Vier hulpmiddelen om gezond te blijven
„WERK op tijd maakt welbereid.” „Voorkomen is beter dan genezen.” Spreekwoorden zoals deze kunnen zeer terecht op het handhaven van een goede gezondheid van toepassing gebracht worden.
Waarom zou u pas nadat u ziek bent geworden aan uw gezondheid gaan denken? Afwezigheid van ziektesymptomen betekent niet noodzakelijkerwijs een goede gezondheid. Een Chinese wijsgeer uit de oudheid heeft terecht opgemerkt: „Medicijnen toedienen voor ziekten die zich reeds hebben ontwikkeld . . . komt overeen met het gedrag van mensen die een put beginnen te graven nadat zij dorst hebben gekregen.”
Dat de Europese minerale badplaatsen zo’n populariteit genieten, moet ongetwijfeld voornamelijk worden toegeschreven aan het feit dat veel Europeanen dit beginsel onderschrijven. Een vooraanstaand hoogleraar in de medicijnen in de Verenigde Staten zei over deze badplaatsen: „Te weinig mensen die medisch gezond zijn, trekken voordeel van een leefregel van rust, ontspanning en lichaamsoefening welke aan hun persoonlijke behoeften is aangepast. De minerale badplaats voorziet in de zo noodzakelijke ’onderhoudstherapie’.”
Waarom denken zo weinig mensen aan ’onderhoudstherapie’? Velen zijn van mening dat zij het er te druk voor hebben. Het is echter heel goed mogelijk dat er in het geval van de gemiddelde persoon meer dan alleen maar belangstelling voor de gezondheid voor nodig is om ’onderhoudstherapie’ ernstig op te nemen. Een bekende voedseldeskundige merkte hierover op: „In de loop der jaren heb ik bemerkt dat een patiënt een soort van roeping in zijn leven moet hebben — iets heel belangrijks dat hij naar zijn beste vermogen tot stand hoopt te brengen — voordat hij werkelijk tot handelen wordt aangezet . . . De gemiddelde persoon heeft geen werkelijke roeping in het leven.”
Hoe weinig de mensen zich over het algemeen om het handhaven van een goede gezondheid bekommeren, blijkt uit de wijze waarop zij de waarschuwingen in verband met het roken van sigaretten in de wind slaan. Met betrekking tot het handhaven van de gezondheid of preventieve geneeskunde schiet zelfs de medische wetenschap tekort, zoals een criticus uit medische kringen zelf opmerkte: „De zinloze besteding van miljarden aan de behandeling [van ziekten] en niets ter voorkoming ervan wordt steeds duidelijker waargenomen.”
Ongeacht wat anderen echter doen, zijn er dingen waaraan u zelf kunt werken. Dr. J. F. Montague, een van Amerika’s meest vooraanstaande artsen, zei: „Iedereen dient . . . het volgende over zichzelf te weten te komen: Hij dient te weten hoe hij reageert op bepaalde voedselsoorten . . . op drank, inspanning en plezier. Deze dingen móet hij weten.” Er zijn in werkelijkheid vier fundamentele hulpmiddelen voor een goede gezondheid waaraan u terecht aandacht dient te schenken: 1. verstandige eetgewoonten, 2. geregelde lichaamsoefening, 3. voldoende rust, ontspanning en slaap en 4. goede mentale en emotionele gewoonten.
Hoe redelijk het ook mag lijken deze dingen te doen, toch blijkt het in de praktijk niet altijd mee te vallen. Waarom niet? Als gevolg van overgeërfde neigingen. Wanneer wij deze dingen in ons leven van toepassing trachten te brengen, hebben wij met hetzelfde probleem te kampen waarvoor de apostel Paulus zich gesteld zag: „Het goede dat ik wens, doe ik niet, maar het slechte dat ik niet wens, dát beoefen ik” (Rom. 7:19). Wij kunnen echter veranderen als wij dit werkelijk willen.
Verstandige eetgewoonten
’Voor zwangere vrouwen is het juiste soort van voedsel beter dan welk geneeskrachtige middel maar ook’, zo zei onlangs een van Amerika’s vooraanstaande vrouwenartsen. Dit geldt niet alleen voor zwangere vrouwen, maar voor allen die gezond willen blijven. Hippócrates, die de „vader der geneeskunde” wordt genoemd, heeft naar verluidt gezegd: „Uw voedsel zal uw geneesmiddel zijn.” Voedsel voor het onderhouden van de gezondheid is echter nog beter dan voedsel als geneesmiddel!
Eén punt waarover vrijwel alle voedseldeskundigen het eens schijnen te zijn is, dat men over het algemeen geneigd is te veel te eten. Het getuigt van wijsheid wanneer men aan tafel van matigheid blijk geeft. Vooral degenen die een zittend beroep uitoefenen, die te zwaar zijn of die voortdurend last hebben van verschillende kwaaltjes, doen er goed aan de raad van de geïnspireerde spreuk op te volgen: „Gij moet een mes op uw keel zetten indien gij een zielsbegeerte bezit.” — Spr. 23:2.
Zelfbeheersing aan tafel — hoe valt dit te verwezenlijken? Overtuig u er allereerst van dat het de moeite waard is zelfbeheersing te oefenen. Probeert u het eens een maand en merk dan op hoe anders u zich voelt. Sommige mensen hebben er baat bij gevonden zich als regel maar één keer van een bepaald gerecht te bedienen, vooral als een maaltijd uit verschillende gangen bestaat. Anderen hebben bemerkt dat het hun goed deed wanneer zij minder voedselsoorten per keer aten. Het is ook heel goed voedzame nagerechten van het menu te schrappen en alleen fruit als dessert te nemen. Als u voor een diner wordt uitgenodigd, kunt u langzaam eten en het op deze wijze vermijden u te overeten. Als u zou bemerken dat u toch te veel hebt gegeten, kunt u de volgende maaltijd overslaan.
Het probleem bestaat echter niet alleen in het eten van grote hoeveelheden, maar ook in te voedzame maaltijden. Sommigen hebben het daarom nuttig gevonden eenmaal per dag een fruitmaaltijd te gebruiken. En de „dag van uitsluitend fruitmaaltijden”, die voor bepaalde chronische ziekten wordt aanbevolen, kan ook voor het onderhouden van de gezondheid worden toegepast.
Een van de verstandige eetgewoonten is ook dat men ervoor zorgt voldoende vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Veel mensen hebben een extra hoeveelheid van een van deze stoffen of van beide nodig. Volgens Dr. J. Mayer, die als voedseldeskundige aan de Harvard-universiteit is verbonden, „zijn de maaltijden in de V.S. vaak veel armer aan ijzer dan de maaltijden van armere bevolkingen”. En daarom zijn vooral voor veel vrouwen die in de bloei van hun leven zijn, extra ijzervoorraden op een periodieke of geregelde basis „onmisbaar om een progressief ijzertekort te vermijden”. Dit is ongetwijfeld te wijten aan een te sterke „veredeling” of conservering van het voedsel.
Het is in dit opzicht heel belangrijk voldoende bladgroenten te eten. Zo wordt ons gezegd: „Bladgroenten hebben vanuit het standpunt van voedingsfysiologie en het handhaven van ’s mensen gezondheid (als een vorm van preventieve geneeskunde) een hoge waarde” omdat ze rijk zijn aan vitaminen en mineralen. Behalve dat ze veel ijzer bevatten, waardoor ze doeltreffend zijn tegen anemie, „neutraliseren ze de zuren in het bloed en stimuleren ze door hun uitwerking op de nieren de verwijdering van afvalstoffen”.
Tomaten, appels, zuurkool en uien verhogen de alkaliciteit, en kort geleden heeft men ontdekt dat paddestoelen en uien vooral waardevol zijn bij het bestrijden van cholesterol in het bloed. Wanneer men aan zulke voedingsfactoren aandacht schenkt, draagt dit er ook toe bij de geestelijke gezondheid te handhaven, vooral bij bejaarden.
Geregelde lichaamsoefening
Geregelde lichaamsoefening is voor iedereen goed, maar vooral voor degenen die te zwaar zijn of die zittend werk hebben. Zij dienen het zich ten doel te stellen in ieder geval enige lichaamsbeweging te nemen — een punt dat steeds meer wordt beseft. Zo bracht een gymnastiekleraar in de Amerikaanse staat South Carolina een groep mannen bijeen in de leeftijd tussen 40 en 87 jaar die hij drie maal per week een uur lang oefeningen liet doen. Na slechts zes weken vergeleek hij deze mannen met net zo’n groep die niet had geoefend. Door de daling van de bloeddruk, de vermindering van de hoeveelheid lichaamsvet en de stijging van het zuurstofverbruik (een van de beste aanwijzingen van vitaliteit) bleek het verschil „enorm” te zijn. De artsen Bierman en Light merkten dan ook op: „Lichaamsoefening . . . helpt gezonde mensen zich wel te voelen en . . . heeft geneeskundige waarde voor personen die aan verschillende kwalen lijden.”
Wil lichaamsoefening nuttig zijn, dan moet er sprake zijn van een zekere regelmaat. Sommigen brengen dit zichzelf op verschillende manieren in herinnering om zich maar aan een bepaald schema te houden. Anderen zorgen er steeds voor, elke dag een paar minuten vroeger op te staan om gymnastiek te kunnen doen. Sommigen hebben het nuttig gevonden te lopen in plaats van te rijden wanneer dat mogelijk is en trappen te klimmen in plaats van de lift te nemen. Er zijn veel oefeningen die niet alleen voor de spieren maar ook voor de zenuwen goed zijn, zoals: zich uit buikligging opdrukken, halteroefeningen, enzovoort.
Vooral degenen die een zittend beroep uitoefenen en die aanleg hebben tot dik worden, hebben van sommige artsen de raad gekregen in een sukkeldrafje of op de plaats hard te lopen. Dit zijn oefeningen die de longen en het hart versterken, om welke reden verzekeringsmaatschappijen dit soort van oefeningen aanbevelen. Volgens een gezondheidsblad (Prevention, juli 1968) behoort zulk een ontspannen en ongehaast sukkeldrafje „tot de gemakkelijkste en goedkoopste van alle oefeningen, terwijl het bovendien het beste is voor de gezondheid in het algemeen”. Men moet vanzelfsprekend niet in uitersten vervallen. Degenen die veel lopen en trappen klimmen, krijgen waarschijnlijk alle oefening die zij nodig hebben. En wij mogen niet de geïnspireerde raad van de apostel Paulus vergeten: „Lichamelijke oefening is nuttig voor weinig.” — 1 Tim. 4:8.
Voldoende rust, ontspanning en slaap
Heel veel mensen weten gewoon van nature hoe zij zich moeten ontspannen, terwijl zij zo verstandig zijn voldoende rust te nemen en voor de benodigde slaap te zorgen. Anderen moeten hier echter nog aan werken. Dit komt misschien omdat zij tot het tengere, nerveuze, asthenische type behoren of omdat zij van nature intens leven of als gevolg van een misplaatst plichtsgevoel. Het kan ook te wijten zijn aan materialisme, doordat zij trachten rijk te worden of wereldse schatten te vergaderen of omdat zij al te begerig genoegens najagen.
Men kan leren zich te ontspannen als men er slechts moeite voor wil doen. Leer in een gestadig tempo te werken; denk niet dat u aan één stuk door op volle kracht moet werken. Musici moeten leren zich te ontspannen als zij tijdens hun optreden niet al te vermoeid willen zijn en een topprestatie willen leveren, en dit geldt ook voor veel andere activiteiten waarbij de geest, het hart en de spieren zijn betrokken. Wanneer u autorijdt, wees dan mentaal waakzaam maar fysiek ontspannen. Glimlachen zal u helpen ontspannen te zijn. En dat geldt voor veel andere activiteiten waarvoor, evenals in het geval van autorijden, verantwoordelijkheidsgevoel en waakzaamheid nodig zijn. Ontspanning heeft tot gevolg dat men zich in fysiek opzicht op zijn gemak voelt en is bevorderlijk voor het mentale en emotionele evenwicht. De sleutel is zelfbeheersing!
Dan is er ook nog de kwestie van rust, dat wil zeggen, rusten zonder te slapen. Denk niet dat u elk moment dat u wakker bent, vanaf het ogenblik dat u opstaat totdat u weer naar bed gaat, actief moet zijn. Zorg dat er tijd is voor rust en de juiste soort van ontspanning. Wees tijdens uw vakantie, bijvoorbeeld als u reist, niet zo gedachteloos of ambitieus dat u te veel bijzonderheden in uw programma probeert op te nemen.
Verder dient ook de slaap niet veronachtzaamd te worden als u een goede gezondheid wenst te genieten. Ook in dit opzicht blijkt weer dat sommige mensen beslist meer nodig hebben dan anderen, zoals vrouwen gewoonlijk meer slaap nodig hebben dan mannen, en kinderen meer dan volwassenen.
Slapeloosheid kan de straf zijn voor veel zonden die men heeft bedreven of die het gevolg zijn van nalatigheid, zoals het eten van verkeerd voedsel of het veronachtzamen van lichaamsbeweging. Of ze kan te wijten zijn aan zorgen, frustraties, schuldgevoelens of soortgelijke schadelijke emoties. Zorg dat u deze kwijtraakt als u van een gezonde slaap wenst te genieten. Wanneer nieuwe geluiden u storen, ontspan u dan. U kunt eraan gewend raken als u hier moeite voor doet, waardoor u in staat wordt gesteld ondanks deze geluiden in slaap te vallen. Als er niets aan te doen is, moet men zich nu eenmaal in het onvermijdelijke schikken. Leer het ’s avonds voor het naar bed gaan langzamer aan te doen. Sommigen vinden warme melk en anderen warm grapefruit- of sinaasappelsap een goed slaap drankje. En G. G. Luce en Dr. Segal, twee Amerikaanse autoriteiten op het gebied van slaap en slapeloosheid, geven de volgende raad:
„Iemand die oprecht probeert beter te slapen, dient bereid te zijn er moeite voor te doen een goede gezondheid te verwerven. Hij dient zich aan een streng dieet te houden, zoals atleten dat doen, en alle zetmeel, zoetigheid en overbodig voedsel van zijn menu te schrappen. Hij dient ook een geleidelijk programma van lichaamsoefeningen te ontwikkelen, waaraan hij zich elke dag zal moeten houden. Iemand die op zijn zenuwen leeft, zich aan zijn willoosheid overgeeft of zich met koffie en sigaretten op de been moet houden, mag geen volmaakte slaap verwachten.”
Goede mentale en emotionele gewoonten
Ja, ook de psychosomatische factor, de uitwerking van de geest en de emoties op het lichaam, moet in aanmerking worden genomen als men een goede gezondheid wenst te genieten. Er bestaat hiervoor geen betere gids dan Gods Woord. Zoals de bijbel aantoont, behoren een losbandig gedrag, haat, jaloezie, vlagen van toorn, drinkgelagen en brasserijen tot de dingen die slecht voor uw lichaam zijn. — Gal. 5:19-21.
Aan de andere kant zijn er de nuttige emoties, zoals „de vrucht van de geest”, waartoe „liefde, vreugde, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtaardigheid, zelfbeheersing” behoren. Ja, de bijbel zegt niet zonder reden dat „een hart dat blij is, . . . goed [doet] als geneesmiddel” en dat „godvruchtige toewijding . . . nuttig [is] voor alle dingen”, met inbegrip van dit tegenwoordige leven. — Gal. 5:22, 23; Spr. 17:22; 1 Tim. 4:8.
Wanneer u ervoor zorgt een goede gezondheid te handhaven, volgt u niet de weg van de minste weerstand. Degenen echter die een werkelijke roeping in het leven te vervullen hebben, zullen hun tijd en hun mentale en fysieke vermogens op de beste manier willen gebruiken. Al zulke personen doen er derhalve goed aan op een evenwichtige wijze aandacht te schenken aan de vier hulpmiddelen voor een goede gezondheid: verstandige eetgewoonten; geregelde lichaamsoefening; voldoende rust, ontspanning en slaap, en goede mentale en emotionele gewoonten. Wanneer zij dit doen, zullen zij zich niet alleen beter van hun taak in het leven kunnen kwijten, maar zullen zij ook worden geholpen een werkelijk goede lichamelijke gezondheid te genieten.