Lukwikilu ti Kuwa Nzambi Boma Kepesaka Kikesa

“Nge fweti vanda ngolo ti kikesa. . . sambu mono Mfumu Nzambi, Nzambi na nge, ta vandaka ti nge.”​—YOZUE 1:9.

1, 2. (a) Na meso ya bantu, keti bantu ya Izraele zolaka kununga bantu ya Kanana? (b) Yehowa kundimisaka Yozue nde inki?

NA MVU 1473 N.T.B., dikanda ya Izraele kuvandaka penepene ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Sambu na bampasi yina vandaka kukinga bo na ntwala, Moize kuyibusaka bo nde: “Beno kele penepene na kusabuka nzadi ya Yordani ti na kubaka ntoto ya bantu yina me luta beno na nene ti na ngolo. Babwala na bo kele nene, balupangu na yo kele nda katuka ntoto tii na zulu. Bantu bo mosi kele nda ti ngolo; bo kele bantu ya nene-nene ti ya nda-nda, beno me waka nde ata muntu ve lenda telama na ntwala na bo.” (Kulonga 9:1, 2) Ya kyeleka, bantu yai ya nda-nda kuzabanaka mpenza sambu na bitumba! Dyaka, bantu yankaka ya Kanana kuvandaka ti binwaninu ya mbote, na kati na yo: bampunda ti bapusupusu ya bibende.​—Bazuzi 4:13.

² Kansi, bantu ya Izraele kuvandaka bampika mpi bo vandaka mekatuka kulutisa bamvula 40 na ntoto ya zelo na zelo. Yo yina, na meso ya bantu, yo vandaka kumonana nde bo lenda nunga ve ata fyoti. Ata mpidina, Moize yina kuvandaka ti lukwikilu lendaka ‘kumona’ mutindu Yehowa ketwadisa bo. (Baebreo 11:27) Yandi songaka bantu ya Izraele nde: ‘Yehowa, Nzambi na beno, taluta na ntwala na beno yonso sambu na kufwa bo. Yandi tabedisa bo na ntwala na beno.’ (Kulonga 9:3; Nkunga 33:16, 17) Na nima ya lufwa ya Moize, Yehowa kundimisaka Yozue nde Yandi tasadisa yandi, yandi tubaka nde: “Ntangu yai nge ti bantu yonso ya Israele beno bantu ke sabuka nzadi ya Yordani sambu na kwenda kukota na ntoto ya mono ke pesa beno. Na luzingu na nge yonso ata muntu ta kuka kubedisa nge ve. Mono ta vandaka ti nge ntangu yonso mutindu mono vandaka ti Moize.”​—Yozue 1:2, 5.

 3. Inki kusadisaka Yozue na kuvanda ti lukwikilu mpi kikesa?

³ Sambu na kubaka lusadisu ti lutwadisu ya Yehowa, yo lombaka nde Yozue kutanga mpi kuyindulula na Nsiku ya Nzambi mpi kusadila yo na luzingu na yandi. Yehowa kutubilaka yandi nde: “Mpidina mambu yonso ya nge ta sala yo ta bonga. Kuvila ve mambu ya mono me songa nge, nde nge fweti vanda ngolo ti kikesa. Kuwa boma ve, kutekita mpi ve na ntwala ya bambeni, sambu mono Mfumu Nzambi, Nzambi na nge, ta vandaka ti nge bisika yonso ya nge ta kwenda.” (Yozue 1:8, 9) Sambu Yozue kulandaka ndongisila yina Nzambi kupesaka yandi, yandi vandaka kikesa, ngolo, mpi kunungaka. Kansi, bantu mingi yina kuvandaka na bamvula kiteso mosi ti yandi kulandaka ve ndongisila yina. Yo yina, bo nungaka ve, mpi yo lombaka nde bo fwa na ntoto ya zelo na zelo.

Bantu ya Kukonda Lukwikilu Kuvandaka Ve ti Kikesa

4, 5. (a) Inki mutindu nkadilu ya bantu kumi ya bo tindaka na kutala nsi kuswaswanaka ti nkadilu ya Yozue ti Kalebi? (b) Yehowa kutubilaka bo nki sambu na kukonda lukwikilu na bo?

⁴ Bamvula 40 na ntwala, ntangu bantu ya Izraele kukumaka ntete penepene na Kana, Moize kutindaka bantu 12 sambu na kutala nsi. Bantu kumi na kati na bo kuvutukaka na boma. Bo tubaka nde: “Bantu yonso ya beto monaka kuna kele bantu ya nene-nene ti ya nda-nda. Beto monaka mpi bana ya Anaki, bantu ya nene-nene ti ya nda-nda; na meso na bo beto vandaka kumonika bonso baniama ya mpamba.” Katula bana ya Anaki, keti “bantu yonso” kuvandaka bantu ya nene-nene ti ya nda-nda? Ve. Keti bana ya Anaki kuvandaka batekolo ya Banefilimi, bantu ya nda-nda yina kuzingaka na ntwala ya Mvula ya Ngolo? Ve! Kansi, sambu bo monisaka nde bantu yina meluta bo na ngolo, bantu yonso ya kan kuyantikaka kutekita na boma. Bo zolaka nkutu kuvutuka na Ezipte, kisika bo vandaka bampika!​—Kutanga 13:31–14:4.

⁵ Kansi, bantu zole mpamba na kati na bo, disongidila Yozue ti Kalebi kuvandaka na kyese ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Bo tubaka nde: “Beto ta bedisa [bantu ya Kanana] nswalu. Banzambi na bo me buya bo, kansi Mfumu Nzambi kele na beto; beno tina bo boma ve.” (Kutanga 14:9) Keti Yozue ti Kalebi vandaka kutula kivuvu kukonda kikuma? Ata fyoti ve. Kumosi ti bantu yonso ya dikanda ya Izraele, bo monaka mutindu Yehowa kupesaka nsi ya Ezipte ti banzambi na yo nsoni na nsadisa ya Bandola Kumi. Bo monaka mpi mutindu Yehowa kufwaka ntotila Farao ti basoda na yandi na Nzadi ya Mbwaki. (Nkunga 136:15) Yo kele pwelele nde bantu yina kumi ti bantu yina kulandaka bangindu na bo kuvandaka ve na kikuma ya kuwa boma. Yehowa kuwaka ntima mpasi mpi kuyulaka nde: “Keti bo ta buyaka kaka konso ntangu na kutula mono ntima, ata mono me sala bidimbu mingi na meso na bo yina ke songa ngolo na mono?”​—Kutanga 14:11.

 6. Na nki mutindu kikesa kekwendaka nzila mosi ti lukwikilu, mpi nki mutindu yo kemonana na ntangu na beto?

⁶ Yehowa kutubaka kikuma ya kikalulu na bo ya kuwa boma: yo vandaka kumonisa kukonda lukwikilu na bo. Ya kyeleka, lukwikilu ti kikesa kekwendaka mpenza nzila mosi na mpila nde ntumwa Yoane kusonikaka sambu na yina metala dibundu ya Bukristu ti bitumba ya kimpeve yina yo kenwanaka nde: “Na lukwikilu na beto kaka beto ke bedisaka mambu ya mbi yina kele awa na nsi-ntoto.” (1 Yoane 5:4) Bubu yai, lukwikilu bonso yina ya Yozue ti Kalebi mepusaka Bambangi ya Yehowa bamilio kuluta sambanu, baleke ti bambu, bantu ya ngolo ti ya kukonda ngolo, na kuzabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu na inza ya mvimba. Ata mbeni mosi ve mekukaka kukanga munoko ya basoda yai ya ngolo ya kifwani.​—Roma 8:31.

‘Kuvutuka Ve na Nima’

 7. ‘Kuvutuka na nima’ ketendula inki?

⁷ Bubu yai, bansadi ya Yehowa kezabisaka nsangu ya mbote ti kikesa yonso sambu bo kele ti mabanza bonso ya ntumwa Polo yina kusonikaka nde: “Beto kele ve bantu yina ke vutuka na nima, ke vidisa moyo na bo. Beto ke na lukwikilu ebuna beto ke baka moyo ya mvula na mvula.” (Baebreo 10:39) ‘Kuvutuka na nima’ ya Polo kutubilaka ketendula ve kaka kuwa boma sambu na ntangu mosi ya fyoti, mpamba ve bansadi ya Nzambi mingi ya kwikama mewaka boma bantangu yankaka. (1 Samuele 21:13; 1 Bantotila 19:1-4) Kansi, diksionere mosi ya ketendulaka bangogo ya Biblia ketuba nde yo ketendula “kukatula makulu” to “kuyambula na kusadila kyeleka.” Yo keyika dyaka nde ‘kuvutuka na nima’ lenda vanda kifwani ya “kudinda mpi kulembisa vitesi” na kisalu ya Nzambi. Ya kyeleka, bantu yina kevandaka ti lukwikilu ya ngolo kezolaka ve ata fyoti “kulembisa vitesi” ata na ntangu ya mpasi, yo vanda minyokudi, maladi, to mpasi yankaka. Kansi, bo kelandaka na kusadila Yehowa, bo kezabaka nde yandi kekudibanzaka ngolo sambu na bo mpi kezabaka bandilu na bo. (Nkunga 55:23; 103:14) Keti nge kele ti lukwikilu ya mutindu yina?

8, 9. (a) Inki mutindu Yehowa kukumisaka lukwikilu ya Bakristu ya ntete ngolo? (b) Inki beto lenda sala sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo?

⁸ Na ntangu mosi buna, bantumwa kuwaka nde bo kondaka lukwikilu, yo yina bo songaka Yezu nde: “Yika beto lukwikilu.” (Luka 17:5) Bo bakaka mvutu ya kima bo lombaka na masonga yonso, mingimingi na Pantekoti ya mvu 33 T.B. ntangu mpeve santu ya Yezu silaka bo kukulumukaka na balongoki mpi kusadisaka bo na kubakisa Ndinga ya Nzambi ti lukanu na yandi. (Yoane 14:26; Bisalu 2:1-4) Sambu lukwikilu na bo kukumaka ngolo, bo yantikaka kapagne ya kulonga nsangu ya mbote na “bantu yonso,” ata bantu vandaka kumenga bo.​—Kolosai 1:23; Bisalu 1:8; 28:22.

⁹ Sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo mpi kulanda na kusala kisalu ya kusamuna, beto mpi fwete longuka ti kuyindulula na Masonuku, mpi kusamba Nzambi na kupesa beto mpeve santu. Kaka kana beto kekotisa kyeleka ya Nzambi na mabanza ti na ntima na beto, mutindu Yozue, Kalebi, ti Bakristu ya ntete kusalaka, beto tavanda ti lukwikilu yina tapesa beto kikesa ya beto kevandaka na yo mfunu sambu na kukanga ntima na bitumba na beto ya kimpeve mpi kununga yo.​—Roma 10:17.

Kukwikila nde Nzambi Kele Mefwana Ve

10. Lukwikilu ya kyeleka kelombaka inki?

¹⁰ Mutindu bantu ya kwikama ya ntangu ya ntama kumonisaka yo, lukwikilu yina kepusaka muntu na kuvanda ti kikesa mpi na kukanga ntima meluta kukwikila nde Nzambi kele. (Yakobo 2:19) Yo kelombaka nde beto zaba Yehowa bonso muntu mpi kutula ntima ya mvimba na yandi. (Nkunga 78:5-8; Bingana 3:5, 6) Yo ketendulaka kukwikila na ntima ya mvimba nde kusadila bansiku ti minsiku ya Nzambi kevandaka sambu na mambote na beto mosi. (Yezaya 48:17, 18) Lukwikilu kelombaka mpi kundima na ntima ya mvimba nde Yehowa talungisa balusilu na yandi yonso mpi nde yandi “ke pesaka matabisi na bantu yina ke sosaka yandi” na masonga yonso.​—Baebreo 11:1, 6; Yezaya 55:11.

11. Na nki mutindu Nzambi kusakumunaka Yozue ti Kalebi sambu na lukwikilu ti kikesa na bo?

¹¹ Lukwikilu ya mutindu yai keyelaka na ntangu beto kesadilaka kyeleka na luzingu na beto, na ntangu beto ‘kemekaka’ mambote na yo, na ntangu beto kemonaka bamvutu na bisambu na beto, mpi na ntangu beto kebakisaka nde Yehowa ketwadisa luzingu na beto. (Nkunga 34:9; 1 Yoane 5:14, 15) Beto lenda ndima nde lukwikilu ya Yozue ti Kalebi kukumaka ngolo ntangu bo monaka mambote yina Nzambi kusadilaka bo. (Yozue 23:14) Beto tadila mambu yai: Bo fwaka ve na nzyetelo ya mpasi ya bamvula 40 yina bo salaka na ntoto ya zelo na zelo, kaka mutindu Nzambi kusilaka bo. (Kutanga 14:27-30; 32:11, 12) Bo salaka kisalu ya ngolo na nsungi ya bamvula sambanu ya bo vandaka kununga bantu ya Kanana. Nsukansuka, Nzambi kupesaka bo luzingu ya nda ti mamvimpi ya mbote, mpi bo bakaka nkutu ndambu na bo mosi ya ntoto. Ya kyeleka, Yehowa kesakumunaka mingi mpenza bantu ya kesadilaka yandi na kwikama ti kikesa yonso!​—Yozue 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

12. Inki mutindu Yehowa ‘kesongaka nde bansiku na yandi meluta zina na yandi na nene’?

¹² Mambote yina Nzambi kusadilaka Yozue ti Kalebi keyibusa beto mambu yina muyimbi-bankunga kutubaka nde: “Nge me songaka mpi nde nge ti bansiku na nge me luta nene.” (Nkunga 138:2) Kana Yehowa mesadila zina na yandi sambu na kupesa lusilu, kulungana ya lusilu yina kevandaka “nene” na mpila nde yo kelutaka konso dyambu yina beto lenda yindula. (Efezo 3:20) Ya kyeleka, Yehowa kelungisaka kaka bampusa ya bantu yina ‘kemonaka kiese’ na yandi.​—Nkunga 37:3, 4.

Bakala Mosi Yina “Vandaka Kupesa Nzambi Kiese”

13, 14. Sambu na nki Enoki kuvandaka na mfunu ya lukwikilu ti kikesa?

¹³ Beto lenda longuka mambu mingi na yina metala lukwikilu ti kikesa kana beto tadila mbandu ya Enoki yina kuvandaka mbangi ya Yehowa na ntwala ya ntangu ya Bukristu. Na ntwala nkutu nde yandi yantika kubikula, yo fwete vanda nde Enoki kuzabaka nde lukwikilu ti kikesa na yandi tamekama. Sambu na nki beto metuba mutindu yina? Sambu Yehowa kutubaka na Edeni nde kimbeni zolaka kuvanda na kati ya bantu yina kesadilaka Nzambi mpi bantu yina kesadilaka Satana Dyabulu. (Kuyantika 3:15) Enoki vandaka kuzaba mpi nde kimbeni yango kubasikaka na luyantiku ya luzingu ya bantu ntangu Kaini kufwaka mpangi na yandi Abele. Ya kyeleka, tata na bo Adami kuzingaka bamvula kiteso ya 310 na nima ya kubutuka ya Enoki.​—Kuyantika 5:3-18.

¹⁴ Kansi, ata Enoki vandaka kuzaba mambu yina, yandi “vandaka kulanda luzolo ya Nzambi” ti kikesa yonso mpi yandi pesaka bantu foti sambu na “mambu yonso ya mbi ya bo vandaka kutuba” sambu na Yehowa. (Kuyantika 5:22; Yude 14, 15) Kikalulu yina ya kukonda boma sambu na lusambu ya kyeleka kubendilaka Enoki kimbeni na bantu mingi, mpi yo tulaka luzingu na yandi na kigonsa. Na ntangu yina, Yehowa kukatulaka profete na yandi na mpasi ya lufwa. Na nima ya kuzabisa Enoki nde yandi “vandaka kupesa Nzambi kiese,” Yehowa “kunataka Enoki na kisika yankaka,” (NW) ziku Nzambi vidisaka mabanza na yandi mpi na nima Yandi sukisaka luzingu ya Enoki ntangu yandi vandaka kudizaba dyaka ve.​—Baebreo 11:5, 13; Kuyantika 5:24.

15. Inki mbandu ya mbote Enoki kubikilaka bansadi ya Yehowa ya bubu yai?

¹⁵ Kaka na nima ya kutuba nde Nzambi kunataka Enoki na kisika yankaka, Polo kubendaka dyaka dikebi na mfunu ya kuvanda ti lukwikilu. Yandi tubaka nde: “Kansi, kana muntu ke na lukwikilu ve, yandi lenda pesa Nzambi kiese ve.” (Baebreo 11:6) Ya kyeleka, lukwikilu kupesaka Enoki kikesa ya kulanda luzolo ya Yehowa mpi ya kuzabisa ndola yina Nzambi tapesa inza yina ketinaka yandi boma ve. Na dyambu yai, Enoki kubikilaka beto mbandu ya mbote. Beto kesala kisalu ya mutindu mosi na inza yina kebuyaka lusambu ya kyeleka mpi ya kufuluka ti mambu ya mbi ya mutindu na mutindu.​—Nkunga 92:8; Matayo 24:14; Kusonga 12:17.

Kuwa Nzambi Boma Kepesaka Kikesa

16, 17. Obadia kuvandaka nani, mpi nki kukuminaka yandi?

¹⁶ Katula lukwikilu, kele ti kikalulu yankaka yina kepesaka kikesa. Kikalulu yango kele: boma ya mbote sambu na Nzambi. Bika beto tadila mbandu ya kuluta mbote ya muntu mosi yina vandaka kutina Nzambi boma mpi yina kuzingaka na bilumbu ya profete Elia ti ya Ntotila Akabi yina kuyalaka kimfumu ya nordi ya Izraele. Na nsungi ya luyalu ya Akabi, lusambu ya Baale kubebisaka kimfumu ya nordi na mutindu mosi yina mesalamaka ntete ve. Baprofete nkama iya makumi tanu (450) ya nzambi Baale ti baprofete nkama iya (400) ya Ashera, yina kuvandaka kifwanisu ya kinama ya nzambi ya biteki, vandaka ‘kudia na mesa ya ntotila-nkento Yezabele,’ nkento ya Akabi.​—1 Bantotila 16:30-33; 18:19.

¹⁷ Yezabele yina kuvandaka mbeni ya ngolo ya Yehowa sosaka kukatula lusambu ya kyeleka na nsi yina. Yandi fwaka baprofete yankaka ya Yehowa mpi sosaka nkutu kufwa profete Elia, kansi na lusadisu ya Nzambi, Elia sabukaka Yordani mpi kwendaka kubumbana na ndambu ya este. (1 Bantotila 17:1-3; 18:13) Keti nge lenda yindula mutindu yo vandaka mpasi na kunwanina lusambu ya kyeleka na kimfumu ya nordi na ntangu yina? Yo zolaka kuvanda dyaka mpasi mingi kuluta kana muntu vandaka kusala mpenza na nzo ya ntotila! Dyambu yina kukuminaka mpenza Obadia yina vandaka kusambila Mfumu Nzambi mingi mpi vandaka kusala na nzo ya ntotila.​—1 Bantotila 18:3.

18. Inki kukumisaka Obadia nsambidi mosi ya Yehowa ya ngolo?

¹⁸ Ntembe kele ve nde Obadia kuvandaka mayele ntangu yandi vandaka kusambila Yehowa. Ata mpidina, yandi kufwaka ve nsiku ya Nzambi sambu 1 Bantotila 18:3 ketubila beto nde: “Obadia yango vandaka kusambila Mfumu Nzambi mingi.” Ya kyeleka, mutindu Obadia vandaka kutina Nzambi boma vandaka dyambu ya kuyituka mpenza! Mutindu yo kemonana na mambu yina yandi salaka na nima ntangu Yezabele kufwaka baprofete ya Yehowa, boma yina kupesaka yandi kikesa mosi ya kuyituka kibeni.

19. Obadia kusalaka nki sambu na kumonisa kikesa na yandi?

¹⁹ Biblia ketuba nde: “Ntangu Yezabele, nkento ya ntotila Akabi, fwaka baprofete ya Mfumu Nzambi, Obadia bakaka baprofete nkama mosi, yandi bumbaka bo na mabulu ya matadi, konso dibulu bantu makumi tanu; yandi pesaka bo masa ti madia.” (1 Bantotila 18:4) Mutindu nge lenda zaba yo, kupesa madya na bantu nkama mosi na kinsweki kuvandaka kigonsa mingi. Yo lombaka nde Obadia kusadila mayele na mpila nde Akabi ti Yezabele kumona yandi ve mpi baprofete 850 yina vandaka kukwenda mbala na mbala na nzo ya ntotila kuzaba yo ve. Dyaka, bansambidi mingi yankaka ya lusambu ya luvunu ya nsi yina, disongidila, bantu ya mutindu na mutindu zolaka kusadila dibaku yina sambu na kufunda Obadia na mpila nde ntotila ti nkento na yandi kundima bo. Kansi, kima ya kuyituka kele nde ata Obadia vandaka kuzinga na kati ya bansambidi yina ya biteki, bo zabaka ata kima mosi ve mpi Obadia kulandaka na kulungisa na kikesa yonso bampusa ya baprofete ya Yehowa. Ya kyeleka, kutina Nzambi boma lenda vanda ngolo mosi yina kepesaka muntu kikesa!

20. Inki mutindu kutina Nzambi boma kusadisaka Obadia, mpi nki mutindu mbandu na yandi kesadisa nge?

²⁰ Sambu kutina Nzambi boma kupusaka Obadia na kumonisa kikesa, yo kele pwelele nde Yehowa kutaninaka yandi na bambeni na yandi. Bingana 29:25 ketuba nde: “Kana nge tina bantu boma, nge ta bwa na mutambu; kansi kana nge tula ntima na Mfumu Nzambi, nge ta zinga na ngemba.” Obadia kuvandaka muntu bonso beto, yandi vandaka kuwa boma nde kana bo mona yandi, bo tafwa yandi, kaka mutindu beto mpi lenda wa boma. (1 Bantotila 18:7-9, 12) Kansi, boma sambu na Nzambi kupesaka yandi kikesa ya kununga boma ya bantu yina yandi lendaka kuvanda na yo. Obadia kele mbandu ya mbote sambu na beto yonso, mingimingi sambu na bantu yina ketulaka kimpwanza ti luzingu na bo na kigonsa sambu na kusambila Yehowa. (Matayo 24:9) Bika beto yonso kusala ngolo sambu na kusadila Yehowa “na luzitu ti na boma.”​—Baebreo 12:28.

21. Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?

²¹ Lukwikilu ti kutina Nzambi boma kele ve kaka bikalulu yina lenda pesa muntu kikesa, zola lenda nkutu kupesa yandi ngolo mingi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: ‘Mpeve yina ya Nzambi pesaka beto kekatulaka kikesa na beto ve; kansi mpeve na yandi kepesaka beto ngolo, yo kesadisaka beto na kuzolana, yo kesongaka beto mpi mutindu beto fweti kudiyala.’ (2 Timoteo 1:7) Na disolo yina kelanda, beto tamona mutindu zola lenda sadisa beto na kusadila Yehowa ti kikesa na nsungi ya bilumbu yai ya nsuka yina kele mpasi.​—2 Timoteo 3:1.

Keti Nge Lenda Pesa Mvutu?

• Inki kupesaka Yozue ti Kalebi kikesa?

• Lukwikilu ya kyeleka kelombaka inki?

• Sambu na nki Enoki vandaka kuwa ve boma ntangu yandi vandaka kuzabisa bandola yina Nzambi zolaka kupesa bantu ya mbi?

• Inki mutindu kutina Nzambi boma kepesaka muntu kikesa?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Yehowa kusongaka Yozue nde: “Nge fweti vanda ngolo ti kikesa”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 17]

Enoki kutubaka ndinga ya Nzambi ti kikesa yonso