Społeczność teokratyczna pośród ustrojów ludzkich

„Bóg [po grecku: Theos] wszelkiej łaski, który was powołał do wiecznej swej chwały w Chrystusie, (...) sam was do niej przysposobi, utwierdzi, umocni, na trwałym postawi gruncie. Jego jest moc [po grecku: kratos] na wieki”. — 1 Piotra 5:10, 11.

 1, 2. (a) Czy określenie „teokracja” można dziś uważać za nowe słowo? (b) Kto utworzył ten wyraz? Jak wyjaśnił jego znaczenie?

NIEJEDNEMU czytelnikowi tego czasopisma słowo teokracja wyda się być może określeniem nowym, ale liczy ono sobie już co najmniej dziewiętnaście stuleci. Tak, w użycie weszło w pierwszym wieku naszej ery i wtedy mogło brzmieć dziwnie w uszach słuchaczy.

² Słowo to ukuł pewien historyk, mianowicie Józef Flawiusz z Jeruzalem. Dla odparcia oskarżeń podnoszonych przeciw jego rodakom Flawiusz napisał dzieło zatytułowane: „Przeciw Apionowi”. W tomie II tej pracy, zredagowanej w języku greckim, a paragrafie 45, wspomina on o Mojżeszu, nazywając go „naszym wybitnym prawodawcą”, natomiast w paragrafie 52 wprowadza to nowe słowo, pisząc: „Poszczególne narody mają różne formy ustrojów i kierują się odmiennymi prawami. U niektórych rządy powierzone bywają w ręce pojedynczej osoby, gdzie indziej zaś sprawuje je lud. Nasz prawodawca nie brał pod uwagę żadnej z tych form, natomiast wprowadził ustrój, który może być podciągnięty pod określenie teokracja [po grecku: theokratia], inaczej mówiąc państwo święte, w tym sensie, że wszelka moc, czyli władza, przypisana jest Bogu, a ludności każe się uważać Go za Sprawcę wszelkich dobrodziejstw, z jakich korzysta wspólnie cała ludzkość bądź też poszczególna osoba. Ku Niemu radził on nam zwracać się w uciskach, gdyż wysłuchuje modlitwy i zna nawet najskrytsze tajemnice naszych serc. Wpoił nam nauki o jedynym Bogu, nie stworzonym, niezmiennym, o wieczystym Bycie, nieskończenie chwalebnym i niepojętym, przewyższającym wszystko, czego byśmy się o Nim zdołali dowiedzieć z Jego dzieł”.a

 3, 4. (a) Do którego ustroju zastosował Flawiusz określenie teokracja? (b) Do czego odniesiono to słowo w dwudziestym wieku w czasopiśmie „Strażnica”? Jak brzmiał cały ten urywek?

³ Tak więc słowo „teokracja” utworzono po to, aby nim określić „panowanie Boga”, gdzie Bóg Najwyższy jest właściwym Władcą sprawującym rządy, w przeciwieństwie do innych ustrojów, gdzie na przykład „rządy powierzone bywają w ręce pojedynczej osoby” (autokracja) albo „sprawuje je lud” (demokracja), bądź też gdzie władzę dzierżą bogacze (plutokracja) albo dla odmiany urzędy (biurokracja). Historyk Flawiusz zastosował określenie „teokracja” do ustroju zorganizowanego przez prawodawcę Mojżesza na rozkaz Boga, który sam oświadczył Mojżeszowi, iż ma na imię Jehowa [inaczej wymawiane jako Jahwe]. Natomiast w obecnym dwudziestym wieku wyraz „teokracja” znajduje zastosowanie do prawdziwego kościoła, czyli zboru chrześcijańskiego, nadal istniejącego w okresie, gdy w różnych krajach namnożyło się demokratycznych i innych ustrojów ludzkich. Zgodnie z powyższym zbór chrześcijański jest społecznością teokratyczną, kierowaną przez Boga, wielkiego Teokratę, Jehowę. W pełni z tym harmonizuje stwierdzenie, jakie się ukazało w angielskim wydaniu czasopisma Strażnica z dnia 1 czerwca roku 1938, na stronie 163, w paragrafie 1:

⁴ „Organizacja Jehowy żadną miarą nie ma charakteru demokratycznego. Jehowa góruje nad wszystkim, a Jego sposób zarządzania lub zorganizowania jest ściśle teokratyczny. Wniosku tego niczym nie da się skutecznie podważyć”.

 5. Co trzeba koniecznie powiedzieć o tym, czy rząd ustanowiony przez Izraelczyków w Jerozolimie jest teokracja, bez względu na to, do czego ów wyraz zastosował Józef Flawiusz?

⁵ Historyk Flawiusz na własne oczy widział zburzenie Jeruzalem przez legiony rzymskie w roku 70 naszej ery. Wyraz teokracja odniósł on do żydowskiej społeczności narodowej z okresu przed tą okropną klęską. W chwili obecnej, po sześciodniowej wojnie sprzed pięciu lat, Żydzi zajmują cały teren dzisiejszej Jerozolimy i tam też przenieśli swoją stolicę. Czy jednak ustrój, jaki wprowadzili w swej starożytnej ojczyźnie, można uważać za kontynuację tamtej teokracji, do której ustanowienia został w roku 1513 p.n.e. użyty Mojżesz? Czy rząd, który obecnie sprawuje władzę z historycznej Jerozolimy, ma w ogóle coś wspólnego z teokracją? Jakże można by tak utrzymywać, skoro państwo to nosi nazwę republiki, na sposób demokratyczny obiera prezydenta i od roku 1949 jest członkiem pogańskiej (nieżydowskiej) organizacji powołanej do utrzymania na świecie pokoju i bezpieczeństwa, mianowicie Organizacji Narodów Zjednoczonych? Ani prezydent Republiki Izrael, ani członkowie izraelskiego parlamentu, tak zwanego Knessetu, nie twierdzą bynajmniej, jakoby ich rząd był teokracją, organizacją teokratyczną. Ponadto w kręgach politycznych Izraelczyków brak nawet zgody w kwestii ścisłego przestrzegania Prawa Mojżeszowego. Cóż się więc stało z tym narodem? Zobaczmy:

 6. Czym przestał być naród żydowski w pierwszym stuleciu naszej ery? Jakie okrzyki wznoszone przed namiestnikiem rzymskim dają tego dowód?

⁶ Naród żydowski przestał być społecznością teokratyczną w pierwszym stuleciu naszej ery. Doszło do tego już przed zburzeniem Jeruzalem w roku 70. Prawdziwości tego brzemiennego w skutki wydarzenia dowodzą fakty historyczne. Cóż bowiem wykrzykiwały wzburzone tłumy zgromadzone przed namiestnikiem rzymskim Poncjuszem Piłatem, w dniu święta Paschy roku 33 n.e. — tłumy domagające się uwolnienia złoczyńcy Barabasza zamiast człowieka, którego sam Piłat zamierzał zwolnić jako niewinnego? Posłuchajmy: „Jeśli tego wypuścisz, nie jesteś przyjacielem cesarza; każdy bowiem, który się królem czyni, sprzeciwia się cesarzowi. (...) Nie mamy króla, tylko cesarza” (Jana 19:12-15). Okrzyki te pozostawały w jaskrawej sprzeczności z tym, co znacznie dawniej wypowiedział ich starożytny prorok imieniem Izajasz: „Jahwe jest naszym sędzią, Jahwe naszym prawodawcą, Jahwe naszym królem!” — Izaj. 33:22, BT.

 7, 8. Kto przewodniczył pewnej rozprawie, jaka się później odbywała przed Sanhedrynem? Jak przesłuchiwani odpowiedzieli na jego oskarżenie?

⁷ Po upływie jakichś dwóch miesięcy lub jeszcze nieco później w tym samym Jeruzalem rozegrała się także inna scena. Miejscem akcji była sala, w której zasiadał najwyższy trybunał całego narodu, zwany Sanhedrynem a składający się z siedemdziesięciu jeden członków. Rozprawie w tym wypadku przewodniczył arcykapłan, natomiast w roli podsądnych stanęło dwunastu rodowitych Żydów oskarżonych o rozgłaszanie pewnych nauk religijnych, uznanych za obraźliwe dla tegoż Sanhedrynu, czyli Rady Najwyższej. Czytamy o tym:

⁸ „Gdy ich przywiedli, stawili ich przed Radą Najwyższą. I zapytał ich arcykapłan, mówiąc: Nakazaliśmy wam surowo, abyście w tym imieniu nie uczyli, a oto napełniliście nauką waszą Jeruzalem i chcecie ściągnąć na nas krew człowieka tego. Piotr zaś i apostołowie odparli i rzekli: Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi. Bóg ojców naszych wzbudził Jezusa, któregoście wy zgładzili, zawiesiwszy na drzewie. Tego wywyższył Bóg prawicą swoją jako Wodza i Zbawiciela, aby dać Izraelowi możność upamiętania się i odpuszczenie grzechów. A my jesteśmy świadkami tych rzeczy, a także Duch Święty, którego Bóg dał tym, którzy mu są posłuszni”. — Dzieje Apostolskie 5:27-32.

 9. Kto według danego wtedy świadectwa stał wówczas po stronie teokracji Jehowy?

⁹ Powyższe świadectwo dane przed sądem ujawnia niedwuznacznie, kto postępował teokratycznie i uznawał Boga za Władcę, czyli za Teokratę. Która społeczność w świetle tego zdarzenia okazała się więc społecznością teokratyczną: czy Sanhedryn jako przedstawicielstwo narodu żydowskiego, czy raczej dwunastu apostołów Jezusa, którego niedawno Sanhedryn wydał na śmierć? Nikt nie zdoła zaprzeczyć temu, że po stronie teokracji Jehowy stało tych dwunastu apostołów Jezusa Chrystusa.

10, 11. (a) Jaki niezbity dowód potwierdził w dniu Pięćdziesiątnicy, że w narodzie żydowskim nie było już teokracji? (b) Jak rada udzielona żydowskiemu Sanhedrynowi przez Gamaliela wskazała na nieteokratyczny sposób postępowania tego trybunału?

¹⁰ Znalazł się również niezbity dowód na potwierdzenie faktu, że święta teokracja odstąpiła od narodu izraelskiego, natomiast zapanowała teraz wśród dwunastu apostołów i innych uczniów Jezusa Chrystusa. Co to był za dowód? Oto na tych uczniów Chrystusa, którzy za władcę uznawali Boga, a nie upatrywali go wśród ludzi przeciwnych Bogu, Bóg wylał swego ducha świętego. Właśnie pomocy tego wylanego na nich ducha Piotr i pozostałych jedenastu apostołów zawdzięczało swe odważne wystąpienie przed żydowskim Sanhedrynem. Kilka dni wcześniej, w dniu święta Pięćdziesiątnicy, Bóg napełnił ich tym duchem, spełniając w ten sposób proroctwo Joela 2:28, 29. Tego też dnia Piotr przytoczył wspomniane proroctwo, gdy tysiącom wyznawców judaizmu zgromadzonym w celu obchodzenia Pięćdziesiątnicy wyjaśniał cud, jaki dopiero co miał miejsce. Apostoł Piotr między innymi powiedział wtedy zaciekawionym Żydom: „Niechże tedy wie z pewnością cały dom Izraela, że i Panem, i Chrystusem uczynił go Bóg, tego Jezusa, któregoście wy ukrzyżowali [przybili do pala, NW]” (Dzieje 2:14-36). Ponadto także nauczyciel Prawa imieniem Gamaliel dał do zrozumienia, że naród żydowski już nie rządził się na sposób teokratyczny, kiedy rzekł przed Sanhedrynem w związku ze świadectwem tych dwunastu apostołów:

¹¹ „Mężowie izraelscy, rozważcie dobrze, co z tymi ludźmi chcecie uczynić. (...) Powiadam wam: Odstąpcie od tych ludzi i zaniechajcie ich; jeśli bowiem to postanowienie albo ta sprawa jest z ludzi, wniwecz się obróci; jeśli jednak jest z Boga, nie zdołacie ich zniszczyć, a przy tym mogłoby się okazać, że walczycie z Bogiem”. — Dzieje 5:34-39.

12. Co dowiodło później, że „to postanowienie albo ta sprawa” — jak się wyraził Gamaliel — była „z Boga”? Jakie przemieszczenie nastąpiło więc istotnie?

¹² To, co Gamaliel z żydowskiego stronnictwa faryzeuszy nazwał „postanowieniem” albo „sprawą”, rzeczywiście okazało się przedsięwzięciem „z Boga”, gdyż ani Sanhedryn, ani wszyscy razem wzięci Żydzi zamieszkujący na obszarach cesarstwa rzymskiego lub poza jego granicami nie zdołali tego obalić czy zniszczyć, mimo prześladowania namaszczonych duchem naśladowców Jezusa Chrystusa. Tymczasem stolica Żydów, Jeruzalem, została w roku 70 naszej ery obrócona w perzynę, a żydowski trybunał narodowy, czyli Sanhedryn, zaprzestał wszelkiej działalności. Trzy lata później, to znaczy w roku 73 n.e., pod naporem legionów rzymskich padła ostatnia twierdza żydowska w prowincji Judei, mianowicie Masada, położona na zachodnim brzegu Morza Martwego. Zanim to wszystko nastąpiło, wierni chrześcijanie pochodzenia żydowskiego uciekli z Jeruzalem i z każdego zakątka prowincji Judei, gdzie dotąd mieszkali, a postąpili tak za radą Jezusa Chrystusa, daną w proroczym opisie nadchodzącej zagłady Jeruzalem (Mat. 24:15-22; Marka 13:14-20; Łuk. 21:20-24). Odtąd było rzeczą dla każdego oczywistą, że teokracja Jehowy została przeniesiona z narodu rodowitych, obrzezanych Izraelitów, aby objąć napełnioną duchem społeczność uczniów Jezusa Chrystusa, Syna Bożego. Do dnia dzisiejszego ogłaszają oni Królestwo Boże, nie opowiadając się ani za Republiką Izrael, ani za żadnym innym rządem ludzkim.

SPOŁECZNOŚĆ TEOKRATYCZNA W PIERWSZYM STULECIU N.E.

13. Co należałoby zbadać w odniesieniu do oddanych Bogu czytelników „Strażnicy”? Dlaczego?

¹³ Czasopismo Strażnica niejednokrotnie zwracało i nadal zwraca uwagę na strukturę teokratyczną, a dla tym pełniejszej konsekwencji powinniśmy teraz sprawdzić, czy oddani Bogu i ochrzczeni chrześcijanie, czytelnicy tego czasopisma, istotnie stanowią społeczność teokratyczną.

14. Jaki sposób zarządzania przedchrześcijańskim Izraelem dobrze znali apostołowie? Jak ukazano go nam na przykładzie mężów, którym się przedstawił Mojżesz po powrocie do Egiptu?

¹⁴ Nie ulega wątpliwości, że w tym celu trzeba się cofnąć aż do pierwszego stulecia naszej ery, do czasów, w których żyli apostołowie Chrystusa, aby poznać sposób zorganizowania ówczesnej społeczności teokratycznej. Wszyscy apostołowie byli rodowitymi, obrzezanymi Żydami, czyli Izraelitami, tak samo zresztą jak i Jezus Chrystus. Każdy z nich dobrze wiedział, że w przedchrześcijańskiej strukturze teokratycznej narodu izraelskiego występowały osoby zamianowane do sprawowania pewnych urzędów, zamianowani zarządcy. Wiadomo im było, że gdy Jehowa kazał Mojżeszowi wrócić do Egiptu, aby oswobodzić Jego lud uciemiężony niewolą, powiedział do niego: „Idź, a gdy zbierzesz starszych [po hebrajsku: zekenim] Izraela, powiesz im: Objawił mi się Bóg ojców waszych” (2 Mojż. [Wyjścia] 3:16, BT). „Starszymi” tymi nie byli po prostu mężczyźni w podeszłym wieku, lecz ludzie w randze „starszych”, prawdopodobnie reprezentujący przy tej okazji cały dom Izraela.

15. Jaką pozycję zajmowało siedemdziesięciu ludzi, których Mojżesz wziął ze sobą na górę Synaj? Co na to wskazuje?

¹⁵ Kilka miesięcy później, gdy prorok Mojżesz pośredniczył w zawarciu Przymierza Prawa między Bogiem a narodem Izraela, rzekł Bóg do Mojżesza przy górze Synaj: „Wstąp do Jahwe, ty, Aaron, Nadab, Abihu i siedemdziesięciu starszych [zekenim] Izraela”. Z doniesienia 2 księgi Mojżeszowej 24:11 (BT) wynika wyraźnie, że owych siedemdziesięciu „starszych” było przedstawicielami narodu; czytamy tam: „Na wybranych synów Izraela nie podniósł swej ręki, mogli przeto patrzeć na Boga. Potem jedli i pili”. A zatem byli to „wybrani synowie Izraela”, a nie tylko mężczyźni w podeszłym wieku (2 Mojż. 24:1, 14, BT). Zajmowali pozycję „starszych” z racji swego autorytetu.

16. Jaki urząd piastowało siedemdziesięciu mężów, którym Jehowa udzielił pewnej miary ducha spoczywającego na Mojżeszu?

¹⁶ Jeszcze później, gdy Jehowa Bóg postanowił siedemdziesięciu Izraelitom udzielić coś z ducha, jaki spoczywał na Mojżeszu, powiedział do tego ostatniego: „Zwołaj mi siedemdziesięciu mężów spośród starszych [zekenim] Izraela, o których wiesz, że są starszymi ludu i nadzorcami, i przywiedź ich do Namiotu Spotkania; niech tam staną razem z tobą”. Kiedy ten rozkaz został spełniony, Jehowa pewną miarę ducha spoczywającego na Mojżeszu „przekazał (...) owym siedemdziesięciu starszym”, po czym wpadli „w uniesienie prorockie” (4 Mojż. [Liczb] 11:16-25, BT). Jak widać, wśród owych siedemdziesięciu mężów znajdowali się „nadzorcy”, a możliwe też, że ci „starsi” sami byli specjalnymi nadzorcami ludu.

17. Kogo należało wyznaczyć po miastach Izraela według pouczeń, jakie Jehowa dał Mojżeszowi? Co wskazuje, że tak było nawet jeszcze za dni Jezusa?

¹⁷ W myśl pouczenia Jehowy, danego Mojżeszowi, po wejściu do Ziemi Obiecanej w miastach izraelskich mieli być wyznaczeni „starsi” (5 Mojż. 19:12; 21:2-20; 22:15-18; 25:7-9). Historia biblijna wskazuje, że tacy rzeczywiście urzędowali po miastach i miasteczkach kraju Izraela (Sędz. 8:14-16; 1 Król. 21:8-11; Ezdr. 10:14). To samo działo się jeszcze za dni Jezusa Chrystusa i jego apostołów. Kiedy Jezus zaczął mówić apostołom o nadciągającej gwałtownej swej śmierci, powiedział im między innymi, „iż trzeba, aby poszedł do Jerozolimy i wiele wycierpiał od starszych, przedniejszych kapłanów i uczonych w Piśmie, i żeby poniósł śmierć” (Mat. 16:21, Kow.). Nie chodziło tu jedynie o mężczyzn w podeszłym wieku, ale o ludzi oficjalnie podniesionych do rangi „starszych”. W czasie aresztowania i przesłuchania Jezusa trzymali oni z arcykapłanami i uczonymi w Piśmie (Mat. 26:47 do 27:41). Razem z arcykapłanami przekupili strażników wyznaczonych do pilnowania grobu Jezusa, nakłaniając ich do oświadczenia, iż nie było żadnego zmartwychwstania, tylko jego ciało wykradli uczniowie. — Mat. 28:12.

18. (a) Z czyich rąk przyszło cierpieć apostołom Jezusa, tak samo jak Jezusowi? (b) W jakim znaczeniu ci prześladowcy byli „starszymi”? Kto z pewnością musiał występować na ich zebraniach? Przez jaki czas?

¹⁸ Podobnie jak Jezus Chrystus, również jego apostołowie mieli cierpieć z rąk „starszych” ściśle współpracujących z arcykapłanami. Kiedy po uwięzieniu i przesłuchaniu uwolniono apostołów: Piotra i Jana, ci w myśl sprawozdania „przyszli do swoich i opowiedzieli wszystko, co do nich mówili arcykapłani i starsi” (Dzieje 4:5-23). Powyższe fakty wskazują, iż owi wspólnicy arcykapłanów piastowali oficjalny urząd „starszych”. W miastach starożytnego Izraela nie było nikogo w rodzaju „burmistrza”, natomiast istniała rada „starszych”. Rada taka z pewnością miała swego przewodniczącego, inaczej mówiąc przełożonego, przy czym prawdopodobnie funkcję tę poszczególni członkowie pełnili kolejno przez z góry określony czas. W jaki sposób odpowiednich ludzi powoływano na „starszych”, tego nie wiemy.

19. (a) Jakie pytanie wyłania się w związku z tym odnośnie do nowej teokracji Bożej, istniejącej od Pięćdziesiątnicy roku 33 n.e.? (b) Jaką myśl podano w swoim czasie co do „starszyzny”? Jakie pytania narzuca ta myśl?

¹⁹ Czy z chwilą, gdy rodowici, obrzezani Izraelici przestali być społecznością teokratyczną, a Jehowa od dnia Pięćdziesiątnicy roku 33 n.e. ustanowił swą teokrację nad kościołem, czyli zborem uczniów swego Syna, w tej nowej społeczności teokratycznej również wprowadzony został urząd „starszych”? Jakiś czas temu podano myśl, że jeśli chodzi o zbór chrześcijański, to „wszyscy pomazańcy Boży są starszyzną”.b W tym zastosowaniu omawiane określenie obejmowałoby także niewiasty, które z racji swego oddania się Bogu, ochrzczenia w wodzie i zrodzenia z ducha Bożego są namaszczone Jego duchem. Na co jednak wskazują znane nam cechy chrześcijańskiej społeczności teokratycznej z pierwszego stulecia? Czy wynika z nich, iż w zborze chrześcijańskim nie powinno się żadnego oddanego Bogu i ochrzczonego członka wprowadzać oficjalnie na urząd „starszego”? Zobaczmy sami.

20. (a) Jacy ludzie mieli występować w zborze chrześcijańskim zgodnie z przytoczonym przez apostoła Piotra proroctwem Joela 2:28, 29? (b) Dlaczego słowo użyte w księdze Joela 2:28, pozwala sądzić, że mogło chodzić zarówno o zamianowanych „starszych”, jak też po prostu o „starców”?

²⁰ Już sam fakt przytoczenia proroctwa Joela 2:28, 29 przez apostoła Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy roku 33 n.e. wskazuje, że w zborze chrześcijańskim mieli być jacyś „starcy”, którym miały „sny się śnić”. Kiedy to proroctwo tłumaczono na język grecki, w wersji Septuaginty użyto greckiego słowa presbyteros, które oznacza „starszego”, „członka starszyzny”, inaczej mówiąc „prezbitera”. Uczyniono tak dlatego, że słowo występujące w hebrajskim tekście proroctwa Joela 2:28 (zaken) zazwyczaj odnosi się do „starszych”, jak wspomniana starszyzna miast i tak dalej; to samo słowo hebrajskie może jednak oznaczać też po prostu ludzi w podeszłym wieku, na przykład takich jak Abraham czy Sara (1 Mojż. 18:11; 25:8). W każdym razie ta starszyzna, ci prezbiterzy bądź „starcy” z proroctwa Joela 2:28 i księgi Dziejów Apostolskich 2:17 należeli do „wszelkiego ciała”, na które Jehowa miał „w ostateczne dni” wylać swego ducha. Mogli to być oficjalnie zamianowani „starsi” lub po prostu „starcy”.

21. (a) Do kogo przede wszystkim wysłane zostało z Antiochii wsparcie przeznaczone dla Jeruzalem? Na co to wskazuje w odniesieniu do pierwotnego zboru? (b) Kogo określa słowo „prezbiter”?

²¹ Czy jednak w pierwotnym zborze chrześcijańskim istnieli tacy oficjalni „starcy”, członkowie starszyzny, czyli prezbiterzy? Aby się o tym przekonać, zajrzyjmy do sprawozdania z Dziejów Apostolskich 11:30. Chrześcijański prorok Agabus przepowiedział, że „nastanie głód wielki na całym świecie”, co się też stało faktem historycznym za panowania cesarza Klaudiusza. W tej sytuacji uczniowie Jezusa Chrystusa mieszkający w Antiochii Syryjskiej postanowili posłać doraźną pomoc swym potrzebującym braciom chrześcijańskim w rzymskiej prowincji Judei. A do kogo ci ofiarodawcy skierowali swą pomoc, swą usługę (po grecku: diakonia)? Sprawozdanie podaje: „To też uczynili, przesławszy ją do starszych [po grecku: prezbyteroi] przez ręce Barnaby i Saula” (Dzieje 11:27-30). Zatem bezpośrednimi odbiorcami tego wsparcia byli „starsi”, czyli prezbiterzy, i właśnie ci zamianowani przełożeni, inaczej mówiąc nadzorcy, dopilnowali jego rozdzielenia wśród zborów Judei. Obszerne dzieło Webster’s Third New International Dictionary [Trzecie wydanie „Nowego międzynarodowego słownika Webstera”] tak oto wyjaśnia znaczenie słowa „prezbiter”: „Przełożony w kościele wczesnochrześcijańskim, do którego zadań należało przewodnictwo i nadzór, zwykle nad miejscowym zborem”. Na podstawie Pisma świętego możemy się przekonać, czy ta definicja jest poprawna.

CIAŁO KIEROWNICZE — KTO WCHODZIŁ W JEGO SKŁAD?

22. Komu zbór antiocheński przedłożył sprawę obrzezki? Kto przyjął przedstawicieli tego zboru? Kto później zebrał się celem rozpatrzenia tej kwestii?

²² Do kogo zwrócił się o rozstrzygnięcie zbór w Antiochii Syryjskiej, gdy kwestią palącą stała się tam sprawa obrzezania nawróconych na chrystianizm, nie będących z pochodzenia Żydami? „Do apostołów i starszych, do Jerozolimy”. A przez kogo zostali przyjęci Paweł i Barnaba w towarzystwie kilku innych przybyłych z Antiochii, kiedy się zjawili w Jeruzalem? „Przez zbór oraz apostołów i starszych [prezbiterów, czyli starszyznę, NW, uw. marg. w wydaniu z roku 1971]”. W sprawozdaniu tym, jak widzimy, „starsi” na równi z apostołami wyróżnieni są spośród pozostałego zboru. Przedłożonej kwestii także nie rozpatrywał cały zbór jeruzalemski, lecz „zgromadzili się (...) apostołowie i starsi, aby tę sprawę rozważyć”. — Dzieje 15:2, 4, 6.

23. Kto postanowił rozesłać dekret jeruzalemski do zborów? Kto był wymieniony jako odpowiedzialny za wydanie tego rozporządzenia?

²³ Po zapadnięciu decyzji uwalniającej nowo nawróconych pogan od obowiązku obrzezania — jak czytamy w sprawozdaniu — „postanowili apostołowie i starsi [prezbiterzy, starszyzna] razem z całym zborem posłać do Antiochii wraz z Pawłem i Barnabą wybranych spośród siebie mężów: Judę, zwanego Barsabaszem, i Sylasa, zajmujących wśród braci przodujące stanowisko, dawszy im do ręki następujące pismo: Apostołowie i starsi, bracia, braciom pochodzącym z pogan w Antiochii i Syrii, i w Cylicji, przesyłają pozdrowienia”. — Dzieje 15:22, 23.

24. Kto między innymi należał do tych „starszych”? W jakim charakterze występowali apostołowie i starsi? Kto wtedy przewodniczył zebraniu?

²⁴ Okazuje się więc, że apostołowie i współpracujący z nimi „starsi” (starsi autorytetem, prezbiterzy) występowali jako ciało kierownicze w odniesieniu do wszystkich zborów chrześcijańskich na całej ziemi, przy czym działali w oparciu o zbór jeruzalemski. Do tychże „starszych” należeli między innymi: Jakub, przyrodni brat Jezusa Chrystusa, Juda (Barsabasz) oraz Sylas (Sylwan). (2 Kor. 1:19; 1 Tes. 1:1; 2 Tes. 1:1; 1 Piotra 5:12). Na ogół przyjmuje się, iż temu zebraniu ciała kierowniczego w Jeruzalem przewodniczył wymieniony starszy (prezbiter) imieniem Jakub, syn Marii. Sam fakt, że to on właśnie przedstawił projekt powziętego potem postanowienia w sprawie niezbędnych obowiązków nowo nawróconych pogan, nie stanowi jednak bezwzględnie pewnego dowodu na rzecz jego roli przewodniczącego. — Dzieje 15:13-21.

25. Czyje postanowienia przekazywali Paweł i Sylas w miastach, do których przybywali? Co można powiedzieć o tych, którzy współdziałali z apostołami w wydaniu owego dekretu?

²⁵ Werset z Dziejów Apostolskich 16:4 w następujący sposób donosi o poczynaniach apostoła Pawła i jego towarzysza podróży, Sylasa (członka ciała kierowniczego): „A gdy przechodzili przez miasta [Azji Mniejszej], przekazywali im postanowienia powzięte przez apostołów i starszych w Jerozolimie, aby je zachowywali”. Okoliczność, że ci „starsi” stale bywali wymieniani razem z apostołami i wchodzili w skład chrześcijańskiego ciała kierowniczego, upewnia nas co do tego, iż chodziło tu o ludzi oficjalnie zajmujących pozycję „starszych”, prezbiterów, o starszych z racji autorytetu.

26. Kto przybył do Miletu na pożegnanie z Pawłem w czasie jego ostatniej podróży do Jeruzalem? Na jaki szczegół w strukturze zboru jeruzalemskiego wskazuje tekst Dziejów Apostolskich 21:17, 18?

²⁶ Szereg lat później apostoł Paweł wyruszył w swoją ostatnią podróż do Jeruzalem. Na terenie Azji Mniejszej zatrzymał się w portowym mieście Milecie i postarał się skontaktować z pobliskim zborem w Efezie. Czy prosił o przybycie całego zboru efeskiego celem złożenia mu wizyty pożegnalnej? Oto, co czytamy w Dziejach Apostolskich 20:17: „A posławszy z Miletu do Efezu, przyzwał starszych [prezbiterów, starszyznę] zboru”. Zatem zbór w Efezie miał swych przełożonych, czyli „starszych”. Doniesienie z Dziejów Apostolskich 21:17, 18 przypomina nam, że zbór w Jeruzalem również miał swoich przełożonych, gdyż czytamy tam następujące słowa doktora Łukasza: „Gdyśmy przybyli do Jerozolimy, bracia przyjęli nas radośnie. Nazajutrz zaś poszedł Paweł z nami do Jakuba, a wszyscy starsi byli obecni”. Jakub, przyrodni brat Jezusa Chrystusa, sam także należał do tych „starszych”. W Liście do Galatów 2:9 apostoł Paweł pisze o Jakubie jako o jednym z duchowych filarów: „Jakub i Kefas [Piotr], i Jan, którzy są uważani za filary, podali mnie i Barnabie prawicę na dowód wspólnoty”.

27. Kto zasługiwał na podwójną miarę szacunku według Pierwszego listu do Tymoteusza 5:17? Dlaczego? Czyje modlitwy były szczególnym dobrodziejstwem?

²⁷ Gdzieś w latach 61-64 n.e. apostoł Paweł napisał Tymoteuszowi pewne pouczenia, które są dzisiaj dla nas dalszym świadectwem oficjalnego charakteru funkcji „starszego” (czyli prezbitera, starszego autorytetem) w zborze; oto wyjątek z nich: „Starsi, którzy godnie sprawują swój urząd, niech będą uważani za godnych podwójnej czci, a zwłaszcza ci, którzy pracują słowem i nauczaniem” (1 Tym. 5:17, NT). Zatem „starsi” piastowali w zborze urząd przełożonych i zajmowali się przemawianiem oraz nauczaniem Biblii. List Jakuba 5:14 podaje ponadto, że modlitwy takich „starszych” były szczególnym dobrodziejstwem.

[Przypisy]

[Ilustracja na stronie 6]

Ciało kierownicze, złożone z apostołów i innych starszych, powzięło decyzję uwalniającą chrześcijan pochodzenia pogańskiego od obowiązku obrzezki; możliwe, że przewodniczył mu wtedy uczeń Jakub