Diambu dia Yave Diamoyo
Nsasa za Nkand’a Yosua
VAVA Aneyisaele balwaka muna Ndimb’a Moabe muna mvu a 1473, vitila Kristu, bayangalala wa e mvovo miami: “Nukubika nkuta, kadi muna lumbu tatu nusauka yayi Yodani nwakota yo vwa nsi ina kanuvan’o Yave wa Nzambi eno nwavwa yo.” (Yosua 1:11) E nkangalu wa ya 40 ma mvu muna makanga ulekwe ku mfoko.
Vioka makumole ma mvu, o Yosua wa mfidi a Isaele wabokelesa mbuta zawonso za Isaele yo kubavovesa vo: “Tala, inukayanisi e zula ina yasala, s’efwa muna makanda meno, tuka kuna Yodani ye zula yawonso ina yafûkisa, yakuna mbu anene kuna weste. O Yave wa Nzambi eno, yandi okubakûla vovo nwina, yo kubayinga muna meso meno; i nuvwa nsi au una kanuvoves’o Yave wa Nzambi eno.” —Yosua 23:4, 5.
Muna Nkand’a Yosua muna ye tusansu twamfunu twa mambu mabwa muna kolo kia mvu 22. Yandi kibeni Yosua wasoneka mo muna mvu a 1450 vitila Kristu. Ekolo tufinamang’o kota muna nz’ampa eyi yasilw’o nsilu, e zingu kieto kiafwanana ye kia Aneyisaele ana bakubam’o kota muna Nsi a Nsilu. Yambula twabadika o nkand’a Yosua ye sungididi kiawonso. —Ayibere 4:12.
MUNA “NDIMB’A YERIKO”
O Yosua salu kiamfunu kavewa vava kavoveswa kwa Yave vo: “O Mose wa ntaudi ame wafwidi; owau nda sauka yayi Yodani, ongeye yo nkangu wau wawonso, o wan’a Isaele, kuna nsi ina ikubavana.” (Yosua 1:2) Yosua okotesa mazunda ma nkangu muna Nsi a Nsilu. Wafila alangi wole benda langa Yeriko, ina vo i mbanz’antete bebaka. Rakabi, kento ankembi, mu mbanza yayina kazingilanga. Wa wá mavangu manene kavang’o Yave muna wete dia nkangu andi. Wasweka yo sadisa alangi, mu kuma kiaki bamvana nsilu wa kumvuluza.
Vava alangi bavutuka, o Yosua yo nkangu bakubama mu sauka nkoko a Yodani. Kana una vo nkoko wazala wakala ke diakala diambu diampasi ko kwa yau, kadi Yave wakanga e maza nze nkama yo kukulwisa emaka muna Mbu Afwa. Vava basauka Yodani, Aneyisaele balwaka kuna Ngilengale, yakala lukufi ye Yeriko. Vioka lumbu yá, muna lumbu kiekumi ye yá kia ngonde ku masika, badidi e nduta muna ndimb’a Yeriko. (Yosua 5:10) Muna lumbu kialanda, bayantika dia masa ma nsi, Nzambi oyambwidi kubavana mana. O Yosua ozengele wan’awonso amakala ana bawutuka muna makanga.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
2:4, 5—Ekuma Rakabi kavunina wantu a ntinu bavavanga Alangi? Rakabi wasia moyo andi mu vonza kia lufwa muna sweka alangi kadi wakwikila muna Yave. Ozevo, kakala ye nswa ko wa zaisa vana kasweka alangi kwa wantu bavavang’o vonda nkangu a Nzambi. (Matai 7:6; 21:23-27; Yoane 7:3-10) Elo, Rakabi “muna mavangu kalungisilwa” kumosi y’evangu kavanga dia sindika wantu katuma o ntinu mu nzila yakaka. —Yakobo 2:24-26.
5:14, 15—Nani i “nkuluntu wa vu kia Yave”? O nkuluntu wakumika Yosua vava kiafwana e ntangw’a kota muna Nsi a Nsilu ke wakaka ko i Yesu Kristu wa “Diambu,” una kawutukidi ko nze muntu. (Yoane 1:1; Daniele 10:13) Ekwe mpila lukasakeso mu zaya vo o Yesu Kristu ona watundidikwa okangalang’e ntwadi yo nkangu a Nzambi mu salu kia mwanda eki besalanga!
Elongi Kuna kwa Yeto:
1:7-9. Tanga Nkand’a Nzambi lumbu yawonso, badikanga ntangwa zawonso malongi yo lemvokela mo i nsabi za nungunuka muna mwanda.
1:11. Yosua walomba kwa nkangu vo bakubika nkuta, ke basie kiwolo ko yovo vingila vo Nzambi kabakubikila yo. Yesu walukisa mu lembi telekelang’o mambu ma zingu o moyo. Wasia nsilu vo: “E lekwa yayi yawonso ikunukudikilwa,” ediadi ke disongele ko vo tufwete zing’o moko yo lembi vanga diambu muna kuyidikila. —Matai 6:25, 33.
2:4-13. O Rakabi vava kawa mavangu manene kavang’o Yave wabaka nzengo za kuyisia kun’esambu dia asambidi a Yave. Avo Nkand’a Nzambi olongokanga yo zaya vo mu “lumbu yambaninu,” tuzingilanga nga kubaka nzengo za sadila Nzambi ko? —2 Timoteo 3:1.
3:15. Wau vo e nsangu zatwasa alangi zambote zakala, o Yosua wabak’e nzengo vana vau. Kavingila ko yavana maza ma nkoko a Yodani mekuluka. Diau adimosi mpe avo diambu divwilu o mfunu mu vangwa mu kuma kia nsambila aludi tufwete dio vanga vana vau ye unkabu wawonso, ke mu vingila ko ntangwa yakaka mu vanga dio.
4:4-8, 20-24. O matadi 12 mabongelwa muna Yodani makala se luyindulu kwa wan’a Isaele. E mpila Yave kevevolwelanga nkangu andi vana moko m’atantu dikutusungamesanga vo oyandi una yau.
E NDWANA YAKWAMANANA
E mbanz’a Yeriko ‘yatoma kangama . . . , ke vena on’ovaika ko ngatu kota.’ (Yosua 6:1) Aweyi mbanza yadi bakilwa? Yave wazaisa Yosua mana kafwete vanga. Ke kolo ko e yaka yibwidi, e mbanza yafwaswa. Rakabi kaka ye nzo andi bavuluka.
E mbanza yazole ibwiswa i mbanza Ai. Alangi bafilwa ko batwas’e nsangu vo e mbanza ke ina ye nkangu wayingi ko, ozevo, ke vena mfunu a makesa mayingi ko muna bwisa yo. Kansi, makesa 3.000 mafilwa mu bwisa e mbanza Ai ke basunda ko, batina makesa ma Ai. Mu nkia kuma? Yave kakala ye Aneyisaele ko. Akani wa mwisi kanda dia Yuda, wasumuka vava batambula Yeriko. Yosua wasingika diambu diadi, i bosi bayenda nwanisa diaka mbanza Ai. Wau vo esi Ai basunda Aneyisaele, o ntinu a Ai wakubama diaka mu kubanwanisa. Kansi, Yosua wasadila ndekwa zambote yo bak’e mbanza Ai.
E Ngibone ‘vata diampwena, disundidi Ai o nene, o wantu bena mo makesa.’ (Yosua 10:2) Vava bawa una Isaele yasundila Yeriko ye mbanza Ai, esi Ngibone bavuna Yosua kimana kavanga yau ekangu dia ngemba. E zula yakaka ke bayangalela evangu diadi ko. Ntinu ntanu mu yau balungana muna nwanisa Ngibone. Isaele yanwanina esi Ngibone yo fwasa atantu au. Muna mfil’a Yosua, Isaele wasunda mpe mbanza zakaka zakala kuna sude, este, ye ntinu mia node. Atinu awonso bafwaswa kuna este dia Yodani tezo kia 31 bakala.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
10:13—Aweyi balendel’o vanga mawonso mama? “Nga vena y’edi diambâdi kwa Yave” wa Mvangi ezulu ye ntoto? (Etuku 18:14) Yave olenda ningamesa ntoto walembi zieta muna nzinguluk’andi, kimana e ntangwa ye ngonde yaningama. Olenda mpe sia vo o ntoto wakwamanana zunguluka, yo tambula ntemo utukanga muna ntangwa ye ngonde. Kana nkia diambu diabwa vo, “Ke vakedi lumbu nze kiakina ko.” —Yosua 10:14.
10:13—Nki i nkanda Yasa? Nkanda wau wasonama mpe muna 2 Samuele 1:18 uyikilwanga vo “nkung’a ta,” nkunga wa ntantu wayimbidilwa Ntinu Saulu yo Yonatane wa mwan’andi. O nkanda Yasa ozevo, i nkand’a nkunga ye mambu masonekwa yovo lusansu lwa mana mabwila Aneyisaele, lutomene zayakana kwa esi Ayibere.
Elongi Kwa Yeto:
6:26; 9:22, 23. Yosua wasiba mbanz’a Yeriko vava kafwasa yo. E sibu kiaki kialungana vioka mvu 500. (1 Ntinu 16:34) E sibu kia Noa kwa ntekelo andi Kenani kialungana vava esi Ngibone bakituka se ntaudi. Ntangwa zawonso e mvovo mia Yave milungananga.
7:20-25. Akaka balenda veza wivi wa Akani nze diambu diakete kwandi yo vova vo ke diatwasa mpasi kwa muntu ko. Balenda mwena wivi ye nsumuka zakaka zandwelo ezi ke zina ngwizani ko ye nsiku mia Nkand’a Nzambi nze diambu diakete kwandi. Tufwete kala nze Yosua muna venganga konso vangu diambi.
9:15, 26, 27. Tufwete lungisa konso nsilu tusilanga kw’akaka.
SALU KIAMPWENA KIA YOSUA
Owau Yosua se nunu, se kelungisa kimbuta kia 90 lwa mvu, oyantikidi salu kia kayanisa e nsi. Salu kiampwena kikilu. Ekanda dia Rubeni, Ngadi ye kati kw’ekanda dia Manase bakitambulwila evwa diau dia nsi, kuna este ya Yodani. Makanda makaka mu tambula bena evwa diau kuna weste mu kunku-kunku.
E saba kiasiwa kuna Silo muna zunga kia Eferaime. Kalebe watambula mbanza Keberone, vo i Yosua evata dia Timenati-sera. Anelevi bavewa 48 ma mbanza, kumosi ye mavata 6 matininu. Vava baluaka kuna zunga kia este ya Yodani o wan’a Rubeni yo wan’a Ngadi yo kati kw’ekanda dia Manase, batungidi vo eziku ‘dianene.’ (Nsiku 32:2) Makanda makala kuna weste dia Yodani babadikila dio vo i nzila muna vengomoka Nzambi. Diatwasa ntantani ye nkindu, kansi e nkindu yafokoka yo vutulwisa e ngwizani vana kati kwau.
Vava kazingilanga kuna Timenati-sera, Yosua wabokelesa mbuta zawonso za Isaele ye ntu miau, y’afundisi ye mbuta za makesa yo kubavovesa vo bakumama yo sikila ye kwikizi kwa Yave. Kuna kwalanda, Yosua walunganesa makanda mawonso ma Isaele kuna Sekeme. Wabasungamesa una kakadilang’o Yave yo Abarayama, yo kubawondelela vo ‘bavumina Yave yo kunsadila kuna ziku ye ludi.’ O nkangu bamvutula vo: “Yave wa Nzambi eto tusadila, e nding’andi tuwila.” (Yosua 24:14, 15, 24) Mama vava mavioka o Yosua wafwa ye kimbuta kia mvu 110.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
13:1—E mvovo miami nga ke mivunisanga ko mina miasonama muna Yosua 11:23 ko? Ve, kadi vena ye nswaswani. Nsi a Nsilu mu mpila zole yabakilwa: entete, e zula kia Isaele kianwana e vita yo fwasa ntinu 31 bazingilanga muna nsi a Kenani ke bafokola Anekenani awonso ko, wisa kiau kaka kiayoyesa. Dianzole, diavavanga vo konso muntu ye konso kanda dianwana mu vana moko kimana batambula nsi yawonso. (Yosua 17:14-18; 18:3) Kana una vo Aneyisaele ke balenda yinga Anekenani awonso ko, ana basala ke babatelamena ko. (Yosua 16:10; 17:12) Yosua 21:44 ivovanga vo: “O Yave wabavundisa muna zunga.”
24:2—O Tera w’ese dia Abarayama nga nsambidi a teke kakala? Kuna lubantiku, o Tera kakala nsambidi a Yave wa Nzambi ko. Ngonde kasambilanga nze nzambi wayikilwanga vo Sin—nzambi ya esi Ure. Mun’owu wa lusasu lwa Kiyuda, o Tera teke nkutu kavalanga. Kansi, vava Abarayama kavaika muna Ure muna lutumu lwa Nzambi Tera wayenda yandi kuna Karani. —Etuku 11:31.
Elongi kwa Yeto:
14:10-13. Kana una vo wakala ye kimbuta kia mvu 85 Kalebe walomba salu kiampasi, kia yinga nkangu wazingilanga muna zunga kia Keberone. Wana Anaki bazingilanga muna zunga kiakina, wantu basunda vonga ye ntela. Muna lusadisu lwa Yave wabayinga, e Keberone yakituka se mbanza ya tinina. (Yosua 15:13-19; 21:11-13) E mbandu ya Kalebe ikutusonganga vo ke tufwete tinanga ko yovo venga salu kiampasi tuvewanga muna sala muna nkutakani.
22:9-12, 21-33. Tufwete kebanga twalembi badikilanga akaka mambu mena vo yau kibeni ke bayindwidi mo ko.
“Ke Vakulukidi Diambu Ko”
O Yosua muna ununu wandi wavovesa kwa ntu mia Isaele vo: “Ke vakulukidi diambu ko muna mawonso mambote kavova Yave wa Nzambi muna diambu dieno; mawonso malunganini oko nwina, ke vakulukidi diambu ko.” (Yosua 23:14) Lusansu lwa Yosua lusonganga e ziku kia diambu diadi.
Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “Konso mana mateka sonekwa, masonekenwa muna longwa kweto, muna luzindalalu, yo muna fiauzi wa sono; twakala ye vuvu.” (Roma 15:4) Tulenda kala ye ziku vo e vuvu kieto muna nsilu mia Nzambi ke kiankatu ko. Ke vekuluka nsilu kana umosi ko, nsilu miawonso lungana milungana.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 30]
Ng’ozeye ekuma Rakabi, nkento ankembi kayikilwa vo nkwa nsongi?
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 32]
O wivi wa Akani ke wakala diambu diandwelo ko; mpasi zayingi watwasa
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 32]
“Muna lukwikilu e yaka ya Yeriko i yabwila.”—Ayibere 11:30