Mu Itute Mw’a Inezi Mubupi wa Mina

“Ni ka fitisa sishemo sa ka kaufela fapil’a hao, ni bulele fapil’a hao se li bulela Libizo la [Jehova, NW].”—EXODA 33:19.

 1. Ki kabakalañi Mubupi h’a swanelwa ku bubekwa?

MUAPOSITOLA Joani, yena ya n’a ñozi buka ya mafelelezo ye mwa Bibele, n’a ñozi zibahazo ye, ye tuna ka za Mubupi: “Mulena ni Mulimu wa luna, ki Wena ya lukela ku fiwa kanya, ni likute, ni mata; kakuli ki wena ya ezize linto kamukana, mi ha li li teñi, niha ne li bupilwe, ki ka ku lata kwa hao.” (Sinulo 4:11) Sina mo ne i taluselize taba ye felile, lipatisiso za ba sayansi za miteñi ye hañata li ekezanga kwa mabaka a ku lumela ku Mubupi wa zote.

 2, 3. (a) Batu ba tokwa ku itutañi ka za Mubupi? (b) Ki kabakalañi ha ku sa utwahali ku bonana ni Mubupi?

² Sina ha ku li kwa butokwa ku lumela kuli Mubupi u teñi, ku butokwa hape ku ituta ni mw’a inezi—kuli ki mutu luli, ya na ni mikwa ni linzila ze hohela batu ku yena. Ku si na taba ni ze mu ziba ka za yena, ne ku ka tusa ku fita fa ku mu ziba hande ni ku fita. Kuli lu eze cwalo ha lu tokwi ku bonana ni yena ka pata, inge mo lu bonanelanga ni batu ba ba swana ni luna.

³ Jehova mane ki yena Simbule sa linaleli, mi lizazi ki naleli ye tunanyana fela. Kana ne mu ka tabela ku ba fakaufi-ufi ni lizazi? Batili! Buñata bwa batu ba sabanga niheba ku li talima kamba ku ituhelela ku ciswa ki site sa lona ka nako ye telele. Ku cisa kwa pilu ya lona ku bat’o eza 15,000,000° Celsius. Ka sekondi ni sekondi, liyeku-yeku le li cisa maswe-maswe leo li shengununa lika za bukiti bo bu kuma fa li-ton ze 4 milioni mi li li fetula m’ata. Ki kabelo fela ye nyinyani-nyani ya m’ata ao a’ fita fa lifasi a li mufutumala ni liseli, kono ona kabelo yeo i pilisa zote ze li teñi fa lifasi fa. Litabanyana zeo li swanela ku lu bonisa kuli Mubupi u m’ata luli. Ku swanezi Isaya ha n’a ñozi za “butuna bwa mata a [Mubupi] ni kabakala bulena bwa hae bo bu tiile”!—Isaya 40:26.

 4. Mushe n’a kupileñi, mi Jehova n’a ezizeñi?

⁴ Kono kana ne mu ziba kuli likwelinyana ku zwa fo ne ba siyezi Egepita Maisilaele, ili ka 1513 B.C.E., Mushe n’a kupile Mubupi kuli: “Na kupa, u ni bonise kanya ya hao”? (Exoda 33:18) Ha mu hupula kuli Mulimu mane ki yena Simbule sa lizazi, mwa kona ku utwisisa libaka ha n’a bulelezi Mushe kuli: “Ha u na ku bona pata ya ka, kakuli ha ku na mutu ya ni bona, ya ka pila.” Mubupi n’a lumelelize Mushe ku kundama fa lilundu la Sinai ha n’a nze A ‘fita.’ Mushe cwale a bona ka swanisezo Mulimu “kwamulaho,” a bona mufuta wa sibaka fo ku zwile kanya ya Mubupi, kamba fa n’a bezi teñi.—Exoda 33:20-23; Joani 1:18.

 5. Mubupi n’a file cwañi Mushe za n’a kupa, mi seo si bonisañi?

⁵ Mushe n’a zibile hande Mubupi ka mwa n’a lakalelize. Ku bonahala kuli Mulimu, ka ku bulela ka lingeloi, n’a fitelezi Mushe ni ku zibahaza kuli: “[Jehova, NW], ki Mulimu ya na ni makeke ni musa, ya sa akufi ku halifa, ya tezi sishemo, ya na ni niti; ya tiiseza ku shemuba batu mwa masika a bona a’ eza lule, ya swalela batu bumaswe, ni buikuhumuso, ni sibi; kono ki ya sa latuli mulatu wa ya fosize.” (Exoda 34:6, 7) Seo si bonisa kuli mutu kuli a fite fa ku ziba hande Mubupi wa luna, ku tokwahala, isi ku mu bona ka meto, kono ku utwisisa ka ku tala mw’a inezi, ni mikwa ya hae.

 6. Tuka to tu mwa mibili ya luna to tu lwanisa matuku tu makaza cwañi?

⁶ Nzila ye ñwi mo lu kona ku ezeza cwalo ki ka ku lemuha mikwa ya Mulimu ye boniswa ki lika z’a bupile. M’u nge tuka twa mwa mubili to tu mi konisa ku isileleza kwa matuku. Mwa musulo wa yona o n’o ambola za tona tuka t’o, magazini ye bizwa Scientific American ne i ize: “Ku zwa f’a pepelwa mutu ku isa lifu, tuka twa mwa mubili to tu lu sileleza kwa matuku tu itukisize kamita. Mifuta-futa ye miñata ya liselusi ni ze ñwi ze cwalo . . . li lu sileleza ku bo-munjanalu ni maikolokuwawa. Kabesi zona lisilelezo zeo, batu ne ba si ke ba pila.” Tukiso ya lisilelezo yeo i zwa kai? Taba ya mwa magazini yeo ne ize: “Mifuta-futa ye makaza ya liselusi ze tusana ka bukwala ili ze takeleza mubili kwa maikolokuwawa ni tukokwani twa matuku i zwelela kwa liselusi li sikai za makalelo ze b’anga teñi lwa pili liviki ze bat’o eza 9 hamulaho wa ku itwalwa.” Muima u hozisa mbututu wa hae ya sa li mwa mba tuka to tuñwi to tu lwanisa matuku. Mi h’a nze a anyisa mbututu yeo ha se i pepilwe, u i fa liselusi ze lwanisa matuku hamoho ni milyani ya ka taho ye tusa hahulu.

 7. Lu kona ku nyakisisañi ka za tuka to tu mwa mubili to tu lu sileleza kwa matuku, mi kihona lu ka liñi?

⁷ Luli mwa iponela kuli tukiso ya tuka twa mwa mubili to tu lwanisa matuku i fitela kwahule-hule milyani ya mazazi a. Cwale mu ipuze kuli, ‘Nto yeo i bonisañi ka za Musimululi ni Mufi wa tukiso yeo?’ Tukiso yeo, ye “b’anga teñi lwa pili liviki ze bat’o eza 9 hamulaho wa ku itwalwa” ili ye itukisize ku sileleza mbututu ye sa z’o pepwa, kaniti i bonisa kuli ne i ezizwe ka butali ni ku nahanelwa cimo. Kono kana lwa kona ku lemuha ze ñwi ze ñata ka za Mubupi kwa tukiso yeo? Buñata bwa luna lu ka liñi ka za Albert Schweitzer ni ba bañwi be ne ba neezi bupilo bwa bona kwa ku tiseza linjebwe likalafo? Hañata lu bulelanga kuli batusi ba ba sishemo ba ba cwalo ba na ni mikwa ye minde. Cwale lu ka liñi ka za Mubupi wa luna, ya fa bafumi ni linjebwe hamoho z’e ba sileleza kwa matuku? Ee, u lilato, h’a ketululi, u sishemo, mi u eza lika ka ku luka. Kana seo hasi lumelelani ni mw’a n’a taluselizwe Mubupi ku Mushe?

Wa Tungunyuna Mw’a Inezi

 8. Ki ifi nzila ye ipitezi yeo Jehova a lu taluseza ka yona za hae?

⁸ Kono ku na ni mo kuñwi mo lu kona ku zibela hande Mubupi wa luna. Ki ka ku itusisa Bibele. Ku eza cwalo ki kwa butokwa hahulu sihulu kakuli ku na ni lika ka za hae, ni lika ze ñwi ze talusizwe hande mwa Bibele fela, ze sa konwi ku tungunyunwa ki ba sayansi kamba pupo. L’u nge ka mutala, libizo la Mubupi. Ki Bibele fela ye bulela libizo la Mubupi ni ku li talusa. Mwa miputo ya Bibele ya mwa Siheberu, libizo la hae li bulezwi h’a 7,000 mi li ñozwi ka litaku za mushemi z’e ne ze konwa ku ñolwa YHWH kamba JHVH, ili ze bizwanga kuli Jehova mwa Silozi.—Isaya 12:4.

 9. Libizo la Mubupi li talusañi, mi lu ka liñi kabakaleo?

⁹ Kuli lu fite fa ku ziba hande hahulu Mubupi, lu tokwa ku utwisisa kuli haki “Mutahisi” y’a sa zibahali hande kamba “Yaliteñi” ya sa talusehi hande. Libizo la hae tota li bonisa kuli h’a yo cwalo. Libizo leo ki mufuta wa linzwi la Siheberu le li talusa kezo ili le li talusa “ku ba nto ye ñwi” kamba “ku iponahaza ku ba nto ye ñwi.”a (Mu bapanye Genese 27:29; Muekelesia 11:3.) Libizo la Mulimu li talusa “U Tahisa ku Ba Teñi” mi li koñomeka kuli wa lelanga ni ku eza se siñwi ka za teñi. Ka ku ziba libizo la hae ni ku li sebelisa, lwa kona ku utwisisa hande hahulu kuli wa ezanga z’a sepisize mi u tukufalelwanga ku peta z’a lelile.

10. Genese i lu tusa ku lemuhañi za butokwa?

¹⁰ Mwa Bibele ku fumaneha litaba ka za milelo ni mikwa ya Mulimu. Genese i tungunyuna kuli muta o muñwi batu ne ba swalisani hande ni Mulimu mi ne ba na ni kolo ya ku pila ka nako ye telele, ili ye nde-nde. (Genese 1:28; 2:7-9) Ka ku lumelelana ni taluso ya libizo la hae, lwa kona ku sepa kuli Jehova u ka felisa manyando ni maswabi ze shupile batu ka nako ye telele. Ka za ku peta z’a lelile, lu bala kuli: “Ze bupilwe ne li beilwe mwa puso ya buhata, isi ka ku lata kwa zona, kono kabakala [Mubupi] ya li beile mwateñi, nze ku na ni sepo ya kuli ni ze bupilwe li . . . fiwe tukuluho ya kanya ya bana ba Mulimu.”—Maroma 8:20, 21.

11. Ne lu ka nyakisisezañi litaba ze mwa Bibele, mi ki tufi tunango twa ye ñwi ya litaba ze cwalo?

¹¹ Bibele ya kona hape ku lu tusa ku fita fa ku ziba hande hahulu Mubupi wa luna kakuli i bonisa likezo za hae ni mwa n’a ezezanga kwa Maisilaele ba ikale. M’u nge mutala o ama Elisha ni Naamani, nduna wa mpi ya Masiria ba lindwa. Ha mu nze mu bala taba yeo mwa 2 Malena kauhanyo 5, mu ka bona kuli musizana ya li Muisilaele ya n’a hapilwe n’a talusize kuli mbingwa ya Naamani ne i kona ku foliswa ki Elisha mwa Isilaele. Naamani a ya kwateñi inze a nahana kuli Elisha u ka itusisa mazoho a hae ka mukwa wa buñaka. Kono Elisha a bulelela Musiria y’o ku pufwana mwa nuka ya Jordani. Nihaike Naamani n’a na ni ku koliswa ki batanga ba hae kuli a pufwane, n’a folile ha n’a ezize cwalo. Naamani a bata ku fanisa limpo ze tula, kono Elisha a li hana. Hasamulaho, ya n’a swalisana ni Elisha a kunduluka ku matela Naamani mi ka bupumi a ipumanela limpo ze ñwi. Kabakala ku sa sepahala kwa hae, a tapwekiwa mbingwa. Taba yeo ya hoha mamelelo, hape i bonisa ni mo ba inezi batu—mi lwa kona ku ituta tuto ku yona.

12. Taba ye ama Elisha ni Naamani i kona ku lu lutañi ka za Mubupi?

¹² Ka nzila ye hoha, taba yeo i bonisa kuli Mubupi ya zwile mubano wa pupo kaufela h’a iponi kuli kabakala butuna bwa hae kipeto h’a koni ku shemuba kasizana, ili nto ye fapana hahulu ni lizo za mwa macaba a mañata kacenu. Hape i bonisa kuli Mubupi h’a shemubi fela mushobo kamba sicaba si li siñwi. (Likezo 10:34, 35) Ka ku lemuseha, ku fita ku bata kuli batu ba itusise tushambwe—t’o ba ba twi ki baalafi ba ezize mwa nako ya kwamulaho ni ya kacenu—Mubupi n’a ezize ka butali bo bu ipitezi. N’a ziba mwa ku foliseza mbingwa. Hape n’a bonisize kuli wa lemuhanga lika mi u fanga katulo ye lukile ka ku sa lumeleza bupumi ku konda. Zeo hape li bonisa kuli yeo ki yona mikwa ya Jehova ya n’a utwile Mushe. Nihaike taba ya mwa Bibele yeo ki ye kuswani, ki lika kwa buñata ze lu kona ku ituta ku yona ka za mw’a inezi Mubupi wa luna!—Samu 33:5; 37:28.

13. Mu taluse mo lu kona ku fumanela lituto ze butokwa mwa litaba ze mwa Bibele.

¹³ Litaba ze ñwi ka za likezo za Maisilaele ze ne bonisa kuli ne ba si na buitumelo ni mwa n’a ikutwela Mulimu li bonisa kuli Jehova luli wa isanga pilu kwa lika. Bibele i bulela kuli Maisilaele ne ba kuta-kutezi ku mu lika, ili ku mu swabisa ni ku mu utwisa butuku kwa pilu. (Samu 78:40, 41) Kacwalo Mubupi u na ni maikuto, mi wa isanga pilu ku ze ba eza batu. Lu ituta ze ñata ni kwa litaba za batu ba ba zibahala. Davida ha n’a ketilwe ku ba mulena wa Isilaele, Mulimu n’a bulelezi Samuele kuli: “Mutu u talima bunde, [Muñ’a] Bupilo, Yena, u talima pilu.” (1 Samuele 16:7) Ee, Mubupi u talima se lu li sona mwahali, isiñi bunde bwa liyemo. Ki taba kwa munati!

14. Ha lu nze lu bala Mañolo a Siheberu, ki lifi ze lu kona ku eza ili ze ka lu tusa?

¹⁴ Ze 39 kwa libuka ze mwa Bibele ne li ñozwi pili miteñi ya Jesu i si ka fita kale, mi ku li bala ku ka lu tusa. Mulelo wa ku eza cwalo haki wa kuli lu itute fela za litaba kamba likezahalo ze mwa Bibele. Kuli lu itute luli mw’a inezi Mubupi wa luna, lu swanela ku yeya litaba zeo, mwendi ka ku ipuza kuli, ‘Taba ye i bonisañi ka za mw’a inezi? Ki ifi kwa mikwa ya hae ye bonahala hahulu fa?’b Ku eza cwalo kwa kona ku tusa nihaiba bahononi ku bona kuli Bibele i lukela ku ba ye n’e tahile ka Mulimu, mi seo si ka ba lukiseza nzila ya ku fita fa ku ziba hande Musimululi wa yona ya lilato.

Muluti yo Mutuna U Lu Tusa ku Ziba Mubupi

15. Kiñi ze bonisa kuli likezo ni lituto za Jesu li kona ku lu luta ze ñata?

¹⁵ Ki niti kuli batu ba ba bulela kuli Mubupi h’a yo kamba ba ba sa zibi hande Mulimu ba kana ba ziba ze nyinyani fela ka za Bibele. Mwendi se mu kopani ni ba ba sa zibi ya n’a pilile pili ku Mushe ni Mateu ni ba ba sa zibi ni se si kana ka za likezo kamba lituto za Jesu. Bo luli ki bumai, kakuli mutu wa kona ku ituta ze ñata hahulu ka za Mubupi ku Muluti yo Mutuna, yena Jesu. Bakeñisa ku swalisana hahulu ni Mulimu, n’a kona ku talusa mw’a inezi Mubupi wa luna. (Joani 1:18; 2 Makorinte 4:6; Maheberu 1:3) Mi n’a mu talusize. Mane a kile a bulela kuli: “Ya ni boni, u boni Ndate.”—Joani 14:9.

16. Ku ambola kwa Jesu ni musali wa Musamaria ku bonisañi?

¹⁶ Ki wo mutala. Muta o muñwi Jesu ha n’a katezi kabakala musipili, n’a ambozi ni Musamaria yo muñwi wa musali bukaufi ni Sikare. N’a mu bulelezi liniti ze tuna, ze ne tomile fa tokwahalo ya ku “lapela Ndate ka moya ni ka niti.” Majuda ba miteñi yeo ne ba siloka Masamaria. Kono Jesu n’a bonisize kuli Jehova wa lata ku amuhela batu ba macaba kaufela ba ba sepahala, mane inge mo ne lu bonezi mwa taba ye ama Elisha ni Naamani. Luli lwa swanela ku kolwa kuli Jehova h’a lumelezi bulapeli bo bu susueza ketululo bo bu yambile lifasi kacenu. Hape lwa kona ku lemuha kuli Jesu n’a tabela ku luta musali, mi ka nako yeo n’a luta musali ya n’a pila ni nyazi. Ku fita ku nyaza musali y’o, Jesu a mu kuteka ka nzila ye n’e kona ku mu tusa luli. Hasamulaho, Masamaria ba bañwi ba teeleza Jesu mi ba li: “Lwa ziba kuli ki yena luli Mupilisi wa lifasi.”—Joani 4:2-30, 39-42; 1 Malena 8:41-43; Mateu 9:10-13.

17. Taba ye ama zuho ya Lazaro i bonisañi?

¹⁷ Ha lu nyakisiseñi mutala o muñwi o bonisa mo lu kona ku itutela ka za Mubupi ka ku tekelela likezo ni lituto za Jesu. Mu hupule nako ya n’a shwile Lazaro mulikan’a Jesu. Nako ye ñwi kwamulaho, Jesu n’a bonisize kuli u na ni m’ata a ku zusa bafu. (Luka 7:11-17; 8:40-56) Kono n’a ikutwile cwañi ha n’a boni Maria kaizel’a Lazaro inze a si tuwa? Jesu “a tabeha mwa pilu mi a sisimuha.” N’a si na moya wa ku sa isa pilu ba bañwi kamba wa muikuhumuso; “a lila.” (Joani 11:33-35) Mi f’o n’a sa bonisi fela maikuto. Jesu n’a ezize nto ye nde—n’a zusize Lazaro. Mwa kona ku nahana m’o seo ne si tuselize baapositola ku utwisisa maikuto ni likezo za Mubupi. Seo si swanela ku tusa ni luna ni ba bañwi ku utwisisa muinelo ni linzila za Mubupi.

18. Batu ba swanela ku ikutwa cwañi ka za ku ituta Bibele?

¹⁸ Ha lu swaneli ku swaba ku ituta Bibele ni ku ziba ze ñata ka za Mubupi wa luna. Bibele ki buka ye sa na ni tuso. Joani ki yo muñwi ya n’a itutile yona ili ya n’a til’o ba mulikani yo mutuna wa Jesu. N’a til’o ñola kuli: “Lwa ziba . . . kuli Mwan’a Mulimu u tile, mi u lu file kutwisiso kuli lu zibe Wa Niti; mi lu inzi ku Wa Niti, [ka, NW] Mwan’a hae Jesu Kreste. Ki Yena ye li Mulimu wa niti, ni bupilo bo bu sa feli.” (1 Joani 5:20) Mu lemuhe kuli ku itusisa “kutwisiso” kuli lu zibe “Wa Niti,” yena Mubupi, kwa kona ku isa kwa “bupilo bo bu sa feli.”

Mu Kona ku Tusa Cwañi Ba Bañwi ku Ituta Ka Za Hae?

19. Ku ezizweñi kuli ku tuswe bahononi?

¹⁹ Batu ba bañwi ba tokwa ze ñata kuli ba lumele kuli ku na ni Mubupi ya sishemo ili ya lu lata ni kuli ba utwisise mw’a inezi. Bolule-lule ba sa honona za Mubupi kamba ha ba mu ngi ka mo i mu taluseza Bibele. Mu kona ku ba tusa cwañi? Kwa mikopano ya Lipaki za Jehova ya likiliti ni ya mwahal’a macaba ya mwa 1998/99, buka ya ku itusisa ye tusa hahulu ne i zwisizwe mwa lipuo ze ñata—yona ye bizwa Is There a Creator Who Cares About You?

20, 21. Buka ya Creator i konwa ku itusiswa cwañi hande?

²⁰ Hatiso yeo i ka matafaza tumelo ya mina ku Mubupi wa luna ni ku hulisa buitebuho bwa mina kwa muinelo ni linzila za hae. Ku ka konahala cwañi cwalo? Kakuli buka ya Is There a Creator Who Cares About You? ne i lukiselizwe ku eza ona cwalo fela. Makanatelo a buka yeo ki taba ye li “Ki sifi se si kona ku ezisa bupilo bwa mina ku ba ni mulelo?” Litaba za teñi li filwe ka nzila ye ka tabisa nihaiba batu ba ba itutile hahulu. Niteñi, i ama lika zeo kaufel’a luna lu lila meto telee. Mwateñi ku na ni litaba ze ka hoha ni ku kolisa babali ba ba honona ku ba teñi kwa Mubupi. Buka yeo ha i ngi kuli mubali u lumela kuli ku na ni Mubupi. Bahononi ba ka hohiwa ki muitusisezo wa lipatisiso ni mihupulo ya ba sayansi ya cwanoñu fa. Litaba ze cwalo mane li ka tiisa ni tumelo ya ba ba lumela ku Mulimu.

²¹ Ha mu nze mu ituta buka ye nca yeo, mu ka lemuha kuli likalulo za yona li fa muleukela wa likezahalo ze mwa Bibele ka nzila ye koñomeka likalulo za mw’a inezi Mulimu, ili ku tusa babali ku fita fa ku ziba hande hahulu Mulimu. Ba bañata be se ba i balile ba bulezi ka za mo taba yeo i bezi ya niti ku bona. Haike ku be cwalo ni ku mina ha mu nze mu tekelela buka yeo ni ku itusisa yona mwa ku tusa ba bañwi ku fita fa ku ziba hande hahulu Mubupi wa bona.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Ne Mu Lemuhile Lisupo Ze?

◻ Mushe n’a fitile cwañi fa ku ziba hande Jehova fa lilundu la Sinai?

◻ Ki kabakalañi ku ituta Bibele ha ku ka lu tusa ku ziba mw’a inezi Mulimu?

◻ Ha lu nze lu bala Bibele, lu kona ku ezañi kuli lu utwane hahulu ni Mubupi wa luna?

◻ Mu lela ku itusisa cwañi buka ya Creator?

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Siemba sa miputo ye bizwa Dead Sea Scrolls, fo ku bonisizwe Tetragrammaton (libizo la Mulimu mwa Siheberu)

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 15]

Courtesy of the Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Lu kona ku itutañi ka za m’o Jesu n’a ikutwezi kabakala maswabi a Maria?