Studie 13
Stemverbetering en microfoongebruik
1-3. Wat zijn enkele zwakheden in de stemkwaliteit, en hoe kan men geholpen worden zijn persoonlijke probleem te analyseren?
1 „Wie heeft voor de mens een mond bestemd?” Deze vraag werd door de Schepper, Jehovah God, aan Mozes gesteld (Ex. 4:10, 11). En wij zouden er heel goed aan kunnen toevoegen: Wie heeft alle schitterende voorzieningen voor de menselijke spraak getroffen? Mozes kwam er ten slotte achter dat, hoewel hij „traag van mond en traag van tong” was, God hem kon helpen en ook heeft geholpen zijn spreekstem te verbeteren. De profeet werd in staat gesteld doeltreffend tot de natie Israël te spreken.
2 Velen van Gods dienstknechten in deze tijd zijn zich er heel goed van bewust dat hun spraak zwakheden vertoont. Sommigen hebben een zwakke stem, anderen een schelle stem en weer anderen een krassende of hese stem. Niemand luistert met genoegen naar een jankerige, nasale of grove stem. Een matte, levenloze stem inspireert niemand. Als jouw stem de neiging heeft een van deze zwakheden te vertonen, vat dan moed. Je hoeft je er niet bij neer te leggen alsof er geen verbetering mogelijk zou zijn.
3 Om vorderingen te maken moet iemand zich natuurlijk bewust zijn van de speciale zwakheid waaraan hij moet werken. Op dit punt nu kan de theocratische bedieningsschool, met de nuttige raad die door de schoolopziener wordt gegeven, je helpen elke zwakheid in verband met je stem te analyseren. Ook is het nuttig naar een bandopname van je eigen stem te luisteren. Als je dit nog niet hebt gedaan, wacht je wellicht een verrassing. Want als je spreekt, voel je de trillingen van de beenderen in je hoofd en deze trillingen dragen de lagere tonen, terwijl een bandrecorder onthult hoe je voor anderen klinkt. Om de grondslag voor stemverbetering te leggen, is het goed enige aandacht te schenken aan je stemmechanisme, dat je gewoonlijk zonder erbij na te denken gebruikt.
4-6. Hoe wordt spraak voortgebracht?
4 Hoe spraak wordt voortgebracht. Alle stemgeluiden worden voortgebracht doordat de longen, die als blaasbalg dienst doen, lucht door de luchtpijp omhoog persen. De lucht komt vervolgens in het strottehoofd, dat zich in het midden van je keel bevindt. Binnenin je strottehoofd bevinden zich twee kleine spierplooien die stembanden worden genoemd. Deze zorgen hoofdzakelijk voor het voortbrengen van geluid. Deze stembanden of „stemplooien”, zoals ze ook wel worden genoemd, zijn een soort beweegbare platen in de zijwand van je strottehoofd. Hun voornaamste doel is open en dicht te gaan om lucht in en uit te laten en tevens om te zorgen dat er geen ongewenste voorwerpen in de longen komen. Door adem uit je longen gaan deze banden bewegen. Wanneer ze aldus trillen naarmate er lucht doorheen wordt geperst, maken ze geluid. Wij zouden het als volgt kunnen illustreren: Als je een ballon opblaast, de hals dichtknijpt en dan via de hals lucht laat ontsnappen, trilt het rubber en maakt geluid. Wanneer je spreekt, komen de stemplooien of -banden in je strottehoofd dicht tegen elkaar aan. De V-vormige opening ertussen wordt gesloten. Hoe strakker de stembanden gespannen zijn, des te sneller ze trillen en des te hoger de tonen van de voortgebrachte geluiden zijn. Hoe meer ze daarentegen ontspannen zijn, des te lager de voortgebrachte tonen zijn.
5 Na het strottehoofd te hebben verlaten, komt de luchtgolf in het bovenste gedeelte van je keel, de farynx of keelholte. Daarna komt ze in je mond en je neusgangen. Hier worden er boventonen aan de grondtoon toegevoegd. Door deze boventonen wordt de toon gewijzigd, aangevuld en versterkt. Het gehemelte van de mond, de tong, de tanden, het tandvlees, de kaken en de lippen zorgen ervoor dat de trillende geluidsgolven worden onderbroken en in klinkers en medeklinkers worden omgezet zodat het geluid er in de vorm van verstaanbare spraak uit komt.
6 De menselijke stem is beslist een wonder. Ze wordt wat veelzijdigheid betreft door geen enkel door mensen gemaakt instrument geëvenaard. Ze kan gevoelens en emoties tot uitdrukking brengen die variëren van tedere, zachte liefde tot hardvochtige en diepgewortelde haat. Hoewel de menselijke stem onvolmaakt is, heeft ze toch een omvang van wel drie octaven, terwijl ze niet alleen prachtige muzikale geluiden kan voortbrengen maar ook hartroerende woorden kan uiten wanneer de stem op juiste wijze ontwikkeld en geoefend is. Zoals wij zullen zien, zijn er voor stemverbetering twee uiterst belangrijke dingen nodig.
7-10. Hoe dient men de luchttoevoer te beheersen, en waarom?
7 De luchttoevoer beheersen. Om de beste resultaten te krijgen, heeft een spreker een goede, gestadige luchttoevoer nodig gepaard met een juiste beheersing van de ademhaling. Velen weten niet hoe zij tijdens het spreken op de juiste wijze moeten in- en uitademen. Het gevolg is dat zij slechts het bovenste gedeelte van de longen gebruiken zodat zij wanneer zij snel spreken, naar adem moeten hijgen. In tegenstelling tot de algemene opvatting bevindt het grootste gedeelte van de longen zich niet aan de bovenzijde van de borstkas; dit bovenste gedeelte lijkt alleen maar groter vanwege onze schouderbeenderen. Daarentegen zijn de longen vlak boven het middenrif het breedst. Het middenrif is een sterke, koepelvormige spier die dienst doet als pomp en je longen helpt frisse lucht in te ademen en verbruikte lucht uit te ademen. Het middenrif bevindt zich op de grens van de borst- en buikholte en is vastgehecht aan de onderste ribben. Deze koepelvormige spier speelt een belangrijke rol bij de ademhaling. Wanneer de middenrifskoepel omhoog gaat, wordt er lucht uit je longen geperst. Wanneer hij omlaag gaat, wordt er lucht in je longen gezogen.
8 Het eerste waar je in verband met het verbeteren van je stem aan moet werken, is je luchttoevoer te leren beheersen. Doe een doelbewuste poging om niet het nauwe, bovenste gedeelte van je borstkas uit te zetten wanneer je ademhaalt om te spreken. Zet het onderste gedeelte van de longen uit. Beheers vervolgens het naar buiten stromen van de lucht door deze geleidelijk door middel van een zachte druk van het middenrif met behulp van de buikspieren te laten ontsnappen. Hierdoor zal de lucht niet ineens kunnen ontsnappen. Wordt de uitademing niet beheerst, dan heeft de spreker spoedig gebrek aan adem en klinkt zijn stem hijgend en gedempt.
9 Velen hebben de neiging de luchttoevoer te beheersen door de keel dicht te knijpen, doch dit veroorzaakt alleen maar heesheid en een vermoeide stem. Tracht dit te vermijden door je keelspieren te ontspannen.
10 Net als een hardloper voor een wedloop moet trainen, dient een spreker door oefening middenrifbeheersing te ontwikkelen. Hij kan rechtop gaan staan, diep inademen en geleidelijk uitademen waarbij hij langzaam en vloeiend in één adem zoveel mogelijk letters van het alfabet opzegt of zover telt als hij kan. Hij kan ook oefenen door hardop te lezen.
11-15. In welk opzicht houden gespannen spieren verband met een schelle, nasale en gedempte stem?
11 Gespannen spieren ontspannen. Nog een essentieel vereiste voor het overwinnen van de meeste stemproblemen is een eenvoudig voorschrift — ontspan je! Er kan heel weinig worden gedaan om iemand te helpen zijn stem te verbeteren als hij zich niet leert te ontspannen. Maar het is werkelijk verbazingwekkend hoeveel vorderingen je kunt maken wanneer je leert hoe jij je tijdens het spreken moet ontspannen. Zowel de geest als het lichaam moeten ontspannen zijn, want een gespannen geest veroorzaakt gespannen spieren. Je kunt je geest ontspannen door een juiste kijk op je toehoorders te krijgen, die in de meeste gevallen uit leden van Jehovah’s volk zullen bestaan. Worden je vrienden, enkel en alleen omdat zij in rijen zitten, plotseling je vijanden? Natuurlijk niet. Niemand op aarde staat tegenover zo’n vriendelijk en liefdevol gehoor als met ons geregeld het geval is.
12 In het begin zul je je misschien doelbewust moeten ontspannen. Je merkt misschien dat je ademhaling vlak voor het spreken ten gevolge van nervositeit kort en krampachtig is. Dit kan worden gecorrigeerd door doelbewust, langzaam en ritmisch adem te halen, waarbij je voortdurend tracht je keelspieren te ontspannen.
13 Zoals wij reeds hebben vernomen, wordt de toonhoogte bepaald door de spanning van de stembanden. Hoe strakker de stembanden dus gespannen worden, des te hoger de geluiden zijn die je voortbrengt. Dit kan een schelle stem tot gevolg hebben, een stem die gespannen klinkt en maakt dat de toehoorders zich gespannen voelen. Wat kan hieraan worden gedaan? Welnu, bedenk dat je stembanden gaan trillen als gevolg van de lucht die erdoorheen stroomt. De voortgebrachte toon verandert naarmate de spieren de stembanden spannen of ontspannen, net zoals de toon van een vioolsnaar verandert wanneer de snaar meer of minder spanning krijgt. Wanneer je de stembanden ontspant, wordt de toon lager. Je dient dus de keelspieren te ontspannen. Gespannenheid kan ook veroorzaken dat de slikspieren de spieren die de stembanden beheersen tegenwerken, waardoor een harde stem ontstaat. Dit kan verbeterd worden wanneer je je doelbewust ontspant.
14 Door gespannen keel- en mondspieren sluit iemand soms de neusgang af zodat de lucht er niet onbelemmerd door kan stromen. Dit heeft een neusklank tot gevolg. Om dit te vermijden, moet men zich wederom ontspannen. In sommige gevallen kan het probleem echter aan neusverstopping te wijten zijn.
15 Ook de kaken moeten ontspannen zijn. Met gespannen kaken kunnen wij de mond niet op juiste wijze opendoen en wordt het geluid door de tanden geperst. Hierdoor wordt het spreken dof en klinkt het gedempt en onduidelijk. De kaken ontspannen wil echter niet zeggen dat men lui wordt in spreekgewoonten, maar men moet het combineren met de gewoonte geluiden te vormen zodat er een goede articulatie is.
16, 17. Wat zal iemand helpen zijn resonantie te verbeteren, en waarom is dit zo belangrijk?
16 Het ontspannen van een algemene gespannenheid van de spieren draagt veel tot resonantie bij. Wanneer een ontspannen keel eenmaal zuivere tonen voortbrengt, moeten ze door resonante boventonen worden versterkt om de stem draagwijdte te geven. Resonantie ontstaat door het gehele lichaam als klankbord te gebruiken, maar dit wordt door gespannenheid verhinderd. De toon, die in het strottehoofd wordt voortgebracht, kaatst niet alleen in de neusholten terug, maar ook tegen de beenderstructuur van de borstkas, de tanden, het gehemelte van de mond en de bijholten. Deze kunnen allemaal tot de kwaliteit van de resonantie bijdragen. Legt men een gewicht op de klankkast van een viool, dan wordt het geluid gedempt; ze moet vrij kunnen trillen. Zo is het ook met de beenderstructuur van ons lichaam, die door de spieren stevig bij elkaar wordt gehouden. Met resonantie zul je een groot gehoor met gemak, zonder al te veel inspanning en zonder je stem te forceren, kunnen bereiken. Zonder resonantie is het moeilijk de stem ver te laten dragen, er op juiste wijze modulatie in te brengen of gevoelsnuances tot uitdrukking te brengen.
17 Resonantie kan worden verbeterd door oefeningen in neuriën gepaard met een doelbewuste ontspanning van het lichaam. De lippen dienen elkaar ternauwernood te raken en niet op elkaar geperst te zijn. Op die manier zullen de toontrillingen niet door stijve spieren belemmerd worden noch door de neus worden geperst. Het zal nuttig blijken te zijn bepaalde woorden te herhalen en klanken als ng, m, n en l met langgerekte resonantie aan te houden. Nog een nuttige oefening voor het verbeteren van de stemkwaliteit is, de klinkers uit te spreken en ze met open keel, ontspannen kaken en weinig volume lang aan te houden.
18-22. Welke raad dienen wij in gedachten te houden met betrekking tot een doeltreffend microfoongebruik?
18 Een juist microfoongebruik. In grote vergaderplaatsen wordt het nodig de menselijke stem elektronisch te versterken, zowel om het de spreker minder zwaar te maken als het aangenamer te doen zijn voor het publiek. Aldus hoeft de spreker niet veel moeite te doen zijn stemvolume te vergroten en de toehoorders hoeven zich niet in te spannen om het gesprokene te verstaan. Microfoons worden in veel gemeenten niet alleen op het podium gebruikt maar ook door degenen in de zaal die commentaar geven, zodat alle commentaren goed kunnen worden gehoord. Ook al worden er geen microfoons in de plaatselijke Koninkrijkszaal gebruikt, dan worden ze toch gewoonlijk voor het congresprogramma gebruikt. Wij dienen dus te weten hoe wij er een juist gebruik van moeten maken.
19 Hoe dicht dient je mond bij de microfoon te zijn? Gewoonlijk tien tot vijftien centimeter. Het meest voorkomende probleem bij het gebruik van een microfoon is dat de spreker er te ver van af staat. Let dus op de afstand. Spreek ook rechtstreeks in de microfoon en niet buiten de opname-radius, want dan is het moeilijk voor de geluidstechnicus het geluid dusdanig te regelen dat het goed en duidelijk doorkomt. Vlak voor de microfoon kuchen, niezen of de keel schrapen, moet natuurlijk vermeden worden.
20 Wanneer je een microfoon gebruikt, luister dan hoe je stem klinkt wanneer ze uit de luidspreker komt. Dan kun je het volume meten en zo nodig van plaats veranderen door hetzij wat dichter bij de microfoon te gaan staan of een paar centimeter achteruit te stappen. Sommige sprekers moeten het vermijden al te luid te spreken, daar hun stem hierdoor alleen maar vervormd zal worden en irriterend en onaangenaam voor het publiek zal zijn. Houd ook in gedachten dat als je je stem ter wille van het effect zo nu en dan tijdens de lezing wilt laten dalen, je toehoorders dank zij dit moderne wonder van geluidsversterking zelfs gefluister kunnen verstaan.
21 Er zijn nog andere waarschuwingen die in verband met het gebruik van de microfoon aandacht verdienen. Heb je opgemerkt dat de „p” soms een ploffend geluid maakt? Dit gebeurt wanneer men van te dichtbij rechtstreeks in de microfoon spreekt. Scherpe „s”-geluiden kunnen ook problemen veroorzaken. Ze moeten gedempt worden omdat ze als ze versterkt worden extra scherp klinken en er als sisklanken uitkomen. Als je weet hoe je het probleem het hoofd moet bieden, is het niet moeilijk.
22 Ons stemmechanisme is een schitterende gave van onze Schepper. Elektriciteit en de vindingrijke geest zijn eveneens zijn gaven, en ze hebben het spreken via de microfoon mogelijk gemaakt. Of wij nu met of zonder geluidsinstallatie spreken, laten wij onze stem altijd tot eer van de Schepper van de spraak gebruiken.