MRÓWKA
(hebr. nemaláh).
Niewielki, ale bardzo licznie występujący i rozpowszechniony owad żyjący w koloniach, wspomniany w Biblii ze względu na swą pracowitość i instynktowną mądrość (Prz 6:6-8; 30:24, 25). Ocenia się, że istnieje ponad 10 000 gatunków mrówek; spotyka się je wszędzie na ziemi z wyjątkiem najzimniejszych obszarów polarnych.
„Lud”. W Przysłów 30:25 mrówki nazwano „ludem” (hebr. ʽam) — podobnie jak Joel nazwał szarańczę „narodem” (Jl 1:6) — i jest to bardzo stosowne określenie tych maleńkich stworzeń. Niektóre kolonie mrówek składają się zaledwie z kilkudziesięciu osobników, inne zaś liczą ich setki tysięcy. Mrowisko, będące często systemem korytarzy, zwykle ma umiarkowaną wielkość, ale może zostać rozbudowane i zająć powierzchnię niemal 0,5 ha. Społeczeństwo każdej kolonii dzieli się na trzy podstawowe kasty: królową lub królowe, samce oraz robotnice (samice z nierozwiniętymi narządami rozrodczymi). Jednakże jak czytamy w Księdze Przysłów, mrówka „nie ma (...) dowódcy, urzędnika ani władcy” (Prz 6:7). Królowa rzeczywiście nie sprawuje władzy; zajmuje się przede wszystkim składaniem jaj, toteż jej rolę lepiej oddaje określenie matka. Królowa może żyć nawet 15 lat, natomiast samce umierają wkrótce po zapłodnieniu samic. Robotnice, które żyją do sześciu lat, mają różne zadania, m.in. wyszukują i gromadzą pokarm dla kolonii, karmią królową, pielęgnują larwy, czyszczą i chronią gniazdo, a w razie potrzeby kopią nowe komory. Nawet w obrębie jednej kolonii robotnice mogą mieć różne rozmiary i proporcje ciała, toteż czasami właśnie te większe pełnią rolę żołnierzy broniących gniazdo przed wrogami. Ale choć w koloniach istnieje dość precyzyjny podział obowiązków (np. wg wieku lub wielkości robotnic) i stosunkowo zaawansowana organizacja społeczna, nie ma tam osobnika nadzorującego czy przydzielającego pracę.
„Instynktowna mądrość”. „Mądrość” mrówek nie wynika ze zdolności rozumowania, lecz z instynktu, który im zaszczepił ich Stwórca. Biblia nadmienia, że mrówka „w lecie przygotowuje swój pokarm; (...) w żniwa gromadzi sobie zapasy pożywienia” (Prz 6:8). Jedna z najpowszechniejszych mrówek występujących w Palestynie, mrówka żniwiarka z gatunku Messor semirufus, gromadzi wiosną i latem obfite zapasy nasion, by korzystać z nich w zimie i w innych porach roku, gdy zdobycie żywności przychodzi z trudem. Mrówkę tę często spotyka się w pobliżu klepisk, gdzie ziaren jest w bród. Kiedy po deszczu zgromadzone ziarna zawilgotnieją, mrówka żniwiarka wynosi je i suszy na słońcu. Zaobserwowano nawet, że odgryza zawiązki kiełków, by nie zaczęły się rozwijać podczas przechowywania. Kolonie żniwiarek rzucają się w oczy ze względu na wydeptane ścieżki oraz plewy pozostawione przed wejściem do gniazda.
Cechy godne naśladowania. Krótka analiza życia mrówek pozwala lepiej zrozumieć radę: „Idź do mrówki, leniwcze; przyjrzyj się jej drogom i stań się mądry” (Prz 6:6). Zdumiewa nie tylko ich instynktowna zapobiegliwość, ale także wytrwałość i determinacja, z jaką często niosą lub niestrudzenie ciągną przedmioty dwa czy więcej razy cięższe od nich samych. Ze wszystkich sił starają się osiągnąć zamierzony cel i nie rezygnują nawet wtedy, gdy się przewrócą, poślizgną lub stoczą ze stromej powierzchni. W duchu niezwykłej współpracy utrzymują w gnieździe wzorową czystość oraz troszczą się o swe towarzyszki, pomagając rannym lub zmęczonym wrócić do mrowiska.