JAWAN

Czwarty na liście synów Jafeta. Synami Jawana byli: Elisza, Tarszisz, Kittim i Dodanim (lub Rodanim). Owi potomkowie Noego, narodzeni po potopie, zaliczeni zostali do mieszkańców „wysp narodów”, przy czym określenie to może się odnosić nie tylko do lądu otoczonego wodą, lecz także do wybrzeży (Rdz 10:2, 4, 5; 1Kn 1:5, 7). Dowody historyczne wskazują, że potomkowie Jawana i jego czterech synów osiedlili się na wyspach i wybrzeżach Morza Śródziemnego — od Cypru (Kittim) po zach. rejony tego morza (zob. DODANIM; ELISZA; KITTIM; TARSZISZ 1).

Jawan (hebr. Jawán) utożsamiany jest z protoplastą dawnych Jonów, nazywanych niekiedy „praplemieniem Greków” (C. F. Keil, Biblischer Commentar über das Alte Testament: Genesis und Exodus, Lipsk 1878, s. 133). Określenia Iáones używał Homer (żyjący przypuszczalnie w VIII w. p.n.e.), mówiąc o starożytnych Grekach, a od czasów Sargona II (VIII w. p.n.e.) w inskrypcjach asyryjskich pojawia się nazwa Jawanu.

Z czasem nazwy Jonia zaczęto używać wyłącznie w odniesieniu do Attyki (krainy wokół Aten) i do zach. wybrzeży Azji Mniejszej (należących później do prowincji Lidii oraz Karii) wraz z przyległymi wyspami Morza Egejskiego. Akwen oddzielający pd. Grecję od Włoch dalej nosi nazwę Morze Jońskie, którą uznaje się za bardzo starą, co stanowi potwierdzenie poglądu, iż ta forma określenia Jawan odnosiła się kiedyś nie tylko do niewielkiego regionu nazywanego później Jonią, lecz także do Grecji kontynentalnej.

Po Księdze Rodzaju pierwszym pisarzem biblijnym, który wspomniał o potomkach Jawana, był prorok Joel, żyjący ok. drugiej połowy IX w. p.n.e. Potępił on Tyryjczyków, Sydończyków i Filistynów, uprawiających handel niewolnikami, za sprzedawanie synów Judy i Jerozolimy „synom Greków” (dosł. „Jawanitom” lub „Jonom”) (Jl 3:4-6). W VIII w. p.n.e. Izajasz przepowiadał, że część Żydów, którzy przeżyją wylanie gniewu Bożego, wyruszy opowiadać o chwale Jehowy do wielu krajów, m.in. do „Jawanu” (Iz 66:19).

Pod koniec VII lub na początku VI w. p.n.e. wspomniano, że „Jawan, Tubal i Meszech [te dwie ostatnie krainy leżały najwyraźniej we wsch. lub pn. Azji Mniejszej]” wysyłały do bogatego ośrodka handlowego, jakim był Tyr, niewolników oraz wyroby z miedzi (Eze 27:13). W wersecie 19 tego samego proroctwa ponownie pojawia się Jawan, ale ponieważ inne wymienione miejsca znajdują się w Syrii, Palestynie i Arabii, niektórzy sądzą, że mamy tu do czynienia z błędem kopisty. Grecka Septuaginta oddaje w tym fragmencie Jawan przez „wino”; toteż zamiast „i Jawan z Uzalu” czytamy: „i winem. Z Aselu [Uzalu]” (LXX, Thomson). W Revised Standard Version napisano: „i winem z Uzalu”. Inni jednak sugerują, że Jawan może się tu odnosić do greckiej kolonii w Arabii lub że było to plemię bądź miasto arabskie.

W Księdze Daniela „Jawan” często jest tłumaczony na „Grecja”, co jest oczywiste w świetle faktów historycznych stanowiących spełnienie spisanych w niej proroctw (Dn 8:21; 10:20; 11:2). Podobnie uczyniono w proroctwie Zachariasza (520-518 p.n.e.), zapowiadającym zwycięską wyprawę wojenną ‛synów Syjonu’ przeciw Jawanowi (Grecji) (Za 9:13).