Zapoczątkowanie nowego kapłaństwa
1. Jakie myśli może wywołać dźwięk słowa „kapłan”?
JAK twoja wyobraźnia reaguje na dźwięk słowa „kapłan”? Czy widzisz zaraz mężczyznę w specjalnych szatach, rozdającego sakramenty? A może ukazują ci się przed oczyma potomkowie Aarona, którzy w starożytności służyli przy świątyni Jehowy w Jeruzalem? Może wyobrażasz sobie kapłana buddyjskiego lub hinduskiego, pełniącego obowiązki w świątyni swojej religii? Czy którykolwiek, z tych ludzi albo może każdy z nich jest kapłanem prawdziwego Boga? Ponadto Pismo święte mówi jeszcze o nowym kapłaństwie. Czyżby sprawa przedstawiała się tak, jak utrzymują pewne religie świata chrześcijańskiego: że żydowskie kapłaństwo Aarona i jego potomków było starym kapłaństwem, które potem zastąpili kapłani różnych wyznań chrześcijaństwa, na przykład duchowieństwo Kościoła rzymskokatolickiego na czele z papieżem, noszącym też tytuł „Pontifex Maximus”?
GŁOWA NOWEGO KAPŁAŃSTWA
2. (a) Czy Jezus Chrystus jest kapłanem z racji swego ziemskiego pochodzenia? (b) Kto dla Jezusa stanowił wzór kapłana?
2 Przede wszystkim trzeba powiedzieć, że Arcykapłanem Boga Najwyższego jest Jezus Chrystus. Właśnie jego kapłaństwo zajęło miejsce kapłaństwa Aaronowego, ale ani nie odziedziczył go po tym rodzie, ani też jego kapłaństwo nie jest przedłużeniem czy kontynuacją kapłaństwa Aaronowego. Zapoczątkował nowe kapłaństwo. Król Dawid oświadczył kiedyś w natchnieniu: „Oto wypowiedź Jehowy do mego Pana: ‚Siądź po prawicy mojej, aż położę twych nieprzyjaciół jako podnóżek pod stopy twoje.’ (...) Jehowa przysiągł (i nie poczuje żalu): ‚Ty jesteś kapłanem aż po czas niezmierzony na sposób Melchizedeka!’”. (Ps. 110:1, 4, NW) Jezus urodził się w pokoleniu Judy i z linii rodowej Dawida; zatem nie pochodził z pokolenia Lewiego, jak arcykapłani Annasz i Kaifasz, którzy mieli dostęp jedynie do Miejsca Najświętszego świątyni na ziemi, ponieważ byli ludźmi z ciała, krwi i kości.
3. (a) Dlaczego Jezus po zmartwychwstaniu nie był już więcej człowiekiem z ciała i krwi? (b) Jak odpowiada to jego wypowiedzi, zanotowanej w Ewangelii według Jana 6:51? (c) Kiedy objął urząd Arcykapłana?
3 Od dnia 16 Nisana roku 33 n.e. Jezus, zmartwychwstały do życia duchowego, nie był już więcej człowiekiem z krwi i kości; Ojciec jego za okazaną wierność nagrodził go nieśmiertelnym organizmem duchowym. Po zmartwychwstaniu Jezus wprawdzie ukazywał się kilkakrotnie swoim uczniom, materializując się w sposób cudowny, lecz po upływie czterdziestu dni wstąpił do swego Ojca niebiańskiego i tam przed obliczem Jehowy, Boga Wszechmocnego, przedstawił wartość swej ofiary złożonej jako „Baranek Boży, który gładzi grzech świata”. (Jana 1:29; 4:23, 24; Dzieje 1:1-11) Fakt ten dowodzi, że Jezus nie przywłaszczył sobie na powrót oddanej w ofierze natury ludzkiej. (Hebr. 9:23-26) Tak sprawdziły się słowa, które wypowiedział będąc na ziemi, a które zgorszyły niejednych ludzi, co przez pewien czas za nim chodzili: „Jam jest chleb żywy, który z nieba zstąpił; jeśli kto spożywać będzie ten chleb, żyć będzie na wieki; a chleb, który Ja dam, to ciało moje, które Ja oddam za żywot świata.” (Jana 6:51) Tym samym Jezus nie mógł zabrać ze sobą do nieba swego ziemskiego, czyli fizycznego ciała, ponieważ złożył je na zawsze w ofierze na rzecz grzesznej i umierającej ludzkości. Znalazłszy się w niebie, został ustanowiony Wielkim Arcykapłanem na wzór Melchizedeka. — Hebr. 7:17, 26-28.
JEZUS TO NIE PONTIFEKS MAKSIMUS
4. (a) Czy Annasz, Kajfasz lub Jan Chrzciciel piastował urząd pontifeksa? (b) Jaką władzę posiadało kolegium pontifików oraz pontifeks maksimus? (c) Kto sprawował urząd pontifeksa maksimusa od czasów Juliusza Cezara? (d) Na kogo w końcu przeszedł ten tytuł?
4 Arcykapłani Annasz i Kaifasz nie byli pontifikami; nie był takim również syn kapłana Zachariasza, Jan Chrzciciel. Każdy z nich był kohen (po hebrajsku), hiereus (po grecku) lub sacerdos (według łacińskiej wulgaty). (Łuk. 1:5; 3:2) Nie oni lecz Tyberiusz Cezar piastował za czasów Jezusa godność pontifeksa maksimusa pogańskiej religii babilońskiej, która kwitła w Rzymie.a
5. (a) Udowodnij na podstawie Psalmu 110:1, 4, że kapłaństwo Jezusa nie wiąże się w żaden sposób z urzędem pontifeksa maksimusa. (b) Jak kapłani żydowscy wbrew swemu urzędowi uznali nad sobą pontifeksa maksimusa?
5 Jezus z całą pewnością nie był pontifeksem maksimusem. Jehowa w swej przysiędze wskazującej na to, że Jezus nie miał być kapłanem na sposób lewicki, czyli na wzór Aarona, bynajmniej nie oświadczył, iż będzie on kapłanem podobnym do pogańskiego pontifeksa maksimusa z Rzymu. Dawid, który spisał przytoczone już proroctwo przed swoją śmiercią w roku 1037 p.n.e., wypowiedział te słowa jakieś 300 lat przed założeniem Rzymu; jeszcze więcej czasu upłynęło zanim król rzymski Numa Pumpiliusz ustanowił kolegium pontifików. W samej rzeczy kapłani żydowscy po prostu sprzeniewierzyli się swemu urzędowi kohen (kapłańskiemu), gdy krzyczeli: „Nie mamy króla, tylko cesarza”, uznając przez to imperatora rzymskiego Tyberiusza, który był pontifeksem maksimusem religii pogańskiej; co gorsza, odrzucili tym samym prawdziwego Króla i Arcykapłana Jehowy. W dniu Pięćdziesiątnicy roku 33 n.e. apostoł Piotr zastosował proroctwo Dawida do zmartwychwstałego Jezusa i powiedział: „Dawid w istocie nie wstąpił do niebios, lecz sam powiada [w Psalmie 110]: ‚Jehowa rzekł do mego Pana: „Siądź po prawicy mojej, aż położę twych nieprzyjaciół jako podnóżek pod stopy twoje.”’ Niech więc cały dom Izraela ma za pewne, że Bóg uczynił go zarówno Panem, jak i Chrystusem — tego Jezusa, którego wy przybiliście do pala.” — Dzieje 2:34-36, NW; Jana 19:15.
6. (a) Jaką władzę przekazał Bóg Jezusowi Chrystusowi? (b) Które kapłaństwo posiada środki do uwolnienia ludzi z Szeolu?
6 Jezus po wstąpieniu do nieba ukazał się przed Jehową Bogiem celem dopełnienia warunków postanowienia, które Bóg w niebie powziął dla odpokutowania grzechów ludzkości. (Hebr. 8:1, 2) Tam przedstawił wartość swej krwi przelanej, aby światu ludzkiemu udostępnić życie. Stąd też Bóg przekazał mu jako Odkupicielowi nieograniczoną władzę nad życiem ludzi, w tym także nad Szeolem (lub Hadesem), wspólnym grobem ludzkości, w którym spoczywają miliardy umarłych. Szeol jest słowem hebrajskim, a Hades greckim słowem, które w Biblii Gdańskiej i przekładzie ks. Wujka w wielu miejscach zostały przetłumaczone na polski wyraz piekło. Czy ci, którzy się znajdują w Szeolu, czyli Hadesie, jeszcze kiedyś stamtąd wyjdą? Które kapłaństwo dysponuje środkami do ich uwolnienia? Żydowskie kapłaństwo z linii rodowej Aarona z pewnością nie mogło tego dokonać, gdyż nie posiadało ofiary dostatecznie wartościowej, aby odkupić ludzkość. (Ps. 49:8-10) Tym bardziej bezsilny był pod tym względem pogański pontifeks maksimus urzędujący w Rzymie i takimi są jego następcy, papieże rzymscy ze swym kapłaństwem. Leży to jedynie w mocy Jezusa Chrystusa na niebiańskim Syjonie, który jest Arcykapłanem „na sposób Melchizedeka”, a nie na wzór rzymskiego pontifeksa maksimusa.
WSPÓŁUCZESTNICY NOWEGO KAPŁAŃSTWA
7. (a) Jaką dalszą nagrodę za wierność obiecał Bóg Jezusowi? (b) Jaką pozycję zajmuje Piotr w strukturze zboru Chrystusowego? (c) Czy Piotr dzierży klucze śmierci i Hadesu?
7 Bóg obiecał Jezusowi jeszcze inną nagrodę za wierność: oblubienicę; miał to być zespół pewnej liczby jego uczniów, razem stanowiących jego zbór. Mieli oni kroczyć ściśle jego śladami i w roli podkapłanów służyć u boku swego wielkiego Arcykapłana. Miało to więc być prawdziwie NOWE kapłaństwo. W strukturze zboru, którego głową był Jezus, w drugim szeregu — zaraz po nim następowało dwunastu apostołów. Jednym z tych apostołów i równocześnie podkapłanów był Piotr. Będąc naśladowcą Jezusa Chrystusa, Piotr z całą pewnością nie stanowił głowy zboru. Piotr nie był pontifeksem maksimusem, lecz kapłanem chrześcijańskim, który służył pod kierownictwem wielkiego Arcykapłana na sposób Melchizedeka, to znaczy właśnie Jezusa Chrystusa. Trzydzieści lat po śmierci apostoła Piotra zmartwychwstały Jezus rzekł do apostoła Jana, zesłanego wówczas na wyspę Patmos: „Ja jestem Pierwszy i Ostatni, i żyjący; a byłem umarły, lecz oto żyję na wieki wieków i mam klucze śmierci i Hadesu [inferni — według Wulgaty; piekła — BG; Db].” (Obj. 1:17, 18, NW) O tej samej władzy mówił Jezus, kiedy jeszcze był człowiekiem na ziemi. Powiedział wówczas:
8. Co Jezus, będąc jeszcze na ziemi, powiedział o swej władzy nad życiem ludzkości?
8 „Tak bowiem jak Ojciec w sobie ma życie, tak i Syna obdarzył, aby miał w sobie życie. I dał mu władzę sprawowania sądu, ponieważ jest Synem człowieczym. Nie dziwcie się temu, ponieważ nadchodzi godzina, w której wszyscy, co są w grobowcach pamięci, usłyszą jego głos i wyjdą: ci, którzy czynili dobro, na zmartwychwstanie życia; ci, którzy praktykowali niegodziwości, na zmartwychwstanie sądu.” „Kto się karmi moim ciałem i pije moją krew, ma życie wiecznotrwałe, a ja zmartwychwzbudzę go w dniu ostatnim.” — Jana 5:26-29; 6:54, NW.
9. Jak Jezus mógł postąpić ze swoim zborem z racji posiadania „kluczy śmierci i Hadesu”?
9 Ponieważ Jezus miał otrzymać „klucze śmierci i Hadesu”, więc też miał słuszne prawo, aby powiedzieć apostołowi Piotrowi, że chociażby tak Piotr, jak i wszyscy pozostali ze zboru wiernych umarli śmiercią ofiarną na wzór swego Mistrza i dostali się do Hadesu, czyli Szeolu, to jednak bramy Hadesu nie zamkną się za tym zborem na zawsze. Dlaczego? Otóż Jezus po zmartwychwstaniu i wstąpieniu do Ojca, któremu przedstawił wartość swego życia złożonego w ofierze za ludzkość, mógł uczynić to, czego nigdy nie zdołał uczynić żaden pontifeks maksimus, mianowicie mógł użyć posiadanych „kluczy śmierci i Hadesu”, by otworzyć ich bramy i pozwolić swemu zborowi wyjść stamtąd wskutek zmartwychwstania. Krótko przed wypowiedzeniem wyżej przytoczonych słów Jezus zadał uczniom pytanie, za kogo go uważają. Ewangelia według Mateusza 16:16-19 podaje nam rozmowę, jaka się następnie wywiązała:
NA KIM ZBUDOWANY JEST ZBÓR?
10. (a) Co Jezus odrzekł Piotrowi na jego wyzwanie, że Jezus jest ‚Chrystusem, Synem Boga żywego’? (b) Jakie klucze miał Piotr otrzymać?
10 „Odpowiadając, Szymon Piotr rzekł: ‚Tyś jest Chrystus, Syn Boga żywego.’ Jezus w odpowiedzi rzekł mu: ‚Szczęśliwy jesteś Szymonie, synu Jonasza, ponieważ nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz mój Ojciec, który jest w niebiosach. Ja też powiadam ci: „Ty jesteś Piotr, a na tej opoce chcę zbudować mój zbór, i bramy Hadesu go nią przemogą. Chcę ci dać klucze [czego? czy Hadesu? — nie, lecz] królestwa niebios, a cokolwiek byś związał na ziemi, już jest związane w niebiosach, i cokolwiek byś rozwiązał na ziemi, już jest rozwiązane w niebiosach.” — NW; zobacz również Marka 8:27-30 i Łukasza 9:18-21.
11. Jakie specjalne rozpatrzenie słów Jezusa z Ewangelii Mat. 16:18 jest stosowne w tym miejscu naszego studium?
11 Powyższe słowa z Ewangelii według Mateusza 16:18 stanowią tekst, który jest przedmiotem wielkich sporów. Dlatego drukujemy poniżej oryginalny tekst grecki, a pod nim jego polską transkrypcję. Poniżej transkrypcji umieściliśmy dosłowne polskie tłumaczenie z języka greckiego:
Κἀγὼ δέ σοι λέγω ὅτι σὺ εἰ
kago de soi lego oti sy ei
I ja również tobie mówię(,) że ty jesteś
Πέτρος καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ
Petros kai epi tautei tei petrai
Piotr i na tej (tej) skale
οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν, καὶ
oikodomeso mou ten ekklesian kai
zamierzam wybudować mój (ten) zbór, i
πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς.
pylai haidou ou katiskhysousin autes
bramy hadesu nie przemogą go
12. (a) Jaka różnica istnieje między słowami „Piotr” i „opoka” z Ewangelii Mateusza 16:18 w pierwotnym tekście greckim oraz w wersjach łacińskiej i syryjskiej? (b) Kto jest „opoką”, na której Jezus buduje swój zbór?
12 Nie jest trudno zauważyć, że istnieje tu pewna różnica między słowami „Piotr” (Petros), a „opoka” (petrai). Różnica polega na tym, że w greckim tekście słowo Petros jest rodzaju męskiego, natomiast petrai — rodzaju żeńskiego. Tę samą różnicę zaznacza również łaciński przekład Wulgata. Nawet tłumaczenie aramejskie (syryjskie) ukazuje różnicę w rodzajach przez użycie odpowiedniej partykuły, towarzyszącej każdemu z dwu słów: Piotr i opoka.b Zwróćmy uwagę, że Jezus nie powiedział do Piotra: Ty jesteś Piotr i na TOBIE zbuduję mój kościół. Z wyżej ukazanego tekstu greckiego wynika jasno, że Jezus nie powiedział, jakoby Piotr był petra (opoką, czyli masywem skalnym) ani jakoby na Piotrze (Petros) zamierzał budować swój kościół, inaczej mówiąc zbór. Jezus oświadczył, że zbuduje kościół lub zbór na sobie jako prawdziwym fundamencie. Nawet apostoł Paweł w Liście 1 do Koryntian 10:4 utożsamił Jezusa Chrystusa z opoką, pisząc: „Wszyscy pili ten sam napój duchowy, bo pili z opoki duchowej, [petra], która im towarzyszyła, a opoką [petra] był Chrystus.” — NDb.
13. Jak teksty Izajasza 8:14; 28:16 oraz do Rzymian 9:32, 33; 10:4 zgodnie potwierdzają, że „opoką” czyli „skałą”, jest Jezus Chrystus?
13 Jezus wypowiadając owe znamienne słowa z pewnością wziął pod uwagę proroctwa z księgi Izajasza 8:14 oraz 28:16, z którymi przecież był dobrze obeznany. Proroctwa te brzmią: „On będzie kamieniem obrazy i skałą potknięcia się dla obu domów Izraela, pułapką i sidłem dla mieszkańców Jeruzalem.” „Przeto tak mówi Jahwe [albo: Jehowa], Pan: ‚Oto Ja kładę na Syjonie kamień, kamień dobrany, węgielny, cenny, do fundamentów założony; kto wierzy, nie potknie się.” (BT) Czyżby więc Piotr miał być tą „skałą potknięcia się dla obu domów Izraela”? Czy na Piotrze opierają chrześcijanie wiarę w wybawienie? Ale skądże! W jednym i drugim wypadku chodzi o Jezusa Chrystusa. Ponad wszelką wątpliwość wyjaśnia to apostoł Paweł, w Liście do Rzymian 9:32, 33 i 10:4 stosując te proroctwa do Chrystusa: „‚Potknęli się o kamień obrazy’, jak jest napisana: ‚Oto kładę na Syjonie kamień obrazy i skałę [petra] zgorszenia, a kto wierzy w Niego, nie będzie zawstydzony (...) A przecież kresem Prawa jest Chrystus dla usprawiedliwienia każdego, kto wierzy.” — BT.
MUSIMY UZNAWAĆ NOWE KAPŁAŃSTWO
14. (a) Jak sam Piotr wyjawia, że „skałą” jest Chrystus? (b) Jakim ostrzeżeniem są dla nas słowa Piotra?
14 Czy Piotr osobiście mniemał, iż Jezus miał na myśli zbudowanie kościoła na nim samym, to jest na Piotrze? Czyżby Piotr uważał siebie za większego kapłana niż jego Mistrz, powołany, aby na wzór Melchizedeka był Arcykapłanem Boga, wobec którego Piotr był tylko podkapłanem? Posłuchajmy jego własnych słów na ten temat: „Dobrotliwy jest Pan. Przystąpcie do niego, do kamienia żywego, przez ludzi wprawdzie odrzuconego, lecz przez Boga wybranego jako kosztowny, i wy sami jako kamienie żywe budujcie się w dom duchowy, w kapłaństwo święte, aby składać duchowe ofiary przyjemne Bogu przez Jezusa Chrystusa. Dlatego to powiedziane jest w Piśmie: Oto kładę na Syjonie kamień węgielny wybrany, kosztowny, a kto weń wierzy, nie zawiedzie się. Dla was, którzy wierzycie, jest on rzeczą cenną; dla niewierzących zaś kamień ten, którym wzgardzili budowniczowie, pozostał kamieniem węgielnym, ale też kamieniem, o który się potkną, i skałą [petra] zgorszenia; ci, którzy nie wierzą Słowu, potykają się oń.” (1 Piotra 2:3-8) Niedorzecznością jest twierdzenie, jakoby Piotr stanowił fundament, na którym zbudowany został kościół, czyli zbór; a przy tym trzeba nam bardzo uważać, żebyśmy nie byli policzeni między niewierzących Słowu, którzy też nie uznają tej wypowiedzi Piotra, ponieważ moglibyśmy się wtedy potknąć i popaść w zagładę.
15. (a) Co uległo zmianie wraz ze zmianą kapłaństwa? (b) Na czym opiera się ten nowy system rzeczy?
15 Trafny wniosek wysuwa stąd apostoł Paweł, który pisze: „Otóż zmiana kapłaństwa powoduje z konieczności zmianę prawa.” (Hebr. 7:12, Kow). Jezus stanął na czele nowego kapłaństwa, a grono jego naśladowców, złożone z apostołów i innych ludzi, wybranych podczas minionych dziewiętnastu stuleci, grono mające razem liczyć 144 000 członków podporządkowanych jednej głowie, Chrystusowi Jezusowi, stanowi nowe kapłaństwo pełniące służbę w ramach nowego przymierza. Bóg dzięki swej niezasłużonej dobroci ustanowił nowy system rzeczy, zastępując nim poprzedni żydowski system z niedoskonałym kapłaństwem i ofiarami ze zwierząt. Nowy system rzeczy, związany z ofiarą samego Chrystusa, działa w oparciu o nowe przymierze. Ofiara ta umożliwia przebaczenie grzechów ludzkości.
16. (a) Co stało się zbyteczne z uwagi na prawomocność ofiary Jezusa? (b) Do kogo muszą więc się udać wszyscy wierzący?
16 Zbyteczne jest odtąd ciągle na nowo powtarzane składanie ofiar, takie miało zwyczaj składać lewickie kapłaństwo z linii rodowej Aarona; to samo trzeba powiedzieć o bezustannym ofiarowaniu przy mszy zwyczajem kapłaństwa nominalnego chrześcijaństwa. Złożona została jedna ofiara Chrystusa Jezusa, która nie podlega powtarzaniu. Jego dzieło ofiarne jest już dokonane i Chrystus Jezus jest osadzony na niebiańskim Syjonie, położony tam jako wypróbowany, cenny kamień węgielny niezawodnego fundamentu, czym spełnia zapowiedź proroctwa Izajasza 28:16. Dziewiętnaście stuleci temu został odrzucony przez ziemski Syjon, lecz teraz przebywa na duchowym, niebiańskim Syjonie. W wyniku swej ofiary zgotował ludzkości pod dostatkiem chleba życia; jest też gotów go rozdzielać. Apostoł Paweł tak pisał o tym w Liście do Hebrajczyków 9:28: „Chrystus raz jeden był ofiarowany dla usunięcia grzechów wielu, drugi raz ukaże się nie w sprawie grzechu, lecz dla zbawienia tych, którzy Go oczekują.” (BT) W roku 1918 zaczął wzbudzać ze śmierci swój wierny zbór, aby żył u jego boku. Niewielka liczba członków tego zboru znajduje się jeszcze na ziemi i ma połączyć się z nim w niedalekiej przyszłości. Podczas tysiącletniego panowania Chrystusa grono jego podkapłanów piastować będzie w niebie funkcje królów i kapłanów, korzystając z chwalebnego przywileju udostępniania dobrodziejstw ofiary Chrystusowej wiernym ludziom na ziemi. Do niego więc, do Arcykapłana na sposób Melchizedeka, do Jezusa Chrystusa na niebiańskim Syjonie, muszą się zwrócić wszyscy wierzący, a nie do jakiegokolwiek innego kapłana, choćby ten nawet nosił miano pontifeksa maksimusa. — Obj. 20:6. (B-40)
[Przypisy]
a Pontifeks maksimus Juliusz Cezar powiększył liczbę członków kolegium pontifików do szesnastu. A oto, co znane dzieło „The Encyclopaedia Britannica”, wydanie jedenaste, tom 22, podaje na stronie 66b pod hasłem PONTIFEX: „Nazwa ta wyraźnie nawiązuje do słów pons [most] i facere [robić]; nie można jednak dzisiaj ustalić, czy to wskazuje na szczególny związek ze świętym mostem przez rzekę Tybr [Pons Sublicius], ani też, jakie mogło być jej pierwotne znaczenie. Kolegium owo istniało już w czasach monarchii [rzymskiej] i wówczas prawdopodobnie składało się z trzech członków. Słusznie chyba można ich uważać za ustawowych doradców, których „rex” [król] miał u swego boku, aby sprostać swoim obowiązkom we wszystkich sprawach związanych z religią. Za czasów republiki [rzymskiej] nabrali znaczenia pod przewodnictwem „pontifeksa maksimusa” [głównego budowniczego mostów], który przejął obowiązki króla jako naczelnego wykonawcy prawa religijnego. (...) Wszyscy oni piastowali swój urząd dożywotnio. Ogromny autorytet kolegium skupiał się w osobie pontifeksa maksimusa, zaś pozostali kapłani-pontifikowie tworzyli jego „consilium”, czyli ciało doradcze. Sam zajmował się po części składaniem ofiar, czyli rytuałami, nie były to jednak najważniejsze jego funkcje; właściwa władza przejawiała się w zarządzaniu „jus divinum” [prawem boskim]. (...) Rzecz oczywista, że kapłaństwo sprawujące takie funkcje i piastujące swe urzędy dożywotnio, musiało być potężną siłą, i jest możliwe, że przez pierwsze trzy stulecia istnienia republiki pontifeks maksimus był właściwie najpotężniejszym człowiekiem w państwie. (...) Juliusz Cezar piastował ten urząd przez ostatnie dwadzieścia lat swego życia, a August objął go po śmierci Lepidusa w roku 12 przed Chr.; odtąd stał się on nierozłącznie związany ze stanowiskiem panującego cesarza. U schyłku cesarstwa [rzymskiego] tytuł ten naturalnym biegiem rzeczy przeszedł na papieży, których funkcja wykonawców prawa religijnego ściśle przypominała zadania starożytnego kapłaństwa rzymskiego. Stąd też wywodzą się współczesne określenia ‚pontyfikat’ i ‚pontyfikalny’”.
b Tekst syryjski używa słowa kifa dla oddania obu wyrazów: „Piotr” i „opoka”; ale jednak „Piotr” jest poprzedzone męskim zaimkiem (hu) dla zaznaczenia, że „kifa” w znaczeniu „Piotr” jest rodzaju męskiego, natomiast „opokę” poprzedza żeński zaimek wskazujący (hade). Dlatego też to drugie słowo „kifa”, oznaczające „opokę”, jest rodzaju żeńskiego. A zatem przekład syryjski zgadza się tu z pierwotnym tekstem greckim i zupełnie upada argument, że skoro po aramejsku (syryjsku) jednakowe słowo „kifa” odnosi się tak do Piotra, jak i do opoki, to oznacza ono tę samą osobą. — Dr Agnes Smith Lewis: „Light on the Four Gospels from the Sinai Palimpsest”, wydanie z roku 1913, strony 54, 55.