Inki Mutindu Kuwila Bankaka Mawa?

“Beto sala bantu yonso mbote, nkutu bampangi na beto bakristo.”​—GALATIA 6:10.

1, 2. Kingana ya Musamaria ya mbote kelonga beto nki na yina metala kuwila bankaka mawa?

LONGI mosi ya Bansiku vandaka kusolula ti Yezu, ebuna yandi yulaka Yezu nde: “Nani [kele] mpangi na mono?” Na mvutu na yandi, Yezu kutaka kingana yai: “Muntu mosi katukaka na bwala Yeruzalemi, yandi vandaka kwenda na bwala Yeriko. Na nzila, bamiyibi simbaka yandi, bo katula yandi bilele, bo bula yandi, ebuna bo kwenda ka bo. Bo bikisa yandi penepene na kufwa. Nganga-Nzambi mosi kwisaka kuluta na nzila yina. Ntangu yandi monaka muntu yina na Iweka ya nzila, yandi lutaka na Iweka ya nkaka ya nzila. Mutindu mosi, muntu mosi ya dikanda ya Levi kwisaka kukuma na kisika yango yina. Ntangu yandi monaka muntu yina, yandi mpi lutaka na Iweka ya nkaka ya nzila. Kansi muntu mosi ya ntoto ya Samaria kwisaka kuluta na nzila yina. Yandi kwisaka kukuma na kisika muntu yina vandaka. Ntangu yandi monaka yandi, yandi wilaka yandi mawa. Yandi kwendaka penepene na muntu yango. Yandi yantikaka kutula yandi mafuta ti vinu na bamputa, ebuna yandi kangaka bamputa yina. Ntangu yai yandi tulaka yandi na zulu ya mpunda na yandi, ebuna yandi nataka yandi na nzo mosi ya banzenza. Yandi sadisaka yandi kuna. Na kilumbu landaka yandi bakaka ndambu ya mbongo, ebuna yandi pesaka yo na mfumu ya nzo ya banzenza. Yandi tubilaka yandi nde: ‘Sadisa muntu yai. Kana nge lutisa mbongo mingi na kusadisa yandi, mono ta vutudila nge yo ntangu mono ta kwisa kuvutuka.’” Na nima, Yezu kuyulaka muwi na yandi: “Na mabanza na nge, na kati ya bantu yai yonso tatu nani vandaka mpangi ya muntu yina ya bamiyibi simbaka?” Muntu yango kupesaka mvutu nde: “Mpangi na yandi, muntu yina wilaka yandi mawa.”​—Luka 10:25, 29-37a.

² Mambu yina Musamaria kusalaka sambu na kukeba muntu ya bo lwadisaka kemonisa kibeni ntendula ya kyeleka ya kuwila bantu mawa! Mawa kupusaka Musamaria na kusadisa muntu yina vandaka kumona mpasi. Dyaka, Musamaria kuzabaka ve muntu yina yandi sadisaka. Insi, dibundu, to kinkulu ya bantu fwete kanga beto ve nzila ya kuwila bo mawa. Na nima ya kupesa kingana ya Musamaria ya mbote, Yezu kulongisilaka muwi na yandi nde: “Nge mpi kwenda kusala mutindu mosi.” (Luka 10:37b) Beto lenda landa ndongisila yai mpi kusala kikesa sambu na kuwila bankaka mawa. Kansi nki mutindu? Na nki mitindu beto lenda wilaka bankaka mawa na luzingu na beto ya konso kilumbu?

“Kana Mukristo Mosi . . . Ke na Mfunu ya Bilele”

3, 4. Sambu na nki beto fwete sala mambu ya mbote mingimingi na bampangi na beto Bakristu?

³ Ntumwa Polo kutubaka nde: “Ntangu yonso ya beto ke mona mpila, beto sala bantu yonso mbote, nkutu bampangi na beto bakristo.” (Galatia 6:10) Yo yina, bika beto tadila ntete mutindu beto lenda sadila bampangi na beto mambu ya mbote.

⁴ Longoki Yakobo kusonikaka mutindu yai sambu na kusyamisa Bakristu ya kyeleka na kuwilaka bankaka mawa: “Ntangu Nzambi ta sambisa bantu, muntu yina vandaka kuwila bantu ya nkaka mawa ve, Nzambi ta wila yandi mpi mawa ve.” (Yakobo 2:13) Baverse yina kele na nima ya verse yai kemonisa mwa mitindu yina beto lenda wilaka bankaka mawa. Mu mbandu, beto ketanga mambu yai na Yakobo 1:27: “Kinzambi ya kieleka na meso ya Tata Nzambi, yo yai: kusadisa bana-nsona ti bamifwidi ya bankento na bampasi na bo, ti kudikeba mpi na mpila nde mambu ya mbi ya nsi-ntoto yai lenda bebisa beto ve.” Yakobo 2:15, 16 ketuba nde: “Kana mukristo mosi ya bakala to ya nkento ke na mfunu ya bilele, yandi ke mpi na bima ya kufwana ve sambu na kudia; ebuna kana beno ke tubila yandi nde: ‘Kwenda mbote; kuwa madidi ve; dia ka nge mbote-mbote!’ Nki mfunu kana beno me pesa yandi ve bima yina kele mfunu sambu na luzingu na yandi?”

5, 6. Inki mutindu beto lenda sala mambu mingi ya mbote sambu na bampangi ya dibundu na beto?

⁵ Kulungisa bampusa ya bantu yankaka mpi kusadisa bayina kele na mfunu ya lusadisu kele kikalulu mosi ya kuzabila dibundu ya kyeleka. Lusambu na beto kelomba ve nde beto suka kaka na kuzodila bampangi na beto mambu ya mbote na munoko mpamba. Kansi, mawa fwete pusa beto na kusadisa bantu yina kele mpenza na mfunu ya lusadisu. (1 Yoane 3:17, 18) Ya kyeleka, na kati ya mambu mingi ya mbote ya beto fwete sadilaka bankaka beto lenda tanga mambu yai: kulamba madya sambu na mpangi mosi ya kebela, kusadisa mununu mosi na bisalu ya nzo, kufutila bampangi tike ya kukwenda na balukutakanu kana bo kele na mfunu na yo, mpi kubasisa mbongo sambu na kusadisa bayina kele na mfunu ya lusadisu.​—Kulonga 15:7-10.

⁶ Kusadisa bampangi ya dibundu ya Bukristu yina kekuma nene kele mfunu, kansi kusadisa bo na kimpeve meluta mfunu mingi. Biblia kebondila beto na ‘kupesa kikesa na bantu yina ke na ntima ya petepete, na kusadisa bantu yina ke na lukwikilu ya ngolo ve.’ (1 Tesalonika 5:14) Yo kesyamisa “bankento yina me nunaka nde . . . bo fweti longa mambu ya mbote.” (Tito 2:3) Sambu na yina metala bankengi, Biblia ketuba nde: “Bo yonso ta vanda bonso bisika ya kutinina mupepe ya ngolo ti mvula.”​—Yezaya 32:2.

 7. Inki dilongi beto kebaka na balongoki ya Antioshe ya Siria sambu na yina metala kuwila bankaka mawa?

⁷ Katula kulungisa bampusa ya mifwidi, ya bana-nsiona, mpi ya bantu yina kuvandaka na mfunu ya lusadisu mpi ya kikesa na mabundu na bo, bantangu yankaka mabundu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kutinda lusadisu na bampangi ya bisika yankaka. Mu mbandu, ntangu profete Agabusi kutubaka nde “nzala ya nene ta vanda na ntoto ya mvimba,” balongoki ya Antioshe ya Siria “zengaka nde konso muntu, bonso kele kimvwama na yandi, yandi ta tinda lusadisu na bampangi yina ke zingaka na Yudea.” Bo tindaka lusadisu yango na bankuluntu “na maboko ya Barnabasi ti Saule.” (Bisalu 11:28-30) Ebuna, inki kesalamaka bubu yai? “Mpika ya kwikama mpi ya mayele” (NW) mesalaka bakomite ya lusadisu sambu na kusadisa bampangi yina lenda kutana ti bampasi sambu na bisumbula ya lugangu bonso mipepe ya ngolo, kunikana ya ntoto, to bitembo ya ngolo ya kekatukaka na kunikana ya masa ya bo kebingaka nde tsunami. (Matayo 24:45) Kusadila ntangu, ngolo, mpi bima na beto na luzolo yonso sambu na kupesa maboko na ngidika yai kele mutindu ya mbote ya kumonisa nde beto kewilaka bankaka mawa.

“Kana Beno Ke Baka Bantu Kiteso Mosi Ve”

 8. Inki mutindu muntu yina kebakaka ve bantu kiteso mosi kewilaka bo ve mawa?

⁸ Yakobo kusonikaka mutindu yai sambu na kukebisa beto na kifu mosi ya kesalaka nde muntu kuwila ve bankaka mawa mpi kusadila ve zola yina kele nsiku ya kimfumu: “Kana beno ke baka bantu kiteso mosi ve, beno ke sala masumu, ebuna bansiku ke simba beno, sambu beno ke landa yo ve.” (Yakobo 2:8, 9) Kusadila bantu yankaka mambu ya mbote kaka sambu bo kele bamvwama to ti lukumu lenda sala nde beto tula ve dikebi na ‘kudila ya bansukami.’ (Bingana 21:13) Kukonda kubaka bantu kiteso mosi to kuponapona kekangaka bantu nzila ya kuwila bankaka mawa. Beto kewilaka bankaka mawa ntangu beto kesadilaka bo mambu kukonda kuponapona.

 9. Sambu na nki yo kele ve mbi na kutudila mpangi mosi buna dikebi ya mingi?

⁹ Keti kukonda kuponapona ketendula nde beto fwete tudila ve muntu mosi buna dikebi ya mingi? Ve. Ntumwa Polo kusonikilaka Bakristu ya Filipi mutindu yai sambu na Epafrodite, nduku na yandi ya kisalu: “Beno fweti zitisa bantu yonso yina kele bonso yandi.” Sambu na inki? “Sambu yandi zolaka kufwa sambu na kisalu ya Kristo; yandi ndimaka na kufwa sambu na kupesa mono lusadisu yina ya beno mosi monaka mpila ve ya kupesa.” (Filipi 2:25, 29, 30) Kisalu ya kwikama yina Epafrodite kusalaka kufwanaka mpenza nde bo zitisa yo. Dyaka, beto ketanga na 1 Timoteo 5:17 nde: “Bambuta yina ke twadisaka dibundu mbote-mbote, nkutu bayina ke salaka ngolo na kupesa malongi ti na kulonga bantu, bo lunga kubaka salere na bo mbala zole.” Kana mpangi mosi kemonisa bikalulu ya mbote ya kimpeve, yo mefwana nde beto ndima yo. Kana beto kesala mpidina, yo ketendula ve nde beto keponapona.

“Mayele Yina Ke Katukaka na Zulu . . . Kele ya Kufuluka na Mawa”

10. Sambu na nki beto fwete yalaka munoko na beto?

¹⁰ Yakobo kutubaka mambu yai sambu na munoko: “Yo kele kima mosi ya mbi, ke pemaka ve; yo me fulukaka na ndikila yina ke fwaka bantu. Beto ke sadilaka yo sambu na kupesa mersi na Mfumu Nzambi, Tata na beto, kansi beto ke sadilaka yo mpi na kusinga bantu yina ya Nzambi salaka na kifwanisu na yandi. Kaka na kima mosi yai munoko bantu ke pesaka mersi ti ke singaka bantu ya nkaka.” Kaka na kapu yina, yandi yikaka nde: “Kana beno ke ti kimpala mosi ya mbi na ntima na beno, kana beno ke na kimbeni na ntima na beno, beno lenda kuditula ve, beno mpi lenda tuba luvunu ve kana mambu kele ya kieleka. Mayele ya mutindu yina ke katukaka na zulu ve; yo kele mayele ya nsi-ntoto ti ya kimuntu; yo ke katukaka na Satana. Sambu kana kimpala ti kimbeni kele, mambu ya kisakasaka ti mbi ya mutindu na mutindu mpi fweti vanda. Kansi muntu yina ke na mayele yina ke katukaka na zulu, ntete yandi ke na kinzambi; ebuna yandi kele mpi muntu mosi ya ngemba, ya pima, yandi kele muntu mosi ke lemfukaka na Nzambi; yandi [kele ya kufuluka na mawa, NW]; ke salaka mambu ya mbote; yandi ke zengaka mambu mutindu yo kele; yandi ke tubaka mambu na masonga.”​—Yakobo 3:8-10a, 14-17.

11. Inki mutindu beto lenda sadila munoko na beto sambu na kumonisa nde beto kewilaka bankaka mawa?

¹¹ Yo yina, mutindu na beto ya kutuba na bankaka kemonisaka kana beto kele ti mayele yina kele “ya kufuluka na mawa.” Inki beto tamonisa kana kimpala to kimbeni kepusa beto na kudisonga, na kukusa, to na kutuba mambu ya mbi sambu na bankaka? Nkunga 94:4 ketuba nde: “Bantu . . . ya mbi . . . ke kudikumisa na mbi na bo!” Dyaka, kutuba mambu ya mbi sambu na muntu yankaka lenda bebisa lukumu na yandi ya mbote! (Nkunga 64:3-5) Yindula mpi mbi yina “temwe ya mbi [yina] ke tubaka kaka luvunu” lenda sala. (Bingana 14:5; 1 Bantotila 21:7-13) Na nima ya kutubila mutindu ya mbi ya kusadila munoko, Yakobo ketuba nde: “Bampangi na mono, mambu yina lunga vanda mpidina ve.” (Yakobo 3:10b) Kuwila mpenza bankaka mawa kelombaka nde beto sadila munoko na beto na mutindu mosi ya kinzambi, ya ngemba mpi ya pima. Yezu kutubaka nde: “Mono ke tubila beno nde: Na Kilumbu yina ya Nzambi ta sambisa bantu, bo ta samba sambu na konso mambu yina ya mpamba-mpamba ya bo vandaka kutuba.” (Matayo 12:36) Yo kele mfunu kibeni nde beto sadila munoko na beto mbote sambu na kumonisa nde beto kewilaka bankaka mawa!

‘Beto Lolula Bantu Yina Mesalaka Beto Mbi’

12, 13. (a) Sambu na yina metala mawa, inki dilongi beto kebaka na kingana ya mpika yina kuvandaka ti mfuka mingi ya mfumu na yandi? (b) Kulolula mpangi na beto mbala “nsambwadi mbala makumi nsambwadi” ketendula inki?

¹² Mutindu yankaka ya kuwila bankaka mawa kemonana na kingana ya Yezu kutaka ya ketubila mpika yina kuvandaka ti mfuka ya badenari 60 000 000 ya mfumu na yandi. Sambu yandi vandaka ve ti mbongo ya kufuta yo, yandi bondilaka mfumu na yandi na kuwila yandi mawa. Mfumu yina “wilaka yandi mawa” mpi yandi landaka dyaka ve mfuka yango. Kansi, ntangu mpika yina kubasikaka, yandi kwendaka kukutana ti mpika yankaka yina vandaka ti mfuka na yandi ya badenari nkama mosi, mpi yandi kwendaka kutula yandi na boloko kukonda mawa. Ntangu mfumu kuwaka mambu yina, yandi bingaka mpika yina ya yandi lolulaka mpi kusongaka yandi nde: “Nge kele muntu mosi ya mpamba! Nge bondilaka mono na kulanda diaka ve mfuka yina yonso ya nge zolaka kupesa mono, ebuna mono ndimaka. Nge mpi nge zolaka kuwila mpangi na nge mawa mutindu mono mosi wilaka nge mawa.” Ebuna mfumu kutulaka yandi na boloko. Yezu kusukisaka kingana na yandi na bangogo yai: “Tata na mono kele na zulu ta sala beno mutindu mosi mpi, kana muntu kubikila mpangi na yandi ya nkaka mfuka ve na ntima yonso.”​—Matayo 18:23-35.

¹³ Kingana yai kemonisa mpenza nde kuwila bantu mawa kelombaka mpi kuvanda ya kuyilama na kulolula. Yehowa melolulaka beto mfuka ya nene ya masumu. Keti beto mpi fwete lolulaka ve ‘bantu yina mesalaka beto mbi’? (Matayo 6:14, 15) Na ntwala nde Yezu kuta kingana ya mpika ya kukonda mawa, Piere kuyulaka yandi nde: “Mfumu, kana mpangi na mono ke salaka mono kaka mbi, mbala ikwa mono fweti lolula yandi? Mbala nsambwadi ve?” Yezu kuvutulaka nde: “Ve, mbala nsambwadi ve, kansi nsambwadi mbala makumi nsambwadi.” (Matayo 18:21, 22) Ee, muntu yina kewilaka bankaka mawa kelolulaka mbala “nsambwadi mbala makumi nsambwadi,” disongidila kukonda nsuka.

14. Na kuwakana ti Matayo 7:1-4, inki mutindu beto lenda wila bankaka mawa konso kilumbu?

¹⁴ Mutindu yankaka ya kuwila bankaka mawa kemonana na mambu yina Yezu kutubaka na Disolo na Zulu ya Ngumba: “Beno sambisa ve bantu ya nkaka, mpidina Nzambi ta sambisa beno ve. Sambu, mutindu beno ke sambisaka bantu ya nkaka, Nzambi mpi ta sambisa beno mutindu yina. . . . Sambu na nki nge ke talaka mwa-dititi yina kele na disu ya mpangi na nge, kansi nge ke monaka ve nti ya nene yina kele na disu na nge? Kana ve, nki mutindu nge lenda tubila mpangi na nge nde: ‘Bika mono katula mwa-dititi yina kele na disu na nge,’ kansi nge mosi nge ke na nti ya nene na disu na nge?” (Matayo 7:1-4) Yo yina, beto lenda wila bankaka mawa konso kilumbu kana beto kekanga ntima na bifu na bo, kukonda kusambisa bo sambu na yo to kutubila yo ntangu yonso.

“Beto Sala Bantu Yonso Mbote”

15. Sambu na nki beto kesukaka ve na kusala mbote kaka na bampangi Bakristu?

¹⁵ Ata mukanda ya Yakobo ketubila mingi kusadila bampangi Bakristu mambu ya mbote, yo ketendula ve nde beto fwete suka kaka na bo. Nkunga 145:9 ketuba nde: “[Yehowa] ke salaka mbote na bantu yonso, yandi ke wilaka mawa bantu yonso ya yandi salaka.” Biblia kesyamisa beto na “kusala bonso” Nzambi mpi na ‘kusala bantu yonso mbote.’ (Efezo 5:1; Galatia 6:10) Ata beto kezolaka ve “nsi-ntoto ti bima yonso kele awa na nsi-ntoto,” beto kekudibanzaka sambu na bampusa ya bantu yina kele na nsi-ntoto.​—1 Yoane 2:15.

16. Inki kepusaka beto na kuwila bankaka mawa?

¹⁶ Sambu beto kele Bakristu, beto kesukininaka ve na kupesa konso lusadisu yina na bantu yina “ntangu ti mambu ya kukonda kukana kebwilaka” to na bayina kemona mpasi. (Longi 9:11, NW) Ya kyeleka, mambu ya beto lenda sala mpi kiteso ya beto lenda sala yo ketadila bima yina beto kele na yo. (Bingana 3:27) Kansi, na ntangu beto kesadisa bankaka na kinsuni, beto fwete keba sambu mambu ya mbote ya beto kesadila bo kupusa bo ve na kukuma bamolo. (Bingana 20:1, 4; 2 Tesalonika 3:10-12) Yo yina, muntu yina kewilaka mpenza bankaka mawa kesalaka yo sambu na zola yina yandi kele na yo mpi ti mabanza ya mbote.

17. Inki kele mutindu ya kuluta mbote ya kumonisa nde beto kewilaka bantu yina kele ve Bakristu mawa?

¹⁷ Mutindu ya kuluta mbote ya kumonisa nde beto kewilaka bantu yina kele ve Bakristu mawa kele ya kuzabisa bo kyeleka ya Biblia. Sambu na inki? Sambu bantu mingi bubu yai kele na mpimpa ya kimpeve. Bantu mingi “me lemba, kikesa ve, bonso mameme me konda ngungudi ya kutala bo” sambu bo kezaba ve mutindu ya kunwana ti makambu ya bo kekutana ti yo mpi sambu bo kele ve ti kivuvu ya kyeleka sambu na bilumbu kekwisa. (Matayo 9:36) Nsangu ya Ndinga ya Nzambi lenda vanda ‘mwinda ya ketambusaka makulu na bo’ mpi yo lenda sadisa bo na kunwana ti bampasi. Yo lenda vanda mpi ‘mwinda sambu na nzila na bo’ sambu Biblia ketubilaka lukanu ya Nzambi sambu na bilumbu kekwisa, ebuna kuzaba yo tasadisa bo na kuvanda ti kivuvu ya kyeleka. (Nkunga 119:105) Kuzabisa nsangu ya kitoko mpi ya kyeleka na bantu yina kele na mfunu na yo kele dikabu ya nene mpenza! Sambu ‘mpasi ya nene’ mefinama, yai kele ntangu ya kusala na kikesa yonso kisalu ya kusamuna Kimfumu mpi ya kukumisa bantu balongoki. (Matayo 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) Yai kele kima ya kuluta mfunu ya beto lenda sala sambu na kuwila bantu mawa.

‘Beno Pesa Bima Yina Kele na Kati’

18, 19. Sambu na nki beto fwete sala kikesa sambu na kukumisa mingi bupusi yina mawa lenda vanda na yo na luzingu na beto?

¹⁸ Yezu kutubaka nde: “Beno pesa bansukami bima yina kele na kati.” (Luka 11:41) Sambu dyambu mosi ya mbote ya beto mesadila muntu kumonisa mpenza nde beto mewila yandi mawa, yo fwete katuka na ntima mosi ya mefuluka na zola. (2 Korinto 9:7) Kuwila bankaka mawa mutindu yai kepesaka bo mpenza kikesa na ntoto yai ya bantu mingi kevandaka nku, bwimi, mpi kekudibanzaka ve sambu na bampasi ti makambu ya bantu yankaka!

¹⁹ Yo yina, bika beto sala kikesa sambu na kukumisa mingi bupusi yina mawa lenda vanda na yo na luzingu na beto. Kana beto kewila bankaka mawa, beto takuma mpenza bonso Nzambi. Yo tasadisa beto na kuvanda ti luzingu mosi ya mbote kibeni mpi ya kyese.​—Matayo 5:7.

Inki Mambu Nge Melonguka?

• Sambu na nki yo kele mfunu na kuwila mingimingi bampangi Bakristu mawa?

• Inki mutindu beto lenda wila bampangi Bakristu mawa?

• Inki mutindu beto lenda sadila bantu yina kele ve Bakristu mambu ya mbote?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 9]

Musamaria kuwilaka muntu yina mawa

[Bifwanisu ya kele na lutiti 10]

Bakristu kesadilaka bankaka mambu ya mbote

[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]

Mutindu ya kuluta mbote ya kumonisa nde beto kewilaka bantu yina kele ve Bakristu mawa kele ya kuzabisa bo kyeleka ya Biblia