അഗോറ—പുരാതന ഏഥൻസി​ന്റെ ഹൃദയ സ്ഥാനം

ഏഥൻസി​ലെ ബൗദ്ധിക സമൂഹം ഇളകി​മ​റി​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു! ആ ഗ്രീക്ക്‌ നഗരത്തി​ലെ അഗോ​റ​യിൽ അഥവാ ചന്തസ്ഥലത്ത്‌ നൂതന ആശയങ്ങൾ എല്ലായ്‌പോ​ഴും പ്രസി​ദ്ധ​മാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ഇത്തവണ അത്‌ വളരെ വ്യത്യ​സ്‌ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ആ നഗരത്തിൽ അപ്പോൾ മാത്രം എത്തി​ച്ചേർന്ന ഒരു യഹൂദൻ “അന്യ​ദേ​വ​ത​കളെ ഘോഷി​ക്കു​ന്നവ”നായി കാണ​പ്പെട്ടു. അവൻ ‘കണുന്ന​വ​രോട്‌’ ഒക്കെ ശ്രദ്ധേ​യ​മായ പ്രസ്‌താ​വ​നകൾ നടത്തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. “ഈ വിടു​വാ​യൻ എന്തു പറവാൻ പോകു​ന്നു” എന്ന്‌ അഹങ്കാ​രി​ക​ളായ എപ്പിക്കൂ​ര്യ​രും ഗൗരവ​ശാ​ലി​ക​ളായ സ്‌തോ​യി​ക്ക​രും ചോദി​ച്ചു. തീർച്ച​യാ​യും, സൂര്യനു കീഴി​ലുള്ള മിക്കവാ​റും ഏതു വിഷയത്തെ കുറി​ച്ചും തുറന്ന സംവാദം നടത്താ​നുള്ള സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു ഏഥൻസി​ലെ അഗോറ. എന്നാൽ പുതിയ ദൈവ​ങ്ങളെ അവതരി​പ്പി​ക്കൽ—അതു തീർച്ച​യാ​യും അതിരു​ക​വിഞ്ഞ നടപടി​യാ​യി​രു​ന്നു!—പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 17:17, 18.

പൗലൊസ്‌ അപ്പൊ​സ്‌തലൻ ആദ്യമാ​യി ഏഥൻസി​ലെ അഗോ​റ​യിൽ പ്രസം​ഗി​ക്കാൻ തുടങ്ങി​യ​പ്പോൾ ഏഥൻസു​കാ​രു​ടെ സംശയം നിറഞ്ഞ പ്രതി​ക​രണം അതായി​രു​ന്നു. അവൻ യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വി​നെ​യും പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തെ​യും കുറിച്ചു സംസാ​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ഏഥൻസി​ലെ, പ്രഥമ​ദൃ​ഷ്ട്യാ തുറന്ന മനഃസ്ഥി​തി​യുള്ള സംസ്‌കാ​രത്തെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അഗോ​റ​യിൽ അത്തരം നൂതന ആശയങ്ങൾ അവതരി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തിൽ വളരെ അസാധാ​ര​ണ​മാ​യിട്ട്‌ എന്താണ്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നത്‌?

ഏഥൻസിന്‌ പൊതു ചത്വരം ലഭിക്കു​ന്നു

കൊള്ളാം, അഗോ​റ​യും ഏഥൻസു​കാ​രു​ടെ മതപര​മായ ജീവി​ത​ത്തി​ലും പൊതു ജീവി​ത​ത്തി​ലും അതു വഹിച്ചി​രുന്ന നിർണാ​യക പങ്കുമാ​യി​രു​ന്നു അസാധാ​രണ സംഗതി. അക്രോ​പൊ​ലി​സി​ന്റെ വടക്കു പടിഞ്ഞാ​റാ​യി സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന ഏതാണ്ട്‌ 25 ഏക്കർ വിസ്‌തൃ​തി​യുള്ള അൽപ്പം ചെരിഞ്ഞ പ്രദേ​ശ​മാണ്‌ ഏഥൻസി​ലെ അഗോറ. പൊ.യു.മു. ആറാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ തുടക്ക​ത്തിൽ, ഏഥൻസി​ലെ രാഷ്‌ട്ര​ത​ന്ത്ര​ജ്ഞ​നും നിയമ നിർമാ​താ​വു​മായ സോളന്റെ ജീവി​ത​കാ​ല​ത്താണ്‌ ഈ സ്ഥലത്തെ പൊതു ചത്വര​മാ​യി വേർതി​രി​ച്ച​തെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു. പൗരജീ​വി​ത​ത്തി​നു വർധിച്ച ഊന്നൽ നൽകി​ക്കൊണ്ട്‌ ഏഥൻസിൽ ജനാധി​പ​ത്യം സ്ഥാപി​ത​മാ​യത്‌, തുടർന്നു​വന്ന നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ ആദ്യ വർഷങ്ങ​ളിൽ നിർമാണ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ പെട്ടെന്നു വർധി​ക്കാൻ കാരണ​മാ​യി. അത്‌ അഗോ​റ​യ്‌ക്കു പുതു​ജീ​വ​നും കൂടുതൽ സുപ്ര​ധാ​ന​മായ സ്ഥാനവും നേടി​ക്കൊ​ടു​ത്തു.

അഗോറ എന്ന ഗ്രീക്കു വാക്കിന്റെ മൂല ക്രിയാ​പ​ദ​ത്തിന്‌ “കൂടി​വ​രിക, സമ്മേളി​ക്കുക” എന്നിങ്ങ​നെ​യുള്ള അർഥമാണ്‌ ഉള്ളത്‌. നഗരത്തി​ലെ മുഖ്യ യോഗ​സ്ഥലം എന്നനി​ല​യി​ലുള്ള അഗോ​റ​യു​ടെ ഉപയോ​ഗ​ത്തിന്‌ അതു നന്നായി യോജി​ക്കു​ന്നു. അഗോറ സാമൂ​ഹിക-പൊതു ജീവി​ത​ത്തി​ന്റെ കേന്ദ്ര സ്ഥാനമാ​യി​ത്തീർന്നു. പൗരഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ​യും നീതി​ന്യാ​യ വ്യവസ്ഥ​യു​ടെ​യും ആസ്ഥാനം, മുഖ്യ വ്യാപാര-വ്യവസായ കേന്ദ്രം, ഗ്രീക്ക്‌ നാടക​ങ്ങ​ളു​ടെ അവതരണ സ്ഥലം, കായിക പ്രദർശ​നങ്ങൾ നടക്കുന്ന സ്ഥലം, ബൗദ്ധിക ചർച്ചകൾക്കുള്ള ഏറ്റവും പ്രിയ​പ്പെട്ട യോഗ​സ്ഥലം എന്നിവ​യൊ​ക്കെ ആയിരു​ന്നു അഗോറ.

ഏഥൻസി​ലെ അഗോ​റ​യി​ലുള്ള ക്ഷേത്രങ്ങൾ, സമദൂര സ്‌തംഭ മന്ദിരങ്ങൾ (colonnades), പ്രതി​മകൾ, സ്‌മാ​ര​കങ്ങൾ, പൊതു മന്ദിരങ്ങൾ എന്നിവ​യു​ടെ നാശാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ഒരു പര്യടനം നടത്താൻ നിങ്ങൾ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു​വോ? അഗോ​റ​യു​ടെ പൂർവ​കാ​ലം പരി​ശോ​ധി​ക്കാ​നുള്ള ശ്രമത്തിൽ, ആധുനി​ക​കാല നഗരത്തി​ന്റെ ഒച്ചയും തിക്കും തിരക്കും എല്ലാം വിട്ട്‌ ചരൽ പാതയി​ലൂ​ടെ, മൂകമായ മാർബിൾ അവശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ, കൊത്തു​പണി ചെയ്‌ത ശിലകൾക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ, പാഴ്‌ച്ചെ​ടി​ക​ളും വന്യ ഔഷധി​ക​ളും പടർന്നു​ക​യ​റിയ തകർന്ന​ടിഞ്ഞ കവാട​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ നമുക്കു നടക്കാം.

ക്ഷേത്രങ്ങൾ, പൂജാ​സ്ഥ​ലങ്ങൾ, പാലക ദേവീ​ദേ​വ​ന്മാർ

വ്യത്യസ്‌ത ദേവീ​ദേ​വ​ന്മാർക്കു സമർപ്പി​ക്ക​പ്പെട്ട ഒട്ടനവധി ക്ഷേത്രങ്ങൾ, പൂജാ​സ്ഥ​ലങ്ങൾ, പുണ്യ​മ​ന്ദി​രങ്ങൾ എന്നിവ സന്ദർശ​ക​രിൽ മതിപ്പ്‌ ഉളവാ​ക്കു​ന്നു. അഗോ​റയെ അക്രോ​പൊ​ലിസ്‌ കഴിഞ്ഞുള്ള ഏറ്റവും പ്രധാന പൂജാ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​ക്കാൻ ഇവയെ​ല്ലാം ഉപകരി​ച്ചു. പ്രാചീന ഏഥൻസ്‌ സംസ്‌കാ​ര​ത്തി​ന്റെ സുവർണ യുഗത്തിൽ, മതം പൊതു ജീവി​ത​ത്തി​ന്റെ സമസ്‌ത മണ്ഡലങ്ങ​ളി​ലും അരിച്ചി​റ​ങ്ങി​യി​രു​ന്നു. അതിന്റെ ഒരു അനിവാ​ര്യ ഫലമെന്ന നിലയിൽ, ഗവൺമെന്റ്‌ വകുപ്പു​ക​ളു​ടെ​യും ഭരണ സേവന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും “പാലക ദേവീ​ദേ​വന്മാ”രായി നിശ്ചയി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന വ്യത്യസ്‌ത ദേവീ​ദേ​വ​ന്മാ​രു​ടെ പേരിൽ അഗോ​റ​യിൽ പുണ്യ​മ​ന്ദി​രങ്ങൾ നിർമി​ക്ക​പ്പെട്ടു.

ഹിഫെ​സ്‌റ്റോസ്‌ ക്ഷേത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു അവയിൽ പ്രധാ​ന​പ്പെ​ട്ടത്‌. അഥേനാ ദേവി ഹിഫെ​സ്‌റ്റോ​സു​മാ​യി സഖിത്വം പുലർത്തി​യി​രു​ന്നു. കലയു​ടെ​യും കരകൗ​ശ​ല​പ്പ​ണി​യു​ടെ​യും പാലക ദേവീ​ദേ​വ​ന്മാ​രാ​യി അവർ ഇരുവ​രും ഇവിടെ പൂജി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ഈ ക്ഷേത്ര പരിസ​ര​ത്തി​ലെ ലോഹ-കളിമൺ പുരാ​വ​സ്‌തു കണ്ടുപി​ടി​ത്തങ്ങൾ, തീയുടെ ഉപയോ​ഗം ആവശ്യ​മായ കലകളു​ടെ ഗ്രീക്കു ദേവനായ ഹിഫെ​സ്‌റ്റോ​സി​ന്റേ​താണ്‌ ഈ ക്ഷേത്ര​മെന്നു തിരി​ച്ച​റി​യി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. നന്നായി സംരക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ പൊ.യു. ഏഴാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ സെന്റ്‌ ജോർജ്‌ ഗ്രീക്ക്‌ ഓർത്ത​ഡോ​ക്‌സ്‌ പള്ളിയാ​യി മാറ്റ​പ്പെട്ടു. എന്നാൽ അത്‌ ഇന്ന്‌ അപ്രകാ​രം ഉപയോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നില്ല.

തീർച്ച​യാ​യും, അഗോ​റ​യ്‌ക്ക്‌ സ്വന്തമാ​യി ഒരു പാലക ദേവനെ വേണമാ​യി​രു​ന്നു. വാ​ഗ്വൈ​ഭ​വ​ത്തിന്‌ പ്രചോ​ദ​ന​മേ​കു​ന്ന​വ​നാ​യി കരുത​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന സീയൂസ്‌ അഗോ​റ​യോസ്‌ ആയിരു​ന്നു അത്‌. അമൂല്യ​മായ പെൻറ്റെ​ലിക്‌ മാർബി​ളിൽ തീർത്ത ഒരു അലംകൃത യാഗപീ​ഠം അദ്ദേഹ​ത്തി​നു സമർപ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 14:11, 12, NW താരത​മ്യം ചെയ്യുക.) അതിന്റെ സമീപ​ത്തുള്ള, ദേവന്മാ​രു​ടെ മാതാ​വി​ന്റെ യാഗപീ​ഠ​ത്തി​ന്റെ വശങ്ങളിൽ രണശൂ​ര​ന്മാ​രു​ടെ സ്‌മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളു​ടെ കൗതു​ക​ക​ര​മായ ഒരു നിരതന്നെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു.

അൽപ്പം കൂടെ മുന്നോ​ട്ടു പോകു​മ്പോൾ ചെറി​യൊ​രു അയോ​ണി​യൻ ക്ഷേത്രം നാം കാണുന്നു. അത്‌ പിതാ​വായ അപ്പോ​ളോ​യു​ടെ ക്ഷേത്ര​മാ​ണെന്ന്‌ ഭൂമി​ശാ​സ്‌ത്ര​ജ്ഞ​നായ പൊസാ​നി​യസ്‌ നിഗമനം ചെയ്‌തു. എന്തു​കൊണ്ട്‌? എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ, ഗ്രീക്ക്‌ ഐതി​ഹ്യം അനുസ​രിച്ച്‌ അയോ​ണി​യൻ വംശത്തി​ന്റെ സ്ഥാപക​നായ അയോ​ണി​ന്റെ പിതാ​വാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേഹം, ഏഥൻസു​കാർ ആ വംശത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാഗവു​മാ​യി​രു​ന്നു.a ആ സ്ഥാനം നിമിത്തം അപ്പോ​ളോ രാഷ്‌ട്ര ഭരണ സംഘട​ന​യു​ടെ പാലക ദേവന്മാ​രിൽ ഒരുവ​നാ​യി​രു​ന്നു, വിശേ​ഷി​ച്ചും നഗരത്തിൽ വസിച്ചി​രുന്ന വ്യത്യസ്‌ത സാഹോ​ദര്യ സംഘങ്ങ​ളോ​ടുള്ള ബന്ധത്തിൽ.

നേരേ വടക്കു ഭാഗത്ത്‌, പൊ.യു.മു. നാലാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ പണിത ചെറി​യൊ​രു ക്ഷേത്ര​ത്തി​ന്റെ ചുണ്ണാ​മ്പു​കല്ല്‌ അവശി​ഷ്ടങ്ങൾ നാം കാണുന്നു. പൂർവിക മത സാഹോ​ദര്യ സംഘങ്ങ​ളു​ടെ മുഖ്യ ദേവനായ സീയൂ​സി​നെ​യും ദേവി​യായ അഥീനാ ഫാട്രി​യോ​സി​നെ​യു​മാണ്‌ ഇവിടെ പൂജി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. ഏഥൻസ്‌ പൗരത്വം ലഭിക്കു​ന്ന​തിന്‌ ഈ സാഹോ​ദര്യ സംഘങ്ങ​ളി​ലെ അംഗത്വം മിക്കവാ​റും അനിവാ​ര്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. തെരു​വീ​ഥി​ക്കു നേരെ എതിർവ​ശത്ത്‌ പന്ത്രണ്ട്‌ ദേവന്മാ​രു​ടെ ഒരു ബലിപീ​ഠ​ത്തി​ന്റെ അവശി​ഷ്ടങ്ങൾ നാം കാണുന്നു.

അടുത്തുള്ള, സീയൂസ്‌ എലൂത്തി​റി​യോസ്‌ സ്റ്റോവ​യിൽ മുഖ്യ ഗ്രീക്കു ദേവൻ വീണ്ടും ആദരി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു, എന്നാൽ ഇത്തവണ അത്‌ സ്വാത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ​യും വിടു​ത​ലി​ന്റെ​യും ദേവൻ എന്ന നിലയി​ലാണ്‌. ഈ സമദൂര സ്‌തംഭ മന്ദിരം അഥവാ സ്റ്റോവ ജനപ്രീ​തി നേടിയ ഒരു വിഹാ​ര​കേ​ന്ദ്ര​വും യോഗ​സ്ഥ​ല​വും ആയിരു​ന്നു. വിഖ്യാത തത്ത്വചി​ന്ത​ക​നായ സോ​ക്ര​ട്ടീസ്‌ സുഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളോ​ടൊ​പ്പം ഈ സ്റ്റോവ​യിൽ സമ്മേളി​ച്ചി​രു​ന്ന​താ​യി പറയ​പ്പെ​ടു​ന്നു. അവിടെ അവർക്കു വർത്തമാ​നം പറഞ്ഞി​രി​ക്കാ​നും ഉലാത്താ​നും കഴിയു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഏഥൻസി​നെ സംരക്ഷി​ക്കാ​നുള്ള പോരാ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ മരണമടഞ്ഞ യോദ്ധാ​ക്ക​ളു​ടെ കവചങ്ങൾ പോലുള്ള അനേകം സംഗതി​കൾ ഈ സ്റ്റോവ​യിൽ സമർപ്പി​ക്കു​ക​യോ വഴിപാ​ടാ​യി നൽകു​ക​യോ ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. നഗരത്തെ ശത്രു​ക്ക​ളിൽനി​ന്നു വിടു​വി​ക്കു​ന്ന​തി​നോട്‌ അഥവാ നഗരത്തി​ന്റെ സ്വാത​ന്ത്ര്യ​ത്തോട്‌ നേരിട്ടു ബന്ധമു​ള്ള​വ​യാ​യി​രു​ന്നു അവ.

പനാത്തി​നി​യൻ പാത

അഗോ​റയെ കോ​ണോ​ടു​കോൺ വിഭജി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ പനാത്തി​നി​യൻ പാത എന്ന്‌ വിളി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന വീതി​യുള്ള, ചരൽ നിറഞ്ഞ ഒരു വഴിയുണ്ട്‌. അതിന്റെ പേരും സവി​ശേ​ഷ​ത​യും ഉരുത്തി​രി​ഞ്ഞത്‌ ഏഥൻസി​ന്റെ ദേശീയ ഉത്സവമായ പനാത്തി​നി​യ​യിൽനി​ന്നാണ്‌. ഈ ഉത്സവത്തി​ന്റെ സമയത്ത്‌ (നഗരക​വാ​ട​ത്തിന്‌ അടുത്തുള്ള) ഘോഷ​യാ​ത്ര​പ്പു​ര​യിൽനിന്ന്‌ അക്രോ​പൊ​ലി​സി​ലേക്ക്‌ പ്രസ്‌തുത വഴിയി​ലൂ​ടെ അഥേനാ ദേവി​യു​ടെ മൂടു​പടം കൊണ്ടു​പോ​യി​രു​ന്നു. ഈ ഉത്സവ ഘോഷ​യാ​ത്ര​യു​ടെ ആർഭാട പ്രദർശ​ന​വും പ്രൗഢി​യും—അശ്വ സൈന്യം, പായുന്ന രഥങ്ങൾ, ബലിക്കുള്ള പശുക്ക​ളും ആടുക​ളും, ബലിക്ക്‌ ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന ഉപകര​ണങ്ങൾ ഏന്തിയ യുവതീ​യു​വാ​ക്കൾ—വിഭാ​വനം ചെയ്യാൻ പാർത്തി​ന​ണി​ലെ അലങ്കാ​രങ്ങൾ നമ്മെ സഹായി​ക്കു​ന്നു. ഏഥൻസ്‌ പൗരന്മാ​രും അവരുടെ അതിഥി​ക​ളും ഘോഷ​യാ​ത്ര വീക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു. അഗോറ രൂപകൽപ്പന ചെയ്‌ത​പ്പോൾ, അവരുടെ സൗകര്യാർഥം ശിൽപ്പി​കൾ വേണ്ടത്ര കരുത​ലു​കൾ ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തിന്‌, സമദൂര സ്‌തംഭ മന്ദിര​ങ്ങ​ളു​ടെ മുൻ വശത്തെ പരന്ന മട്ടുപ്പാ​വു​ക​ളും പടവു​ക​ളും ഘോഷ​യാ​ത്ര പോകുന്ന വഴി​യോ​ടുള്ള ബന്ധത്തിൽ വിദഗ്‌ധ​മാ​യി സ്ഥാപി​ച്ചി​രു​ന്നു. മന്ദിര​ങ്ങ​ളു​ടെ മുൻ വശത്തുള്ള, കൊത്തി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ അസംഖ്യം പടവു​ക​ളിൽ അനേകം കാഴ്‌ച​ക്കാർക്ക്‌ ഇരിക്കാൻ കഴിയു​മാ​യി​രു​ന്നു.

‘നിറയെ ബിംബങ്ങൾ’

ഒട്ടേറെ ക്ഷേത്രങ്ങൾ, ബിംബങ്ങൾ, സ്‌മാ​ര​കങ്ങൾ എന്നിവ​യെ​ല്ലാം ഉണ്ടായി​രുന്ന സ്ഥിതിക്ക്‌, “നഗരത്തിൽ ബിംബങ്ങൾ നിറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നതു കണ്ടു” പൗലൊസ്‌ അപ്പൊ​സ്‌ത​ലന്റെ “മനസ്സിന്നു ചൂടു​പി​ടിച്ച”തിൽ അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല. (പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 17:16) അഗോ​റ​യിൽ പ്രവേ​ശി​ച്ച​പ്പോൾ കണ്ടത്‌ പൗലൊ​സി​നെ ഞെട്ടി​ച്ചി​രി​ക്കണം. ഹെർമിസ്‌ ദേവന്റെ ലിംഗ​പ്ര​തി​മകൾ അസംഖ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഹെർമി​സി​ന്റെ സ്റ്റോവ എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന മുഖമ​ണ്ഡപം മുഴു​വ​നും വേണമാ​യി​രു​ന്നു അവയെ എല്ലാം പ്രതി​ഷ്‌ഠി​ക്കാൻ. ഹെർമെ​സി​ന്റെ ചായം പൂശിയ മറ്റു പ്രതി​മ​ക​ളി​ലെ വസ്‌ത്ര​ങ്ങ​ളിൽ പ്രജന​ന​ത്തി​ന്റെ​യും ജീവ​ന്റെ​യും പ്രതീ​ക​ങ്ങ​ളായ സ്വസ്‌തി​കകൾ പ്രദർശി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. പ്രേമ​ത്തി​ന്റെ ദേവി​യായ വീനസ്‌ ജെന​ട്രി​ക്‌സി​ന്റെ​യും അനേകം സ്‌ത്രീ​പു​രുഷ ലിംഗ മാതൃ​കകൾ വഹിക്കുന്ന ഒരു ഡയോ​ണി​സസ്‌ ദേവ​ന്റെ​യും പ്രതി​മകൾ അവിടെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. അഗോ​റ​യിൽ പ്രവേ​ശി​ക്കുന്ന എല്ലാവ​രു​ടെ​യും ആചാര​പ​ര​മായ ശുദ്ധീ​ക​ര​ണ​ത്തി​നു​വേണ്ട “വിശുദ്ധ” ജലം ഉൾക്കൊ​ള്ളുന്ന തൊട്ടി​യുള്ള ഒരു അതിരു​കല്ല്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. അത്‌ അഗോ​റ​യു​ടെ “പരിപാ​വനത”യെ സൂചി​പ്പി​ച്ചു.

ആഴമായ ആ മത അന്തരീക്ഷം പരിഗ​ണി​ക്കു​മ്പോൾ, പൗലൊ​സി​ന്റെ സ്ഥിതി അങ്ങേയറ്റം അപകട​കരം ആയിരു​ന്ന​തി​ന്റെ കാരണം നമുക്ക്‌ എളുപ്പം മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ കഴിയും. അവൻ “അന്യ​ദേ​വ​ത​കളെ ഘോഷി​ക്കു​ന്നവൻ” ആണോ എന്ന്‌ അവർ സംശയി​ച്ചു. ‘യാതൊ​രു വ്യക്തി​ക്കും ഏതെങ്കി​ലും പ്രത്യേക ദൈവ​ങ്ങ​ളോ പുതിയ ദൈവ​ങ്ങ​ളോ ഉണ്ടായി​രി​ക്കാൻ പാടില്ല; പരസ്യ​മാ​യി അനുവ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ടാത്ത പക്ഷം ഒരുവൻ ഏതെങ്കി​ലും അന്യ​ദേ​വ​ന്മാ​രെ സ്വകാ​ര്യ​മാ​യി പൂജി​ക്കാ​നും പാടില്ല’ എന്ന്‌ അന്നത്തെ നിയമം നിഷ്‌കർഷി​ച്ചി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌, ചോദ്യം ചെയ്യാ​നാ​യി അപ്പൊ​സ്‌ത​ലനെ അരയോ​പഗ കുന്നി​ലേക്കു കൊണ്ടു​പോ​യ​തിൽ അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല.—പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 17:18, 19.

ഭരണ സിരാ​കേ​ന്ദ്രം

തോ​ളോസ്‌ എന്നു വിളി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന വൃത്താ​കാര മന്ദിര​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഏഥൻസ്‌ ഗവൺമെ​ന്റി​ന്റെ ആസ്ഥാനം. അനേകം നഗരാ​ധ്യ​ക്ഷ​ന്മാർ രാത്രി​യിൽ ഈ മന്ദിര​ത്തിൽ ഉറങ്ങി​യി​രു​ന്നു. ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​പ്പെട്ട ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാർ എല്ലായ്‌പോ​ഴും ലഭ്യരാ​യി​രി​ക്കാൻ വേണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. അംഗീ​കൃത തൂക്കത്തി​ന്റെ​യും അളവി​ന്റെ​യും ഒരു ജോടി ഉപകര​ണങ്ങൾ തോ​ളോ​സിൽ സൂക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു. വ്യത്യസ്‌ത ഭരണ വിഭാ​ഗ​ങ്ങൾക്ക്‌ ആവശ്യ​മായ സൗകര്യ​ങ്ങൾ സമീപ​ത്തു​തന്നെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. തോ​ളോ​സി​ന്റെ വടക്കു പടിഞ്ഞാ​റൻ മലഞ്ചെ​രു​വി​ലുള്ള ഒരു മട്ടുപ്പാ​വിൽ ആയിരു​ന്നു കൗൺസിൽ ഹൗസിന്റെ സ്ഥാനം. 500 അംഗങ്ങ​ളുള്ള കൗൺസിൽ അവിടെ യോഗം ചേർന്ന്‌ കാര്യ​വി​ചാ​രണ ജോലി​കൾ ചെയ്യു​ക​യും അസംബ്ലി​ക്കു​വേണ്ടി നിയമങ്ങൾ തയ്യാറാ​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു.

മറ്റൊരു പ്രധാന പൗരമ​ന്ദി​ര​മാ​യി​രു​ന്നു റോയൽ സ്റ്റോവ. നഗരത്തി​ലെ മൂന്നു പ്രധാന മജിസ്‌​ട്രേ​റ്റു​ക​ളിൽ ഒരുവ​നായ റോയൽ ആർക്കോൺ ഓഫ്‌ ഏഥൻസി​ന്റെ ആസ്ഥാനം അവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു. മതപര​വും നിയമ​പ​ര​വു​മായ കാര്യ​ങ്ങ​ളോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട അനേകം ഭരണപ​ര​മായ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ങ്ങൾ അവി​ടെ​വെച്ച്‌ അദ്ദേഹം നിർവ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്നു. സോ​ക്ര​ട്ടീ​സി​ന്റെ​മേൽ ദൈവ​നിന്ദ ആരോ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ അദ്ദേഹം ഹാജരാ​കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നത്‌ അവിടെ ആയിരു​ന്നി​രി​ക്കാ​നാണ്‌ സാധ്യത. അതിന്‌ അഭിമു​ഖ​മാ​യുള്ള ഒരു കെട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ ഭിത്തി​ക​ളിൽ ഏഥൻസി​ന്റെ പൂർവിക നിയമങ്ങൾ കൊത്തി​വെ​ച്ചി​രു​ന്നു. അതേ കെട്ടി​ട​ത്തി​ന്റെ മുമ്പിൽ വെച്ചി​രുന്ന ഒരു കല്ലിൽ, തങ്ങളുടെ കാര്യ​നിർവഹണ പ്രതിജ്ഞ എടുക്കാ​നാ​യി ഓരോ വർഷവും ആർക്കോ​ണു​കൾ, അഥവാ മുഖ്യ മജിസ്‌​ട്രേ​റ്റു​മാർ നിൽക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു.

അറ്റാളു​സി​ന്റെ സ്റ്റോവ

അഗോ​റ​യി​ലെ ഏറ്റവും നന്നായി സംരക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന കെട്ടിടം അറ്റാളുസ്‌ സ്റ്റോവ​യാണ്‌. പെർഗ​മി​ലെ രാജാ​വാ​യി​രുന്ന അറ്റാളുസ്‌ (പൊ.യു.മു. രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ട്‌) ചെറു​പ്പ​ക്കാ​രൻ ആയിരു​ന്ന​പ്പോൾ, മെഡി​റ്റ​റേ​നി​യൻ ലോകത്തെ മറ്റു പല രാജകു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും കുട്ടി​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ, ഏഥൻസി​ലെ വിദ്യാ​ല​യ​ങ്ങ​ളിൽ പഠിച്ചി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹം സിംഹാ​സ​ന​സ്ഥ​നാ​യി കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ തന്റെ വിദ്യാ​ലയ നഗരത്തിന്‌ അറ്റാളുസ്‌ സ്റ്റോവ എന്ന ഈ പ്രൗ​ഢോ​ജ്വ​ല​മായ സമ്മാനം നിർമി​ച്ചു നൽകി.

അനൗ​ദ്യോ​ഗി​ക സഹവാ​സ​ത്തി​നും ആശയ കൈമാ​റ്റ​ത്തി​നു​മാ​യി, മേൽക്കൂ​ര​യുള്ള ഒരു കമനീ​യ​മായ വിഹാര കേന്ദ്ര​മാ​യി വർത്തി​ക്കുക എന്നതാ​യി​രു​ന്നു അറ്റാളുസ്‌ സ്റ്റോവ​യു​ടെ പ്രധാന ധർമം. ഘോഷ​യാ​ത്രകൾ വീക്ഷി​ക്കാൻ പറ്റിയ സ്ഥലങ്ങൾ ആയിരു​ന്നു അതിന്റെ തളങ്ങളും മട്ടുപ്പാ​വും. ഒരു വിഹാര കേന്ദ്രം എന്ന നിലയി​ലുള്ള അതിന്റെ ജനസമ്മി​തി​യും വ്യാപാര കേന്ദ്രം എന്ന നിലയി​ലുള്ള അതിന്റെ വിജയം ഉറപ്പു​വ​രു​ത്തി​യി​രി​ക്കണം. രാഷ്‌ട്രം സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ കടകൾ വ്യാപാ​രി​കൾക്കു വാടക​യ്‌ക്കു കൊടു​ത്തി​രു​ന്നു. അങ്ങനെ ആ കെട്ടിടം രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ ഒരു വരുമാന മാർഗ​മാ​യി ഉതകി.

പുനഃ​രു​ദ്ധാ​ര​ണം നടത്തി പഴയ സ്ഥിതി​യിൽ ആക്കിത്തീർത്ത അറ്റാളുസ്‌ സ്റ്റോവ ക്ഷേത്ര​ഗ​ണിത രൂപകൽപ്പ​ന​യു​ടെ ഒരു മകു​ടോ​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാണ്‌. അതിന്റെ ആകമാന അനുപാ​തങ്ങൾ, തൂണു​ക​ളു​ടെ താഴ​ത്തെ​യും മുകളി​ല​ത്തെ​യും അളവി​ലുള്ള ഹൃദ്യ​മായ അന്തരം, പ്രകാ​ശ​ത്തി​ന്റെ​യും നിഴലി​ന്റെ​യും രസകര​മായ പരസ്‌പര പ്രവർത്തനം, നിർമാണ വസ്‌തു​ക്ക​ളു​ടെ സമൃദ്ധി, മനോ​ഹാ​രിത എന്നിവ​യെ​ല്ലാം അതിനെ അതുല്യ​മാ​ക്കാൻ ഉതകുന്നു. വ്യത്യസ്‌ത വിധങ്ങ​ളിൽ—പ്രധാ​ന​മാ​യും ഡോറിക്‌, അയോ​ണി​യൻ, ഈജി​പ്‌ഷ്യൻ എന്നീ മൂന്നു വ്യത്യസ്‌ത സ്‌തം​ഭ​ശീർഷ മാതൃ​കകൾ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌—ആവർത്തന വിരസത കുറച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

സാംസ്‌കാ​രിക പ്രവർത്ത​ന​ങ്ങൾക്കുള്ള സ്ഥലം

അനേകം സാംസ്‌കാ​രിക പരിപാ​ടി​ക​ളു​ടെ വേദി​യാ​യി വർത്തി​ച്ചി​ട്ടുള്ള കെട്ടി​ട​മാണ്‌ സംഗീ​ത​ശാല. റോമാ ചക്രവർത്തി​യായ അഗസ്റ്റസി​ന്റെ ജാമാ​താ​വായ വിപ്‌സാ​നി​യസ്‌ അഗ്രി​പ്പാ​യു​ടെ സമ്മാന​മാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. അതിന്റെ മുൻഭാ​ഗം ബഹുവർണ മാർബിൾ പാകി​യത്‌ ആയിരു​ന്നു. ഏകദേശം 1,000 പേർക്ക്‌ ഇരിക്കാ​വുന്ന ആ ഓഡി​റ്റോ​റി​യ​ത്തിന്‌ 25 മീറ്റർ വിസ്‌തൃ​തി ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ഉള്ളിൽ യാതൊ​രു താങ്ങും ഇല്ലാത്ത മേൽക്കൂ​ര​യാണ്‌ പണിക​ഴി​ച്ച​പ്പോൾ അതിന്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്നത്‌. മേൽക്കൂ​ര​യു​ടെ കാര്യ​ത്തിൽ, പുരാതന ലോകത്ത്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന​തി​ലേ​ക്കും ഏറ്റവും ധീരമായ പരീക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നായി​രു​ന്നു ഇത്‌. എന്നാൽ, തങ്ങളുടെ ഉന്നത ധാർമിക നിലവാ​രങ്ങൾ നിമിത്തം സത്യ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കളെ സംബന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അവിടെ അവതരി​പ്പി​ച്ചി​രുന്ന വിനോദ പരിപാ​ടി​ക​ളിൽ മിക്കതും ചോദ്യം ചെയ്യത്തക്കവ ആയിരു​ന്നി​രി​ക്കണം.—എഫെസ്യർ 5:3-5.

പുരാതന കാലത്തെ അന്വേഷണ കുതു​കി​കൾ പാന്റേ​നോസ്‌ വായന​ശാല സന്ദർശി​ച്ചി​രി​ക്കാൻ സകല സാധ്യ​ത​യു​മുണ്ട്‌. പപ്പൈ​റസ്‌-ചർമപത്ര കയ്യെഴു​ത്തു ചുരു​ളു​കൾ ശേഖരി​ച്ചു വെച്ചി​രുന്ന അറകളാ​യി​രു​ന്നു അതിന്റെ ഭിത്തി​ക​ളിൽ മുഴു​വ​നും. വായന​ശാ​ല​യു​ടെ പ്രധാന മുറി സ്‌തം​ഭ​നി​ര​ക​ളാൽ താങ്ങപ്പെട്ട ഒരു പ്രാകാ​ര​ത്താൽ പടിഞ്ഞാ​റേക്ക്‌ അഭിമു​ഖ​മാ​യി സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തു. ഉലാത്താ​നും വായി​ക്കാ​നും ധ്യാനി​ക്കാ​നും പറ്റിയ ഹൃദ്യ​മായ ഒരു സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു ആ പ്രാകാ​രം. വായന​ശാ​ല​യി​ലെ രണ്ട്‌ നിയമങ്ങൾ അടങ്ങിയ ഒരു ശിലാ​ലി​ഖി​തം കണ്ടെത്ത​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടുണ്ട്‌. “യാതൊ​രു പുസ്‌ത​ക​വും കൊണ്ടു​പോ​കാൻ പാടില്ല,” “[വായന​ശാല] ഒരുമണി മുതൽ ആറുമണി വരെ തുറന്നു പ്രവർത്തി​ക്കും” എന്നിവ​യാ​യി​രു​ന്നു അവ.

അഗോറ ഇന്ന്‌

അടുത്ത കാലത്ത്‌ അമേരി​ക്കൻ സ്‌കൂൾ ഓഫ്‌ ക്ലാസിക്കൽ സ്റ്റഡീസ്‌ അഗോ​റയെ ഏതാണ്ട്‌ പൂർണ​മാ​യും ഉത്‌ഖ​നനം ചെയ്‌തു. അക്രോ​പൊ​ലി​സി​ന്റെ കീർത്തി​യു​ടെ നിഴലിൽ ശാന്തമാ​യി കിടന്നി​രുന്ന ഇവിടം, പുരാതന ഏഥൻസി​ന്റെ ചരിത്രം ചുരു​ക്ക​മാ​യി പരി​ശോ​ധി​ക്കാൻ ആഗ്രഹി​ക്കുന്ന വിനോദ സഞ്ചാരി​കൾക്കു പ്രിയ​പ്പെട്ട സ്ഥലമായി മാറി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

ഉപയോ​ഗി​ച്ച സാധനങ്ങൾ വിൽക്കുന്ന കമ്പോ​ള​മായ മോനാ​സ്റ്റി​റാ​ക്കി മറ്റൊരു ചേതോ​ഹര ലോക​ത്തേ​ക്കുള്ള ചവിട്ടു പടിയാണ്‌. അഗോ​റ​യിൽ നിന്നും അക്രോ​പൊ​ലി​സിൽ നിന്നും അവി​ടേക്കു നടന്നു പോകാ​നുള്ള ദൂര​മേ​യു​ള്ളൂ. ഗ്രീക്ക്‌ പുരാണം, മധ്യപൂർവ ദേശങ്ങ​ളി​ലേ​തി​നു സമാന​മായ കമ്പോളം, വില​പേശൽ എന്നിവ സംബന്ധിച്ച അതിശ​യ​ക​ര​വും എന്നാൽ ഹൃദ്യ​വു​മായ വിവരം സന്ദർശ​കർക്ക്‌ അവി​ടെ​നി​ന്നു ലഭിക്കും. 1,900 വർഷങ്ങൾക്കു മുമ്പ്‌ പൗലൊസ്‌ അപ്പൊ​സ്‌തലൻ ചെയ്‌ത അതേ കാര്യം​തന്നെ, അതായത്‌ ‘കാണു​ന്ന​വ​രോട്‌’ രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ സുവാർത്ത പരസ്യ​മാ​യി പ്രസം​ഗി​ക്കുന്ന വേല, യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ സന്തോ​ഷ​പൂർവം ചെയ്യു​ന്നത്‌ സന്ദർശ​കർക്കു തീർച്ച​യാ​യും കാണാൻ കഴിയും.

[അടിക്കു​റി​പ്പു​കൾ]

[28-ാം പേജിലെ ചതുരം]

ഏഥൻസി​ലെ വാണി​ജ്യം

അഗോറ ഏഥൻസി​ന്റെ ബൗദ്ധി​ക​വും പ്രജാ​പാ​ല​ന​പ​ര​വു​മായ കേന്ദ്ര​സ്ഥാ​നം മാത്രമല്ല, മറിച്ച്‌ നഗരത്തി​ലെ പ്രധാന ചന്തസ്ഥല​വും ആയിരു​ന്നു. സ്ഥിരമൂ​ല്യ​മുള്ള നാണയ​ത്തി​നും എല്ലാ വ്യാപാര ഇടപാ​ടു​ക​ളും സത്യസ​ന്ധ​വും ന്യായ​വു​മാ​ണെന്ന്‌ ഉറപ്പു​വ​രു​ത്താൻ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ആർക്കോ​ണു​ക​ളു​ടെ നീതി​നി​ഷ്‌ഠ​യ്‌ക്കും പേരു​കേട്ട ഒരു വാണിജ്യ കേന്ദ്രം ആയിത്തീർന്നു ഏഥൻസ്‌.

വീഞ്ഞ്‌, ഒലിവ്‌ എണ്ണ, തേൻ, മാർബിൾ എന്നിവ​യും കളിമണ്ണ്‌, സംസ്‌ക​രിച്ച ലോഹങ്ങൾ തുടങ്ങിയ വ്യാവ​സാ​യിക ഉത്‌പ​ന്ന​ങ്ങ​ളും ഏഥൻസ്‌ കയറ്റു​മതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. അതിനു പകരമാ​യി, ഏഥൻസ്‌ ഇറക്കു​മതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌ പ്രധാ​ന​മാ​യും ഗോതമ്പ്‌ ആയിരു​ന്നു. അറ്റിക്കാ​യിൽ (ഏഥൻസി​നു ചുറ്റു​മുള്ള പ്രദേശം) വസിച്ചി​രുന്ന ആളുകളെ പോറ്റു​ന്ന​തിന്‌ ആവശ്യ​മായ ഭക്ഷ്യവ​സ്‌തു​ക്കൾ അവിടെ ഉത്‌പാ​ദി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നില്ല. അതു​കൊണ്ട്‌, വാണിജ്യ വിനിമയ നിബന്ധ​നകൾ വളരെ കർശന​മാ​യി​രു​ന്നു. നഗരത്തി​ലും പട്ടാള​ക്കാർക്കും വിതരണം ചെയ്യാൻ ആവശ്യ​മാ​യത്ര പുതിയ ഭക്ഷ്യവ​സ്‌തു​ക്കൾ പിറാ​യൂ​സി​ലെ (ഏഥൻസി​ലെ തുറമു​ഖം) കമ്പോ​ള​ത്തിൽ ഉണ്ടായി​രി​ക്ക​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. ദൗർല​ഭ്യം ഉണ്ടാകു​മ്പോൾ ഉയർന്ന വിലയ്‌ക്കു വിൽക്കാ​നാ​യി സാധനങ്ങൾ ശേഖരി​ച്ചു​വെ​ക്കാൻ വ്യാപാ​രി​കൾക്ക്‌ അനുവാ​ദം ഉണ്ടായി​രു​ന്നില്ല.