“Tempelo” ti “Ntotila” Bubu Yai

“Ntotila fweti kwisa kukota ntangu bantu ke kwisa kukota, yandi fweti basika mpi ntangu bo ke basika.”​—EZEKIELE 46:10.

1, 2. Nki dyambu ya kyeleka beto mezabaka ya kesadisaka beto na kubakisa mambu mingi yina metadila ntendula ya mbona-meso ya tempelo ya Ezekiele?

MUKANDA ya Ezekiele vandaka kusepedisa ve bamfumu ya mabundu ya Bayuda yankaka ya ntangu ya ntama ya bo vandaka kubinga nde ba rabi. Mukanda mosi, zina na yo Talmud, ketuba nde bamosi na kati na bo vandaka zola nkutu kukatula yo na ndonga ya Masonuku ya Santu. Bo vandaka kubakisa ve mbona-meso ya tempelo mbotembote ebuna bo vandaka kutuba nde bantu lenda bakisa yo ve. Bantendudi yankaka ya Biblia mekukaka ve na kutendula mbona-meso ya tempelo ya Yehowa yina Ezekiele monaka. Ebuna beto?

² Banda ntangu ya lusambu ya kugedila yantikaka dyaka, Yehowa kesambulaka bantu na yandi. Yandi mepesaka bo bansemo ya kubakisa mambu ya kimpeve. Yandi mepesaka bo mpi bansemo ya kubakisa tempelo ya kimpeve ya Nzambi, disongidila, lusambu ya kukonda mvindu ya Yehowa meyidikaka bonso tempelo.a Dyambu ya kyeleka yai ya beto mezabaka kesadisaka beto na kubakisa mambu mingi yina metadila ntendula ya mbona-meso ya tempelo ya Ezekiele. Bika beto fimpa mbotembote mambu iya ya mfunu ya ke na mbona-meso yai: tempelo, banganga-nzambi, ntotila, ti ntoto ya Izraele. Mambu yai ketendula nki na bilumbu na beto?

Tempelo ti Nge

 3. Na kisika ya kukotila, plafon kele na zulu kibeni, bifwanisu kele na bibaka, nki yo keyibusa beto?

³ Beto yindula nde beto ke na kutambula na tempelo yai ya Ezekiele kumonaka. Beto mekuma mpi memata na kimatilu mosi ya kele ti bisika nsambwadi ya kutula makulu na ntwala ya kyelo ya nene. Na kati ya kisika ya kukotila yai, beto ketala na zulu, munoko ya kukangula. Plafon kele na kitamina ya bametre kuluta 30 na zulu ya ntu na beto! Ebuna yo keyibusa beto nde bansiku ya Yehowa kepesaka sambu na kukota na lusambu na yandi kele ya kuluta zulu mpenza. Nsemo ya kekotila na bafenetre kesemisa bibaka yina kele ti bifwanisu ya maba; zaba nde Masonuku kesadilaka maba bonso kifwani ya lunungu. (Nkunga 92:12; Ezekiele 40:​14, 16, 22) Kisika yai ya santu kele sambu na bayina kele ya kusungama na mabanza mpi na kimpeve. Beto kezola mpi kusala mutindu mosi, beto kezola kubikala bantu ya kusungama sambu Yehowa kundima lusambu na beto.​—⁠Nkunga 11:⁠7.

 4. Nani lenda kota ve na tempelo, ye nki dilongi yo kepesa beto?

⁴ Na nzila ya kukotila, na konso lweka, beto fwete luta bashambre tatu ya basantinele. Keti basantinele tapesa beto nzila ya kukota na kati ya tempelo? Yehowa ketubila Ezekiele nde ata nzenza mosi ve yina “bo me zengaka ntete ve [na ntima]” lenda kota. (Ezekiele 40:10; 44:⁠9) Yo ketendula nki? Yo ketendula nde Nzambi kendimaka kaka bansambidi yina kezolaka bansiku na yandi mpi kezitisaka yo. (Yeremia 4:4; Roma 2:29) Nzambi keyambaka bantu ya mutindu yina na tenta na yandi ya kimpeve, nzo na yandi ya lusambu. (Nkunga 15:​1-5) Banda lusambu ya kugedila kuyantikaka dyaka na 1919, organizasio ya Yehowa awa na ntoto kezitisaka mpi ketendulaka malembemalembe bansiku ya Nzambi. Bayina kebuyaka kulemfukila yo na luzolo yonso Nzambi kendimaka dyaka ve nde bo vukana ti bantu na yandi. Bubu yai, beto kesadilaka nswa ya Biblia kepesa beto na kubasisa bansumuki yina kebalulaka ve ntima na dibundu, sambu lusambu na beto kubikala kaka ya bunkete mpi ya kugedila.​—⁠1 Korinto 5:⁠13.

 5. (a) Nki mambu ke kiteso mosi na mbona-meso ya Ezekiele ti yina ya Yoane ya kele na Kusonga 7:​9-15? (b) Bikanda 12 ya Ezekiele monaka kesambila Yehowa na kibansala ya nganda kele kifwani ya banani?

⁵ Nzila yango mebasika na kibansala ya nganda kisika bantu kesambila mpi kekembila Yehowa. Dyambu yai keyibusa beto “kibuka ya nene” (NW) yina ntumwa Yoane monaka kesambila Yehowa “mpimpa ti mwini na [tempelo] na yandi.” Maba kemonana na bambona-meso yonso zole. Na mbona-meso ya Ezekiele, bifwanisu ya maba kele na bibaka ya nzila ya kukotila. Na mbona-meso ya Yoane, bansambidi kele ti mandala ya maba na maboko na bo, yina kele kifwani ya kyese yina bo kele na yo na kukembila Yehowa mpi na kuyamba Yezu bonso Ntotila na bo. (Kusonga 7:​9-15) Na mbona-meso ya Ezekiele, bikanda 12 ya Izraele kele kifwani ya “mameme ya nkaka.” (Yoane 10:16; fwanisa ti Luka 22:​28-30.) Keti nge mpi kele na kati ya bantu yina ke na kyese sambu bo kekembilaka Yehowa na kusamunaka Kimfumu na yandi?

 6. Nki bo vandaka kusala na bashambre 30 ya kibansala ya nganda, ye yo kesonga nki dibaku ya nene sambu na mameme yankaka?

⁶ Na kibansala ya nganda, beto kemona bashambre 30, yo ke bisika ya bantu kedyaka dikabu ya mbisi ya bo kezengilaka bo na makabu na bo ya luzolo. (Ezekiele 40:17) Bubu yai, mameme yankaka kepesaka ve makabu ya bambisi. Ata mpidina, bo kekwisaka ve maboko mpamba na tempelo ya kimpeve ya Yehowa. (Fwanisa ti Kubasika 23:15.) Ntumwa Polo sonikaka nde: “Konso ntangu beto fweti pesa lukumu na Nzambi; lukumu yina kele bonso makabu ya beto ke pesa Nzambi na zina ya Yesu. Disongidila nde beto fweti lemba ve na kukumisa zina ya Nzambi na munoko na beto. Beno vila ve na kusala mambu ya mbote ti na kusadisa bampangi na beno ya nkaka, sambu Nzambi ke zolaka makabu ya mutindu yina.” (Baebreo 13:​15, 16; Ozea 14:⁠2) Kupesa Yehowa makabu ya mutindu yina kele dibaku mosi ya nene.​—⁠Bingana 3:​9, 27.

 7. Kutesa tempelo kendimisa beto nde nki?

⁷ Ezekiele ketala mutindu wanzio ketesa tempelo yai ya yandi kemona na mbona-meso. (Ezekiele 40:⁠3) Mutindu mosi mpi, Nzambi songaka ntumwa Yoane nde: “Telama, kwenda kutesa kisika ya nsiku ya nzo na mono ti mesa-kimenga yina kele muna, ebuna tanga bantu yina ke sambaka mono muna.” (Kusonga 11:⁠1) Kutesa yai ketendula nki? Bambona-meso yai yonso zole kendimisa nde ata kima mosi ve lenda kangisa Yehowa na kulungisa balukanu na yandi yina ketadila lusambu ya kugedila. Mutindu mosi mpi bubu yai, beto lenda ndima nde kima mosi ve, yo vanda nkutu kimbeni ya bamfumu ya ngolo ya bansi, lenda kangisa kuvutuka ya lusambu ya kugedila.

 8. Banani mpamba kekotaka na bakyelo ya kibansala ya kati, ye bakyelo yina keyibusa beto nki?

⁸ Na ntangu ya beto ketambula na kibansala ya nganda, beto kemona bakyelo tatu ya bantu kekotilaka na kibansala ya kati; bakyelo ya kati kele ndonga mosi mpi nene kiteso mosi ti bakyelo ya nganda. (Ezekiele 40:​6, 20, 23, 24, 27) Banganga-nzambi mpamba bantu kekotaka na kibansala yina ya kati. Bakyelo ya kati keyibusa beto nde bapakulami fwete landa mbotembote minsiku ti bansiku ya Nzambi. Ata mpidina, Bakristu ya kyeleka yonso fwete landa kaka minsiku ti bansiku yango yina mosi. Kansi nki kisalu banganga-nzambi kesalaka, mpi yo ketendula nki bubu yai?

Kimvuka ya Banganga- Nzambi ya Kwikama

9, 10. Nki mutindu “kimfumu ya banganga-nzambi” kepesaka madya ya kimpeve bonso banganga-nzambi yina Ezekiele monaka?

⁹ Na ntwala ya ntangu ya Bukristu, banganga-nzambi vandaka kusala kisalu mosi ya ngolo na tempelo. Kufwa bambisi ya kimenga, kutambika yo na mesa-kimenga mpi kusadila bampangi na bo banganga-nzambi ti bantu yankaka, vandaka kisalu mosi ya ngolo. Kansi, bo vandaka dyaka ti kisalu yankaka ya mfunu. Yehowa tubaka nde: “Banganga-Nzambi fweti longa bantu na mono diswaswanu yina kele na kima yina kele [ya santu] ti kima yina kele [ya santu] ve; bo fweti songa bo mpi diswaswanu yina kele na kima ya bo me katula mvindu ti kima ya bo me katula mvindu ve.”​—⁠Ezekiele 44:23; Malashi 2:⁠7.

¹⁰ Keti nge kendimaka kisalu ya mpasi mpi ya kukonda lulendo yina kimvuka ya bapakulami, to “kimfumu ya banganga-nzambi,” kesalaka sambu na kusimba lusambu ya kugedila? (1 Piere 2:​9, NW) Bonso banganga-nzambi ya dikanda ya Levi ya ntangu ya ntama, bo ketwadisaka kisalu ya kulonga malongi ya kimpeve, mpi kesadisaka bantu na kubakisa mambu ya bunkete yina Yehowa kendimaka ti mambu ya mvindu yina yandi kendimaka ve. (Matayo 24:45) Malongi ya mutindu yai, ya kepesamaka na nzila ya mikanda yina ketendulaka Biblia ti ya balukutakanu ya dibundu mpi ya nene, mesadisaka mpi bantu mingi kibeni na kuwakana ti Nzambi.​—⁠2 Korinto 5:⁠20.

11. (a) Nki mutindu mbona-meso ya Ezekiele kemonisa nde yo lombaka nde banganga-nzambi kuvanda bunkete? (b) Na bilumbu ya nsuka, nki mutindu Nzambi sukulaka bapakulami na kimpeve?

¹¹ Kansi, banganga-nzambi fwete suka ve kaka na kulonga bantu yankaka nde bo vanda bunkete. Bo mosi mpi fwete vanda bunkete. Yo yina, Ezekiele yitaka kumona nde yo lombaka kusukula banganga-nzambi ya Izraele. (Ezekiele 44:​10-16) Mutindu mosi, nkenda kemonisa nde na 1918, Yehowa fongaka na tempelo na yandi ya kimpeve “bonso muntu yina ke katulaka mvindu ya bibende” sambu na kufimpa kibuka ya banganga-nzambi ya kupakulama. (Malashi 3:​1-5) Bayina ya Nzambi monaka bunkete na kimpeve to bayina yambulaka lusambu ya biteki ya bo vandaka kusala ntete, yandi pesaka bo nzila ya kulanda kusala kisalu na tempelo na yandi ya kimpeve. Kansi, bonso bantu yankaka yonso, mupakulami mosi mosi lenda kuma mvindu na kimpeve ti na mabanza. (Ezekiele 44:​22, 25-27) Yo kelombaka nde bo sala ngolo sambu na kubikala ya kukonda “mambi [to batashi] ya nsi-ntoto yai.”​—⁠Yakobo 1:27; fwanisa ti Marko 7:​20-23.

12. Sambu na nki beto fwete sepela na kisalu ya bapakulami kesalaka?

¹² Konso muntu na kati na beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mono kesepelaka na mbandu yina bapakulami kepesaka tuka bamvula mingi na kisalu na bo ya kwikama? Keti mono kelandaka mbandu ya lukwikilu na bo?’ Sambu na kibuka ya nene, yo kele mbote bo vila ve nde bapakulami tavandaka ve ti bo kimakulu awa na zulu ya ntoto. Sambu na yina metala banganga-nzambi ya Ezekiele monaka, Yehowa tubaka nde: “Bo ta pesa bo ata ntoto ve na ntoto ya mono me pesaka na bantu ya Israele. Mono muntu ta vandaka dikabu na bo.” (Ezekiele 44:28) Mutindu mosi, bapakulami tabaka ve kisika ya mvula na mvula awa na ntoto. Kisika na bo ke na zulu, ebuna bantu ya kibuka ya nene kemonaka yo dibaku mosi ya mbote na kusadisa mpi kusyamisa bo na ntangu bo kele ntete awa na zulu ya ntoto.​—⁠Matayo 25:​34-40; 1 Piere 1:​3, 4.

Ntotila Ke Nani?

13, 14. (a) Sambu na nki ntotila fwete vanda na kati ya mameme ya nkaka? (b) Ntotila kele kifwani ya banani?

¹³ Ntangu yai, wa ngyufula mosi ya kebenda dikebi. Ntotila kele nani? Sambu Biblia ketubila yandi bonso muntu mosi mpi bonso kimvuka ya bantu, beto lenda tuba nde yandi kele kifwani ya kibuka mosi ya bantu. (Ezekiele 44:3; 45:​8, 9) Kansi banani bo yina? Ya kyeleka, bapakulami ve. Na mbona-meso, yandi kesala kumosi ti banganga-nzambi, kansi yandi kele ve nganga-nzambi. Kibuka ya banganga-nzambi bakaka ve kitini ya ntoto, kansi ntotila yai bo pesaka yandi kitini ya ntoto. Yo kemonisa nde yandi tazinga awa na ntoto, na zulu ve. (Ezekiele 48:21) Dyaka, Ezekiele 46:10 ketuba nde: “Ntotila fweti kwisa kukota ntangu bantu [bayina kele ve banganga-nzambi] ke kwisa kukota [na kibansala ya nganda ya tempelo], yandi fweti basika mpi ntangu bo ke basika.” Yandi kekota ve na kati ya kibansala ya kati kansi yandi kesambila na kibansala ya nganda. Yandi kekota mpi kebasika na tempelo kumosi ti bantu yankaka. Nkatu ntembe, mambu yai kemonisa nde ntotila yai kele na kati ya mameme yankaka.

¹⁴ Yo kele pwelele nde, ntotila kele ti mwa mikumba na kati ya bantu ya Nzambi. Na kibansala ya nganda, yandi mefonga na nzila yina keluta na Kyelo ya ndambu ya Esti. (Ezekiele 44:​2, 3) Dyambu yai kemonisa nde ntotila vandaka nkengi bonso bambuta ya Izraele yina vandaka kufonga na kyelo ya mbanza mpi vandaka kusambisa bantu. (Ruti 4:​1-12; Bingana 22:22) Banani na kati ya mameme yankaka kesalaka kisalu ya kinkengi bubu yai? Bankuluntu ya mpeve keponaka mpi ya kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto. (Bisalu 20:28) Bantu yai ya tavanda bantotila kele na kulonguka mutindu ya kutambusa makambu na inza ya mpa.

15. (a) Nki mutindu mbona-meso ya Ezekiele ketendula kuwakana ya kele na kati ya bankuluntu yina kele bantu ya kibuka ya nene ti bapakulami? (b) Nki bankuluntu ya kupakulama ketwadisaka na organizasio ya Nzambi awa na ntoto?

¹⁵ Kansi, nki kuwakana kele na kati ya kimvuka ya banganga-nzambi ya kupakulama ti bambuta yai ya kibuka ya nene ya kesala kisalu ya kinkengi? Mbona-meso ya Ezekiele kemonisa nde bankuluntu yina kele na kibuka ya nene kesadisaka bapakulami, kansi bapakulami ketwadisaka mambu ya kimpeve. Nki mutindu? Yibuka nde na mbona-meso, Nzambi pesaka banganga-nzambi mukumba ya kulonga bantu mambu ya kimpeve. Yandi songaka bo dyaka na kusambisa makambu. Dyaka, Nzambi pesaka Balevi kisalu ya “kutala [kukengila]” bakyelo. (Ezekiele 44:​11, 23, 24) Yo kele pwelele nde, yo vandaka lomba nde ntotila kulemfuka na kusala bisalu ya kimpeve mpi na lutwadisu ya banganga-nzambi. Yo yina, na bilumbu na beto, yo mefwana nde bapakulami kutwadisa lusambu ya kugedila. Mu mbandu, bantu ya Nto-Kimvuka ya Bambangi ya Yehowa mesolamaka na kati ya bapakulami. Bankuluntu yai ya kupakulama mpi ya kwikama mebandaka ntama na kulonga bantu yina tavanda bantotila sambu bo kuka kusala kisalu mbote na ntangu bo tabaka kiyeka na bo yonso na inza ya mpa ya Nzambi yina takwisa.

16. Yezaya 32:​1, 2 kesonga nde nki bankuluntu fwete sala?

¹⁶ Kansi, nki bikalulu bankengi yai ya bo kelonga na kubaka mikumba ya nene na bilumbu kekwisa ke na yo? Profete yitaka kutuba na Yezaya 32:​1, 2 nde: “Kilumbu kele ya ntotila mosi ta telama yina ta yalaka bantu na masonga, bantu na yandi [bana-bantotila] mpi ta sambisaka bantu na nzila ya mbote. Bo yonso ta vanda bonso bisika ya kutinina mupepe ya ngolo ti mvula; bo ta vanda bonso banzadi na ntoto ya kuyuma, bonso madidi ya ditadi ya nene na ntoto ya zelo na zelo.” Ndinga ya profete yai kele na kulungana bubu yai na kati ya bankuluntu ya Bakristu, bapakulami ti mameme ya nkaka, ntangu bo ketaninaka mameme na ‘mipepe ya mvula ya ngolo,’ bonso munyokudi ti kulemba nitu.

17. Nki kisika bangungudi ya Bakristu fwete kuditula, ye nki mutindu mameme fwete tadila bo?

¹⁷ Ngogo ‘bana-bantotila’ ti “ntotila” kele ti ntendula ya mutindu mosi na Kiebreo ye Biblia kesadila yo ve bonso batitre ya kutombula bantu. Kansi, yo ketendula mukumba ya bantu yai kelungisaka ntangu bo kesungimina mameme ya Nzambi. Yehowa kepesa lukebisu ya ngolo nde: “Beno bantotila ya Israele, beno me lutisa na kusala masumu. Beno bika mambu na beno ya mbi ti kusala nku. Beno bika kukula bantu na mono na ntoto na bo. Beno landa bansiku, beno sala mambu ya mbote.” (Ezekiele 45:⁠9) Yo kele mbote nde bankuluntu yonso bubu yai kulanda ndongisila yai na ntima mosi. (1 Piere 5:​2, 3) Na ndambu na bo, mameme kezabaka nde Yezu mepesaka bankengi bonso ‘makabu ya bantu.’ (Efezo 4:⁠8) Ndinga ya Nzambi ya kupemama kemonisaka bikalulu ya bo fwete lungisa. (1 Timoteo 3:​1-7; Tito 1:​5-9) Yo yina Bakristu kelandaka lutwadisu ya bankuluntu.​—⁠Baebreo 13:⁠7.

18. Nki bisalu bayina takuma na ndonga ya ntotila kesalaka bubu yai, ye nki bo tasala na bilumbu kekwisa?

¹⁸ Na ntangu ya Biblia, bantotila yankaka vandaka ti kiyeka ya mingi, kansi bankaka vandaka na yo fyoti. Bubu yai, bankuluntu ya kibuka ya nene kevandaka na mikumba ya mutindu na mutindu. Bamosi kesalaka na dibundu mosi; bankaka kesadisaka mabundu mingi, bonso bankengi-ntambudi; bankaka kesalaka sambu na bansi mingi, bonso bamambere ya Komite ya Filiale; bankaka dyaka kesalaka mbala mosi na bakomite mingi ya kesadisaka Nto-Kimvuka. Na inza ya mpa, Yezu tapona “bantotila na nsi-ntoto yonso” sambu bo twadisa bantu ya tasambilaka Yehowa na zulu ya ntoto. (Nkunga 45:16) Ntembe kele ve nde Yezu tapona bantu mingi na kati ya bankuluntu ya kwikama ya kesala bubu yai. Sambu bantu yai kemonisa ntangu yai nde bo mefwana, mingi na kati na bo, yandi tapesa bo bisalu ya kuluta mingi na bilumbu kekwisa, ntangu yandi tatendula kisalu ya bayina kele na ndonga ya ntotila tasala na inza ya mpa.

Insi ya Bantu ya Nzambi Bubu Yai

19. Insi ya Ezekiele monaka ketendula nki?

¹⁹ Ezekiele monaka mpi insi ya Izraele ya bo tungaka dyaka. Dyambu yai kele kifwani ya nki? Bambikudulu yankaka monisaka mpi nde bo tatunga dyaka Izraele, yo takuma paladisu bonso Edeni. (Ezekiele 36:​34, 35) Bubu yai, beto kezinga na “insi” ya bo metungaka dyaka, ye yo mpi kele bonso Edeni. Yo yina beto kelutaka kutubila paladisu na beto ya kimpeve. Nzozulu ya Nkengi metendulaka nde “insi” na beto kele “kisika ya kisalu” ya bantu yina Nzambi meponaka.b Kisika yonso yina nsadi ya Yehowa lenda vanda, yandi kele na insi yai ya mpa ntangu yonso ya yandi kesala ngolo na kubikala ya kwikama na lusambu ya kyeleka mpi na kulanda bitambi ya Yezu Kristu.​—⁠1 Piere 2:⁠21.

20. Nki beto lenda longuka na dyambu ya “makabu ya santu” ya kele na mbona-meso ya Ezekiele, ye nki mutindu beto lenda sadila dilongi yango?

²⁰ Nki beto lenda tuba sambu na kitini ya ntoto yina bo kebinga nde “makabu ya santu”? Makabu ya santu vandaka makabu ya bantu vandaka kupesa sambu na kusadisa banganga-nzambi ti mbanza. Mutindu mosi, “bantu yonso ya [insi]” vandaka pesa kitini ya ntoto sambu na ntotila. Yo ketendula nki bubu yai? Yo ketendula ve ata fyoti nde bubu yai bantu ya Nzambi fwete baka kizitu ya kufutaka bankuluntu bonso bamfumu ya mabundu. (2 Tesalonika 3:⁠8) Kansi, lusadisu ya bankuluntu kebakaka kele ntetentete ya kimpeve. Yo kelombaka kupesa bo maboko na kisalu ya bo kesala ntangu yai mpi kumonisa mpeve ya bulemfu mpi ya kusala ti bo kumosi. Kansi, mutindu yo vandaka na ntangu ya Ezekiele, makabu yai bo kepesaka yo na “Yehowa,” na muntu ve.​—⁠Ezekiele 45:​1, 7, 16.

21. Nki dilongi beto kebaka na mutindu ya bo kabisaka ntoto?

²¹ Kele ve kaka ntotila ti banganga-nzambi bantu kele ti bisika na insi yai ya mpa. Bo mekabisa ntoto mbote, konso kikanda na kati ya bikanda yai 12 kele ti kisika na yo. (Ezekiele 47:​13, 22, 23) Bubu yai, bantu ya kibuka ya nene kele na kisika na paladisu ya kimpeve mpamba ve, kansi bo tabaka mpi kisika ya kuvanda na ntoto na nsi ya luyalu ya Kimfumu ya Nzambi.

22. (a) Mbanza kele kifwani ya nki na mbona-meso ya Ezekiele? (b) Bakyelo ya mbanza yina kele na bandambu yonso kelonga beto nki?

²² Na kusukisa, mbanza ya Ezekiele kumonaka kele kifwani ya nki? Mbanza yai kele na zulu ve, sambu yo kele na katikati ya ntoto ya “kubeba” (ya santu ve). (Ezekiele 48:​15-17) Yo yina, yo fwete vanda kima mosi yina kele na ntoto. Kansi, mbanza ketendula nki? Keti yo kepesa ve ngindu ya kimvuka ya bantu ya kesala mambu na ndonga mpi na mutindu mosi ya kuyidika mbotembote? Ee. Na yau, mbanza kele kifwani ya kimvuka yina tatwadisaka bisalu na ntoto sambu bantu ya lunungu yina tazinga pana kuvanda na luzingu ya mbote. Yo tasala kisalu na yo na mutindu mosi ya kufwana mpenza na “ntoto ya mpa.” (2 Piere 3:13) Bakyelo ya mbanza ya kele na bandambu yonso, konso kikanda ti kyelo na yo, kemonisa mbote nde kinsweki kele ve. Bubu yai, bantu ya Nzambi ketwadisaka ve dibundu na bo na kinsweki. Muntu yonso lenda tuba ti bampangi yina ke ti mikumba, sambu muntu yonso mezaba bansiku ya bo kelandaka. Bantu ya bikanda yonso kesala bilanga na ntoto yina sambu na kusadisa mbanza. Dyambu yai keyibusa beto nde mameme yankaka kepesaka maboko, nkutu ti bima na bo, sambu na kutwadisa dibundu ya bantu ya Nzambi na ntoto ya mvimba.​—⁠Ezekiele 48:​19, 30-34.

23. Nki beto tatadila na dilongi ya melanda?

²³ Ebuna masa yina vandaka kubasika na tempelo? Yo kele kifwani ya nki bubu yai mpi na bilumbu ya kekwisa? Yai tavanda disolo na beto ya tatu mpi ya nsuka.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Beto Vutukila

◻ Tempelo ya Ezekiele monaka kele kifwani ya nki?

◻ Banganga-nzambi yina vandaka kusala na tempelo vandaka kifwani ya banani?

◻ Banani kele na ndonga ya ntotila, ye nki bo kesalaka?

◻ Ntoto ke kifwani ya nki ye nki mutindu bo kekabisila yo bikanda 12?

◻ Mbanza kele kifwani ya nki?

[Tablo/Lupangu ya kele na lutiti 25]

(Sambu na kumona mambu yonso, tala mukanda)

Mutindu bo kabisaka ntoto na mbona-meso ya Ezekiele

BIKANDA YONSO KUMI NA ZOLE

Nzadi ya Mungwa

Nzadi ya Galilea

Nzadi ya Yordani

Nzadi ya Nene

DANI

ASERE

NEFTALI

MANASE

EFRAYIMI

RUBENI

YUDA

NTOTILA

BENYAMINI

SIMEONI

ISAKARE

ZABULONI

GADI

[Tablo]

BUNENE YA MAKABU YA SANTU

A. Yehowa Kele Awa (Yehowa-Shammah); B. Ntoto ya bilanga ya mbanza

Kitini ya Balevi

Kisika ya Santu ya Yehowa

Kitini ya Banganga-Nzambi

B A B