Desemba

Nga o mbanda-mbanda wa musi Etiopia wakubama kakala muna vubwa? Badika edi: O musi Etiopia “otukidi kuna Yerusaleme mu sambila Nzambi.” (Mav. 8:27) Ediadi disonganga vo watambulwila e nsambila ya esi Yuda. Kalukatikisu ko vo wau vo walongoka e sono ya Kiyibere, mayingi kalongoka mu kuma kia Yave. Kansi wakala yo luzolo lwa longoka diaka mayingi. Kadi vava o Filipi kawana o musi Etiopia ndioyo muna nzila, ngungu ya ungunza wa Yesaya katanganga. (Mav. 8:28) O mbanda-mbanda ndioyo wazola zaya mambu mayingi. Wavanganga nkangalu wandá tuka kuna Etiopia yo kwenda kuna Yerusaleme muna kwenda sambila Yave muna tempelo. Mana musi Etiopia kalongoka kwa Filipi mampa kikilu makala kwa yandi. Dimosi muna mambu kalongoka i dia sia vo Yesu i Masia. (Mav. 8:34, 35) O zola kwandi muna Yave yo Yesu kwawokela, kazola kwamanana una ko. Wavanga e nsobani muna zingu kiandi, wabaka e nzengo za vubwa yo kwamanana landa Yesu Kristu. Wau kamona vo muntu ndioyo wakubama kakala, Filipi wamvuba. w23.03 8-9 ¶3-6

Ke tulendi yangidika Yave ko avo ke tuvovanga ludi ko. (Nga. 6:16, 17) Kana una vo wantu ayingi o unu bebadikilanga luvunu se diambu diambote kwandi, oyeto tumenganga lo kadi kuna kwa Yave diambu diambi kikilu. (Nku. 15:1, 2) Dialudi vo tuvenganga vova luvunu, ediadi disongele mpe vo tufwete venganga vovela muna mpila ifila akaka mu yindula mambu mankaka. Tufwete venga e fu kia vovelanga akaka mbi ko. (Nga. 25:23; 2 Tes. 3:11) Avo obakwidi vo e moko kieno mu kituka kina se makumbu, soba e moko vana vau yo vovela diambu diankaka diambote. Wau vo tuzingilanga mu nza ina vo wantu ayingi besadilanga e mvovo mu mpila yambi, tufwete vanga e ngolo kimana e mvovo mieto miayangidika Yave. Yave osambula e ngolo tuvanganga wau tusadilanga lukau lwa vova mu mpila yambote muna salu kia umbangi, muna tukutakanu ye muna moko yeto ya lumbu ke lumbu. Vava e nza yayi ya Satana ifwaswa, diasazu dikala muna kembelela Yave muna mvovo mieto.—Yuda 15. w22.04 9 ¶18-20

Vava tuyindulanga o zola kuna Yave yo Yesu batusonga, ediadi dikutufilanga muna toma kubazola. (1 Yoa. 4:10) O zaya wo vo Yesu wafwa mu kuma kia konso muntu mu yeto, dikutufilanga muna toma kubazola. Paulu wa ntumwa watoma zaya e diambu diadi yo songa luyangalalu lwandi vava kasonekena ampangi kuna Ngalatia vo: “Mwan’a Nzambi, . . . wanzola yo kukiyekola muna wete diame.” (Ngal. 2:20) Muna lusadisu lwa lukûlu, Yave watunta kimana wakala nkundi andi. (Yoa. 6:44) O zaya vo Yave diambu diambote kamona muna ngeye yo futa e ntalu isundidi kimana wakala nkundi andi, nga ke disimbanga ntim’aku ko? Nga ediadi ke dikufilanga ko muna wokesa o zola kwaku muna Yave yo Yesu? Ozevo diambote twakiyuvulanga: ‘Adieyi o zola kwaku kulenda kumfila mu vanga?’ O zola kweto muna Yave yo Yesu kukutufilanga muna zola akaka.—2 Kor. 5:14, 15; 6:1, 2. w23.01 28 ¶6-7

E Bibila, mfunu kikilu kina muna lungisa e kani dia Yave dia sia vo, o nkangu andi “bansadila kumosi.”Sono yayingi yasonekenua mu mvovo mialeboka kimana yalenda bakulwa kwa wantu ana ke batanga kwayingi ko. (Luka 10:21) O wantu mu fulu yawonso betanganga e Bibila. Kansi, alembami kaka betoma bakulanga e Bibila yo sadila mana kivovanga. (2 Kor. 3:15, 16) Tulenda bakula e ngangu za Yave muna Bibila. Yave ke sadilanga kaka Bibila ko muna kutulonga, kansi osadilanga kio mpe muna ludika yo fiaulwisa konso muntu mu yeto. Vava tutanganga e Diambu dia Yave tubakulanga una Yave ketokanenanga e wete dia konso muntu mu yeto. (Yes. 30:21) Vava tutanganga e Bibila, nkumbu miayingi tumonanga vo e sono kiaki mono kikilu kitadidi. Elo, e Bibila kiasonekwa mu mpila yakiá kimana kialenda bakulwa kwa mafunda ye mafunda ma wantu. Wau vo Ndiona wasonekesa kio i muntu osundidi e ngangu, e Bibila kivuidi mambu malenda sadisa konso muntu mun’owu wa nsatu zandi.—2 Tim. 3:16, 17. w23.02 4-5 ¶8-10

Wau vo tu Akristu akieleka, tutoma zolanga Yave. Tuzolele vanga mawonso tulenda muna salu kia Yave. Kansi, muna vanga mawonso tulenda muna salu kia Yave, tufwete kuyisila makani ma mwanda nze yima e fu ya Kikristu, tomesa ndekwa zeto za vangila mambu yo vava mpila tulenda sadisila ampangi. Ekuma tufwete kadilanga ye tima dia nungunuka muna mwanda? Entete, tuzolele yangidika Se dieto dia zulu. Yave oyangalalanga vava kemonanga una tusadilanga e ndekwa ye ngangu zeto muna salu kiandi. Vana ntandu, avo tuzolele toma sadisa mpangi zeto, tufwete nungunuka muna mwanda. (1 Tes. 4:9, 10) Kiakala vo se mvu miayingi tusadilanga Yave, tulenda kwamanana nungunuka muna mwanda. w22.04 22 ¶1-2

Ke kolo ko ayadi a nza yayi befwasa Babele Anene, i sia vo, kintwadi kia nsambila zawonso zaluvunu. Lufwasu lwalu lukala se lubantiku lwa mpasi zayingi. Nga lufwasu lwalu lufila wantu ayingi mu yantika sambila Yave? Ve. Vana fulu kia vanga wo, Lusengomono kapu kia 6 kisonganga vo muna kolo kiakina kiampasi, awana ke besambilanga Yave ko bevava lutaninu kwa ayadi ye nkubika za yintika ya nza yayi, eyi itezaneswanga ye miongo. Wau vo wantu awaya ke beyikama Kintinu kia Nzambi ko, Yave okubabadikila se mbeni zandi. (Luka 11:23; Lus. 6:15-17) Kieleka, selo ya Yave baswaswana bekala muna kolo kia mpasi zayingi. Yau kaka bekwamanana sambila Yave wa Nzambi ova ntoto ye ke beyikama “bulu kiansisi” ko.—Lus. 13:14-17. w22.05 16-17 ¶8-9

O nkangu a Nzambi ke usamunanga kaka “nsangu zambote za Kintinu” ko. (Mat. 24:14) Uyikamanga mpe e salu kia ambasi eki kiyikwanga muna Lusengomono kapu kia 8 yakuna 10. E mbasi zazi zisamunanga mambu mayingi mampasi mebwila awana ke bazolele yikama Kintinu kia Nzambi ko. Mbangi za Yave besamunanga e nsangu za mfundisa ezi zitezaneswanga ye “mvula a matadi ye tiya,” muna songa vo Nzambi ofundisa e nza yayi ya Satana. (Lus. 8:7, 13) O wantu bafwete zaya vo e mbaninu ifinamene kikilu ye bafwete vanga e nsobani kimana bavuluka muna lumbu kia makasi ma Yave. (Sef. 2:2, 3) Kansi, ke wantu awonso ko beyangalelanga e nsangu zazi. Dianu vo unkabu kikilu tuvuanga o mfunu muna samuna e nsangu zazi. Muna kolo kia mpasi zayingi, e nsangu zansuka za mfundisa tusamuna, zitoma fungisa o wantu makasi.—Lus. 16:21. w22.05 7 ¶18-19

Badika e nona kia Akristu ana bekituka mase. Mu mvu miayingi, nanga nkumbu miayingi bewanga malongi mevovelanga o wuta yo sansa o wana. Kansi owau, malongi mama se mamfunu kikilu kwa yau. Ekuma? Kadi beyantika mo sadila muna sansa wan’au. Ekwe mbebe ampwena bena yau! Kieleka, vava mambu mesobanga muna zingu kieto, e mpila mpe tubadikilanga e sono ina tutomene zaya ilenda soba. Ekiaki i kimosi muna kuma asambidi a Yave betangilanga e Bibila, nze una atinu a Isaele bakanikinuanga vo batanganga yo badika muna Sono “e lumbu yawonso” ya zingu kiau. (Nsi. 17:19) Mase, wau vo nu Akristu, lau diampwena kikilu nuna diau dia longa wana eno oma ma Yave. Dialudi vo mayingi diaka nuzolele vanga mu kuma kiau, ke kubalonga kaka mambu ma Nzambi eto ko. Nuzolele mpe sadisa wan’eno bazola kikilu Nzambi. w22.05 26 ¶2-3

O kendalala kwankatu mu kuma kia sumu twavola ke diau kaka ko divavuanga. Tufwete kala mpe twakubama mu vanga nsobani. E nsobani tuvanganga i diambu Yave kefimpanga muna bak’e nzengo za loloka o muntu. O vanga e nsobani disongele vo “soba mavangu.” Muna mvovo miankaka, o muntu kafwete yambula mavangu mambi yo zingila e ngwizani ye nkanikinu mia Yave. (Yes. 55:7) O muntu kafwete vanguluka muna soba e nyindu andi yo yambula vo kafilwa kwa nyindu a Yave. (Roma 12:2; Efe. 4:23) Kafwete kala ye kani dia bembola emvimba e ngindu, nzila ye mavangu mandi mambi. (Kol. 3:7-9) Kieleka, o lukwikilu lweto muna kimenga kia lukûlu kia Kristu i kuma kifilanga Yave muna kutuloloka yo kutuvelelesa muna sumu. Yave okutuloloka muna sadila e kimenga kiaki vava kemona e ngolo tuvanga muna soba mavangu meto.—1 Yoa. 1:7. w22.06 6 ¶16-17

Tuka Adami yo Eva bakolamena Yave, wantu bevanganga e mbi kwa muntu yo nkwandi. (Kim. 8:9) Kasikil’owu, wantu besadilanga e wisa kiau mu mpila yambi, yimpumbulu bevanganga mambu mansoki, wan’a sikola besevanga yo veza akwau ye wantu akaka nkutu bebangikanga yovo wanda esi nzo au. Muna kuma kiaki, ke tusivikanga ko vava wantu bemonanga wonga wa akwau. Aweyi Satana kesadilanga o wonga tumonanga wa akweto? Satana osadilanga o wonga wa wantu muna kutufila mu yambula samuna e nsangu zambote yovo yambula vanga mambu mankaka mana Yave kekutulombanga. Satana ofilanga ayadi muna sima e salu kieto yo kutubangika. (Luka 21:12) Mu nza yayi ya Satana, wantu ayingi besayanesanga nsangu zaluvunu mu kuma kia Mbangi za Yave. Awana bekwikilanga muna nsangu zazi zaluvunu, bekutusevanga yovo nkutu kutuzonzesa. (Mat. 10:36) Nga e ndekwa Satana kesadilanga zampa kwa yeto? Ve kikilu. Tuka muna tandu kiantete, Satana wasadila kala e ndekwa zazi muna bangika selo ya Yave.—Mav. 5:27, 28, 40. w22.06 16 ¶10-11

Aki nani bekala muna buka kia “ayingi” ana befilwa muna unsongi? Awana befuluka, awana bevuluka muna vita ya Armangedo kumosi yo wan’akete ana bewutuka muna nz’ampa. Kuna mfoko a 1.000 dia mvu, awonso bezingila ova ntoto bekituka se wantu alunga. E diambu tufwete sungamena vo okala muntu alunga ke disongele ko vo vana vau ovua moyo a mvu ya mvu. Yindula dina diavangama kwa Adami yo Eva. Muna vua moyo a mvu ya mvu, diavava vo balemvokela Yave wa Nzambi. Diankenda mu zaya wo vo ke balemvokela Nzambi ko. (Roma 5:12)Kuna mfoko a 1.000 dia mvu, o wantu awonso ova ntoto alunga bekala. Nga ediadi disongele vo wantu awonso alunga beyikama luyalu lwa Yave? Yovo bekala nze Adami yo Eva, kana una vo wantu alunga bakala, kansi ke basonga kwikizi ko muna Yave? E yuvu yayi ifwete vaninua e mvutu. w22.09 22-23 ¶12-14

Vava omonanga mambu mayingi mambi mevangamanga omu nza yayi, nga diampasi dikalanga kwa ngeye mu kwikila vo e mambu toma metoma? Esi nzo zayingi ke bezolananga diaka ko. Wantu ayingi bena kituka akwa nsoki ye akwa loko. Ndonga ke bebundanga diaka vuvu ko kwa ayadi. Kansi, e mambu mama mafwete kukwikidisa vo ke kolo ko e mambu se metoma. Ekuma? Kadi o ungunza wa Bibila wasakula vo wantu kadilu kiaki besonga “omu lumbu yambaninu.” (2 Tim. 3:1-5) Ke vena muntu ko olenda katikisa vo o ungunza wau ke una lungana ko. Ekiaki i ziku kisonganga vo Kristu Yesu oyalanga se Ntinu a Kintinu kia Nzambi. Kansi, owau i umosi kaka muna ungunza wayingi uvovelanga oma ma Kintinu. Ungunza wau wawonso una nze ndambu-ndambu za foto diatiazuka ziyikakeswanga kimana twazaya una ukele e foto diamvimba, i sia vo, twazaya e kolo tuzingilanga yo bakula vo ke kolo ko e mbaninu ikwiza wauna o Yave kasila o nsilu. w22.07 2 ¶1-2

Muna kolo kia vuku kia COVID-19, twatambwidi tuludiku twasikididi mu kuma kia una tufwete vangamena tukutakanu tweto ye salu kia umbangi. Vana vau, twayantika sadila internete muna vanga tukutakanu twakete ye twampwena. Twayantika mpe soneka nkanda yo sadila e telefone muna sila umbangi. Yave watoma sambula e ngolo zeto. Mavula mayingi bazayisa vo muna nsi zau, o lutangu lwa ateleki lukulamene. Mpangi zayingi bavovela e nluta batambula muna salu kia umbangi muna kolo kiokio. Akaka nanga beyindulanga vo e nkubik’a Yave mambu yasakisanga muna tuludiku yavananga muna kolo kia vuku. Kansi ekolo e ntangwa yaviokanga, twamona e ziku vo tuludiku twatambula twangangu kikilu. Vava tuyindulanga e mpila yazola o Yesu kefidilanga o nkangu andi, tukalanga ye ziku vo kiakala nkia diambu dilenda kutubwila o mbazi, Yave yo Mwan’andi anzolwa bekala yeto.—Ayib. 13:5, 6. w22.07 13 ¶15-16

Vana ntandu a kembelela Yave muna sambu yeto, tuzolele mpe kumvutula matondo mu kuma kia lekwa yawonso kekutuvananga. Kasikil’owu, tulenda kumvutula matondo kuma kia mvuma zambote-mbote tumonanga, madia mambote ma mpila mu mpila ye kiese kiakala ye akundi ambote. Yave wa Se dieto dianzodi okutuvananga lekwa yayi yawonso ye yankaka mpe kadi ozolele vo twakala ye kiese. (Nku. 104:12-15, 24) Edi disundidi o mfunu, tuvutulanga matondo kwa Yave mu kuma kia madia ma mwanda kekutuvananga ye vuvu kiasikila tuna kiau mu kuma kia kusentu. Ezak’e ntangwa diasazu mu vilakana vutula matondo kwa Yave mu kuma kia mambu mawonso kevanganga muna wete dieto. Ozevo, adieyi olenda vanga kimana walembi vilakananga vutula matondo kwa Yave? Olenda soneka e mambu masikididi olombele muna sambu ye ntangwa ke ntangwa olenda fimpa mambu mama kimana wazaya una Yave kavanini mo e mvutu. I bosi, samba kwa Yave muna kumvutula matondo muna mpila kasadisidi.—Kol. 3:15. w22.07 22 ¶8-9

Tuzeye wo vo o zaya e ludi yo bakula kio ke diau kaka ko diavavuanga. Muna vua e nluta muna zingu kieto, tufwete zingila mpe e ngwizani ye ludi kiaki, i sia vo, sadila mana tulongokanga muna zingu kieto. Mu mpila yayi kaka e ludi kikututwasila e kiese muna zingu. (Yak. 1:25) Ozevo, aweyi tulenda kadila ye ziku vo tuzingilanga e ngwizani ye ludi? Mpangi mosi wavova vo diambote twayifimpanga kimana twazaya kana vo e mambu mana tulongokanga mu sadila mo twina yo zaya mambu mana tufwete tomesa. Paulu wa ntumwa wavova vo: “Kana nkutu yamu nkia tezo tunungunukini kala, yambula twakwamanana kangala una ufwene muna nzila yayi.” (Fili. 3:16) Ekwe nluta tuvuanga vava tuvanganga mawonso mu “kwamanana kangalela muna ludi”! Ke tutomesa kaka e mpila zingu kieto, kansi mpe tuyangidika Yave ye mpangi zeto. (Nga. 27:11; 3 Yoa. 4) Kieleka, kuma yayingi tuna yau muna zola e ludi yo zingila e ngwizani ye ludi. w22.08 18-19 ¶16-18

Aweyi akuluntu balenda songela vo bezolanga Yave yo Yesu? E mpila isundidi o mfunu balenda wo vangila, i lunga-lunganga e nsatu za mameme ma Yesu. (1 Pet. 5:1, 2) Yesu watoma kiesesa e diambu diadi kwa Petelo wa ntumwa. Vava kavakulwila Yesu nkalu mu nkumbu tatu, Petelo wakala ye kani diasonga vo wazolanga kikilu Yesu. Vava kafuluka, Yesu wayula kwa Petelo vo: “E Simone wa mwan’a Yoane, nga zola okunzolanga e?” Tulenda kala ye ziku vo Petelo wavanga mawonso muna songa vo wazolanga kikilu o Mfumu andi. Yesu wavovesa Petelo vo: “Vungula mameme mame.” (Yoa. 21:15-17) Yakuna nsuka zingu kiandi, Petelo watoma lunga-lunganga mameme ma Mfumu andi muna songa vo watoma zolanga Yesu. Akuluntu, aweyi nulenda songela vo e mvovo mina Yesu kavovesa kwa Petelo mfunu mina kwa yeno? Lulenda songa vo luzolanga Yave yo Yesu muna vungulanga mpangi zeno yo vanganga e ngolo muna sadisanga awana bayoya muna mwanda kimana bavutuka kwa Yave.—Yez. 34:11, 12. w23.01 29 ¶10-11

Venga e ngindu za sia vo ke vena muntu ko olenda bakula mana onuananga mau. O yindula e mpila yayi ilenda kufila mu mona vo kuna diaka ye vuvu ko ye kulenda sunda zolela yambi ko. Kuna diaka e sambu e Bibila kivovanga vo: “Kumosi ye ntonta, oteta mpe nzila kimana nualenda yo zizidila.” Muna kuma kiaki, kana nkutu vava e zolela yambi iwokelanga, tulenda kweto sikila ye kwikizi muna Yave. Muna lusadisu lwa Yave tulenda kwamanana nuana ye zolela yayi yambi. Ntangwa zawonso tufwete sungamenanga vo, wau vo tu wantu alembi lunga, ezak’e ntangwa ke tulendi kakidila ko vo e zolela yambi yatulwakila. Kansi, vava e zolela yayi ikulwakilanga, vanga mawonso muna yo venga yovo tina. O Yosefe i diau mpe kavanga, watina vana vau vava katontwa kwa nkaz’a Potifa. (Tuku 39:12) Ozevo, kuyambula ko vo e zolela yambi yafila. w23.01 12-13 ¶16-17

O unsongi fu kia Yave. (Nsi. 32:4) O unsongi ngwizani wina ye fu kia lembi sia mpambula kadi o Yave ke sianga mpambula ko. (Mav. 10:34, 35) E fu kia lembi sia mpambula kia Yave, kimonekanga muna ndinga zasadilwa mu soneka e Bibila. Yave wasia nsilu vo, omu lumbu yambaninu, “o zayi wakieleka” una muna Bibila, “uwokela,” i sia vo, ndonga bebakula o zayi wau. (Dan. 12:4) E salu kia sekola, nieteka, kayanesa e Bibila yo kaya e nkanda misasilanga e Bibila, i imosi muna mpila iwokesanga o zayi wau. Owau, e Bibila i nkanda utoma sekolwanga yo kayaneswa mu nza yawonso. O nkangu a Yave usekolanga e Diambu dia Nzambi diamvimba yovo ndambu mu vioka 200 za ndinga ye konso muntu olenda vua Bibila lembi futa nzimbu. Muna kuma kiaki, wantu muna zula yawonso betambulwilanga “e nsangu zazi zambote za Kintinu” vitila e mbaninu yiza. (Mat. 24:14) O Nzambi eto ansongi ozolele vana e lau kwa wantu ayingi kimana banzaya muna tanganga e Diambu diandi. Ovanganga wo kadi zola ketoma kutuzolanga. w23.02 5 ¶11-12

Nga ozolanga unsongi? Kalukatikisu ko vo, ozolanga unsongi. Kansi, wau vo yeto awonso tu wantu alembi lunga, avo ke tuyikebele ko, e ngindu zabendomoka za wantu a nza yayi mu kuma kia fu kiaki, zilenda kutusambukila. (Yes. 5:20) Wantu ayingi beyindulanga vo nkwa unsongi i ndiona una vo nkwa lulendo, wazola fundisa akaka yovo ndiona okuyimwenanga vo osundidi akaka. Kansi, e fu yayi ke iyangidikanga Nzambi ko. Dianu vo, vava Yesu kakala ova ntoto, kuna unkabu wawonso watumba afidi a nsambila a tandu kiakina kadi basikidisanga nkanikinu mia yau kibeni mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa. (Kim. 7:16; Luka 16:15) Ozevo, nkwa unsongi ke yindulanga ko vo osundidi akaka ye kesikidisanga nkanikinu mia yandi kibeni ko mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa. O kala nkwa unsongi, fu kiambote kikilu. Muna mvovo miankufi, nkwa unsongi i ndiona ovanganga mana Yave kebadikilanga vo mansongi. Muna Bibila o mvovo “unsongi” una ye nsasa vo, zingila e ngwizani ye nkanikinu miansongi mia Yave. w22.08 27 ¶3-5

Yesu wabundanga e vuvu kwa alongoki andi kana una vo bavanganga vilwa. (Yoa. 15:16) Kasikil’owu, vava Yakobo yo Yoane balomba fulu kiamfunu kwa Yesu muna Kintinu, Yesu kakatikisa e kani diau ko dia sambila Yave ngatu kubavovesa vo ke bekala diaka ntumwa zandi ko. (Maku 10:35-40) Kuna kwalanda, alongoki andi awonso bambembola vava kakangwa muna fuku. (Mat. 26:56) Kana una vo i wau, Yesu kayambula kubabunda e vuvu ko. Wazaya wo vo oyau wantu alembi lunga ye wakwamanana “kubazola yakuna nsuka.” (Yoa. 13:1) Vava kafuluka, Yesu wavana nkutu ntumwa zandi 11 zakwikizi kiyekwa kiamfunu kia vita o ntu muna salu kia kitula wantu se alongoki yo lunga-lunga mameme mandi mantalu. (Mat. 28:19, 20; Yoa. 21:15-17) Yesu kuma kiasikila kakala kiau mu bunda e vuvu kwa wantu awaya alembi lunga. Yau awonso basadila Yave ye kwikizi kiawonso yakuna nsuka a zingu kiau ova ntoto. Kieleka, Yesu mbandu ambote kikilu katusisila ya bunda e vuvu kwa wantu alembi lunga. w22.09 6 ¶12

Vava tukalanga ye ziku vo Yave zola kekutuzolanga ye una mpe ku sambu dieto, Satana ke kutumwesa wonga ko. Kasikil’owu, o nsoneki a Nkunga 118 mambu mayingi mampasi kawanana mau. Mbeni zayingi kakala zau, akaka muna yau akwa tunda (tini kia 9, 10). Ezak’e ntangwa, ntokani zayingi kakalanga zau (tini kia 13). Wasembwa mpe kwa Yave (tini kia 18). Kana una vo i wau, o ntozi a nkunga wau wayimbila vo: “Kimona wonga ko.” Wazaya wo vo kana una vo Yave wa Se diandi dia zulu wansemba, zola katoma kunzolanga. Ntozi a nkunga wakala ye ziku vo, kana nkutu nkia diambu diampasi kewanana diau, o Se diandi dianzodi okwamanana kunsadisa. (Nku. 118:29) Diamfunu twayikwikidisanga vo Yave otoma zolanga konso muntu mu yeto. Ediadi dikutusadisa mu sunda wonga wa mambu tatu: (1) wonga wa lembi lungisa e nsatu za esi nzo eto, (2) wonga wa wantu ye (3) wonga wa lufwa. w22.06 15 ¶3-4

Tufwete kala ye ziku vo e nsambil’a Yave ina vana fulu kiantete muna zingu kieto. Wau vo Yave i Mvangi eto yandi kaka tufwete sambila. (Lus. 4:11; 14:6, 7) Muna kuma kiaki, e diambu disundidi o mfunu tufwete vanga muna zingu kieto, i sambila Yave muna mpila ketondanga, i sia vo, kunsambila “muna mwanda ye ludi.” (Yoa. 4:23, 24) Tuzolele vo mwand’avelela a Nzambi watusadisa mu zaya e mpila tufwete sambila Nzambi kimana yakala e ngwizani ye ludi kina muna Diambu diandi. Tuzolele mpe vo e nsambil’eto yakala va fulu kiantete muna zingu kieto, kana nkutu vo e nsi tuzingilanga e salu kieto kiasiwa o nkaku yovo kiasimwa. Kasikil’owu, o unu tezo kia mpangi 100 za makala ye za makento bena mu pelezo wau vo Mbangi za Yave. Kana una vo i wau, e mpangi zazi bena ye kiese, kadi balenda samba, longoka yo zayisa kwa akaka mu kuma kia Nzambi eto ye Kintinu kiandi. Ozevo, vava tumengwanga yovo bangikwa tulenda kweto kala ye kiese, ekuma kadi tuzeye wo vo Yave una yeto ye osinga kutusenda mu kuma kia luzindalalu lweto.—1 Pet. 4:14. w22.10 9 ¶13

O nkand’a Ngana una ye malongi mamfunu malenda kutusadisa muna tomesa e zingu kieto avo tusadidi mo. Yambula twabadika nona yole ya malongi mama. Diantete, yangalelanga ina una yau. Ngana 23:4, 5 kikutulukisanga vo: “Kukivani mvimba muna vava mavua ko. Kadi mavua memenanga o mave nze ngo-zulu yo tilumuka kuna zulu.” Kansi, o unu tumonanga vo kiakala asukami ye amvuama befuntukanga muna kala ye mavua mayingi. E ntokani zazi, nkumbu miayingi zikubafilanga muna vanga o mambu malenda fwasa kiwuntu kiau, kikundi kiau ye akaka yo sia nkutu o vimpi wau mu vonza. (Nga. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Diazole, teka yindula vitila wavova. Avo ke tuyikebele ko e mvovo mieto milenda twasa e vonza. Ngana 12:18 kivovanga vo: “O vova lembi yindula dina nze muntu osukwanga nsosolo, kansi lubini lwa nkwa ngangu wuka luwukanga.” Tutatidilanga e kikundi kieto ye akaka vava tuvenganga e fu kia kubakumba.—Nga. 20:19. w22.10 21 ¶14; 22 ¶16-17

Diavavanga vo Yezekele katoma bakula e nsangu kadi samuna. Diavavanga mpe vo kakwikila muna nsangu zazi yo samuna zo ye ziku kiawonso. I bosi, vavangama diambu dina kavingilanga ko. Wabakula vo o nkanda ‘wa nzenzo wakala nga wiki.’ (Yez. 3:3) Ekuma? Kadi kuna kwa Yezekele osunzula Yave diambu dia nzenzo diakala yovo diambote. (Nku. 19:8-11) Yezekele wavutulanga matondo wau vo Yave wansonga e dienga muna kala se ngunz’andi. Kuna kwalanda, Yave wavovesa Yezekele vo: “Winikina yo sia muna ntima o mambu mawonso ikuvovesanga.” (Yez. 3:10) Muna mvovo miami, Yave wavovesa Yezekele vo, kalunda yo badika e mvovo miami miasonama muna nkanda. Ediadi diakumika lukwikilu lwa Yezekele. Ezazi zakala mpe se nsangu za nkuma kadi zayisa kwa nkangu. (Yez. 3:11) Wau vo e Diambu dia Nzambi diakala muna ntima ye muna nua andi, Yezekele wakubama kakala muna lungisa e kiyekwa kiandi. w22.11 6 ¶12-14

Adieyi olenda vanga avo nsobani ivangamene itontele e kwikizi kiaku? Yikamanga e nsobani za nkubik’a Yave una ufwene. Ekolo bakala muna makanga, Anekoate banatanga e nkela kangu vitila nkangu wawonso wayaluka. (Nta. 3:29, 31; 10:33; Yos. 3:2-4) Lau diampwena kikilu bakala diau! Kansi, vava Aneyisaele balwaka muna Nsi a Nsilu o mambu masoba. Ke diavavanga diaka ko vo e Nkela yasobwanga e fulu nkumbu miayingi. Kansi, Anekoate bavewa yiyekwa yankaka. (1 Tus. 6:31-33; 26:1, 24) Ke vena lusansu ko lusonganga vo Anekoate bayidimanga yovo vava vo bakudikilwa e yikwa wau vo bakala kala ye kiyekwa kia nanta e nkela. Nkia diambu tulongokele? Tuzolele yikama e nsobani za nkubik’a Yave ye nsi a ntima wawonso, kana nkutu divava vo twasobwa e kiyekwa. Diamfunu kikilu mu yangalela konso kiyekwa ovewa. Sungamena vo, e kiyekwa kiaku ke kiau ko kikukitulanga wantalu vana meso ma Yave. Kansi, Yave oyangalelanga o nlemvo aku ke mu konso kiyekwa ko una kiau. w22.11 23 ¶10-11

Onesiforo wavava Paulu, vava kansolola wamvana lusadisu kavuanga o mfunu. Muna vanga wo, Onesiforo wasia moyo andi mu vonza. Nkia diambu tulongokele? Ke tufwete yambula ko vo o wonga wa wantu watufila mu lembi sadisa mpangi zeto ana bebangikwanga. Kansi, tufwete kubataninanga yo kubasadisa. (Nga. 17:17) Kadi, zola yo lusadisu lweto bavuidi o mfunu. Badika e nona kia mpangi zeto kuna Rússia. Bekwamanananga sadisa ampangi ana besiwanga mu pelezo. Vava akaka befundiswanga kuna mbazi ankanu, mpangi zayingi bekwendanga muna kubayikama. Nkia diambu tulongokele? Vava ampangi ana bevitanga o ntu bevuninuanga mambu, kangwa, bangikwa yo vumiswa, ke tufwete monanga wonga ko. Kansi, tufwete sambanga mu kuma kiau, sadisa esi nzo zau, yo vava mpila zankaka tulenda kubakasakesela.—Mav. 12:5; 2 Kor. 1:10, 11. w22.11 17 ¶11-12

Akuluntu bena ye mbebe muna sadila e Bibila mu sadisa ampangi yo kasakesa awana bakendalele. (1 Pet. 5:2) Vava vebwanga e sumbula e diambu diantete akuluntu bafwete vanga, i kala ye ziku kana vo konso mpangi una mu lutaninu, una ye madia, mvuatu ye fulu kia leka. Kansi, kuna kulandanga, ampangi lusadisu lwamwanda bevuanga o mfunu ye muna ngindu. (Yoa. 21:15) Mpangi Harold ona osadilanga muna Buka kia Afidi a Vula ye wawanana kala ye mpangi zayingi babwilwa sumbula wavova vo: “Ntangwa yayingi iviokanga muna vilakana ina bavidisi. Malembe-malembe ampangi bekulukwilwanga e zingu. Kansi, bekwamanananga mona e viangi kia muntu ona betoma zolanga bafwidilu, yindula e lekwa yau yovo lekwa ya yitu kiau yivididi yo yindula una badi fwila muna sumbula. O sungamena e mambu mama malenda fila muntu mu kendalalanga ntangwa ke ntangwa. O mona e mpila yayi, ke disongele ko vo o muntu kena ye lukwikilu ko. Kansi, i mpila ina o wantu bavangilwa.” Akuluntu, nusadilanga e longi divovanga vo: “Nudila ye awana bedilanga.”—Roma 12:15. w22.12 22 ¶1; 24-25 ¶10-11

Muna kutusadisa twasunda e vita ya vanga edi diambote, o Yave kuna mvevo wawonso okutuvananga mwand’andi avelela. Vava tulongokanga e Diambu dia Nzambi, tufwete yambulanga vo o mwand’avelela watufila. Tutambulanga mpe o mwanda wau vava tukwendanga muna tukutakanu tweto. Muna tukutakanu twa Kikristu, tuviokesanga e ntangwa ye mpangi zeto Akristu ana bekutuzolanga ye besianga e ngolo muna vanga edi diansongi, ediadi dikutukasakesanga kikilu. (Ayib. 10:24, 25; 13:7) Vava tusambanga kwa Yave ye nsi a ntima muna lomba vo katusadisa muna lutovoko lweto, okutuvananga o mwand’andi avelela muna kutukumika kimana twakwamanana sunda e zolela yambi. Dialudi vo mambu mama ke mekatulanga zolela yambi ko, kansi malenda kutusadisa muna lembi bwa muna zolela yambi. Vava tusikidisanga e nkubika ya mambu ma mwanda tuvanga, diambote twasadilanga e nkubika yayi yo kwamanana yima e zolela yambote. w23.01 11 ¶13-14

Dialudi vo e Bibila ke nkanda wa mawuku ko muna sasila una tufwete lunga-lungila o vimpi weto ngatu yika e mpila madia tufwete dianga, kansi usonganga una Yave kebadikilanga e diambu diadi. Kasikil’owu, okutulukisanga vo: “Vengomona mambu mampasi” malenda fwasa o vimpi wa nitu eto. (Kim. 11:10) E Bibila kitumbanga e fu kia loko mu diambu ditadidi dia yo nua malavu. (Nga. 23:20) Yave ovingilanga vo twakalanga ye tezo muna nzengo tubakanga za madia tudia ye malavu tunua. (1 Kor. 9:25) Tulenda baka e nzengo zisonga vo tuyangalelanga lukau lwa moyo luna o Nzambi katuvana, muna sadilanga e ngangu zeto. (Nku. 119:99, 100; Nga. 2:11) Kasikil’owu, tusadilanga e ngangu vava tusolanga e madia tudia. Avo tubakwidi vo e madia kingandi malenda kututwasila kimbevo, e ngangu zikutusadisa mu lembi mo dia. Tusonganga mpe vo tusianga e sungididi kwa yeto kibeni, vava tulekanga mu ola yambote, nananga e nitu, kala wavelela muna nitu yo velelesanga e nzo eto. w23.02 21 ¶6-7

Aweyi olenda sololwela tusalu twa mwanda vava otanganga e Bibila? Badika mana tutanganga muna 2 Timoteo 3:16, 17. Kivovanga vo: “Sono yawonso . . . yamfunu” muna (1) longa, (2) tumba, (3) singika mambu yo (4) ludika kuna unsongi. Olenda vua nluta nyá miami kana nkutu muna nkanda mia Bibila mina kutoma sadilanga ko. Fimpanga konso diambu otanganga ye dina olenda longoka mu kuma kia Yave, kani diandi yovo mu kuma kia nkanikinu mia Bibila. Badika una e Bibila kilenda sadisila muna tumba. Badika mpe una e sono kilenda kusadisila mu bakula yo venga makani ye fu yambi yo kwamanana sikila ye kwikizi muna Yave. Badika una e sono kilenda sadilwa muna singika e ngindu zabendomoka za muntu owanane yandi muna Salu kia umbangi. Vava konso luludiku luna muna sono lulenda kusadisa muna badikila o mambu nze una Yave kebadikilanga mo. Avo okwamanene yindula e nluta olenda vua muna mambu yá mama, osolola tusalu twa mwanda tukusadisa muna ntangilu aku a Bibila. w23.02 11 ¶11

O ungunza wa Daniele wasakula vo Yesu otambula e Kintinu kiandi kuna mfoko a kolo kiyikilwanga vo kolo nsambwadi. Nga dilendakana mu zaya e ntangwa ina Yesu kayadikwa se Ntinu? (Dan. 4:10-17) E “kolo nsambwadi,” kolo kia 2.520 ma mvu kisunzulanga. E kolo kiaki kiayantika muna mvu wa 607 V.T.K. vava esi Babele bakatula o ntinu wansuka ona wasunzulanga kimfumu kia Yave kuna Yerusaleme. Kiafokoka muna mvu wa 1914 T.K. vava Yave kayadika Yesu ‘ona una yo nswa’ wakala se Ntinu a Kintinu kia Nzambi. (Yez. 21:25-27) Ekuma ungunza wau winina wamfunu kwa yeto? Avo tutomene bakula ungunza wa “kolo nsambwadi,” dikutusadisa mu kala ye vuvu vo Yave olungisanga e nsilu miandi muna ntangwa ifwene. Wauna Yave kasikidisila e ntangwa e Kintinu kiyantika o yala, tuna mpe ye ziku vo ungunza wawonso usidi ulungana muna ntangwa ina Yave kasikidisa. Elo, e lumbu kia Yave kikwiza kikilu muna lumbu kasikidisa.—Kab. 2:3. w22.07 3 ¶3-5