Erfenis van onze veelbewogen tijden

HET vluchtelingenprobleem is niet nieuw. Het getij der historie heeft dikwijls grote mensenmassa’s uit hun woonplaats weggesleurd. De volkerenkaart van Europa bijvoorbeeld is voor een groot deel het gevolg van volksverhuizingen die losbarstten na de ondergang van het Romeinse Rijk. Men zou echter denken dat zulke tragische verplaatsingen van mensenmassa’s tot het verleden behoren. Toch gaf een gewezen Hoge Commissaris van de VN voor Vluchtelingenzaken onlangs te kennen dat de „massale exodus een tragisch permanent aspect van onze tijd aan het worden is”. Waarom?

Het tijdperk van de vluchteling

Zoals de bijbel voorspelde, is sedert 1914 de vrede van de aarde weggenomen (Openbaring 6:4). De openingsschoten van de Eerste Wereldoorlog gaven het sein voor radicale sociale, politieke en economische veranderingen. De uitbarsting van een tweede wereldoorlog onderstreepte dit feit nog eens en bracht een nasleep van ongeveer elf miljoen Europese vluchtelingen.

Na de Tweede Wereldoorlog concentreerden de pogingen tot hulpverlening zich erop deze ontwortelden een nieuw vaderland te bezorgen. Maar de oorlog had ook de doodsklok geluid over het kolonialisme. Overal in Azië en Afrika zag men nieuwe naties verrijzen, die met bloedvergieten en sociaal-economische chaos voor hun „onafhankelijkheid” betaalden. Duizenden Europeanen werden verdreven uit wat inmiddels hun tweede vaderland was geworden. Interne politieke beroering had ook de uittocht van duizenden plaatselijke inwoners tot gevolg. En zo gaat het heden ten dage nog steeds. In de afgelopen zes jaar is een miljoen mensen uit Ethiopië gevlucht om te ontkomen aan oorlog en droogte. Meer dan een kwart miljoen is Zimbabwe ontvlucht tijdens de binnenlandse conflicten van 1972-1979.

Op dezelfde wijze hebben Azië, Midden- en Zuid-Amerika als gevolg van politieke veranderingen massale migraties te verduren gekregen. Zo werd in 1947 het vroegere Brits-Indië onafhankelijk. De daaropvolgende splitsing van dit uitgestrekte subcontinent in de twee naar religie gescheiden naties India en Pakistan gaf de stoot tot een bloedbad in de hele voormalige kolonie. Hindoes en moslims in beide landen vluchtten voor bescherming naar hun respectieve territoria. Het was een van de grootste bevolkings-„uitwisselingen” in de geschiedenis — 18.000.000 mensen. Maar liefst tien procent van deze vluchtelingen werd gedood of stierf van honger en uitputting voor zij hun nieuwe woonplaats konden bereiken. Zo bracht ook de deling van Noord- en Zuid-Korea vluchtelingen voort — 1,8 miljoen in getal. En thans moet Thailand onderdak bieden aan bijna 200.000 personen die de oorlog in Cambodja, Vietnam en Laos zijn ontvlucht.

Deze massale bevolkingsverplaatsingen vormen slechts één van de aanwijzingen dat men de problemen die de mensheid sedert 1914 teisteren, niet meer in de hand heeft! Als een verder bewijs hiervoor zien wij nu ook het verschijnsel van de economische vluchteling.

Niet langer welkom?

„WEG MET DE TURKEN”, luidde het handgeschilderde opschrift. Het weerspiegelde een onder de Duitsers toenemende vijandigheid jegens de meer dan 1,4 miljoen uit Turkije afkomstige buitenlanders. En dit ondanks het feit dat zij op uitnodiging van Duitsland het land waren binnengekomen! Hun netelige situatie is typerend voor weer een andere vluchtelingenstroom — de economische vluchtelingen. Dezen zijn niet noodzakelijkerwijs op de vlucht voor een onderdrukkende regering of voor religieuze vervolging en worden derhalve niet als werkelijke vluchtelingen beschouwd. Toch zijn zij op de vlucht voor failliete economieën, werkloosheid, ondraaglijke inflatie — ja zelfs hongersnood. Net als de erkende vluchtelingen worden zij zeer dikwijls geconfronteerd met vijandigheid van de kant van de natie waar zij hun toevlucht hebben gezocht.

Dit doet ons denken aan een situatie die lang geleden in Egypte ontstond. Bedenk dat de natie Israël daar aanvankelijk heen ging als ’inwonende vreemdelingen’ toen de hongersnood hen dwong naar Egypte te trekken om voedsel te halen. Farao, die verplichtingen had jegens de Israëliet Jozef die de hongersnood had voorspeld en voorzorgsmaatregelen had getroffen, nodigde de Israëlieten uit zich in Gosen te vestigen (Genesis hoofdstuk 41, 42 en 47). Maar zij bleven er niet lang welkom.

„Groeiende anti-vluchtelingenstemming”

De spanningen tussen de Israëlieten en de Egyptenaren namen toe toen hun talen, culturen en religies met elkaar in botsing kwamen. De Egyptische boeren waren vooral gebeten op de landverslindende kudden van de Israëlieten. Toen kwam er een andere heerser op de Egyptische troon. Plotseling bevonden de Israëlieten zich in slavernij, slaven van hetzelfde volk dat eerst vriendschap met hen had aangeknoopt. — Exodus 1:8-11.

Op soortgelijke wijze zijn thans in perioden van welvaart vreemdelingen vaak zeer welkom, omdat zij dikwijls bereid zijn werk te verrichten dat door de eigen bevolking wordt versmaad. Europa telt bijvoorbeeld ongeveer 12,5 miljoen gastarbeiders. Business Week berichtte: „Twee en een half jaar van trage economische groei, de achteruitgang van belangrijke zware industrieën en nu de automatisering in fabrieken maken de banen schaars en buitenlandse werknemers in toenemende mate tot het doelwit van raciale pressie.”

Het feit dat veel economische vluchtelingen de Verenigde Staten illegaal zijn binnengekomen, maakt de spanning nog groter. Naar schatting zijn sedert 1972 tussen de 40.000 en 50.000 Haïtianen illegaal het land binnengekomen. En vanuit het economisch opgedroogde Mexico stroomt dagelijks een vloed van nog eens duizenden binnen, wanhopig op zoek naar werkgelegenheid.

Maar massale toevloeden van zowel legitieme als economische vluchtelingen vergen het uiterste van de nationale bestaansbronnen en de verdraagzaamheid. Het tijdschrift Time bijvoorbeeld maakte melding van een „groeiende anti-vluchtelingenstemming in het Congres . . . nu er sprake is van een tanende Amerikaanse economie en bezuiniging op sociale programma’s”. En ook vele andere naties zijn de rode loper weer aan het oprollen.

Een incident dat onlangs in Nigeria plaatsvond, illustreert hoe onwelkom economische vluchtelingen plotseling kunnen worden.

[Illustratie op blz. 6]

Veel economische vluchtelingen komen illegaal een land binnen op zoek naar werkgelegenheid