunungu ya Yehowa ta baka ndola ya mutindu mosi, disongidila lufwa ya kimakulu.—Kus. 20:7-12.
20. Inki mambu ya Nzambi ta yidikila beto na Luyalu ya Bamvula Funda ke yibusa beto banti yina Ezekiele monaka?
20 Banti sambu na kudia mpi kubelula. Yehowa ke zolaka ve nde ata muntu mosi na kati na beto kuvidisa dibaku ya kuzinga mvula na mvula. Sambu na kusadisa beto na kubaka dibaku yai ya kitoko yina yandi ke pesa beto, yandi ta yidikila beto diaka bima yina kele mutindu mosi ti banti yina Ezekiele monaka na mbona-meso. Na Paladisu, beto ta baka mambote ya Yehowa na kinsuni mpi na kimpeve. Na zulu, Yezu Kristu ti bantotila 144 000 ta yala Bamvula Funda. Sambu bo ta sala bonso banganga-nzambi, bantotila yai 144 000 ta sadisa bantu na kubaka mambote ya kimenga ya Kristu mpi na kukuma bantu ya kukuka. (Kus. 20:6) Mambu yai yina ta sadisa bo na kubeluka na kinsuni mpi na kimpeve ke yibusa beto banti yina Ezekiele monaka na balweka ya nzadi, banti yina ke butaka bambuma ya mbote mpi yina matiti na yo ke belulaka. Mbona-meso ya Ezekiele ke wakana mpi ti mbikudulu ya nkaka ya kitoko yina ntumwa Yoane sonikaka. (Tanga Kusonga 22:1, 2.) Matiti ya banti yina Yoane monaka kele “sambu na kubelula makanda.” Bamilio ya bantu ya kwikama ta baka mambote na bisalu ya kinganga-nzambi ya bantotila 144 000.
21. Inki bupusi kuyindula mbona-meso ya nzadi ya Ezekiele kele ti yo na luzingu na nge, mpi nki beto ta tadila na bakapu ya ke landa? (Tala lupangu “Masa ya Fioti Me Kuma Masa ya Nene!”)
21 Ntangu nge ke yindula nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele, keti ntima na nge ke fuluka ve na ngemba mpi kivuvu? Beto ke vingila bantangu ya mbote kibeni! Mpi yindula fioti: bamvula mingi me luta, Yehowa tubilaka bambikudulu mingi sambu yo sadisa beto na kumona mutindu Paladisu ta vanda; yandi ke binga beto na ntima-nda yonso na kuvanda kuna sambu na kumona mutindu mambu yina yandi silaka na bambikudulu ta lungana na mutindu ya nene. Keti nge ta vanda kuna? Nge lenda kudiyula kana nge ta vanda kibeni ti kisika na Paladisu. Beto tadila ntangu yai mutindu bakapu ya nsuka ya mbikudulu ya Ezekiele ke pesa beto kivuvu.
a Diaka, Bayuda yina vandaka na kimpika zabaka mutindu bwala na bo vandaka; ziku bo zabaka nde masa ya nzadi lendaka ve kubasika na Yeruzalemi mpi kukulumuka na Nzadi-Mungwa ya Kufwa, sambu bangumba vandaka na bisika ya nkaka.
b Bantu ya nkaka ke tubaka nde yo lenda vanda mutindu yina sambu banda ntama kulokuta mungwa mpi kusadila yo sambu na kutanina bima vandaka kisalu ya mfunu yina bantu vandaka kusala na lweka ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa. Ata mpidina, kuvila ve nde disolo ke tuba pwelele nde bamasa ya bisika yina ya poto-poto “ta beluka ve.” Yo ke bikala ya kukonda luzingu, ke beluka ve sambu masa ya ke pesaka luzingu yina ke basika na nzo ya Yehowa ke kuma ve bisika yina. Yo yina, na mbandu yai, yo ke monana nde bo ke sadila na mutindu ya mbi mungwa ya bisika yina ya poto-poto.—Nk. 107:33, 34; Yer. 17:6.
c Mutindu mosi, beto tadila mbandu ya bukondi yina Yezu pesaka. Bambisi mingi ke kangamaka na bukondi, kansi yonso ve ke vandaka “ya mbote.” Bo ke losaka bambisi ya mbi. Yezu pesaka lukebisu yai sambu na kumonisa nde bantu mingi yina ke kwisaka na organizasio ya Yehowa lenda kuma bantu ya kukonda kwikama na nima.—Mat. 13:47-50; 2 Tim. 2:20, 21.