¿Eden huertaqa kanmanchu karqa?

ACHKA runakunam Adanmanta, Evamanta hinaspa Eden huertamanta uyarirqaku, ichaqa manamá haykapipas bibliapa ima nisqantaqa leerqakuchu. Eden huertamanta willakuytaqa tarichwanmi Genesis 1:26–3:24. Kaykunam pasakurqa Eden huertapi:

Jehova Diosmia allpamanta runata unancharqa. Paytam suticharqa Adanwan hinaspam suma-sumaq huertaman churaykurqa Eden lawpi. Chay sumaq huertaqa achka yakuyuqmi karqa, sachakunapas sumaqllatañam ruruq. Chay huertapa chawpinpitaqmi Jehova Dios churarurqa “Allin kaqta hinaspa mana allin kaqta yachanapaq” sachata, hinaspam Adanta nirqa chay sachapa rurunta ama mikunanpaq chaynapi mana wañurunapaq. Chaymantam Jehova Diosqa Adanpa huknin costillanta hurquruspan Evata unancharurqa, hinaspam paykunata nirqa Eden huertata cuidanankupaq hinaspa churi-wawayuq kaspanku enteron allpa pachata sumaqta huertayachinankupaq.

Huk kutipim Eva sapallan kachkaptin culebra rimapayaspan nirqa mana mikunanku sachapa rurunta mikunanpaq. Culebram Evata nirqa Dios allinninkupaq kaqta pakasqanta. Paymi nirqa sachapa rurunta mikuruspankuqa Dios hina kanankuta. Chayta niykuptinmi Evaqa chay sachapa rurunta mikururqa. Chaymantam Adanpas Diosta mana kasukuspan mikururqa. Chaymi Jehova Diosqa Adantawan Evata Eden huertamanta qarqururqa, satanastapas nirqam chinkachisqa kananmanta.

Ñawpaqtaqa yachaysapa runakunaqa niqkum Eden huertamanta willakuyqa cierto kasqanta, kunanmi ichaqa yaqa llapallan runakuna chay willakuytaqa yanqapaq hapinku. Paykunapa nisqankumanta astawan yachaykusunchik.

 1. Runakunam ninku: “Eden huerta cierto kaspanqa ¿maylawpitaq karqa?”, nispanku.

Achka Diosmanta yachaq tukuq runakunam nirqaku Eden huertaqa maypipas hinalla kasqanta. Tiempopa risqanman hinam ichaqa iglesiapi yachachiqkunaqa Platon hinaspa Aristoteles runakunapa yachachisqankuman hinaña yachachiyta qallaykurqaku. Paykunaqa yachachirqakum kay pachapiqa chuya runa kaytaqa mana atisqanchikta.b Chaymi yachaysapa runakunaqa nirqaku chay sumaq huertaqa cielopa hichpa-hichpanpi kasqanta. Wakin runakunapas nirqakum huk kaqnin hatu-hatun urqupa puntanpi, huchasapa runakunapa mana chayay atinanpi chay sumaq huertaqa kasqanta. Wakinkunañataqmi nirqaku runapa mana chayanan lawpi utaq killapi chay sumaq huertaqa kasqanta. Runakuna chaynakunata nisqankuraykum Eden huertamanta willakuyqa cuento hinaña rikurirurqa. Chaymi kunanqa yachaysapa runakuna maypi kasqanta mana yachaspanku ninku Eden huertaqa mana kasqanmanta.

Bibliapiqa Eden huertamanta willakuspanqa manam cuentomanta hinachu willakun. Genesis 2:8-14 sumaqta willakun Eden huertaqa maypi kasqanta. Ninmi chay sumaq huertaqa Eden lawpi kasqanta, chayninta hatun mayu pasasqanta hinaspa chay mayu tawaman rakikusqanta. Bibliapiqa willawanchiktaqmi chay mayukunapa sutintapas hinaspa maynin risqantapas. Chayraykum achka yachaysapa runakuna chay lawkunapi chay sumaq huertata tariyta munaspanku unay watakuna maskarqaku, ichaqa manam tarirqakuchu. Chayraykuchu nichwan, ¿chay huertamanta hinaspa chay tawa mayukunamanta willakuyqa yanqa kasqanta?

Chay willakuyqa manam yanqachu. Eden huerta maypi kasqanmantaqa Moisesmi qillqarqa dos mil quinientos wata qipataña. Paypas manañam riqsirqañachu chay sumaq huertataqa. Eden huertamantaqa yaqapaschá qillqarqa huk runakunapa willakusqankuta uyarispanña utaq chay tiempopi qillqakunata leespanña. Kunankamaqa tiempo pasasqanman hinam terremotokunawan, lluqllakunawan kay allpa pachanchikqa mana ñawpaqpi hinañachu. Astawanraqmi Eden huerta maypi kasqanta nisqanku lawpiqa achka kutikama terremotokunaqa kan. Chaymantapas Noeypa tiempopi mana allin ruwaq runakunata chinkachinanpaqmi, Diosninchik sinchita pararachimurqa chaymi yakuqa urqukunatapas wanpururqa. Chayraykum kay allpa pachanchikqa manaña ñawpaqpi hinañachu.c

Bibliapim willawanchik Eden huertanta riq mayu tawaman rakikusqanta. Chay tawa rakikuq mayukunamantam Eufrates hinaspa Tigris sutiyuq mayukuna kunankama hinalla kachkan. Bibliapi nisqanman hinataqmi chay mayukunaqa hichpa-hichpalla kachkanku. Chaymantapas bibliapiqa ninmi chay mayukuna mayninta risqanta hinaspa chay lawkuna imayna kasqanta. Bibliapa chayna willakusqanta uyarispankuqa israel llaqtayuq runakunaqa “chaynamiki” nirqakuchá.

Cuentokuna willaqkunaqa manam ciertonpi lawkunamantachu willakunku, willakusqanku yanqalla kasqanraykum mana ninkuchu imakuna chay lawkunapi kasqantaqa. Chaymi paykunaqa cuentota willakuspankuqa kaynata qallaykunku: “Karu-karu llaqtapim, huk punchaw kay utaq wak pasakurqa”, nispa. Bibliapim ichaqa niwanchik maylawpi chay suma-sumaq huertaqa kasqanmanta hinaspa imakuna chaypi kasqanmantapas.

 2. Runakunam ninku: “¿Imaynatataq Diosqa Adantaqa allpallamantaqa unanchanman karqa? ¿Evatañataq Adanpa costillanmanta?”, nispanku.

Ñuqanchikqa ruwasqa kachkanchik hidrogeno, oxigeno, carbono nisqankunamantam. Chaykunaqa allpapim kachkan. Ichaqa manam chaykuna kikillanmanta huñukuruptinchu runaña rikurirurqanchik.

Achka yachaysapa runakunam ichaqa ninku kikillanchikmanta rikurimusqanchikta. Paykunam ninku mana rikuy atina uruchakuna millonnintin watakuna pasaruptin animalkunaña rikurirusqankuta. Chayqa, ¿chaynachu kanman? Imapas manam kikillanmantaqa rikurinchu, mayna uchuychalla uruchapas yachaywan ruwasqam kachkan (Romanos 1:20).d

Sumaq takita uyarispayki, pipapas dibujasqanta qawaspayki utaq celularta qawaspayki niwaqchu tukuy chaykuna ¿kikillanmanta rikurirusqankuta?, manam ¿aw? Chaynallataqmi ñuqanchikpas sumaq-sumaq ruwasqa kachkanchik. Chaynaqa nichwanchu, ¿kikillanchikmanta rikurirusqanchikta? Manamá. Ñuqanchikqa Diospa unanchasqanmi kanchik. Bibliapim nin Diosninchikqa runallata payman rikchakuqta unanchasqanmanta (Genesis 1:26). Chaymi runakunaqa arpatapas, violintapas tocayta atinchik hinaspa imatapas ruwayta atinchik. Ñuqanchik chaykunata ruwayta atiptinchikqa Diosqa astawanraqmi tukuy imata ruwayta atin, chaymi ñuqanchiktapas unanchawarqanchik.

¿Imatam nichwan Adanpa costillallanmanta Evata Diosninchik unanchasqanmanta? Diospaqa chayqa manamá sasachu karqa.e Munaspanqa Evatapas Diosqa allpamantam ruwarunman karqa, ichaqa Adanwan Eva casarakuspanku “huk runalla” hina kanankuta munaspanmi Adanpa costillanmanta Evataqa unancharqa (Genesis 2:24). Arí, Diosqa yachayniyuq hinaspa kuyakuq kasqanraykum qaritawan warmitaqa unancharqa yanapanakuspanku kuska kawsakunankupaq hinaspa kuyanakunankupaq.

Imayna kasqanchikmanta yachaq runakunapas ninkum llapan runakuna huk taytallamanta hinaspa huk mamallamanta mirarusqanchikta. Chayna nisqankuqa bibliapa nisqanwanqa tupanmi ¿aw?

 3. Runakunam ninku: “¿Kanmanchu karqa kawsay qukuq sacha hinaspa yachay qukuq sacha?”, nispanku.

Genesis qillqapi willakusqan sachakunaqa wakin sachakuna hinallam karqa. Chay sachakunataqa Jehova Diosqa churarurqa payta yuyarispa kasukunankupaqmi.

Autoridadkunapas imatapas churakunkum autoridad kasqankuta runakuna yachanankupaq. Chaymantapas kaypi yuyaymanay. Hatun cortepa contranpi huk runa rimariptin Juez kaynata ninman: “Manam kay hatun corteta respetachkankichu”, nispa. Juezqa chaynataqa nin manam chay wasita mana respetasqanraykuchu aswanqa chaynataqa nin leykunata mana respetaptinmi. Reykunapa coronanpas qawachinmi paykuna autoridadniyuq kasqankuta.

Chaynallataqmi chay iskay sachakunapas Jehova Dios autoridadniyuq kasqanta qawachirqa. “Allin kaqta hinaspa mana allin kaqta yachanapaq” sachaqa karqa, imataq allin hinaspa imataq mana allin kasqanta ninanpaq Dioslla derechoyuq kasqanta yachanapaqmi (Jeremias 10:23). Chayraykum chay sachapa rurunta mikuyqa hatun hucha karqa. ‘Kawsay qukuq’ sachañataqmi karqa Jehova Dioslla wiñay-kawsay quyta atisqanmanta yachanapaq (Romanos 6:23).

 4. Runakunam ninku: “¿Imaynataq culebraqa Evata rimapayanman karqa?”, nispanku.

Bibliapa imapas nisqanta llapanta mana yachaptinchikqa, sasam kanman culebra Evata rimapayasqanta creeyqa. Ichaqa bibliam as-asmanta willawanchik astawan entiendenanchikpaq.

Ñawpaq tiempopi israel llaqtayuq runakunaqa sumaqtam yacharqaku Evawan rimaq culebraqa mana kikillanmanta rimasqanta. Paykunaqa uyarirqakuchá Balaam sutiyuq runapa asnonta huk angel atiyninwan rimarachisqanta. Chaymantaqa Moisespas qillqarqam (Numeros 22:26-31; 2 Pedro 2:15, 16).

Israel llaqtayuq runakunaqa yacharqakum demoniokunaqa atiyniyuq kasqankuta. Egipto nacionpim Moises qawarqa imayna demoniokunapa yanapakuyninwan chaypi sacerdotekuna tawnankuta culebrayarachisqankuta (Exodo 7:8-12).

Chaymantapas israel runakunaqa yacharqakum Job libropi ima willakusqanmanta. Job librotaqa yaqapaschá Moises qillqarqa. Chay qillqapim satanasmanta willawanchik. Chay qillqapim satanasqa nin llapallanchik imatapas quwaptillanchik Diostaqa servisqanchikta (Job 1:6-11; 2:4, 5). Chayraykum Israel runakunaqa yacharqaku Satanas culebrawan rimapayaspan Evataqa pantarachisqanta.

Jesuspas satanasmanta rimaspanmi kaynata nirqa: “[Satanasqa] llullam hinaspapas llullakunapa taytanmi”, nispa (Juan 8:44). ¿Imanasqataq satanasqa llulla kasqanta Jesusqa nirqa? Chaytaqa nirqa satanas culebrantakama llullakunata Evaman nisqanta yachasqanraykum. Diosqa Adantawan Evatam nirqa Eden huertapa chawpinpi sachapa rurunta mikuruspankuqa wañurunankumanta. Satanasmi ichaqa llullakuspan nirqa: “Manam wañunkichikchu”, nispan (Genesis 3:4). Chayraykum yachanchik Evawan rimaq culebraqa satanas kasqanta. Jesuspas apostol Juantam nirqa satanasqa ‘ñawpaqmantaraq kaq culebra’ kasqanta (Apocalipsis 1:1; 12:9).

Satanasmi culebrataqa rimachirqa. Chayqa manam admirakunapaqchu. Wakin runakunam muñecochakunata kikinkupas rimachkankuman hinata rimachinku.

Jesusmi Eden huerta kasqanta nirqa.

Kaykama yachamusqanchikman hinaqa manam iskayrayachwanchu Eden huerta ñawpaqta kasqanmantaqa. Kikin Jesusmi Eden huertamanta rimarqa.

Jesustam bibliapi sutichan “confianapaq hinaspa chiqap testigo”, nispa (Apocalipsis 3:14). Chaynataqa nin payqa mana pantaq kaspan, mana llullakuq kaptinmi. Jesusqa manaraq kay allpa pachaman hamuspanqa hanaq pachapim taytanwan yacharqa (Juan 17:5). Payqa qawarqam Dios tukuy imata unanchasqanta chaymi paypa nisqanmantaqa mana iskayrayachwanchu.

Jesusqa casarasqakuna imayna kawsakunankumanta rimaspanmi Adanmantawan Evamanta rimarqa (Mateo 19:3-6). Eden huertamanta bibliapa willakusqan yanqa kaptinqa, Jesus Adanmantawan Evamanta rimaspanqa llullakuchkanmanchá karqa, ichaqa yachamusqanchikman hinam Jesusqa mana llullakunmanchu. Chaymantapas payqa hanaq pachapi kaspam kay allpa pachapi tukuy ima pasakusqantam rikumurqa.

Genesis qillqapi willakusqanta mana creespaqa sasach kanman Jesuspi creeypas. Chaymantapas manach entiendechwanchu bibliapa willakusqantaqa nitaq hamuq tiempopi Dios imakuna ruwananmantapas.

[Willakuy]