U kunt goed eten voor minder geld

„MET de huidige prijzen weet ik gewoon niet meer wat ik mijn gezin moet voorzetten.” Klinken die woorden u bekend in de oren? Geven ze uw gevoelens weer? Veel huisvrouwen vinden dat zij niet meer het voedsel kunnen kopen dat zij gewend waren te kopen en toch nog binnen hun budget kunnen blijven. De reden is dat voedselprijzen over de gehele wereld de afgelopen tien jaar zo sterk gestegen zijn. En in de Verenigde Staten was meer dan een derde van de stijging tussen 1964 en 1968 toe te schrijven aan het feit dat de prijzen van vlees, gevogelte en vis met 15 percent omhoog waren gegaan.

Velen vinden het steeds moeilijker de eindjes aan elkaar te knopen. De huidige toestand van de Amerikaanse consument heeft veel aandacht gekregen en er zijn talloze voorstellen gedaan om de stijging in voedselprijzen een halt toe te roepen. Ofschoon er zowel van regeringswege als plaatselijk diverse stappen zijn gedaan om de belangen van de consument te beschermen, komt het ten slotte toch op de gemiddelde huisvrouw neer zelf bezuinigingsmaatregelen te nemen. Zij weet precies waarop zij kan bekrimpen zonder de gezondheid van het gezin in gevaar te brengen. Om dit doel te bereiken, moet zij weten welke voedingsmiddelen noodzakelijk zijn voor hun gezondheid en waar zij het zonder kunnen stellen.

De basisvereisten voor goede en voldoende voeding kunnen ruwweg in vier groepen worden verdeeld:

1. Vlees en vervangingsmiddelen voor vlees, zoals eieren, kaas, noten, sojabonen, enzovoort.

2. Brood, meel en diverse graansoorten.

3. Melk en melkprodukten.

4. Vruchten en groenten in een zo groot mogelijke verscheidenheid.

Zij die het niet zo aanlokkelijk vinden de aanbevolen twee à drie koppen melk per dag voor volwassenen en drie à vier koppen voor kinderen te drinken, kunnen de melk in andere vormen nuttigen. Door voedselexperts wordt aanbevolen dat huisvrouwen hun menu’s rond zulke basisvereisten opstellen om er zeker van te zijn dat hun gezin de juiste voedingsmiddelen krijgt.

Hoe op vleesprijzen te bezuinigen

Het is belangrijk te weten welke voedingsmiddelen onontbeerlijk zijn. Maar als de gemiddelde huisvrouw haar voedseluitgaven in aanzienlijke mate wil inkrimpen, moet zij eerst bij het vlees beginnen — gewoonlijk de hoogste post op haar voedselrekening. Zij kan op speciale aanbiedingen in de kranten letten en haar menu’s rond de vleeskoopjes van de week samenstellen. Misschien zal het voordelig zijn om lever te kopen en goedkopere vleessoorten zoals nek, vanglap of ribstuk. Nek- en schouderkarbonades zijn betrekkelijk goedkoop. Runderlappen zijn zelfs nog economischer. Schouderham is ook heel smakelijk en minder duur dan achterham.

Het voordeel is hierin gelegen dat dit vlees net zo hoog in voedingswaarde is als de duurdere soorten. Het enige verschil is dat er meer zorg aan de bereiding besteed moet worden aangezien het minder mals kan zijn.

Goedkoop vlees is echter niet altijd economisch. Soms bevat het veel oneetbaar afval. Bij het vergelijken van de basiskosten is het daarom het beste de kosten per persoon te berekenen. Een pond gehakt bijvoorbeeld kan voor vijf personen dienen. Als het ƒ 3,00 per pond kost, betekent dit 60 cent per persoon. Hoe laat dit zich met een ander artikel vergelijken?

Voedzame kost

Als men eenmaal weet dat vlees niet de enige eiwitbron is, kan men werkelijk gaan bezuinigen. Er zijn andere eiwitrijke voedingsmiddelen, maar om de beste resultaten te krijgen moeten ze met speciale zorg bereid en opgediend worden, zodat ze zowel aantrekkelijk voor het oog als verrukkelijk van smaak zullen zijn.

Vis is een van deze eiwitrijke voedingsmiddelen, en in sommige streken is vis heel goedkoop. Er is op dit gebied thans in steeds grotere mate een flinke verscheidenheid verkrijgbaar — mossels, kammossels, alikruiken en zeeëgels. Ze kunnen gebakken, gefrituurd, gepocheerd of gestoomd worden, hetgeen ervan afhangt hoe elk van deze soorten het beste tot zijn recht komt. Houdt u het oog gericht op de vismarkt?

Ook eieren zijn een voedzame kost die volwaardige eiwitten bevat. Ze kunnen eveneens op diverse manieren worden bereid — van het hard gekookte ei tot de verrukkelijke soufflé. Geen wonder dat eieren zo populair zijn!

Ofschoon sommige voedingsmiddelen geen volwaardige eiwitten bevatten zoals eieren, bevatten ze toch waardevolle eiwitten. Deze voedingsmiddelen, zoals peulvruchten, bevatten wat men dikwijls „onvolwaardige” eiwitten noemt omdat ze niet zoveel van de zo belangrijke aminozuren bevatten. Linzen behoren ook tot deze categorie. Gecombineerd met veel voedingsmiddelen verschaffen ze voedzame doch goedkope gerechten.

In feite is het zo dat niet elke maaltijd rijk aan eiwitten hoeft te zijn. Er zijn andere gerechten die heel voedzaam zijn. De nederige aardappel bijvoorbeeld. Het is verbazingwekkend op hoeveel manieren de aardappel, hetzij alleen of gecombineerd met andere voedingsmiddelen, als een smakelijk gerecht bereid en opgediend kan worden. Als een kokkin in dit opzicht uitgeput raakt in ideeën, kan zij misschien haar licht opsteken bij haar buren. Dan is er ook rijst. Witte rijst en zilvervliesrijst bieden talrijke mogelijkheden en kunnen hetzij ter vervanging van aardappelen of als dessert worden gebruikt. Dit hangt er helemaal van af wat voor kruiden of smaakjes eraan worden toegevoegd.

Er zijn nog veel meer gerechten die een voedzame maaltijd kunnen vormen: macaroni, spaghetti met tomatensaus, gevulde aubergines en gevulde paprika’s, om er maar enkele te noemen. Ze vormen weliswaar een uitdaging aan de bekwaamheid van de kokkin, want er wordt dikwijls verwacht dat ze wat aantrekkelijkheid en smaak betreft het vleesgerecht evenaren. Maar de krachtsinspanning is beslist de moeite waard, want het zal meer variatie in uw menu’s brengen en tevens de kosten drukken.

Boodschappen doen eist bekwaamheid

Bent u bekwaam in het boodschappen doen? Weet u wat u moet kopen, waar u het moet kopen en, wat het belangrijkste is, wanneer u het moet kopen? Deze bekwaamheid kan men verwerven, en er zijn veel hulpmiddelen. Speciale voedingsartikelen worden gewoonlijk via de radio, de TV en in de openbare pers geadverteerd. Als u voordelig artikelen kunt krijgen die u vaak gebruikt, loont het de moeite een extra hoeveelheid te kopen, zolang het opslaan ervan geen problemen schept. Maar vergewis u ervan dat u zich niet in extra reiskosten steekt waardoor het voordeel van het koopje gemakkelijk verloren gaat. Het beste is als u dicht bij huis een plaats kunt vinden waar voedselkoopjes gehaald kunnen worden.

Alvorens men boodschappen gaat doen, is het verstandig eerst thuis de provisiekast te onderzoeken en een lijst te maken van artikelen die bijna op zijn. Aldus zal men noodzakelijke dingen kopen. Hierdoor zal men zich niet tot het kopen van iets laten overhalen noch een hoge rekening krijgen wegens artikelen die niet werkelijk nodig zijn.

Het is ook goed het zich tot een gewoonte te maken etiketten te lezen. Eén huisvrouw zei: „Hoewel ik al jarenlang boodschappen doe, ben ik mij pas onlangs etiket-bewust geworden. Nu laat ik me niet meer door bedrieglijke verkoopleuzen beïnvloeden. Nu lees ik de etiketten om te zien wat ik eigenlijk krijg voordat ik het koop, en dit maakt een groot verschil.” Op de etiketten dient te staan wat de ingrediënten zijn en wat de hoeveelheid of het gewicht is. Met een klein beetje hoofdrekenen kan men vaststellen of het economischer is de kleine of de grote bus van een bepaald artikel te kopen.

Sommige supermarkten bieden de voedingsartikelen die van hun eigen handelsmerk zijn voorzien tegen een lagere prijs aan dan de nationaal geadverteerde merken van dezelfde produkten. Waarom zou men die eigen merken niet eens proberen? U zult ze misschien net zo goed van kwaliteit vinden als die welke zo knap op aanplakborden of via de TV en radio worden aanbevolen. In sommige gevallen zal het zelfs hetzelfde produkt zijn dat onder een ander etiket wordt verkocht.

En nu wij het toch over etiketten hebben, er is nog iets waar men bij het verstandig boodschappen doen op moet letten: de prijs van de verpakking. Sommige voedselprodukten worden in speciale potten of bussen verkocht, terwijl het kopende publiek hier extra voor betaalt. Om praktisch te zijn is het lonend zich meer om het produkt zelf te bekommeren dan om de wijze waarop het is verpakt, hoe aantrekkelijk het er ook uitziet.

Wat ook in gedachten gehouden moet worden, is de wijze waarop u het gekochte gaat gebruiken. Als u tomaten in blik koopt, zijn er zowel merken van de beste kwaliteit als die van een mindere kwaliteit. Worden de tomaten echter in soep of spaghettisaus gebruikt, dan is de betere kwaliteit niet strikt noodzakelijk. Het verschil is misschien dat de ene kwaliteit wat fletser van kleur is dan de andere of dat het ene merk meer hele tomaten heeft dan het andere.

De tijd om bederfelijke goederen zoals vruchten en groenten te kopen is belangrijk. Als men deze alleen maar koopt omdat ze aantrekkelijk zijn voor het oog, en ongeacht het seizoen, kan dit onverantwoorde uitgaven betekenen. Het dient niet moeilijk te zijn uit te vinden in welk seizoen elk artikel ruimschoots verkrijgbaar is en men het voor minder geld kan kopen. Men kan inderdaad bevroren vruchten en groenten kopen, maar kan men die tegen een redelijke prijs krijgen?

De verstandige huisvrouw zal ook de afvalfactor in aanmerking nemen wanneer zij vruchten en groenten koopt. Hoeveel zal er van de totale hoeveelheid die men koopt worden weggegooid? Dit is belangrijk om de werkelijke prijs te bepalen. En dan is er nog iets dat enige aandacht verdient: Is het werkelijk nodig dat er zoveel aan schillen en afval van groenten en aardappelen wordt weggegooid? Als men bijvoorbeeld rauwe selderij voor de maaltijd snijdt, zouden de blaadjes die er minder aantrekkelijk uitzien dan niet in een plastic zak bewaard kunnen worden zodat ze later voor soep of sla gebruikt kunnen worden?

De huisvrouw zou zich ook kunnen afvragen: Ben ik in een sleur geraakt wanneer het op het kopen van groenten aan komt? Er is een ruime keus en de meeste soorten lenen zich uitstekend voor het maken van sla. Neem bijvoorbeeld eens enkele hiervan: zoete venkel, kool, andijvie, spinazie, Brussels lof en tuinkers. En in het geval van kropsla dient in gedachten te worden gehouden dat de donkergroene buitenbladeren, die dikwijls onnadenkend worden weggegooid, rijk aan vitaminen en mineralen zijn.

Maaltijden die de eetlust opwekken

Een goede kokkin kan de eenvoudigste maaltijden tot een genot maken, want zij weet dat de kleur, vorm, smaak en rangschikking van het voedsel een krachtige invloed op de eter kunnen uitoefenen. Daarom schenkt zij aandacht aan artikelen als kruiden en specerijen, alsook aan de garnering. Een beetje extra denken en een paar minuten meer bij het bereiden van een aantrekkelijke maaltijd kunnen een groot verschil maken.

De kleurfactor bij de voltooide maaltijd kan veel invloed hebben. Een vleesgerecht dat vaalbruin is, kan worden opgefleurd met tomaten, bieten, wortels of bloemkool. Radijsjes zullen de sla een kleurige aanblik geven. Voedsel dat er aantrekkelijk uitziet, stimuleert de smaakpapillen en maakt de maaltijd aangenamer.

Een matig gebruik van specerijen en kruiden kan het genot van de maaltijd verhogen en meer variatie in uw gerechten brengen. En over variatie gesproken, het is goed om van tijd tot tijd nieuwe recepten te proberen. Neem bijvoorbeeld de aardappel eens. Naar men zegt zijn er meer dan 1500 manieren waarop dit algemeen voorkomende verbruiksartikel geserveerd kan worden. Veel huisvrouwen hebben er misschien niet meer dan een half dozijn van gebruikt. Hier is dus een groot terrein waarop men zich kan wagen.

Ook is het niet noodzakelijk om elke groente te koken. Behalve dat men ze rauw in salades kan opdienen, kunnen sommige ervan, zoals wortels, uien en selderij, vers worden opgediend. In deze vorm hebben ze meer voedingswaarde dan gekookt. Hongerige kinderen zullen graag tussentijds aan zo iets willen knabbelen.

Een behendig gebruik van restjes is nog een manier om zuinigheid te bereiken zonder de smakelijkheid op te offeren. Met verbeelding en behendigheid kunnen er heel populaire gerechten worden bereid. Resten van vlees kunnen bijvoorbeeld fijngehakt worden en met rijst, die net in de juiste mate gekruid is, gekookt worden. Overgebleven aardappelpuree kan de volgende dag worden opgebakken.

Hoe liefde tot goed eten bijdraagt

Een liefdevolle vrouw en moeder is er niet slechts in geïnteresseerd zich zo vlug mogelijk van het koken en opdienen van maaltijden af te maken. Zij bekommert zich om de gezondheid en het welzijn van het gezin. Als er schoolgaande kinderen zijn, doet zij naarstig pogingen om hun eetlust voor degelijke, voedzame kost op te wekken. Aardrijkskundelessen kunnen aan tafel tot leven komen wanneer er zo nu en dan gerechten in het menu worden opgenomen die populair zijn in verre landen, zoals nasi goreng, of Hongaarse goelasj. Sommige van deze gerechten zijn ook heel economisch. De huisvrouw zal bemerken dat het in haar voordeel is wanneer zij experimenteert en de smaak van haar geregelde klanten aan tafel uitbreidt. Het zal extra tijd kosten om op koopjes uit te zijn, ervoor te zorgen dat het gezin goede en voldoende voeding ontvangt, meer variatie in het menu te brengen en afval te beperken. Maar zijzelf zal voor eentonigheid worden behoed en zij zal de voldoening smaken dat zij bijdraagt tot zuinigheid, wat in deze dagen van stijgende prijzen uiterst belangrijk is.

Eén belangrijke factor met betrekking tot de maaltijden dient nimmer over het hoofd te worden gezien of te worden onderschat. Deze is gratis en hoeft derhalve niet gekocht te worden. Als deze factor niet aanwezig is, zal veel van het dagelijkse genot van de maaltijden verloren gaan. Welke factor is dat? Het bijbelboek Spreuken vestigt er onmiskenbaar de aandacht op: „Beter is een schotel groente waar liefde is, dan een aan de kribbe gevoederde stier en haat daarbij” (Spr. 15:17). Een aangename, ontspannen sfeer, gegrondvest op liefde, is de deugdelijke basis voor gezond eten.