Ntangu Mabanza ya Mbi Tavanda Dyaka Ve!

BANTU ketubaka nde, muntu ya siansi Albert Einstein tubaka nde na kati ya inza yai ya mawa, yau kele mpasi mingi na kumanisa mabanza ya mbi sambu na bankaka, mpasi kuluta kupasula atome. Mutindu mosi, Edward R. Murrow, mupesi-nsangu yina kuzabanaka mingi na nsungi ya Mvita ya II ya Inza mpi kumaka directere ya Imformasio ya États-Unis, kutubaka nde “kele ti muntu ve yina lenda katula mabanza ya mbi sambu na bankaka​—bau lenda kaka kubakisa yau.”

Keti bantubilu yai kewakana bonso kyeleka? Keti mpila kele ve ya kukatula kunyokula bankaka mpi kupona bampusu? Dibanza ya Nzambi kele inki na yina metala mabanza ya mbi sambu na bankaka?

Nzambi Keponaponaka Ve

Biblia kebuya nkadilu ya kuponapona. (Bingana 24:23; 28:21) Yau ketuba nde “muntu yina ke na mayele yina ke katukaka na zulu, ntete yandi ke na kinzambi; ebuna yandi kele mpi muntu mosi ya ngemba, ya pima, yandi kele muntu mosi ke lemfukaka na Nzambi; yandi kele muntu mosi ya mbote, ke salaka mambu ya mbote; yandi ke zengaka mambu mutindu yo kele [“kuponapona ve,” NW]; yandi ke tubaka mambu ya masonga.” (Yakobo 3:17) Mayele ya mutindu yina kulombamaka mingi na bazuzi

ya Israele yantama. Ntuma kupesamaka na bau nde: “Zenga makambu na tribinale mutindu yo kele; kukotila nsukami ve, kuzitisa mpi mvwama ve, kansi sambisa mpangi na nge mutindu makambu ke lomba.”​—Levi 19:15.

Bantu ya kumonisaka mingimingi mabanza ya Biblia ya kukonda kundima nkadilu ya kuponapona ti ya kuvanda ti mabanza ya mbi sambu na bankaka kele Yezu ti bantumwa na yandi Piere mpi Polo. Yezu vandaka kuponapona ve na kati ya bayina “vandaka me lemba, kikesa ve, bonso mameme me konda ngungudi.” (Matayo 9:36) Yandi longaka nde: “Kana beno ke zola kuzenga mambu, beno tala kaka ve mambu yina ke monikaka na meso, kansi beno zenga mambu na nzila mosi ya mbote.”​—Yoane 7:24.

Piere ti Polo kendimisa beto nde Yehowa Nzambi yandi mosi keponaponaka ve. Piere tubaka nde: “Ya kyeleka mono me bakisa nde Nzambi ke zolaka bantu yonso mutindu mosi [“keponaponaka ve,” NW]. Na konso dikanda ya bantu yandi ke ndimaka bantu yina ke zitisaka yandi ti ke salaka mambu ya mbote.” (Bisalu 10:​34, 35) Ntumwa Polo kesonga beto nde: “Nzambi ke zolaka bantu yonso kiteso mosi [“keponaponaka ve,” NW].”​—Roma 2:11.

Bupusi ya Biblia

Biblia kele ti kiyeka ya kusoba kimuntu ya bayina yau kedyatisa. Baebreo 4:12 (NW) ketuba nde: “Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi kemonisaka ngolo.” Na lusadisu ya Yehowa, muntu yina kevandaka na mabanza ya mbi sambu na bankaka lenda kubalula nkutu mabanza na yandi mpi kukuma kukonda kikalulu ya kuponapona na ntwala ya bankaka.

Baka mu mbandu Saule ya Tarse. Biblia ketuba nde ntete yandi vandaka kutelamanina dibundu ya Bukristu ngolo kibeni sambu yandi vandaka kulanda kinkulu (tradition) ya ngolo ya lusambu na yandi. (Bisalu 8:​1-3) Kinkulu ya Bayuda kundimisaka yandi mpenza nde Bakristu yonso vandaka ba aposta mpi bambeni ya lusambu ya kyeleka. Mabanza na yandi ya mbi sambu na bankaka nataka yandi na kusimba kugondana ya Bakristu. Biblia ketuba nde yandi vandaka “ke monisa bakristo mpasi nde yandi fwa bo.” (Bisalu 9:1) Na kusalaka mutindu yina, yandi vandaka kuyindula nde yandi vandaka kusadila Nzambi kisalu ya santu.​—Fwanisa ti Yoane 16:2.

Kansi, Saule ya Tarse lendaka kubasika na mabanza na yandi ya mbi sambu na bankaka ya kuluta mbi. Nkutu yandi mosi kwisaka kukuma Mukristu! Na nima, na zina ya Polo, ntumwa ya Yezu Kristu, yandi sonikaka nde: “Ata mono vandaka kumonisa yandi ntete mpasi, ata mono vandaka kuvwenza yandi ntete. Kansi Nzambi wilaka mono mawa sambu, ntangu mono vandaka kusala mpidina, mono vandaka kubakisa ve mambu ya mono vandaka kusala sambu mono me kuma mukristo ntete ve.”​—1 Timoteo 1:13.

Muntu yina salaka nsoba ya ngolo na mutindu na yandi ya kuyindula kuvandaka kaka Polo mpamba ve. Na mukanda na yandi na Tito, nkundi evanzelizatere, Polo kebisaka Bakristu nde “bo lenda tuba mambu ya mbi ve ata na muntu mosi. Bo fweti zola ngemba bo fweti kanga ntima, bo fweti vanda bantu ya pima na meso ya bantu yonso. Sambu beto mpi, ntete beto vandaka bantu ya buzoba, bantu ya ntu-ngolo, bantu yina vilaka nzila. Beto vandaka bampika ya nzala ya mutindu na mutindu ti ya kiese ya mutindu na mutindu. Beto vandaka bantu ya nku mpi beto vandaka kuzinga na kimpika. Beto vandaka kumengana beto na beto.”​—Tito 3:​2, 3.

Buka Bibaka ya Bangindu ya Mbi Sambu na Bankaka

Bubu yai, Bakristu ya kyeleka kesalaka ngolo sambu na kulanda ndongisila yina. Bau ketinaka ngindu ya kusambisa bankaka na lufulu ya bikalulu ya zuluzulu. Yau kepimisaka bau na ‘kutuba mambu ya mbi’ sambu na bankaka. Bau kesepelaka na kimpangi ya inza ya mvimba yina kelutaka na zulu ya bibaka ya bandilu yonso ya bansi, ya makanda, ya bampusu ya inza yai.

Beto tala eksiperiansi ya Henrique, muntu ndombe ya Brézil. Yandi mosi kunyokwamaka sambu na mpusu ya nitu, na nima yandi mpi kunaka kimbeni ya ngolo sambu na mindele. Yandi ketendula nde: “Bambangi zole ya nitu ya mpembe kwisaka na nzo na mono sambu na kutubila zina ya Nzambi. Ntete mono zolaka ve kuwidikila bau sambu mono vandaka kundima ve bamindele. Kansi, ntama mingi ve mono bandaka kumona nde nsangu na bau vandaka ti mwa-ngidu ya kyeleka. Ebuna, mono ndimaka kulonguka ya Biblia. Ngyufula ya ntete ya mono vandaka na yau vandaka yai: ‘Keti bandombe kele mingi na kati ya dibundu na beno?’ Bau vutulaka nde ‘Ee.’ Na nima bau songaka mono kifwanisu ya nsuka ya Mukanda ya Bankenda ya Bible,a ya kemonisa baleke ya bampusu ya kuswaswana. Na kati na bau mwana bakala ya ndombe, ebuna yau pesaka mono kikesa. Na nima, mono kwendaka na Nzo ya Kimfumu ya Bambangi ya Yehowa, kisika mono monaka bantu ya bampusu ya kuswaswana kemonisa luzitu bamosi na bankaka. Yau vandaka kima ya mfunu sambu na mono.”

Ntangu yai, bonso Mbangi ya Yehowa, Henrique kele na kyese ya kuvanda na kati ya bumpangi ya kyeleka ya Bukristu. Yandi kebakisa nde matondo kele ve ya muntu ata mosi. Yandi ketuba nde: “Bubu yai mono kepesa matondo mingi na Yehowa mpi na Yezu Kristu sambu na mambote yonso ya bau mesadilaka mono. Mono kesala ti mafunda ya bansadi ya kwikama ya Yehowa ya bampusu yonso ti bankenda yonso, ya kuvukana na lukanu mosi.”

Ntangu yandi vandaka kuyela, Dairo vandaka muntu yankaka yina kutanaka ti mabanza ya mbi ya bankaka. Ya yandi kumaka ti mvula 16, yandi yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa. Yandi ketuba nde: “Na kati ya Bambangi, mono monaka nde mawi ya kuluta bampusu yankaka vandaka ve.” Mwela ya zola ya kyeleka na kati na bau simbaka ntima na yandi. Mingimingi yandi monaka nde bantu ya bampusu ya kuswaswana vandaka na mikumba ya mutindu mosi na kati ya dibundu. Ntangu yonso yina ya bantu kevandaka na mabanza ya mbi sambu na yandi na nganda ya dibundu, Dairo keyibukaka nde Yehowa kezolaka bantu ya bansi yonso, makanda yonso, ti bandinga yonso.

Inki Mutindu Kununga Yau?

Beto yonso kezolaka bankaka kupesa beto lukumu ti luzitu. Yau yina, kana bantu kele ti mabanza ya mbi sambu na nge yau kele dyambu ya ngolo na kuvibidila. Dibundu ya Bukristu ketaninaka beto ve na mabanza ya mbi sambu na bankaka yina mefulukaka na inza yai ya mbi. Ntangu yonso ya Satana Dyabulu tavanda keyala makambu ya ntoto, kukonda lunungu tavanda kaka. (1 Yoane 5:19) Kusonga 12:12 kekebisa beto nde: “Mawa mingi na ntoto ti na nzadi-mungwa! Sambu Satana me kwisa kukulumuka kuna na beno; yandi me dasuka, sambu yandi me zaba nde ntangu mingi ve me bika na yandi.” Ngindu na yandi kele ve kaka ya kutula bantu na mpasi. Yandi mefwanisama ti mbisi ya makasi. Ntumwa Piere kesonga beto nde: “Mbeni na beno Satana ke kwendaka kuzieta bonso ntambu yina ke dila; yandi ke sosa muntu ya kudia.”​—1 Piere 5:8.

Biblia kesonga beto mpi nde: “Beno lemfuka na Nzambi; beno vanda bambeni ya Satana, ebuna yandi ta tina beno, yandi ta kwenda ntama.” (Yakobo 4:7) Lusadisu ya kitoko ya kununga mabanza ya mbi ya bankaka kele kusosa lutaninu ya Nzambi, mutindu Davidi salaka: “Nzambi na mono, katula mono na maboko ya bantu ya mbi ti ya nku.” (Nkunga 71:4) Beto lenda samba mpi bonso muyimbi-bankunga: “Nzambi, wila mono mawa sambu bantu ke kula mono; bambeni ke monisa mono mpasi ntangu yonso ti kunwanisa mono.”​—Nkunga 56:1.

Inki mvutu Nzambi tapesa na bisambu ya mutindu yina? Biblia kepesa mvutu nde: “Yandi ta sadisaka bantu ya mawa yina ke didila yandi ti bantu ya kukonda muntu ya kusadisa bo. Bansukami ti bantu yina ke na ngolo ve, yandi ta wilaka bo mawa; yandi ta sadisaka bantu yina ke na mpasi.” (Nkunga 72:​12, 13) Kyese ya inki mutindu na kuzaba nde na ntangu ya mbote Yehowa tapemisa bantu yina yonso kele na kukutana ti kukonda lunungu!

“Kima ya Mpasi to ya Mbi ta Vandaka Ve”

Baluyalu ya inza yai lenda kulanda na kunwanisa mabanza ya mbi sambu na bankaka, na nsadisa ya bansiku na bau mpi balukanu. Bau lenda kulanda kusila nde bantu yonso tavanda kiteso mosi, ti lunungu. Kansi bau lenda kununga ve. (Nkunga 146:⁠3) Kaka Nzambi lenda mpi yandi takatula ngindu ya kuvanda na mabanza ya mbi sambu na bankaka. Yandi takitula bantu dibuta mosi ya kuvukana. “Ndonga mosi ya bantu mingi [“kibuka ya nene,” NW]; ata muntu mosi ve lungaka kutanga bantu yina yonso. Bantu yina vandaka ya makanda yonso ti ya bandinga yonso ti ya bansi yonso,” bau taguluka na nsuka ya ngidika ya mbi yai, ye tasepela na kuzinga na ngemba.​—Kusonga 7:​9, 10.

Yehowa takatula mambi yonso yina salamaka sambu na nkadilu ya kuvanda ti mabanza ya mbi sambu na bankaka kibi bau kele mpusu yankaka to kimvuka yankaka. Yindula, bau tatadila dyaka ve muntu mosi na kukonda lunungu! “Konso muntu ta zinga na ngemba na bilanga na yandi ya vinu ti ya bafige; ata muntu mosi ve ta kwisa kupesa yandi boma.” (Mishe 4:4) Ye Yezaya 11:9 ketuba nde: “Kima ya mpasi to ya mbi ta vanda dyaka ve.”

Kana ntangu yai bantu kevandaka na mabanza ya mbi sambu na nge, kivuvu yai ya kitoko ya makwisa takumisa ngolo ngwakana na nge ti Yehowa. Yau tasadisa nge na kuvibidila kukonda lunungu ya ngidika yai ya mbi. Mutindu nge kesosa na kununga mabanza ya mbi ya mutindu yina mpi kekinga makwisa, landa ndongisila ya mayele ya Biblia yai: “Beno yonso bayina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi, beno vanda ngolo ti kikesa!”​—Nkunga 31:24.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya lutiti 4]

U.S. National Archives photo